İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI

İŞ GÜVENLİĞİ VE

İŞÇİ SAĞLIĞI

İÇERİK1.İŞ GÜVENLİĞİ 1.1. İş sağlığı ve güvenliği nedir? 1.1.1 İSG’nin bilimsel dayanakları 1.1.2 İSG’nin Türkiye’de belirlendiği yasalar 1.1.3 İSG’nin ilgi alanları 1.1.4 İşçi sağlığını olumsuz yönde etkileyen faktörler

1.2.Dünyada ve Türkiye’deki işçi sağlığı ve iş güvenliğinin tarihçesi ve gelişimi

1.3. İş güvenliğinin önemi 1.4. İş güvenliğinin amacı2.AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ 3.İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI 4. İSTATİSTİKLER

İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir?

  İş sağlığı ve güvenliği, 'İSG' tüzük ve kanunlarla çalışanların korunmasını sağlamaya yönelik inceleme ve uygulamalar bütünüdür.İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacı ile güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken tedbirler dizisine “İş Güvenliği” denir.İşçi sağlığı bilimi; Tüm mesleklerde çalışanların sağlıklarını sosyal, psikolojik ve fiziksel olarak en üst seviyede tutmak, çalışma şartlarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve işçinin birbirine uyumunu sağlamak üzere kurulmuş bir tıp dalıdır.

İş sağlığı ve güvenliği; işin yapılması sırasında iş yerindeki fiziki çevre şartları sebebiyle işçilerin maruz kaldıkları sağlık sorunları ve mesleki risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılması ile ilgilenen bilim dalıdır. Bir kuruluşun gerçekleştirdiği faaliyetlerden etkilenen tüm insanların (çalışanların, geçici işçilerin, alt yüklenici çalışanlarının, ziyaretçilerin, müşterilerin ve işyerindeki herhangi bir kişinin) sağlığına ve güvenliğine etki eden faktörleri ve koşulları inceleyen bilim dalı olarak tanımlanmaktadır.

1. İşyerlerinde işin yürütülmesi ile ilgili olarak oluşan tehlikelerden, sağlığa zarar verebilecek şartlardan korunmak ve daha insanî bir iş ortamı meydana getirmek için yapılan metotlu çalışmalar.

2. Genel anlamda, hem çalışanları korumayı (İş Güvenliği), hem de bütün işletmenin ve üretimin güvenliğini, yani etraftakilerin ve çevrenin korunmasını esas alan tedbirlerin bütünüdür.

3. İşyerinde çalışan işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamayı, bir başka ifadeyle, işyerinde doğabilecek, iş kazası ve meslek hastalıkları gibi her türlü riske karşı gerekli tedbirleri almayı, bu husustaki şartları yerine getirmeyi, bu hedefleri yerine getirmeye yardımcı olabilecek araç-gereçlerin noksansız bulundurulmasını öngören, genelde bunların uygulanmasından işverenin sorumlu tutulduğu ve/fakat işçilerin de, öngörülen tedbirlerle ilgi olarak usul ve şartlara uymalarını isteyen bir kavramdır.

Kanunî Dayanak: İşçileri iş kazaları ve meslek hastalıklarından korumaya yönelik önlemleri almak ve onları bu konuda bilgilendirmek, İş Sağlığı ve Güvenliğinin temelini oluşturmaktadır. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun Beşinci Bölüm’ü (m.77-89) İş Sağlığı ve Güvenliği’ne ayrılmıştır.

Bu bölümde; iş sağlığı ve güvenliği konusunda işçilerin ve işverenlerin yükümlülükleri, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine aykırı bir durumun tespiti halinde işyerinin kapatılması veya işin durdurulması, iş sağlığı ve güvenliğinin işyeri seviyesinde örgütlenmesi (iş sağlığı ve güvenliği kurulu, işyeri sağlık birimleri ve işyeri hekimi, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi), çalışma hayatında kadın ve çocuk işçilerin korunmasına yönelik hükümler düzenlenmektedir.

1.1.1 İSG'nin bilimsel dayanakları Tıp Ekonomi Hukuk Psikoloji Sosyoloji1.1.2 İSG'nin Türkiye'de belirlendiği yasalar 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 506 sayılı SGK kanunu Türk Ceza kanunu Borçlar Kanunu Türk Tabipleri birliği kanunu Çevre mevzuatı sendikalar kanunu Türk Ticaret Kanunu

İş Sağlığı ve Güvenliği Tarihi Gelişimi

Çalışma faaliyetinin insanlığın doğuşu kadar eski olması bakımından çalışanları korumaya yönelik tedbirlerin alınmasını da insanlık tarihi kadar geriye götürebilmek mümkündür. Çalışma yaşamındaki gelişmeler, işçi sağlığı ve iş güvenliği konusundaki gelişmelere de kaynaklık etmiştir. Sanayi devrimi ile bilimsel teknolojik gelişmeler sonucu çalışanların sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olacağı hiç düşünülmeden birçok kimyasal madde üretimde kullanılmaya başlanmıştır. İşyerlerinde sağlık ve güvenlik yönünden hiçbir önlem alınmadığından çalışma ortamındaki yoğunluğu büyük miktarlara varan bu maddelere uzun süre maruz kalan işçilerin sağlığı önemli ölçüde bozulmuş ve meslek hastalıklarına yakalanarak yaşamlarını yitirmelerine neden olmuştur.

  18. yüzyılda Avrupa’da gelişmeye başlayan güvenlik ve sağlık ilkeleri 19. Yüzyılda sanayinin de gelişimi ile yaygınlaşmıştır. Sanayi Devrimi'nin yarattığı olumsuz çalışma koşullarının düzeltilmesini sağlamak amacıyla sendikalar kurulmuştur.

Dünyada meydana gelen, iş kazalarının önlenmesine yönelik çalışmalarda sendikaların katkılarının yanı sıra 1919 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Milletler Cemiyetine bağlı olarak faaliyete girmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk sanayileşme çabaları 19. yüzyılda Avrupa'nın etkisiyle başlamış ve bu yüzyılın ikinci yarısında da işgören sayısının artmasına bağlı olarak işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları ortaya çıkmaya başlamıştır. İşgöreni koruyan ilk mevzuat 1865 yılında çıkartılan Dilaver Paşa Nizamnamesi’dir.

Cumhuriyetin ilanından sonra yürürlükte bir iş kanunun bulunmaması sebebiyle işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili hükümler taşıyan Borçlar Kanunu (1926 yılında çıkarılan 818 sayılı kanun), Umumi Hıfzısıhha Yasası (1930 yılında çıkarılan 1593 sayılı kanun) ve Belediyeler Yasası (1930 yılında 1580 sayılı kanun) ile yürürlüğe girmiştir.67 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası maddeleri ile 18 yaşından küçük işçilerin çalıştırılma şartları, çalışma yerleri ve süreleri ile devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran işyerlerinde işyeri hekimi bulundurulma düzenlemeleri getirilmiştir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda en son gelişme ise; 26.05.2008 tarihinde çıkarılan ve 01 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe giren 5763 sayılı kanun ile yapılmıştır.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği KanunuKANUNA HIZLI BAKIŞ1.İş sağlığı ve güvenliği konusu ilk kez müstakil bir kanunda ele alındı.2. Kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanlarkanun kapsamına alındı.3. Kuralcı bir yaklaşım yerine önleyici yaklaşım esas alındı.4. İşyerleri, yapılan işin niteliğine göre tehlike sınıflarınaayrılıyor.

5. Bütün işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi gibiuzman personel görev yapacak.6. İşverenler ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmetalabilecek.7.Devlet, 10’dan az çalışanı olan işletmelerin iş sağlığı vegüvenliği hizmetleri giderlerini destekleyecek.8. İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına öncedenrisk değerlendirmesi yapılacak.9. Çalışanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçirilecek.10. İş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin vegüncel hale getirilecek.

11. İşveren tüm çalışanlarını, iş sağlığı ve güvenliği ile çalışmahayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek.12.Çalışanlar işyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerineaktif katılım sağlayacak.13. Birden fazla işverenin olduğu yerlerde, iş sağlığı ve güvenliğikonusunda koordinasyon sağlanacak.14.Hayati tehlike durumunda işyerlerinin tamamında veya birbölümünde iş durdurulabilecek.15. Kanununun uygulanmasını kolaylaştırmak için, etkin idariyaptırım uygulanacak.

KANUN NELER GETİRİYOR?1.Tüm çalışanlar sağlık ve güvenlikle çalışacak Kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanlar kanun kapsamına

alındı. Kişinin bulunduğu işyerindeki çalışan sayısı ve işyeri türü kanundan yararlanmasına engel olmayacak.

2.Kuralcı değil önleyici yaklaşımKanunla işyerlerine, riskdeğerlendirmesinde tespitedilen hususları da göz önündebulundurarak, genel bir önlemeyaklaşımı getirildi.Tüm sorumluluk işverene aitolmakla birlikte; iş sağlığı vegüvenliğinin işyerinin bütünündebenimsenmesi ve uygulanmasısağlanacak.

3.İş yerleri tehlike durumlarına göre sınıflandırılacak İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin daha etkin sunumuamacıyla tehlike sınıflarına ayrılacak.Bu sınıflandırmada; yapılan işin özelliği, işin her safhasındakullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretimyöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları gibi hususlar dikkatealınacak.

Tehlike sınıfları;işyerlerinin yaptığı asıl iş dikkate alınarak, sosyal tarafların dâhil olduğu bir komisyonun görüşleri doğrultusunda Bakanlıkça tespit edilecek.

Çok tehlikeli sınıfta yeralan işyerlerinde (A) sınıfı,tehlikeli sınıfta yer alanişyerlerinde en az (B) sınıfı,az tehlikeli sınıfta yer alanişyerlerinde ise en az (C)sınıfı iş güvenliği uzmanlığıbelgesine sahip olanlargörev yapabilecek.

4.Her iş yerine iş yeri uzmanı ve iş yeri hekimi

Çalışanların sayısına ve işyeri türüne bakılmaksızın her işyerindeiş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ile diğer sağlık personeli görevyapacak.İSG profesyonelleri, özel eğitim gören ve mesleki yeterliliğinisınavla ispatlayan kişiler arasından Bakanlıkça yetkilendirilecek.Gerekli şartları taşıması durumunda, işverenin kendisi de iş sağlığıve güvenliği hizmetini üstlenebilecek.

5. İş yerleri için ortak sağlık ve güvenlik birimi

Kanun iş sağlığı ve güvenliğihizmetlerinin belirlenensürelerle işyeri bünyesindekipersonel tarafındanverilmesini esas alıyor.Ancak işyerinde uygunvasıflara sahip personelbulunmaması halinde buhizmet işyeri dışındakiortak sağlık ve güvenlikbirimlerinden alınabilecek.

6. Küçük işletmelere devlet desteği Kamu hariç 10’dan az çalışanı olan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıftayer alan işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerinegetirilmesinde, Bakanlık maddi destekte bulunacak.10’dan az çalışanı bulunan, az tehlikeli sınıftaki işyerlerinin budestekten yararlanmasına ise Bakanlar Kurulu karar verebilecek.Desteğin uygulamasında Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esasalınacak.

7. İşe başlamadan önce sağlık taraması

Çalışanların hassasiyetlerin saptanması ve riskli durumlarınbelirlenebilmesi amacıyla tüm çalışanlar sağlık taramasına tabitutulacak.

8.İş yerleri acil durumlara karşı hazır olacak Tüm işverenler; ilkyardım, yangınla mücadele, kişilerin tahliyesi,ciddi ve yakın tehlikeyle karşılaşılması gibi durumlar için önceden acil durum planı hazırlayacak.Acil durumlara hazırlık amacıyla tüm çalışanların katılacağı Eğitim ve tatbikatlar yapılacak.İşverenler; ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla da irtibatı sağlayacak.

9.Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimiİşveren, tüm çalışanlarını iş sağlığı ve güvenliği ile çalışmahayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek.Çalışanlar iş ve işyeri değişikliği, uzun süreli işten uzak kalmave kullanılan donanımın değişikliğinin ardından, yeni çalışmakoşullarına yönelik olarak eğitim alacak. Bu eğitimler düzenliaralıklarla tekrarlanacak.

10. Tehlike durumunda çalışmaktan kaçınma hakkı

Çalışan, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kaldığında iş sağlığıve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı yerlerde ise işverenebu durumun giderilmesi için başvuracak.Çalışanın talebi doğrultusunda karar verildiği takdirde gereklitedbirler alınıncaya kadar, çalışmaktan kaçınma hakkına sahipolacak.Talep ettiği halde gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlardaçalışanlar iş sözleşmelerini feshedebilecek.Çalışan; gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınmahakkını kullandığı dönemde ücretini alacak.Çalışan, bu dönemde iş sözleşmesinden doğan ve kanunlardangelen haklarını da kullanabilecek.

11.İş merkezlerinde iş sağlığı ve güvenliği koordinasyonuAynı işyerinde birden fazla işveren olması durumunda işverenler,mesleki riskler ve önlenmesi konularında birbirlerini ve çalışantemsilcilerini bilgilendirecek.İş merkezleri, iş hanları, alışveriş merkezi ve sanayi bölgeleri gibiyerlerde ise işyerleri arasında iş sağlığı ve güvenliği konusundakoordinasyon yönetim tarafından sağlanacak.

12. Büyük endüstriyel kaza riski için önceden tedbir Büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerlerinde, kazaönleme politika belgesi veya güvenlik raporu, işyeri çalışmayabaşlamadan önce istenecek.Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren,hazırladığı güvenlik raporlarının içerik ve yeterliliğinin Bakanlıkçaincelenmesinden sonra işyerlerini işletmeye açabilecek.

13.İdari yaptırımlar İşyerlerindeki çalışma hayatının teftişinde, iş sağlığı ve güvenliğikoşullarının iyileştirilmesi için iş müfettişleri görev alacak.Kanuna aykırılığın tespiti durumunda, idari para cezaları dahacaydırıcı halde uygulanacak.

14.Kanun aşamalı olarak uygulanacak Kanunun; işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğersağlık personeli görevlendirilmesi gibi bazı hükümleri aşamalıolarak hayata geçirilecek.

İŞ VEREN AÇISINDAN GETİRDİKLERİ1.İş sağlığı ve güvenliği koşullarını iyileştirme ve bununsürekliliğini sağlama.2. Çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunudikkate alma. 3. Risk değerlendirme raporlarını da göz önünde bulundurarak genel bir

önleme politikası geliştirme.4.Mesleki risklerin önlenmesi için, eğitim ve bilgi verilmesidâhil her türlü tedbiri alma.5.Çalışma ortamında gerekli kontrol, ölçüm, inceleme vearaştırmaları yaptırma.6.İzleme, denetleme ve uygunsuzlukları giderme.7.Çalışanların hayati tehlike bulunan yerlere girmemesi içingerekli tedbirleri alma.8.Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşmasıdurumunda koordinasyon sağlama.

ÇALIŞANLAR AÇISINDAN GETİRDİKLERİ1.Sayı sınırı olmaksızın iş sağlığı ve güvenliğihizmetlerinden yararlanma.2.İşyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ile ilgiligörüş verme ve aktif katılım sağlayabilme.3.Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalmasıdurumunda, gerekli tedbirler alınıncaya kadarçalışmaktan kaçınma.4.İş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim alıp, bilgilenme.5.İş sağlığı ve güvenliği konularında temsil edilme.6.Kendisinin ve çalışma arkadaşlarının sağlık vegüvenliklerini tehlikeye düşürmeme.7.Kendilerine verilen üretim ve korunmayla ilgili tüm araçve donanımları doğru kullanma.

Avrupa Birliği Ülkelerde İş Güvenliği ESAW(Avrupa İş Kazası İstatistikleri) 1990‘lı yıllarda AB ülkelerinde

işyerlerinde gerçekleşen kazalar hakkında karşılaştırılabilir bilgi toplamayı ve bir veri tabanı oluşturmayı amaçlamıştır Bu amaçla bir anket çalışması gerçekleştirmiş ve bu çalışmanın sonuçlarını bir rapor haline getirerek yayımlamıştır. Burada iş kazalarında ulusal bilgilendirme sistemi üzerine (National Declaration Systems of Accidents at Work) üye ülkelere gönderilen ve doldurmaları istenen sorulara verdikleri cevaplar aktarılmaya çalışılmıştır.

Tüm Avrupa Birliği ülkelerinde ekonomik sektör/branş ayrımı yapılmaksızın bir işyerinde kaza olduğunda bu durum derhal ilgili kuruma bildirilmektedir. Tüm üye ülkeler Hollanda ve Yunanistan hariç iş kazalarıyla ilgili farklı bir sigorta programına sahiptir. Birçok durumda (12 üye ülke) söz konusu program 50 yıldan daha eski bir geçmişe sahiptir. Tüm ülkelerde (Hollanda hariç) işçiler için sigorta zorunludur. İngiltere, İsveç, Lüksemburg, Avusturya ve Portekiz‘de tüm kendi adına çalışanlar (self-employed) için sigorta zorunlu hale getirilmiştir. Almanya, Fransa, Danimarka, İtalya, İspanya ve Finlandiya‘da kendi adına çalışanların sigorta kapsamında olması bazı özel faaliyetler için (başlıca tarım, balıkçılık) zorunludur.

Sigortacılık, kamu sosyal güvenlik sisteminin bir parçası olabilmekte (Hollanda, Fransa, Birleşik Krallık), özel sigortacılık faaliyetleriyle yürütülebilmekte (Finlandiya, Belçika, Portekiz, Danimarka) ya da çok veya az devlet kontrolü altında fayda gütmeyen özel organlarca ( Almanya, ispanya, İtalya, Avusturya, Yunanistan, İsveç, İrlanda, Lüksemburg, İsviçre) sunulan hizmetlerce götürülmektedir. Bazı ülkelerde bu bahsedilen sigortacılık faaliyetleri birlikte de ( örneğin, Finlandiya, Portekiz, Belçika, İspanya, Danimarka, İsviçre) yürütülebilmektedir. Bazı durumlarda Devlet (Belçika, Portekiz, Danimarka) kendi işçileri için sigorta hizmeti sunmaktadır. Serbest piyasa şartlarında özel sigorta şirketleri de faaliyet göstermektedir. Üye ülkeler içerisinde sadece İspanya‘nın fayda gütmeyen organlar içerisinde sigortacılık sisteminin yönetilmesinde rekabeti desteklediği görülmektedir.

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI

1. İş Güvenliği Uzmanı Nasıl Olunur?

İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevli iş güvenliği uzmanlarının nitelikleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenleyen yönetmelik 29 Aralık 2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürüklüğe girdi.

İş güvenliği uzmanlarının eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden oluşur ve programın içeriği ile programda görevli eğiticilerin nitelikleri Genel Müdürlükçe belirlenir. Eğitim programının süresi, teorik kısmı 180 saatten, uygulama kısmı 40 saatten ve toplamda 220 saatten az olamaz ve bu kısımlar ancak tek bir program dâhilinde uygulanabilir. Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir. Uygulamalı eğitimler, iş güvenliği uzmanları için en az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirilmiş olduğu işyerlerinde yapılır.

İş güvenliği uzmanı olabilmek için; mühendis, mimar, teknik öğretmen, üniversitelerin fen veya fen-edebiyat fakültelerinin fizik veya kimya bölümleri mezunları ile üniversitelerin meslek yüksekokullarının iş sağlığı ve güvenliği programından mezun olanlardan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yetkilendirilmiş iş güvenliği belgesine sahip olmak gereklidir.

Bu kapsamda, iş güvenliği uzmanlarından; (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, (B) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, (A) sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabileceklerdir.

(A) Sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;

(B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az dört yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara,

Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve bağlı birimlerinde mühendis, mimar veya teknik eleman olarak en az on yıl görev yapmış olanlardan (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara,

İŞ GÜVENLİĞİ SERTİFİKASI

(B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ise;

(C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az üç yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyen ve (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlar ile iş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği alanında yüksek lisans yapmış olan mühendis, mimar veya teknik elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce verilecektir.

(C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi de;

(C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce verilecektir.

İş güvenliği uzmanlığı belgesi sahibi olan kişilerin, belgelerini aldıkları tarihten itibaren beş yıllık aralıklarla eğitim kurumları tarafından düzenlenecek yenileme eğitim programlarına katılması zorunludur.

Yenileme eğitim programlarının süresi iş güvenliği uzmanlığı belgesi sahibi olanlar için 30 saatten az olamaz. Bu programlar, yüz yüze eğitim şeklinde uygulanır ve programın içeriği ile programda görevli eğiticilerin nitelikleri Genel Müdürlükçe belirlenir.

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANININ GÖREVLERİ

a) Rehberlik

1) İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak.2) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek.

3) İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak.4) İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmayan, ancak çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak.

b) Risk değerlendirmesi1) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak.

c) Çalışma ortamı gözetimi1) Çalışma ortamının gözetiminin yapılması, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmek.2) İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek.

d) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt1) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlamak ve uygulamak.2) Çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile birlikte iş birliği yaparak hazırlamak.

e) İlgili birimlerle işbirliği1) İşyeri hekimiyle birlikte iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak.2) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planını işyeri hekimiyle birlikte hazırlamak.

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANININ YETKİLERİ

a) İşyeri bina ve eklentilerinde, çalışma metot ve şekillerinde veya iş ekipmanında çalışanlar açısından yakın ve hayati tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde işverene bildirmek, gerekli tedbirler işveren tarafından alınmadığı takdirde durumu Bakanlığa rapor etmek.

b) İşyerinde belirlediği yakın ve hayati tehlike oluşturan bir hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işveren veya işveren vekilinin onayını almak kaydıyla geçici olarak işi durdurmak.

c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek.

ç) Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla iletişime geçmek ve işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak.

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İş güvenliği uzmanları görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler.

İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyelerini onaylı deftere yazmak ve işyeri hekimi ile beraber suretlerini saklamak zorundadır.

İşyerinde yapılan denetimlerde, bu zorunluluğu yerine getirmediğinin tespiti halinde; iş güvenliği uzmanı Bakanlıkça yazılı olarak uyarılır. Uyarı gerektiren durumun tekrarı halinde iş güvenliği uzmanlığı belgesinin geçerliliği bir yıl süreyle askıya alınır. Belgesinin geçerliliği askıya alınanlar, Genel Müdürlük internet sayfasında ilan edilir. Bir yıl sonunda iş güvenliği uzmanının tekrar görev alabilmesi için Bakanlığın onayının alınması zorunludur.

İstatistikler 2010 SGK iş kazaları ve meslek hastalıkları Sosyal Güvenlik Kurumu

(SGK)’nun iş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin 2010 yılı istatistikleri yayımlandı. Sonuçlar yaklaşık 10 milyon çalışana ilişkin verileri kapsıyor. SGK verilerine göre 2010 yılında 62 bin 963 iş kazası yaşandı, 533 meslek hastalığı tespit edildi. Bunların 1.454’ü ölümle sonuçlandı. 2009 yılı sonuçları ile karşılaştırıldığında; meydana gelen iş kazalarında yüzde 2 azalma, meslek hastalığı sayısında yüzde 24 artış olduğu görüldü.

Verilere göre faaliyet grupları bazında sıralama yapıldığında, 2010 yılında en fazla iş kazasının 8 bin 150 kaza ile Kömür ve Linyit Çıkartılması faaliyetinde yaşandığı görüldü. Bunu 6 bin 918 kaza ile Makine ve Teçhizatı Hariç Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı, 4 bin 621 kaza ile Ana Metal Sanayi izledi.

En fazla iş kazasının yaşandığı iller sıralamasında ilk üç sırayı İstanbul (7 bin 991), İzmir (7 bin 942) ve Bursa (7 bin 580) aldı. Yaşanan iş kazalarının en önemli nedenleri; bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, ezmesi, batması ve kesmesi, düşen cisimlerin çarpıp devirmesi, kişilerin düşmesi ve makinelerin sebep olduğu kazalar şeklinde sıralandı. Bu nedenlerle yaşanan kazalar, toplam kazaların yüzde 82’sini oluşturdu.

2010 yılında iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu kaybedilen işgünü sayısı, bir önceki yılın verilerine göre yüzde 4,6 oranında azalma ile 1 milyon 516 bin 24 olarak belirlendi. Bunların yaklaşık 50 bini hastanede yatarak tedavi şeklinde geçirildi.

Verilere göre en çok iş kazası, • Yaş gruplarına göre dağılımda 25-29 yaş grubundakilerde, • İşyerinde

çalışan sigortalı sayılarına göre 1-3 arası işçi çalıştırılan işyerlerinde, • İşçinin son işveren nezdindeki çalışma süresine göre 3 ay-1 yıl arası kıdemlilerde, • 2. iş saatinde yaşandı. Meydana gelen iş kazaları sonucu yaşanan geçici iş göremezlik sürelerinin kişi başı ortalama 24 gün olduğu tespit edildi. Bu oran erkeklerde 24, kadınlarda 18 olarak hesaplandı.

Sonuçlara göre ölümlü iş kazası sayısı 2010 yılında da artış gösterdi. 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 23 artış ile 1.444 kişi iş kazası sonucu yaşamını kaybetti. 2010 yılında iş kazalarında en yüksek ölüm oranı 264 ile “Bina İnşaatı” faaliyet grubunda meydana geldi. Bunu 133 ile Kara Taşıma. ve Boru Hattı Taşımacılığı, 107 ile Bina Dışı Yapıların İnşaatı, 104 ile Özel İnşaat Faaliyetleri izledi.