İş güvenliği uzmanlık sınavına hazırlık / 100 sayfalık açıklamalı mevzuat özeti

100 Sayfada İş Güvenliği Uzmanlık Sınavına Hazırlık/ Yönetmelik Özetleri ve Genel Bilgiler Güncellik Tarihi 20/12/2013 Versiyon:B

1

İçindekiler

Mevzuat veya Konu Başlığı Sayfa İş kazaları ve meslek hastalıkları 2 Kaza Oluşum Teorileri 3 İSG Tarihçe 4 TS 18001-2008 6 Anayasa ve ILO Sözleşmeleri 7 Kanunlar 6331,4857 10 ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONSEYİ YÖNETMELİĞİ 13 ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ POLİTİKA BELGESİ 13 İŞYERi AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK 14 İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK 15 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ 16 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SOR. HAKKINDA YÖNETMELİK 17 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK 18 İSG ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN NİTELİKLERİ VE SEÇİLMESİ TEBLİĞİ 19 ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI 19 HİJYEN EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ 20 TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİ

21

ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI 21 KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI 22 İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Tebliği 23 GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARI 24 GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER 24 POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMALAR 25 HAZIRLAMA, TAMAMLAMA VE TEMİZLEME İŞLERİ 25 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ 26 İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK 29 YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ 29 ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK 32 TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ 33 RADYASYON GÜVENLİĞİ 34 ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK 38 ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK 41 EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ 43 TERMAL KONFOR/AYDINLATMA/BASINÇ/STRES/ERGONOMİ 45 ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ 47 İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI 48 MAKİNA EMNİYETİ YÖNETMELİĞİ 53 BASINÇLI EKİPMANLAR / BASİT BASINÇLI KAPLAR /TAŞINABİLİR BASINÇLI EKİPMANLAR 56 BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN KONTROLÜ HAKKINDA YÖNETMELİK 59 BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ 61 KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALAR 62 TEHLİKELİ MADDELERİN KARAYOLUYLA TAŞINMASI HAKKINDA YÖNETMELİK 63 KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ 64 Kurşun ve sağlığa etkileri 67 ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI 68 Bazı tehlikeli gazların özellikleri/Patlama ve Yanma Bilgileri 70 MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER 72 MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ 73 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI 80 SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ 82 İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ 86 BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK 88 ELEKTRİKTE İŞ GÜVENLİĞİ 95 KAYNAK İŞLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ 99 Kayıtların saklanması ve yükümlülük süreleri 99 Çevre ve insan sağlığına zararlı bileşikler 100

Bilgi:Bu doküman 21/12/2013 tarihli iş güvenliği uzmanlığı sınıf yükseltme sınavına yönelik olarak hazırlanmış notları içermektedir. Sınav sorularının tamamını kapsamak gibi bir iddiası yoktur. Bilgiler mümkün olduğu kadar kaynaklara dayanmakla birlikte %100 doğruluğu garanti edilmemiştir. Dokümanın içeriği hazırlayanın öznel bakış açısını yansıtabilir. Kemal ÜÇÜNCÜ,B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı www.isteguvenlik.tc

H


2

İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları -2012 (Kaynak:SGK)

İş Kazalarının En Yüksek Olduğu İşkolları

2011

2012

İşkolu İŞ KAZASI SAYISI

ÖLÜM SAYISI

SÜREKLİ İŞ GÖR. SAYISI

İŞ KAZASI SAYISI

ÖLÜM SAYISI

SÜREKLİ İŞ GÖR. SAYISI

05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 9.217 55 81 8.828 20 67

07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 449 16 14 421 7 14

08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 702 43 32 569 17 32

09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET

139 2 1 101 0 1

MADENCİLİK SEKTÖRÜ 10.507 116 128 9.919 44 114

24 ANA METAL SANAYİ 5.272 18 56 4.938 10 71

25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR)

7.268 72 146 7.045 25 131

28 MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI 2.218 20 40 2.235 8 33

29 MOTORLU KARA TAŞITI VE RÖMORK İM.

1.439 3 17 1.796 0 15

30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 480 9 12 439 3 13

33 MAKİNE VE EKİPMAN.KURULUMU VE ON.

1.055 21 43 1.045 14 25

METAL/ MAKİNA SEKTÖRÜ 17.732 143 314 17.498 60 288

41 BİNA İNŞAATI 3.836 304 243 4.511 127 281

42 BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI 1.718 118 73 1.948 66 101

43 ÖZEL İNŞAAT FAALİYETLERİ 2.195 148 89 2.750 63 181

İNŞAAT SEKTÖRÜ 7.749 570 405 9.209 256 563

3 SEKTÖR TOPLAMI 35.988 829 847 36.626 360 965

3 SEKTÖRÜN GENEL TOP.İÇİNDEKİ %'Sİ

52% 49% 40% 49% 48% 47%

GENEL TOPLAM 69.227 1.700 2.093 74.871 744 2.036

2011 2012

ILO NEDEN TANIMLARINA GÖRE İŞ KAZASI SAYILARI -İlk 5 (Kaynak: SGK) Adet % Adet %

800- BİR VEYA BİRDEN FAZLA CİSMİN SIKIŞTIRMASI, EZMESİ,BATMASI, KESMESİ

23.999 34,7%

19.579 26,2%

700- DÜŞEN CİSİMLERİN ÇARPIP DEVİRMESİ

12.933 18,7%

11.088 14,8%

300- KİŞİLERİN DÜŞMESİ

9.871 14,3%

8.541 11,4%

400- MAKİNELERİN SEBEP OLDUĞU KAZALAR

9.261 13,4%

13.401 17,9%

1900- DİĞER NEDENLER

5.855 8,5%

13.269 17,7%

TOPLAM KAZA SAYISI

69.227

74.871

En çok iş kazasının meydana geldiği çalışma saati (2012) 1. Saat En çok kazaya uğrayan işçi yaş grubu: 30-34 yaş En çok kazaya uğrayan işçi çalışma süresi: 3 ay-1 yıl arası En çok yaralanan organ : Eller


3

Meslek Hastalıkları

Silikoz ve Silikotuberküloz (2012 de en sık görülen meslek hastalığı) 246

Total meslek hastalığı 395

En sık görülen yaş grubu 40-44

Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanına Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğine göre: Meslek Hastalıkları Sınıflandırması • A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, • B Grubu: Mesleki cilt hastalıkları, • C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, • D Grubu; Mesleki bulaşıcı hastalıklar, • E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60'ını kaybettiği, Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalılar malul sayılır. İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.(Kanun:5510 Md 19) İş kazası,meslek hastalığı,hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği,yatarak tedavilerde günlük kazancının yarısı,ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.(Kanun :5510 Md.18) Bazı mesleklere özel hastalıklar: Bissinoz: tekstil işleri / Antrakozis:Kömür madenleri / Sideroz:Dokularda demir birikimi Talkozis:Lastik sanayi

Kaza Oluşum Teorileri • Tek Faktör Teorisi : Bu teori, bir kazanın tek bir nedenin sonucu olarak ortaya çıktığını ileri süren görüşten doğar. Eğer bu tek neden tanınabilir ve ortadan kaldırılabilir ise kaza tekrar etmeyecektir. Bu teori genellikle temel sağlık ve güvenlik eğitimi almış kişilerce kabul edilmemektedir. • Enerji Teorisi : Bu teoriye göre (William Haddon tarafından ortaya atılmıştır) kazalar daha çok Muhtemelen enerji transferinde yada enerji transferi esnasında meydana gelir. Bu enerji boşalmasının oranı önemlidir çünkü enerji boşalması ne kadar büyükse, hasar potansiyeli de o kadar büyüktür. Tehlikelerin tanınmasında bu kavram çok sınırlandırılmış ve bu haliyle tek etken teorisine benzemektedir. Tek faktör teorisinden farklı olarak enerji boşalması önemlidir. • İnsan Faktörleri Kuramı : Bu teori kazaları, eninde sonunda insan hatasından kaynaklanan olaylar zincirine bağlar. Teori, insan hatasına yol açan üç önemli faktörü içerir: Aşırı yük, uygun olmayan tepki ve yerinde olmayan faaliyetler. Bu teorileride kaza sebepleri teorileri üç geniş kategori altında sınıflandırılmıştır: Kaza-yatkınlık teorileri, işçi kabiliyetlerine karşılık iş talebi teorileri ve psikososyal teoriler. Kazaların insan hatalarından kaynaklanması bir çok faktöre dayanır. Kuşkusuz, kaza yapan işçinin eğitimsizliği, işe uygun olmayışı, uyumsuzluğu, eğitim ve bilgi eksikliği, tecrübesizliği, yorgunluğu, heyecanlı veya üzüntülü oluşu, dalgınlığı, dikkatsizliği, ilgisizliği, düzensizliği, meleke noksanlığı ve hastalıkları vb. nedenler; ya da işçinin her şeye karşın kurallara uymamış olması da insan faktörüne bağlı temel sebepler arasındadır. • Kaza/Olay Kuramı : Bu teori insan faktörleri teorisinin genişletilmiş bir halidir. Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri, hata yapma kararı ve sistem hataları gibi yeni elemanları ortaya çıkarır. • Sistem Kuramı : Teori bir kazanın oluşabileceği herhangi bir durumu, üç parçadan oluşan bir sistem olarak görür: İnsan, makine ve çevre. • Kombinasyon Kuramı : Bir tek teorinin tek başına bütün hadiseleri açıklayamayacağını savunur. Teoriye göre kazaların gerçek sebebi iki veya daha fazla modelin kombinasyonu ile elde edilebilir. • Epidemiyoloji Kuramı : Teori , çevre faktörleri ve hastalık arasındaki ilişkiyi belirleme ve çalışma için kullanılan modellerin, çevre faktörleri ile kazalar arasındaki sebepsel ilişkinin açıklanmasında da kullanılabileceğini savunur. • Çok Etken Teorisi:


4

Kaza bir çok etken ile birlikte değerlendirilerek analiz edilir. Bu teori ve analiz yöntemleri bir çok deneyimli sağlık ve güvenlik uzmanları tarafından da kabul edilip uygulanmaktadır. Kazalar çok etkenlidir, standart altı uygulamalar, standart altı şartların oluşması sonucu bir hatalar zinciri sonucu meydana gelir. • Domino Etkisi : Bu teoride olaylar beş domino taşının arka arkaya sıralanarak, birbirini düşürmesine benzetilerek açıklanmıştır. Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir, buna “Kaza Zinciri” de denir.Şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez. Kazaların oluşumunu; “İnsan kaynaklarındaki bazı olumsuz unsurların, güvensiz durum ve hareketlerle birlikte meydana geldiğinde, yaralanma ve kayba sebep olduğu” şeklinde açıklayan Domino teorisine, İş Güvenliği’nin verdiği cevap; kazanın, yine bu olumsuzluk ve eksiklikleri bünyesinde taşıyan İNSAN tarafından önlenebileceği şeklindedir.

Kazaları Oluşturan Ögelerin (Dominoların) Açınımı Kaynak : http://tiskweb.com/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1398

İSG Tarihçe

M.Ö. 370 tarihinde Hipokrates ilk kez kurşunun zararlı etkilerinden söz etmiş, kurşun koliğini

tanımlamış, halsizlik, kabızlık, felçler ve görme bozuklukları gibi belirtileri saptamış ve

bulguların kurşun ile ilişkisini açık bir biçimde ortaya koymuştur.

15.yy: Paracelcus’un toksikoloji konusundaki çalışmaları bu bilim dalının gelişiminde önemli

katkılarda bulunmuştur. ‘Dosis Sola Facit Venenum’ ( Her şey zehir olabilir. Bu sadece doz

meselesidir) cümlesi, işçi sağlığı alanında maruziyetin, miktar ve süresinin önemini göstermesi

bakımında İSG profesyonellerinin unutmaması gereken bir öğretidir.

İşçi sağlığı alanına yönelik asıl büyük katkı, ünlü İtalyan hekim Bernandino Ramazzini (1633- 1714) tarafından ‘De Morbis Artificum Diatriba – İşçi Hastalıkları Üzerine İnceleme’ isimli eserin yayınlanması ile gerçekleşmiştir. Ramazzini pek çok meslek dalında işçilerin sağlığını bozan etmeni incelemiş ve eserinde yer vermiştir. İş Hekimliğinin babalarından sayılan Ramazzini’nin diğer hekimlere yönelik en önemli tavsiyesi; ‘Hastalarınıza ne iş yaptıklarını sorun’ olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nde işçi sağlığı alanına ilk eğilen isim ise 1869-1970 yılları arasında yaşamış olan Alice Hamilton olmuştur. 1910 yılında kurşunla çalışan işletmelerdeki zehirlenmelere karşı başlattığı çalışmalar bir seferberliğe dönüşmüştür. Çocuk, genç ve kadınların sağlıksız koşullarının düzeltilmesi için yapılan çalışmaların ilki 1802 yılında meyvesini vermiş ve çıkarılan kanunla çalışma süreleri 12 saat ile sınırlanmıştır. 1833 yılında "Fabrikalar Yasası" adı altında yürürlüğe girmesiyle, fabrikaların denetimi için müfettiş atanması zorunlu kılınmış, çocuk işçilerin çalışma şartları düzenlenmiştir. Ülkemizde İSG Tarihçe Osmanlı’da ekonomik girdi olarak madenlerin ön plana geçmesi ile birlikte çalışma hayatı ile ilgili ilk düzenlemeler de madencilik alanında olmuştur. Ülkemizdeki iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin ilk yazılı belge:


5

Dilâver Paşa Nizamnamesi (1867) diğer adı:“Ereğli Maadin-i Hümayun Teamülnamesi” Hastalanan işçiyi muayene ve tedavi ettirmek için işverenin işyerinde doktor bulundurması yükümlüğü getirilmiştir, işçiye yiyecek ve gece dışarıda kalmaması için yatacak yer temin edilmesi Maadin Nizamnamesi (1869) Nizamnamenin en önemli özelliği Dilaver Paşa Nizamnamesi’ndeki çalışma yükümlüğünü kaldırmasıdır

zorunlu çalışma yönteminin kaldırılması

kaza durumunda bütün masraflar ve maden işçisi ile ailesine verilecek mahkemelerce saptanan tazminatın maden sahipleri tarafından ödenmesi,

kaza kötü idareden kaynaklandıysa maden sahibinden 5 ila 20 altın ceza alınması, madende bir eczane ve diplomalı hekim bulundurulması

Mecelle-i Ahkam-ı Adliye (1877) Mecelle’nin 566. maddesinde ise ücretlerin ayni olarak ödenmesi yasaklanmış bulunmaktadır. Bir kimse diğerine ayni bir şey karşılığı iş yapmayı taahhüt ederse kendisine ücret olarak taahhüt edilen ayni şeyin pazardaki ücreti verilir. Çalışma süreleri kısmen tespit edilmiştir. Çalışma süreleri güneşin doğuşu ve batışı arası olarak belirlenmiştir. 1909 Tatil-i Eşgal Yasası Tatil-i Eşgal, işi gücü bırakma anlamına geliyor. 1908 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nda hızla yayılmaya başlayan grevlere karşı yabancı sermaye ortaklarının isteği doğrultusunda çıkarılmıştır. Kanunun 8. maddesi kamuya ilişkin hizmetleri yerine getiren kurumlarda sendika kurma yasağını ve grev yasağını hükme bağlıyor. Kanuna göre kurulmuş bulunan sendikaların da feshi öngörülüyor. 1936 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. Toplu çalışma ilişkilerini düzenleyen ilk temel düzenlemedir. Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun Kurtuluş savaşı devam ederken 1921 yılında Büyük Millet Meclisi tarafından 151 sayılı kanun olarak çıkarılmıştır. Uygulama alanı Ereğli havzası ile sınırlandırılmıştır. Toplam 15 maddeden oluşmaktadır. Bu kanundaki düzenlemeler sınırlı da olsa ilk kez hastalık sigortasına ilişkin hükümler içeren düzenlemelerdir. 1930 yılında çıkarılan bir diğer kanun olan, Umumi Hıfzısıhha Kanunu ile uzun süre yürürlükte kalan 50 işçi sayısının temeli atılmıştır. 1936 yılında yürürlüğe giren ve çalışma yaşamının birçok sorunlarını kapsayan 3008 sayılı İş Kanunu ile ülkemizde ilk kez işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiştir. 3008 sayılı İş 1967 yılına kadar uygulamada kalmıştır. 1946 :Çalışma Bakanlığının kuruluşudur.

Kaynak: Arme ders notları


6

TS 18001-2008 İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri – Şartlar

1996'da BS 8800 Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistemi rehberi yayımlandı.

1999'da OHSAS 18001:1999 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı yayımlandı.

2004'de OHSAS 18001:2004 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı yayımlandı.

2007'de OHSAS 18001:2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı yayımlandı.

2008 ‘de TSE tarafından uyumlulaştırılarak TS 18001 adıyla yayımlandı Kılavuz niteliği taşıyan ilk sağlık ve güvenlik standardı olan "BS 8800 Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistem Rehberi" 1996'da Britanya Standartları Enstitüsü (BSI) tarafından yayımlanmıştır. Kılavuz niteliği taşıyan bu ilk standart kurumların belgelendirilmesine yönelik bir temel teşkil etmemekteydi. Sonraları iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili başka kuruluşlar da bu konuda standartlar yayımlamışlardır. Ancak yayımlanan bu standartlar, BS 8800'ü temel almalarına rağmen birbirlerinden içerik ve uygulama bakımından farklılıklar göstermekteydi. Bunun üzerine uluslararası kabul edilebilecek bir sağlık ve güvenlik standardı hazırlanmasına yönelik olmak üzere bağımsız denetim firmalarının katkısıyla bir komisyon toplanması kararlaştırılmış ve bu komisyonun çalışmaları sonucunda 1999 yılında OHSAS 18001 Standardı oluşturulmuştur

Bu standard Planla – Uygula - Kontrol et - Önlem al (PUKÖ) olarak bilinen bir metodoloji üzerine kurulmuştur. PUKÖ kısaca aşağıdaki gibi açıklanabilir: - Planla : Kuruluşun İSG politikasına uygun olarak sonuçların elde edilmesi için gerekli hedefleri ve prosesleri belirle. - Uygula : Prosesleri uygula. - Kontrol et : Prosesleri izle ve İSG politikasına, hedeflerine, yasal ve diğer şartlara göre ölç ve sonuçları bildir. - Önlem al : İSG performansını sürekli olarak iyileştirmek için önlem al.

Terimler ve tarifler

3.1 Kabul edilebilir risk

Kuruluşun, yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye

indirilmiş risk

3.4 Düzeltici faaliyet

Tespit edilen bir uygunsuzluğun veya başka bir istenmeyen durumun sebebinin ortadan

kaldırılması için yapılan işlem.

3.18 Önleyici faaliyet

Potansiyel bir uygunsuzluğun veya başka bir istenmeyen durumun sebebinin ortadan

kaldırılması için yapılan işlem.

3.9 Olay


7

Yaralanmaya veya (ciddiyet seviyesinden bağımsız olarak) sağlığın bozulmasına veya ölüme

sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan, işle ilgili olaylar. Not 1- Kaza, yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan olaydır.

Not 2- Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan gerçekleşen olaylara “hasarsız olay”, “tehlikeli oluşum”

gibi adlar verilir.

Not 3- Acil durum olayın özel bir tipidir.

3.12 İş sağlığı ve güvenliği (İSG)

İş yerindeki çalışanların veya diğer işçilerin (geçici işçiler ve yüklenici personeli dâhil),

ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların sağlık ve güvenliğini etkileyen veya

etkilemesi mümkün

olan şartlar ve faktörler.

3.14 İSG hedefi Kuruluşun (Madde 3.17) ulaşmak için belirlediği, İSG performansı cinsinden İSG amacı. Not 1 - Uygulanabilir durumlarda hedefler miktar olarak belirtilmelidir. Not 2 - Madde 4.3.3 gereğince, İSG hedefleri İSG politikası ile uyumlu olmalıdır.

3.15 İSG performansı Kuruluşun İSG riskleri yönetiminin ölçülebilir sonuçları. 3.6 Tehlike İnsanların yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem. 3.21 Risk Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi. 3.22 Risk değerlendirmesi Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan proses. 4.3.1 Tehlike tanımlaması, risk değerlendirmesi ve kontrollerin belirlenmesi

Kontrolleri belirlerken veya mevcut kontroller üzerinde değişiklik yapmayı planlarken aşağıdaki hiyerarşiye uygun olarak risklerin azaltılması düşünülmelidir: a) Ortadan kaldırma, b) Yerine koyma, c) Mühendislik kontrolleri, d) İşaretler/uyarılar ve/veya diğer idari kontroller, e) Kişisel koruyucu donanım.

Anayasa

İKİNCİ BÖLÜM

Kişinin Hakları ve Ödevleri

II. Zorla çalıştırma yasağı

MADDE 18- Hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler

IV. Çalışma ve sözleşme hürriyeti

MADDE 48- Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel

teşebbüsler kurmak serbesttir.

Devlet, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini,

güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır.


8

V. Çalışma ile ilgili hükümler

A. Çalışma hakkı ve ödevi

MADDE 49- Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.

(Değişik: 3/10/2001-4709/19 md.) Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma

hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği

önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli

tedbirleri alır.

B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı

MADDE 50- Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.

Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel

olarak korunurlar.Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.

Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.

VIII. Sağlık, çevre ve konut

A. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması

MADDE 56- Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir

X. Sosyal güvenlik hakları

MADDE 60- Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞMA ORTAMINA İLİŞKİN 155 SAYILI SÖZLEŞME ILO Kabul Tarihi: 3 Haziran 1981, Kanun Tarih ve Sayısı: 07.01.2004 / 5038

ULUSAL POLİTİKA İLKELERİ

Madde 4 • Her üye, ulusal koşullar ve uygulamaya göre ve en fazla temsil kabiliyetine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına danışarak iş güvenliği, iş sağlığı ve çalışma ortamına ilişkin tutarlı bir ulusal politika geliştirecek, uygulayacak ve periyodik olarak gözden geçirecektir. • Bu politikanın amacı, işle bağlantılı olan veya işin yürütümü sırasında ortaya çıkan kaza ve yaralanmaları, çalışma ortamında bulunan tehlike nedenlerini mümkün olduğu ölçüde asgariye indirerek önlemek olacaktır. Madde 5 Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan politika, iş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamını etkiledikleri ölçüde, aşağıdaki esas eylem alanlarını dikkate alacaktır : a. İşin maddi unsurlarının (işyerleri, çalışma ortamı, araçlar, makine ve teçhizat, kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddeler ve etkenler, çalışma yöntemlerinin) tasarımı, test edilmesi, seçimi, ikamesi, montajı, düzenlenmesi, kullanımı ve bakımı; b. İşin maddi unsurları ile işi yapan veya nezaret eden kişiler arasındaki ilişkiler ve makine teçhizat, çalışma süresi, işin düzenlenmesi ve iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel kapasitelerine uyarlanması; c. Yeterli sağlık ve güvenlik düzeyine ulaşılması amacıyla bütün çalışanların ileri düzeyde eğitimini, kalifiyesini ve motivasyonunu kapsayan eğitimi; d. Çalışma grubu ve işletme düzeylerinde ve ulusal düzeyi de kapsayan uygun diğer bütün düzeylerde haberleşme ve işbirliği; e. Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan politikaya uygun olan eylemlerinde, işçilerin ve temsilcilerinin disiplin cezalarına karşı korunması;


9

ULUSAL DÜZEYDE EYLEM Madde 8 Her üye, yasa veya yönetmelik çıkarmak suretiyle veya ulusal şartlarına ve uygulamasına uygun diğer bir yöntemle, ilgili işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara danışarak, Sözleşmenin 4 üncü maddesine etkinlik kazandırmak için gerekli önlemleri alacaktır. . Madde 9 • İş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamına ilişkin ilgili mevzuatın uygulanması uygun ve yeterli bir denetim sistemi ile güvence altına alınacaktır. • Yürütme sistemi, mevzuat ihlallerine karşı yeterli cezalar öngörecektir.. c. İş kazaları ve meslek hastalıklarının, işverenlerce,uygun olduğu durumlarda, sigorta şirketlerince veya doğrudan ilgili diğer kişilerce bildirilmesi usullerinin oluşturulması ve uygulanması, iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerinin yıllık olarak hazırlanması; d. İş kazaları ile meslek hastalıkları ve diğer sağlığa aykırı durumların iş sırasında veya işle ilgili olarak ortaya çıktığı ve ciddiyet arz ettiği hallerde soruşturma yapılması; Madde 18 İşverenlerden, gerektiğinde, yeterli ilk yardım düzenlemelerine de kapsayan kazalar ve olağanüstü durumlarla ilgili önlemleri sağlamaları istenecektir. a. Bir İşçi, hayatı ve sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturduğuna ve yakında vaki bulacağına haklı gerekçelerle inandığı herhangi bir durumu, derhal bir üstüne rapor eder; ve işveren bu durumun giderilmesi için gerekli önlemi alıncaya kadar yaşam ve sağlık için ciddi tehlike oluşturmaya devam eden çalışma alanına işçilerin dönmesini isteyemez.

Bazı önemli ILO Sözleşmeleri

İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme: 155 sayılı sözleşmedir İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin Sözleşme: 161 sayılı sözleşmedir. No.29 Zorla Çalıştırma Sözleşmesi (1930) Sözleşme zorla ya da zorunlu çalıştırmanın her tür biçimine son verilmesini öngörmektedir. Ancak, askerlik hizmeti, mahkumların belirli bir denetime göre çalıştırılmaları, bu arada savaş, yangın ve deprem gibi olağanüstü durumlarda gerek duyulan çalıştırma biçimleri için istisna tanınmaktadır. No.87 Örgütlenme Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Sözleşmesi (1948) Bütün işçi ve işverenlerin, önceden izin almaksızın ve serbestçe kendi örgütlerini kurma ve bu örgütlene katılma haklarını güvence altına almakta ve bu örgütlerin resmi görevlilerin müdahalelerinden bağımsız serbestçe işlev görebilmelerini sağlayacak güvenceler getirmektedir. No.100 Eşit Ücret Sözleşmesi (1951) Erkek ve kadınların, eşit işlerde eşit ücret ve sosyal haklara sahip olmalarını öngörmektedir. No.105 Zorla Çalıştırmanın Yasaklanması Sözleşmesi (1957) Zorla ya da zorunlu çalıştırmanın herhangi bir biçiminin siyasal zorlama ve eğitme, siyasal ya da ideolojik görüşlerin açıklanması nedeniyle cezalandırma, işgücünü harekete geçirme, çalışma disiplinini sağlama, ayrımcılık ve greve katılanları cezalandırma aracı olarak kullanılmasını yasaklamaktadır. No.111 Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi (1958) İş verme, eğitim ve çalışma koşullarının düzenlenmesinde ırk, renk, cinsiyet,din, siyasal görüş, ulusal kimlik ve sosyal köken temelinde ayrımcılık yapılmasının ulusal politikalarla önlenmesi, fırsat ve uygulama alanında eşitliği geliştirme çağrısında bulunmaktadır. No.138 Asgari Yaş Sözleşmesi (1973) İşe kabulde asgari yaşın zorunlu temel eğitimin tamamlandığı yaştan daha düşük olamayacağını öngörerek çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır. No.182 Çocuk İşçiliğinin En kötü Biçimleri Sözleşmesi (1999) Çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin acilen ve etkili biçimde ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemlerin alınmasını öngörmektedir. Çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri arasında kölelik ve benzeri koşullarda çalıştırılma, silahlı çatışmalarda kullanılmak üzere zorla askere alınma, fuhuş ve pornografi amaçlarıyla ve yasa dışı işlerde kullanılma ve bu arada çocukların sağlığına, güvenliğine ve ahlaki değerlerine zarar verecek işler yer almaktadır.


10

4857 sayılı İş Kanunu 6331 Sayılı İSG Kanunu

4857 Madde 4 -Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz; a) Deniz ve hava taşıma işlerinde, b) 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde, c) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri, d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde, e) Ev hizmetlerinde, f) (…) (1) çıraklar hakkında, (1) g) Sporcular hakkında, h) Rehabilite edilenler hakkında, ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.

Madde 8 - İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu belgeler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır. Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur Kısmî süreli ve tam süreli iş sözleşmesi Madde 13 - İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği Kısmi Süreli Çalışma Madde 6 —İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.

4857 de yer alan bazı gereklilikler Çağrı üzerine çalışma süresi aksine hüküm yoksa

Haftada 20 saat

İşçinin feshe itirazı 1 ay içinde dava açabilir

Feshin geçerli sebebe dayandırılması Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçiler için zorunludur

İşverenin haklı nedenle feshi İşçinin ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

İşçinin veya işverenin haklı nedenle derhal I. Sağlık sebepleri


11

fesih hakkını doğuran nedenler: II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri

III. Zorlayıcı sebepler

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi:

a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, b) İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,

Yeni iş arama izni En az günde 2 saat

Elli ve üzeri işçi çalıştıran özel sektör: %3 özürlü çalıştırmak zorunludur

Kamuda %4 özürlü %2 eski hükümlü

Ara dinlenmesi (Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz)

a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde onbeş dakika, b) Dört saatten fazla ve yedibuçuk saate kadar süreli işlerde yarım saat, c) Yedibuçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat

Doğum izni 16 hafta Çoğul gebelikte: 18 hafta

Süt izni Günde 1,5 saat

Deneme süreli iş sözleşmesi En çok 2 ay,istek halinde 4 aya uzatılabilir

Geçici iş ilişkisi 7. maddeye göre; geçici iş ilişkisi altı ayı geçmemek üzere yazılı olarak yapılır, gerektiğinde en fazla iki defa yenilenebilir.

Süreksiz iş sözleşmeleri En çok 30 gün sürer

Çalışma koşullarında değişiklik İşçi tarafından 6 işgünü içinde yazılı kabulü gerektirir

Toplu işçi çıkarma İşyerinde çalışan işçi sayısı: a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin, b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin, c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin, İşine 17 nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayı lır. En az 30 gün önceden, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirim gerekir

Ücret ve ücretin ödenmesi Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir Ücret alacaklarında zaman aşımı:5 yıldır

Ücret kesme cezası 2 günden fazla olamaz

Fazla çalışma Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz


12

Yıllık ücretli izin süresi a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, Az olamaz. Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz

Çocukları çalıştırma yasağı Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların(14 YAŞ) çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, onbeş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir

Çalışma süresi Haftada 45 saat olup günde 11 saati aşamaz. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir

6331

Kapsam ve istisnalar MADDE 2 – (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. (2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz: a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri. b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri. c) Ev hizmetleri. ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar. d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.

Çalışmaktan kaçınma hakkı

MADDE 13 – (1) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun

bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli

tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işveren ise

derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine

yazılı olarak bildirilir.


13

(2) Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli

tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı

dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır.

(3) Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda birinci fıkradaki usule

uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere

gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz.

ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONSEYİ YÖNETMELİĞİ

MADDE 5 – (1) Konsey, Müsteşarın başkanlığında aşağıda belirtilen üyelerden oluşur: a) Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından bir genel müdür, 4 b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Enerji ve Tabii

Kaynaklar Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Millî Eğitim

Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığından ilgili birer genel müdür, 7

c) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel

Başkanlığından bir başkan yardımcısı,2

ç) İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk

üçünden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları

Konfederasyonundan, Türk Tabipleri Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden

ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi,14

d) İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin

kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya

kuruluşlardan en fazla iki temsilci.2

(2) Birinci fıkranın (d) bendi kapsamında belirlenen Konsey üyeleri, iki yıl için seçilir ve üst üste iki olağan toplantıya katılmaz ise ilgili kurum veya kuruluşun üyeliği sona erer. MADDE 9 – (1) Konsey, yılda iki defa olağan toplanır

ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ POLİTİKA BELGESİ 2009-2013 İş kazalarının sektörel dağılımı incelendiğinde; metal sektörü %15, maden sektörü %9, inşaat sektörü %7.6 ile ilk üç sıradaki sektörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Meslek hastalıklarının görülme sıklığı, çalışan nüfusun binde 4–12’si arasında değişmektedir. Buna göre Türkiye’de zorunlu sigortalı ve Bağkur’lu çalışan sayısı (10.922.241) üzerinden bu değer hesaplandığında 43.689-141.989 arasında meslek hastalığı beklenmektedir. Ancak, SGK istatistiklerine göre 2008 yılında 539 meslek hastalığı vakası tespit edilebilmiştir. ILO verilerine göre gelişmekte olan ülkelerin iş kazası ve meslek hastalıkları sonucu meydana gelen ekonomik kayıplarının gayrı safi yurt içi hasıla (GSYİH)’larının yaklaşık %4’ü kadar olduğu tahmin edilmektedir. Bu doğrultuda ülkemizde TÜİK’den alınan 2008 yılı GSYİH rakamlarına göre iş kazası ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti yılda yaklaşık 38 Milyar TL olarak tahmin edilmektedir. 2009 – 2013 ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HEDEFLERİ 1. İSG Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ve ilgili mevzuat çalışmalarının tamamlanması, 2. Yeni mevzuatın uygulanmasını sağlamak amacıyla ilgili tarafların ve kamuoyunun bilgilendirilmesi ve tanıtım faaliyetlerinin Konsey üyesi kurum ve kuruluşlar tarafından yürütülmesi, 3. Yüz bin işçide iş kazası oranının %20 azaltılması, 4. Beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısı tespitinin %500 artırılması, 5. Sunulan İSG laboratuvar hizmetlerinin ulaştığı çalışan sayısının %20 artırılması, 6. Ulusal Konsey üyesi kurum ve kuruluşların yürüttükleri İSG proje, eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin %20 artırılması, 7. Çalışmaların yıllık değerlendirilmesi


14

İŞYERi AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK

c) Birinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzak bulundurulmaları gereken işyerlerini, d) İkinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzaklaştırılması gerekmemekle beraber izin verilmeden önce civarında ikamet edenlerin sıhhat ve istirahatleri üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar vermeyeceğine kanaat oluşması için inceleme yapılması gereken işyerlerini, e) Üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerin yanında açılabilmekle beraber yalnız sıhhî nezarete tabi tutulması gereken işyerlerini f) Sıhhî müessese: Gayrisıhhî müesseseler dışında kalan her türlü işyerini, MADDE 5. İŞYERİNDE ARANACAK GENEL ŞARTLAR 1. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta öngörülen tedbirlerin alınmış olması 2. 634 sayılı kat mülkiyeti kanunu kapsamına giren gayrimenkullerin tapuda mesken görünmesi durumunda tüm kat maliklerinin oy birliği ile onay vermesi. Tapuda iş yeri olarak kaydı var ise kat maliklerinin oy çoğunluk kararının olması 3. Özel yapı şekli gerektiren sinema, tiyatro, düğün salonu, otel, hamam, ekmek fırını, akaryakıt, sıvılaştırılmış petrol, doğal gaz ve lpg istasyonları için yapı kullanım izin belgesi alınması 4. Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri için kolluk kuvvetlerinin görüşleri alınması 5. Umuma açık eğlence ve istirahat yerleri ile parlayıcı, patlayıcı, yanıcı vb tehlikelerin bulunduğu yerlerin mevzuatta belirtilen mesafede olmaları 6. Umuma açık istrahat ve eğlence yerleri; parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı maddelerin üretildiği, satıldığı ve depolandığı işyerleri; 30 kişiden fazla çalışanı bulunan her türlü işyerleri, ana giriş kapıları cadde ve sokağa doğrudan bağlantısı olmayan ve birden fazla işyerinin bir arada bulunduğu iş hanı, çarşı benzeri işyerlerinde yangına karşı gerekli önlemlerin alındığını gösteren itfaiye raporunun alınması, diğer işyerlerinde ise yangına karşı tedbirlerin alınmış olması 7. Umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinden meyhane, bar, kahvehane, elektronik oyun merkezi ile açıkta alkollü içki satılan işyerlerinin okul, yurt, mabet, bina ve tesislerden mevzuatın öngördüğü mesafede olması 8. Engelliler için giriş çıkışlarda kolaylaştırıcı önlemlerin alınması 9. Birden fazla işyerinin bir arada bulunduğu iş hanı, çarşı ve benzeri işyerlerinde yangına karşı gerekli önlemlerin alındığına dair itfaiye raporu yönetimce alınır. Bu durum sonrasında yapı değişikliği olmadığı sürece buradaki işyerleri için ayrıca münferit itfaiye raporu alınmaz. MADDE 15. GAYRİSIHHİ MÜESSESELER İNCELEME KURULLARI İl özel idarelerinde/büyükşehir belediyelerinde birinci sınıf gayrisıhhi müesseseleri inceleme kurulu, 5 kişiden az olmamak üzere valinin/belediye başkanının veya görevlendireceği yetkilinin başkanlığında çevre, sağlık, hukuk, imar ve tarım birimleri görevlileri, sanayi, ticaret il müdürlüğü temsilcisi, ilgili meslek odaları temsilcileri ile tesisin özelliğine göre gerektiğinde vali/ belediye başkanı tarafından belirlenecek diğer kuruluş temsilcilerinden oluşur Organize Sanayi Bölgelerinde inceleme kurulu oluşturulmaz. Tesisin özelliğine göre ilave olarak bırakılacak sağlık koruma bandı, organize sanayi bölgesi yönetim kurulu kararı ile tespit edilir. MADDE 23- İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ SINIF GAYRİSIHHÎ MÜESSESELER Yetkili idareler, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve incelemelerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alır.


15

Başvurunun öngörülen kriterlere uygun olarak doldurulduğunun tespiti halinde, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın işyeri açma ve çalışma ruhsatı 5 gün içinde düzenlenerek ilgiliye verilir İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

Görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi MADDE 11 – (1) İşveren; işyerlerinde tehlike sınıflarını tespit eden Tebliğde belirlenmiş

olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 30 çalışana, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 40 çalışana ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 50 çalışana kadar;

a) Arama, kurtarma ve tahliye, b) Yangınla mücadele, konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek

elemanı olarak görevlendirir. İşyerinde bunları aşan sayılarda çalışanın bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirir. Acil durum planları; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde

sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir

İlk Yardım Yönetmeliği

İlkyardım Eğitimcisi: Eğitimci eğitimi veren kuruluşlar tarafından eğitilerek ilkyardım eğitimcisi sertifikası almış sağlık personelini, Tüm kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her yirmi personel için bir, ilgili mevzuata göre ağır ve tehlikeli işler kapsamında bulunan işyerlerinde, her on personel için bir olmak üzere, bu yönetmeliğe göre yetkilendirilmiş merkezden en az “Temel İlkyardım Eğitimi” sertifikası almış "İlkyardımcının bulundurulması zorunludur. Eğitim süreleri; temel ilkyardım eğitimi için toplam iki günden az on günden çok olmamak üzere asgari on altı saat, standart ilkyardım eğitimi için toplam beş günden az on günden çok olmamak üzere asgari kırk saat olarak düzenlenir

- İlkyardımın ABC'si şunlardır:

• Airway-Havayolu açma • Breathing-Solunum sağlama • Circulation-Dolaşım (kanama kontrolü) -İlk yardımın temel uygulamaları ise; Koruma,Bildirme ve Kurtarmadır. -112 yi aramalarda telefon görüşmesi ancak 112 elemanı tarafından sonlandırılır

ALT İŞVERENLİK YÖNETMELİĞİ

MADDE 4 – (1) Asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulabilmesi için;

a) Asıl işverenin işyerinde mal veya hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de bulunmalıdır. b) Alt işverene verilen iş, işyerinde mal veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır. Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır. c) Alt işveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte çalıştırmalıdır. ç) Alt işverene verilen iş, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden bir iş olmalıdır.


16

d) Alt işveren, daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez. Muvazaa (uygunsuzluk hali) MADDE 13 – (1) Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin iş müfettişlerince incelenmesi sonucunda muvazaanın tespitine ilişkin gerekçeli müfettiş raporu bölge müdürlüğünce işverenlere tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren 6 işgünü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Rapora 6 işgünü içinde itiraz edilmemiş veya mahkeme muvazaanın tespitini onamış ise tescil

işlemi bölge müdürlüğünce iptal edilir ve alt işveren işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin

işçileri sayılır.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ

İşverenin iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili yükümlülükleri MADDE 5 – (1) İşveren, işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla; çalışanları arasından bu Yönetmelikte belirtilen nitelikleri haiz bir veya birden fazla işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Gerekli nitelikleri haiz olması halinde tehlike sınıfı ve çalışan sayısını dikkate alarak bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. (2) İşveren, işyerinde gerekli niteliklere sahip personel bulunmaması halinde birinci fıkrada sayılan yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, OSGB’lerden hizmet alarak yerine getirebilir. (3) İşveren, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda İSGB kurar. Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir. İşverenin sağlık ve güvenlik kayıtları ve onaylı deftere ilişkin yükümlülükleri MADDE 7 – (1) İşveren ilgili mevzuatta belirlenen süreler saklı kalmak kaydıyla; a) İşyerinde yürütülen iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine ilişkin her türlü kaydı, b) İşten ayrılma tarihinden itibaren en az 15 yıl süreyle çalışanların kişisel sağlık dosyalarını, saklar. (2) Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını yazılı olarak talep eder, önceki işveren dosyanın bir örneğini onaylayarak bir ay içerisinde gönderir. (3) Onaylı defter işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, Genel Müdürlük veya noterce her sayfası mühürlenmek suretiyle onaylanır. (4) Onaylı defter yapılan tespitlere göre iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ile işveren tarafından birlikte veya ayrı ayrı imzalanır. Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır. (5) Onaylı defterin asıl sureti işveren, diğer suretleri ise iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından saklanır. Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından işveren sorumludur. Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır. MADDE 12 – (1) OSGB kurulabilmesi ve hizmet sunabilmesi için tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan en az bir; a) İşyeri hekimi, b) İş güvenliği uzmanı, c) Diğer sağlık personeli görevlendirir.


17

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ

HAKKINDA YÖNETMELİK İş güvenliği uzmanlarının yetkileri MADDE 10 – (1) İş güvenliği uzmanının yetkileri aşağıda belirtilmiştir: a) İşverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden hayati tehlike arz edenlerin, iş güvenliği uzmanı tarafından belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmek. İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri (3) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği altı ay süreyle askıya alınır. Derslik ve diğer bölümlerde aranan şartlar MADDE 16 a) Dersliklerde 25’ten fazla kursiyer bulunamaz. b) Dersliklerde kursiyer başına en az 10 metreküp hava hacmi bulunur ve derslikler ile diğer bölümlerin tavan yükseklikleri 2,40 metreden az olamaz. 4 metre üzerinde olan yükseklikler hacim hesabında dikkate alınmaz. Eğitim kurumlarının eğitici kadrosu a) İş güvenliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için bu Yönetmelikte belirtilen eğitici belgesine sahip olan en az dört eğiticiyle tam süreli iş sözleşmesi yapar. Bu eğiticilerden en az biri mühendis olmak zorunda olup en fazla ikisi aynı meslek dalından olabilir. b) İşyeri hekimliği, iş güvenliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için bu Yönetmelikte belirtilen eğitici belgesine sahip olan biri işyeri hekimi olmak üzere ikisi hekim, ikisi mühendis ve kalan ikisi farklı meslek dalından olmak üzere en az altı eğiticiyle tam süreli iş sözleşmesi yapar.

Çalışma/Eğitim Süreleri ve Periyotlar TEHLİKE SINIFLARI

Az Tehlikeli Tehlikeli Çok Tehlikeli

İş Güvenliği Uzmanı 6 dk/kişi 8 dk/kişi 12 dk/kişi

10 dan az elemanı olan yerlerde 60 dk/yıl-kişi

İşyeri Hekimi 4 dk/kişi 6 dk/kişi 8 dk/kişi

10 dan az elemanı olan yerlerde 25 dk/yıl-kişi

Tam zamanlı çalışmalarda çalışan sayısı 2000:1 1500:1 1000:1

Diğer Sağlık Personeli 6 dk/kişi 9 dk/kişi 12 dk/kişi

İş güv.uzmanı eğitim süresi Teorik kısmı 180 saatten, uygulama kısmı 40

saatten ve toplamda 220 saatten az olamaz Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir

Yenileme eğitimleri Belgelerini aldıkları tarihten itibaren beş yıllık

aralıklarla 30 saatten az olamaz

Sınava girme hakkı

Adaylar, en son katıldıkları eğitimin tarihinden itibaren üç yıl içinde ilgili sınavlara katılabilir .

..eğitim alma şartı aranmaksızın sınavlara katılım

hakkı tanınanlar, bu haklarını en fazla iki defada kullanabilirler.

Risk Değerlendirme Periyodu 6 yıl 4 yıl 2 yıl

Acil durum planı yenileme 6 yıl 4 yıl 2 yıl

Acil durum tatbikatı Yılda en az 1 defa

Periyodik Muayene 5 yıl 3 yıl 1 yıl


18

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren, elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerini kapsar Kurulun kurulacağı diğer işyerleri MADDE 5 – (1) İşverene bağlı, fabrika, müessese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok işyeri bulunduğu hallerde elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı kurul kurulur. Kurulun oluşumu MADDE 6 – (1) Kurul aşağıda belirtilen kişilerden oluşur: (min 5 kişi max 7 kişi) a) İşveren veya işveren vekili, b) İş güvenliği uzmanı, c) İşyeri hekimi, ç) İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, d) Bulunması halinde sivil savunma uzmanı, e) Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta, f) Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci. (2) Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür Çalışma usulleri MADDE 9 – (1) Kurul inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışır. a) Kurullar ayda en az bir kere toplanır. Ancak kurul, işyerinin tehlike sınıfını dikkate alarak, tehlikeli işyerlerinde bu sürenin iki ay, az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir. b) Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Gündem, sorunların ve varsa iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin projelerin önem sırasına göre belirlenir. Kurul üyeleri gündemde değişiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun görüldüğünde gündem buna göre değiştirilir. c) Ölümlü, uzuv kayıplı veya ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına veya sekreterine yapılması gerekir. Kurulun hazırlayacağı dokümantasyon:

• Yıllık rapor • İç yönerge taslağı

(2) Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar

İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri /Yıl 8 saat 12 saat 16 saat

İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Periyotları 3 yıl 2 yıl 1 yıl

Acil durum personeli sayısı 10 dan az çalışanı olan yerlerde: 1 kişi

50 kişi 40 kişi 30 kişi


19

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ ÇALIŞAN TEMSİLCİSİNİN

NİTELİKLERİ VE SEÇİLME USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN TEBLİĞ

Çalışan temsilcisi

MADDE 20 – (1) İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir: a) İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir. b) Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki. c) Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç. ç) Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört. d) Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş. e) İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı. (2) Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir. Seçim, sonuçları itibariyle beş yıl geçerlidir Çalışan temsilcisinin nitelikleri

MADDE 6 – (1) Bir çalışanın çalışan temsilcisi olabilmesi için aşağıdaki niteliklere sahip olması zorunludur: a) İşyerinin tam süreli daimi çalışanı olması, b) En az 3 yıllık iş deneyiminin bulunması, c) En az ortaokul düzeyinde öğrenim görmüş olması

ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

(4) Birinci fıkraya göre verilen eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni riskler de dikkate alınarak aşağıda belirtilen düzenli aralıklarla tekrarlanır: a) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa. b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa. c) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa. Eğitim süreleri ve konuları MADDE 11 – (1) Çalışanlara verilecek eğitimler, çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince belirlenen periyotlar içinde; a) Az tehlikeli işyerleri için en az sekiz saat, b) Tehlikeli işyerleri için en az on iki saat, c) Çok tehlikeli işyerleri için en az on altı saat olarak her çalışan için düzenlenir. (2) Birinci fıkrada belirtilen eğitim sürelerinin Ek-1’de yer alan konulara göre dağıtımında işyerinde yürütülen faaliyetler esas alınır. (3) Eğitim sürelerinin bütün olarak değerlendirilmesi esas olmakla birlikte dört saat ve katları şeklinde işyerindeki vardiya ve benzeri iş programları da dikkate alınarak farklı zaman dilimlerinde de değerlendirilebilir.


20

EĞİTİM KONULARI

1. Genel konular a) Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler, b) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları, c) İşyeri temizliği ve düzeni, ç) İş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar

2. Sağlık konuları a) Meslek hastalıklarının sebepleri, b) Hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, c) Biyolojik ve psikososyal risk etmenleri, ç) İlkyardım

3. Teknik konular a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri, b) Elle kaldırma ve taşıma, c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma, ç) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı, d) Ekranlı araçlarla çalışma, e) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, f) İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması, g) Güvenlik ve sağlık işaretleri, ğ) Kişisel koruyucu donanım kullanımı, h) İş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü, ı) Tahliye ve kurtarma

Yetişkin eğitimindeki (=androgoji) temel prensipler • Yetişkinler daha çok kendi kendilerine bağımsız olarak öğrenmeyi tercih ederler,

• Yetişkinler öğrenmeye karşı farklı motivasyonlara sahiptirler,

• Yetişkin eğitiminde fiziki ve psikolojik çevre son derece önemlidir,

• Yetişkin için zaman son derece önemlidir.

• Öğrenme konusunda yetişkin tecrübesi önemli bir yer tutar.

• Yetişkin eğitiminde eğitmenin görevi sadece rehberlik etmektir,

• Yetişkinlikle öğrenme kabiliyetinin gerilemesi arasında zorunlu bir ilişki yoktur.

Yaş ilerledikçe öğrenme hızı azalır ama yeterli zaman ayrılırsa bu handikap ortadan kalkar.

HİJYEN EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ Belge alan kişilerin çalıştırılması MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin kapsadığı iş yerlerinde, Genel Müdürlük tarafından

verilen belgeye sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. İş yeri sahipleri ve işletenleri, çalışanlarının hijyen eğitimi almasından ve belgeli olarak çalıştırılmasından birinci derecede sorumludur. Bizzat çalışmaları durumunda iş yeri sahipleri ve işletenleri de bu eğitimi almaya mecburdur.

Eğitimlerin veriliş şekli MADDE 6 – (1) Eğitimler, Genel Müdürlüğe bağlı öğretim kurumları tarafından verilir. İş

yeri sahipleri ve işletenleri, komisyonca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bu eğitimleri çalışanlarına kendi imkânlarıyla da verebilir.

(2) Genel Müdürlük, iş kollarının özelliğine göre komisyonca belirlenen eğitim içeriklerinin eğitim formatına uygun olarak ülke genelinde verilmesini sağlar. Eğitimler sekiz saatten az olamaz.


21

(3) Komisyon, iş kollarının gruplandırmasını yaparak iş koluna göre eğitim konularını ve sürelerini; eğitimlerin, iş yeri sahiplerince veya işletenlerince verilmesi durumunda ise eğitimlere ve belgelendirme işlemlerine ait usul ve esasları belirler.

Çalışmaya engel teşkil eden hastalıklar MADDE 9 – (1) Aşağıda belirtilen hastalıkları bulunanlar iyileşme hâlini/bulaştırıcılığın

olmadığını raporla belgeleyene kadar bu Yönetmelik kapsamındaki iş yerlerinde çalışamaz ve çalıştırılamazlar:

a) Gıda ile taşınabilen bir hastalığı olan veya bu hastalığın taşıyıcısı durumundaki kişiler ile ishali bulunanlar.

b) Vücudun görünür kısımlarında açık/enfekte yara, deri enfeksiyonu ve benzeri halkta tiksintiye yol açabilecek deri lezyonları bulunanlar; cüzzam, frengi ve verem hastalığına yakalananlar.

c) 30/5/2007 tarihli ve 26537 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliğinde yer alan, hijyen ilkelerine uyulmadığı durumlarda halk sağlığı açısından problem oluşturabilecek hastalığı bulunanlar.

(2) Çalışanlar, hastalıkları konusunda işverene bilgi vermekle yükümlüdür

Hijyen Nedir?

1. Sağlık bilgisi 2. Sağlık koruma, hıfzıssıhha 3.Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü Kaynak:TDK

TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK

Mesleki eğitim zorunluluğu MADDE 5 – (1) Ek-1’deki çizelgede yer alan işlerde çalışacakların, işe alınmadan önce,

mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur. (2) İşyerinde yapılan işler, asıl iş itibariyle tehlikeli ve çok tehlikeli işler kapsamında yer

almakla birlikte, çalışanın yaptığı iş ek-1 çizelgede belirtilen işler dışında ise, mesleki eğitim alma zorunluluğu aranmaz. Millî Eğitim Bakanlığı ile birinci fıkranın (e) bendinde sayılan(1) kurum ve kuruluşlar arasında yapılacak protokoller çerçevesinde verilecek en az 32 saatlik eğitim modüllerinden geçirilerek alınan eğitimler sonucu düzenlenecek belgelere sahip olanlar bu Yönetmelik kapsamında mesleki eğitim almış olarak kabul edilir.


22

ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA

YÖNETMELİK

Genç işçi : 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi,(16/17/18 yaş) Çocuk işçi:14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi (15 yaş) Çalışma Süreleri ve Ara Dinlenme Süreleri

Madde 6 —Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz.(15 yaş) Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir. Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde, kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz. İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur. Gece çalıştırma yasağı Madde 73 - Sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. Hafta Tatili Madde 8 —Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Madde 9 —Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir. Yıllık Ücretli İznin Kullandırılması Madde 10 —Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI HAKKINDA

YÖNETMELİK Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Sağlık gözetimi MADDE 7 – (1) Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır. Gebelik ve analık durumunda çalıştırılma yasağı MADDE 9 – (1) Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bir yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. (2) Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır. MADDE 10 – (1) Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini, iş müfettişlerince yapılan denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklar.


23

Genelge: İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi

GENELGE Başbakanlıktan: 2011/2 Konu : İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi. Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör işyerlerinde gerçekleşen psikolojik taciz, çalışanların itibarını ve onurunu zedelemekte, verimliliğini azaltmakta ve sağlığını kaybetmesine neden olarak çalışma hayatını olumsuz etkilemektedir. Kasıtlı ve sistematik olarak belirli bir süre çalışanın aşağılanması, küçümsenmesi, dışlanması, kişiliğinin ve saygınlığının zedelenmesi, kötü muameleye tabi tutulması, yıldırılması ve benzeri şekillerde ortaya çıkan psikolojik tacizin önlenmesi gerek iş sağlığı ve güvenliği gerekse çalışma barışının geliştirilmesi açısından çok önemlidir. Bu doğrultuda, çalışanların psikolojik tacizden korunması amacıyla aşağıdaki tedbirlerin alınması uygun görülmüştür. 1. İşyerinde psikolojik tacizle mücadele öncelikle işverenin sorumluluğunda olup işverenler çalışanların tacize maruz kalmamaları için gerekli bütün önlemleri alacaktır. 2. Bütün çalışanlar psikolojik taciz olarak değerlendirilebilecek her türlü eylem ve davranışlardan uzak duracaklardır. 3. Toplu iş sözleşmelerine işyerinde psikolojik taciz vakalarının yaşanmaması için önleyici nitelikte hükümler konulmasına özen gösterilecektir. 4. Psikolojik tacizle mücadeleyi güçlendirmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi, ALO 170 üzerinden psikologlar vasıtasıyla çalışanlara yardım ve destek sağlanacaktır. 5. Çalışanların uğradığı psikolojik taciz olaylarını izlemek, değerlendirmek ve önleyici politikalar üretmek üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde Devlet Personel Başkanlığı, sivil toplum kuruluşları ve ilgili tarafların katılımıyla "Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu" kurulacaktır. 6. Denetim elemanları, psikolojik taciz şikâyetlerini titizlikle inceleyip en kısa sürede sonuçlandıracaktır. 7. Psikolojik taciz iddialarıyla ilgili yürütülen iş ve işlemlerde kişilerin özel yaşamlarının korunmasına azami özen gösterilecektir. 8. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Devlet Personel Başkanlığı ve sosyal taraflar, işyerlerinde psikolojik tacize yönelik farkındalık yaratmak amacıyla eğitim ve bilgilendirme toplantıları ile seminerler düzenleyeceklerdir.


24

GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK

Gece çalışması MADDE 8 – (1) Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. (2) Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz. Çalışma saatleri MADDE 9 – (1) Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. 100-150 kadın çalışan için =EMZİRME ODASI 150 çalışandan fazlası için= YURT Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır Yurtlarda, her 20 çocuk için bir çocuk bakıcısı bulundurulur. Oda ve yurtlar, işyeri hekiminin tıbbi gözetimi altındadır. Analık halinde çalışma ve süt izni Madde 74 - Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir.

SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER :

a) Kurşun ve arsenik işleri: b) Cam sanayii işleri c) Cıva sanayii işleri: ç) Çimento sanayii işleri: d) Kok fabrikalarıyla termik santrallerdeki işler e) Çinko sanayii işleri: f) Bakır sanayii işleri: g) Alüminyum sanayii işleri: ğ) Demir ve çelik sanayii işleri. h) Döküm sanayii işleri: ı) Kaplamacılık işleri: i) Karpit sanayii işleri: j) Asit sanayii işleri:

k) Akümülatör sanayii işleri l) Kaynak işleri: m) Madenlere su verme işleri: n) Kauçuk işlenmesi işleri: o) Yeraltı işleri ö) Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler p) Gürültülü işler 1) Gürültü düzeyi en yüksek maruziyet etkin değerini (8h=85 dB(A)) aşan işler. r) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler: s) Pnömokonyoz yapan tozlu işler ş) Tarım ilaçları

Günde yedi buçuk saatten daha az çalışılması gereken işler MADDE 5 – (1) Bir çalışanın günde yedi buçuk saatten daha az çalıştırılması gereken işlerle bunların her birinde en çok kaçar saat çalıştırılacağı aşağıda belirtilmiştir. a) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dâhil): (3/7 saat arası) b) Cıva işleri: 1) Cıva izabe fırınlarında görülen işler 6 saat. 2) Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işler 6 saat. c) Kurşun işleri:


25

1) Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işleri 4 saat. ç) Karbon sülfür işleri: 1) Karbon sülfürden etkilenme tehlikesi bulunan işler 6 saat. d) İnsektisitler: 1) Karbamatlı ve organik fosforlu insektisitlerin yapımı, paketlenmesi, çözelti olarak hazırlanması ve uygulanması işleri 6 saat. Başka işte çalıştırma yasağı MADDE 6 – (1) Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde çalışanlar, 4 ve 5 inci maddelerde belirtilen günlük azami iş sürelerinden sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılamazlar. Fazla çalışma yasağı MADDE 7 – (1) Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde fazla çalışma yapılamaz. Bildirim yükümlülüğü MADDE 8 – (1) Bu Yönetmelikte sayılan işlerden herhangi birinin veya birkaçının sürekli olarak yapıldığı işyeri işverenleri, bu işlerin çeşit ve niteliklerini, yapılma zamanlarını, anılan işlerde çalışanların erkek ve kadınlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle sayılarını, işe başlamadan önce işin yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler.

POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMALARA İLİŞKİN ÖZEL USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK R.G.Tarihi: 07.04.2004

Gece Çalıştırılma Yasağı Madde 5 — 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır. İşçi Postalarının Değişme Süresi Madde 8 — Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir Posta Değişiminde Dinlenme Süresi Madde 9 — Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır. Hafta Tatili Madde 11 — Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.

HAZIRLAMA, TAMAMLAMA VE TEMİZLEME İŞLERİ YÖNETMELİĞİ R.G.Tarihi: 28.04.2004

Kapsam Madde 2 — Hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri, görevleri yalnız bu işleri yapmakla sınırlı olan işçilere yaptırılmayarak, işyerinin asıl işçilerine yürüttükleri işlere ek olarak yaptırıldığı takdirde, bu Yönetmelik hükümleri uygulanır. Bu işler, işyerinin asıl işçilerinden ayrı olarak ve yalnızca bu işleri yapmak üzere işe alınmış işçilere yaptırıldığı takdirde, bu işçiler hakkında 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun genel hükümleri uygulanır. Çalıştırma Süresi Madde 5 — 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre, asıl iş için belirlenmiş olan günlük çalışma sürelerine ek olarak, bu sürelerin başlama saatlerinden önce veya bitme saatlerinden sonra, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini yapacak olan işçiler, bu işlerde günde en çok iki saat daha çalıştırılabilir. Çalıştırılacak İşçi Sayısı Madde 6 — Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde çalıştırılacak işçilerin sayısı,


26

1-15 çalışanı bulunan işyerlerinde 3 işçiden, 16-30 çalışanı bulunan işyerlerinde 4 işçiden, 31-60 çalışanı bulunan işyerlerinde 6 işçiden, 61-80 çalışanı bulunan işyerlerinde 8 işçiden, 81-100 çalışanı bulunan işyerlerinde 10 işçiden ve 100’den fazla çalışanı bulunan işyerlerinde ise, çalışan sayısı toplamının yüzde onundan fazla olamaz. Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yapılmasının özel riskler yaratması ve özel bilgi, beceri ve deneyim gerektirmesi halinde, bu işlerde çalıştırılacak işçilerin çalıştıkları bölümleri ve mesleki eğitimleri göz önüne alınarak uygun nitelikte olanlar seçilecektir. Ekip Başı Madde 7 — Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yürütülmesi sırasında, işveren tarafından, çalıştırılacak işçiler arasından seçilecek deneyimli bir işçinin, ekip başı olarak görevlendirilmesi esastır. Dinlenme Zorunluluğu Madde 10 — 4857 sayılı İş Kanununun 68 inci maddesinde belirtilen ara dinlenmeleri hakkındaki hükümler saklı kalmak koşuluyla, işyerinde yürütülen asıl işin bitmesinden sonra hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini yapacak olan işçilerin, bu işlere başlamadan önce yarım saatten az olmamak üzere dinlenmeleri zorunludur. Ancak, işçilerin bu dinlenme haklarını kullanmaları, asıl işin bitmesinden sonra böyle bir çalışma aralığı bırakılmasının herhangi bir teknik sakınca doğurmaması koşuluna bağlıdır. Sözü edilen dinlenmeler, çalışma süresinden sayılmaz.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

Risk değerlendirmesi ekibi MADDE 6 – (1) Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından

gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur. a) İşveren veya işveren vekili. b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri

hekimleri. c) İşyerindeki çalışan temsilcileri. ç) İşyerindeki destek elemanları. d) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen

çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

(2) İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir. Dokümantasyon

MADDE 11 – (1) Risk değerlendirmesi asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir.

a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı. b) Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri. c) Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi. ç) Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı. d) Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler. e) Tespit edilen riskler. f) Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler. g) Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları. ğ) Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi.


27

(2) Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır. (3) Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir. Risk Değerlendirmesi Aşamaları Risk değerlendirmesi MADDE 7 – (1) Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. (2) Çalışanların risk değerlendirmesi çalışması yapılırken ihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır. Risk değerlendirmesinin yenilenmesi

MADDE 12 – (1) Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir. (2) Aşağıda belirtilen durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir. a) İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. b) İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. c) Üretim yönteminde değişiklikler olması. ç) İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. d) Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. e) Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. f) İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması.

HAZOP Sembol ve Anlamlar

Kaynak: TİSK web sayfası

HAZOP, kimya endüstrisi tarafından, bu sanayinin öze! tehlike potansiyelleri dikkate alınarak geliştirilmiştir. Multidisipliner bir ekip tarafından, kaza odaklarının saptanması, analizleri ve ortadan kaldırılmaları için uygulanır. Belirli anahtar ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Çalışmaya katılanlara, belli bir yapıda somlar sorulup, bu olayların olması veya olmaması halinde ne gibi sonuçların ortayaçıkacağı sorulur.


28

Risk değerlendirmesi metotlarına örnekler / Standardı: ISO 31000 Risk Yönetimi

Ön tehlike analizi

Tesisin son tasarım aşamasında ya da daha detaylı çalışmalara model olarak kullanılabilecek olan hızla hazırlanabilen kalitatif bir risk değerlendirme metodolojisidir.Analistler tarafından erken tasarını aşamasında uygulanır, ancaktek başına yeterli bir analiz metodu değildir, Diğer metodolojilere başlangıç verisi olması aşamasında yararlıdır

Olursa ne olur analizi

Kapsamlı ve gevşek yapılandırılmış sorgulama kullanan bir beyin fırtınası yaklaşımıdır. Sorgulama sistem performans sorunları veya kazalarla sonuçlanabilecek potansiyel bozuklukları varsayar ve bu sorunlara karşı uygun önlemler sunar.

Hata türü ve etkileri analizi

FMEA, mekanik ve elektrik donanım sistemlerinin gözden geçirilmesine en uygun niteliksel yaklaşımlardan biridir. Risk Öncelik sayısı: OlasılıkXŞiddetXFarkedilebilirlik

Fine&Kinney Risk değeri = Olasılık x Şiddet x Sıklık (veya frekans) 20>R kabul edilebilir 400<R acil önlem gerekir

Hata Ağacı metodu sembolleri Kaynak:Ruhi Öktem

Sembol İşaret edilen İşlev

Temel olay

Temel olay veya hata.

Gelişmemiş olay

Gelişmemiş durum.

Olay

Daha temel olaylardan oluşan olay

Durumsal olay

Normal şekilde oluşabilecek olay

VE kapısı

C çıktı olayı eğer bütün girdi olayları (A ve B) aynı anda oluşuyorsa oluşur.

VEYA kapısı

C çıktı olayı eğer herhangi bir girdi olayı oluşursa meydana gelir.

Transfer sembolü

Ağacın başka bir yerde daha ileri noktaya geliştiğini gösterir.

Hata ağacı analizinin bazı

avantajları şunlardır;

• Karmaşık sistemlerde risklerin

belirlenmesine yardım eder.

• Genel bakış açısını

kaybetmeden aynı anda tekhata

üzerine odaklanmayı mümkün

kılar.

• Hataların nasıl ciddi sonuçlara

neden olabileceği hakkında genel

bakış açısı sağlar.

• Analiz ile belirli yakınlığı olanlar

ile sonuçları oldukça hızlı şekilde

anlamak mümkündür.

• Olasılık hesapları yapmak için

bir fırsat sağlar.


29

İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK (2) Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal, yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmadığının tespit edilmesi halinde iş durdurulur. MADDE 12 – (1) Durdurma kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde, bu kararın yerine getirildiği tarihten itibaren altı iş günü içinde itiraz hakkı vardır İşin durdurulması MADDE 25 – (1) İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. (2) İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla işi durdurur. (3) İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından yirmidört saat içinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir.

YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ

Tanımlar

MADDE 4 e) Proje: Yapı işlerinin tasarımından tamamlanmasına kadar yürütülen bütün işleri, f) Proje sorumlusu: İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişiyi, g) Sağlık ve güvenlik koordinatörü: Projenin hazırlık ve uygulama aşamalarında, işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve bu Yönetmeliğin 10 uncu ve 11 inci maddelerinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişileri, ğ) Sağlık ve güvenlik planı: Muhtemel risklerin değerlendirilip yapı işi süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği, aynı yapı sahasında faaliyet gösterecek farklı işverenler, alt işverenler, kendi nam ve hesabına çalışan kişiler ve farklı çalışma ekipleri arasında sağlık ve güvenliğe dair hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla yapı alanının tamamından sorumlu işveren veya proje sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı, Proje sorumlusu ve işverenlerin sorumlulukları MADDE 6 – (1) İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen yükümlülükleri bizzat yerine getirebileceği gibi, kendi adına hareket etmek üzere, gerekli fenni yeterliliğe sahip olan bir veya daha fazla proje sorumlusu tayin edebilir.


30

(2) İş sağlığı ve güvenliği konularında, bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik koordinatörü görevlendirilmesi proje sorumlusunun veya işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Bu Yönetmeliğe göre sağlık ve güvenlik koordinatörleri atanmış olması ve sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin kendi görevlerini yapmaları, alt işverenlerin sorumluluğunu etkilemez.

(4) İşveren veya proje sorumlusu; 1) Yapı işinin 30 işgününden fazla süreceği ve devamlı olarak 20’den fazla çalışan

istihdam edileceği, 2) İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektireceği, durumlarda yapı işine başlamadan önce Ek-3’te belirtilen bilgileri içeren bildirimi,

Bakanlığın ilgili çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. (3) Yapı işinde dördüncü fıkrada belirtilen bildirim gerektiren işler haricinde ve Ek-2’deki

listede belirtilen riskleri içeren çalışmaların bulunmaması halinde sağlık ve güvenlik koordinatörü görevlendirilmeyebilir.

Yüksekte yapılan çalışmalar işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişinin gözetim ve kontrolü altında gerçekleştirilir

Yapı işleri / bazı tanımlar ve gereklilikler Proje sorumlusu İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin

hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişi

Sağlık ve güvenlik koordinatörü

Projenin hazırlık ve uygulama aşamalarında, işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve bu Yönetmeliğin 10 uncu ve 11 inci maddelerinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişiler

Bildirim gerektiren işler 1) Yapı işinin 30 işgününden fazla süreceği ve devamlı olarak 20’den fazla çalışan istihdam edileceği, 2) İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektireceği işler

Korkuluklardan istenen özellikler

a) Platformdan en az bir metre yükseklikte ve herhangi bir yönden gelebilecek en az 125 kilogramlık yüke dayanıklı ana korkuluk, b) Platforma bitişik, en az 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası, c) Topuk levhası ile ana korkuluk arasında açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak şekilde konulan ara korkuluk,

İskele standardı TS EN 12810 serisi

Geçişler İskelelerde geçiş amacıyla en az 60 santimetre genişliğinde ve kenarlarında bu Yönetmeliğin Ek–4 (A) Yüksekte Çalışma başlığının 6 ncı maddesinde tanımlanan özelliklere uygun korkuluk sistemleri bulunan geçitler kullanılır Meskûn mahallerde kazı üzerinden geçişlerin sağlanması için ahşap veya metalden yapılmış asgari 80 santimetre eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır

Kazı işleri Açıkta yapılan 150 santimetreden daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma yapılması engellenir. Ayrıca kanallarda yan duvarların göçmemesi için gerekli tedbirler alınır. Kazı işlerinde yağış sırasında çalışma yapılmaz.

, 16– Yapı alanı içerisindeki ana pano ve tali elektrik panolarında uygun kaçak akım rölesi kullanılır 22– Elektrikle çalışan iş ekipmanlarının gövde güvenlik topraklaması yapılır 61– Dinlenme, barınma ve sosyal amaçlı kullanılan tesisler, yanıcı olmayan ve kolay tutuşmayan malzemeden inşa edilir. Barınma amacıyla çadır ve branda kullanılmaz. Meskûn mahal dışında, yol, demiryolu, köprü inşaatı gibi açık havada yapılan çalışmalarda, barınma ve


31

benzeri ihtiyaçları gidermek amacıyla, sadece yanmaz malzemelerden yapılmış çadırlar kullanılabilir 19– Seçilen iskelenin kurulum ve kullanım şekline göre sağlamlık ve dayanıklılık hesapları üreticiden temin edilir, mevcut değilse yapılır veya yaptırılır. Bu hesaplar yapılmadan veya yapılan hesaplar sonucunda iskelenin güvenli olmadığının tespit edilmesi halinde iskeleler kullanılamaz 25– İskeleler aşağıda belirtilen durumlarda işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişi tarafından kontrole tabi tutularak, iskeleler ile ilgili özel tedbirlerde belirtilen hususları içeren kontrol raporu hazırlanır, rapor sonucunda sadece güvenli olduğu tespit edilen iskelelerde çalışma yapılır;

a) Kullanılmaya başlamadan önce, b) Haftada en az bir kez, c) Üzerinde değişiklik yapıldığında, ç) Belli bir süre kullanılmadığında, d) Sismik sarsıntı, kuvvetli rüzgârlar gibi olumsuz hava şartlarına veya denge ve

sağlamlığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında. 26– İskelelerin taşıyabilecekleri azami ağırlıklar, levhalar üzerine yazılarak iskelelerin uygun ve görülebilir yerlerine asılır. Belirtilen bu ağırlıkları aşan yükler iskelelere yüklenmez. 27– İskelelerin üzerine moloz ve artıklar ile geçişi engelleyecek malzemeler bırakılmaz. Cephe iskeleleri binaya mümkün olduğunca yakın kurulur Madeni cephe iskeleleri statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanır İskele sistemlerinde çalışan sayısı kadar dikey yaşam hattı oluşturulur. Çalışanlara bağlantı aparatları ve halat tutucularıyla beraber tam vücut kemer sistemleri verilerek kullanımı sağlanır. Dikey yaşam hatlarının üst uçları uygun bir yere sağlam ve güvenli bir şekilde sabitlenir. 49– İşyerinde, 18/6/2013 tarihli ve 28681 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğe uygun sayıda, ilkyardım yapabilen eğitilmiş çalışanların her an hazır bulundurulması sağlanır 50– Tüm iş ekipmanlarının periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde belirtilen hükümlere uygun yapılır. 51– Her türlü iş ekipmanı için üzerinde kurulu olduğu veya hareket halinde olduğu zeminin sağlamlığı kontrol edilir. Zeminin sağlamlığından emin olunmadan ve gerekli hallerde dengeleme ve sabitleme yapılmadan çalışılmaya başlanmaz. Hendek kenarları ve dik eğimli yerlerde zemin kaymasını ve makinenin kaymasını önleyici tedbirler alınır. 52– İş ekipmanlarında, operatörün görüş alanının kısıtlı olduğu durumlarda, operatöre rehberlik edecek, konuyla ilgili eğitim almış bir işaretçi görevlendirilir Tüm araçlar, taşıtlar ve iş makinelerinde operatör kabinlerinde sadece operatörün bulunmasına izin verilir 51– Her türlü iş ekipmanı için üzerinde kurulu olduğu veya hareket halinde olduğu zeminin sağlamlığı kontrol edilir. Zeminin sağlamlığından emin olunmadan ve gerekli hallerde dengeleme ve sabitleme yapılmadan çalışılmaya başlanmaz. Hendek kenarları ve dik eğimli yerlerde zemin kaymasını ve makinenin kaymasını önleyici tedbirler alınır. 52– İş ekipmanlarında, operatörün görüş alanının kısıtlı olduğu durumlarda, operatöre rehberlik edecek, konuyla ilgili eğitim almış bir işaretçi görevlendirilir. 75– Yıkım işlerinde aşağıdaki hususlara uyulur:

a) Yıkımdan önce yapının içindeki ve etrafındaki havagazı, su ve elektrik bağlantıları kesilir ve yıkılacak kısmın etrafında, güvenlik alanı bırakılarak gerekli tedbirler alınır.

b) Yıkım işleri, ilgili standartlar ve konuya ilişkin mevzuat hükümlerine uygun şekilde yürütülür.

c) Çalışmalarda uygun çalışma yöntemleri ve ekipmanlar kullanılır, gerekli tedbirler alınır. ç) Çalışmalar, işveren tarafından görevlendirilen ehil kişinin gözetimi altında planlanır ve

yürütülür. d) Yıkım esnasında toz kalkmaması ve yıkılan kısma ait malzeme ve molozların çalışma

ortamından güvenli bir şekilde uzaklaştırılması için gerekli tedbirler alınır.


32

ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

1) Aktinolit Asbest 2) Antofilit Asbest 3) Grünerit Asbest 4) Krizotil, (beyaz asbest diye bilinir,daha az tehlikelidir)

5) Krosidolit, 6) Tremolit Asbest, lifli silikatları, b) Asbest söküm çalışanı: Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim

programını tamamlamış ve kurs bitirme belgesi almış çalışanı, c) Asbest söküm uzmanı: Yönetmelik kapsamında belirtilen işlemlerin uygulanması

aşamasında işveren tarafından sorumluluk verilen, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını bitirip, sınavda başarılı olarak kurs bitirme belgesi alan kişiyi, d) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile sekiz saatlik çalışma süresinde (bir vardiya) çalışanın maruziyetini belirleyecek şekilde düzenlenir.

e) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu kullanılarak Dünya Sağlık Örgütünün 1997 yılında tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla yapılır.

(2) Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan lifler hesaba katılır.

Sınır değer MADDE 11 – (1) İşveren, bu Yönetmelik kapsamındaki çalışmalarda çalışanların maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama değerinin (ZAOD-TWA) 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlar. c) Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ve ancak solunum sistemi koruyucusu kullanılarak sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde, çalışanların koruyucu ile çalışmaları süreklilik arz edemez, her bir çalışanın çalışacağı azami süre önceden belirlenir ve bu süre kesinlikle aşılamaz. Koruyucu kullanılarak yapılan çalışma süresince, fiziki şartlar, iklim şartları ve çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri de dikkate alınarak uygun dinlenme araları verilir.

İşyeri hekimi, risk değerlendirmesi ve ölçüm sonuçlarını dikkate alarak çalışanların sağlık durumlarını değerlendirir ve değerlendirme sonucuna göre akciğer radyografilerini uygun sürelerle tekrarlar, bu süre 2 yılı aşamaz.

b) Asbest tozuna maruziyetin sona ermesinden sonra kayıtlar en az 40 yıl süreyle saklanır.

a) Mevcut bilgilere göre serbest asbest liflerine maruziyet aşağıdaki hastalıklara sebep olabilir.

1) Asbestoz 2) Mezotelyoma 3) Akciğer kanseri (bronşiyal karsinom) 4) Mide-bağırsak kanseri


33

TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ

d) İnert toz: Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen akciğerlerde yapısal ve/veya fonksiyonel bozukluk yapmayan tozları, f) Kristal yapıda SiO2: Kuvars, tridimit ve kristobaliti, g) Lifsi tozlar: Uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan parçacıkları, ğ) Okuyucu: ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması konusunda eğitim almış hekimi, h) Pnömokonyoz (Akciğer Toz Hastalığı): Akciğerlerde tozun birikmesi sonucu ortaya çıkan doku reaksiyonu ile oluşan hastalığı,

Bir Gazete Haberi: Pnömokonyoz

Alınan bilgiye göre, akciğerde tozun birikimi sonucu doku hasarıyla seyreden hastalık olarak tanımlanan pnömokonyoza, toza maruz kalma süresi, miktarı, kişisel duyarlılık, yaş ve cinsiyet ile sigara kullanımı etki ediyor. Madenciliğin yanı sıra yol, tünel ve baraj yapım işleri, porselen, seramik, tuğla, kiremit, çimento, kumlama ve cam sanayi sektörlerinde görülen pnömokonyoz vakalarının, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce (İSGGM) yürütülen Ulusal

Pnömokonyoz Önleme Eylem Planı çerçevesinde en aza indirilmesi amaçlanıyor. Türkiye'de en sık görülen ve önlenebilir mesleki akciğer hastalıklarından biri nitelendirilen pnömokonyoz konusunda kısa, orta ve uzun vadede planlanan konular hayata geçiriliyor. Eylem planının orta vadeli hedefleri arasındaki pnömokonyoz röntgen filmlerinin ILO standartlarına göre okunması için Zonguldak'ta 1-5 Kasım tarihinde hekimlere verilecek eğitim doğrultusunda sertifika takdim edilecek. Kaynak: http://www.ereglidtv.net/haberler.asp?haber=40429

i) Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1–5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozları, j) Standart akciğer radyografisi: En az 35x35 cm ebatında ILO Uluslararası Pnömokonyoz Radyografileri Sınıflandırılması kriterlerine göre değerlendirilebilir akciğer radyografisini veya dijital akciğer radyografisini, k) Toz: Bu Yönetmeliğe göre işyeri ortam havasına yayılan veya yayılma potansiyeli olan parçacıkları, l) Toz ölçümü: İşyeri ortam havasındaki toz miktarının gravimetrik esasa veya lifsi tozlarda lif sayısına göre belirlenmesini, m) Tozla Mücadele Komisyonu (TMK): Bu Yönetmelik çerçevesinde çalışma hayatında tozla ilgili konularda ihtiyaç ve öncelikleri belirleyerek teknik ve tıbbi açıdan görüş ve öneri hazırlamak amacıyla Bakanlıkça oluşturulan komisyonu, Pnömokonyoz olgularının belirlenmesi MADDE 12 – (1) Ek-3’te verilen ILO Uluslararası Pnömokonyoz Değerlendirme Kategorisi Çizelgesi’ne göre okuyucuların nihai değerlendirme sonuçlarına ilişkin raporunu alan işveren; a) Kategori 0 olarak değerlendirilenlerin; aralıklı muayenelerle takibinin yapılmasını, b) Kategori 1 ve üzeri olarak değerlendirilenlerin; SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularına sevkini sağlar.


34

Kayıtların saklanması MADDE 14 – (1) İşveren, işyerinde çalışanların yaptıkları iş, çalışma süresi, toz ölçüm sonuçları ile kişisel sağlık dosyalarının kayıtlarını ilgili mevzuatta ayrıca belirlenmemişse çalışanın işten ayrılma tarihinden itibaren on beş yıl süreyle saklar.

Radyasyon Temel Bilgileri

İyonize olmayan radyasyon (düşük enerjili)

-Etkileştiği materyal içindeki atomları yeteri kadar enerjisi olmadığı için iyonize edemez ve sadece

uyarmakla yetinir.Mikrodalgalar, görünür ışık, radyo dalgaları, kızılötesi ve (çok kısa dalga boyluları

hariç olmak üzere) morötesi ışık iyonize olmayan radyasyona örnektir.

İyonlaştırıcı radyasyon,(yüksek enerjili)

Çarptığı maddede yüklü parçacıklar (iyonlar) oluşturabilen radyasyondur. İyonizasyon olayı herhangi

bir maddede meydana gelebileceği gibi insanlar dahil tüm canlılarda da oluşabilir. O halde

iyonlaştırıcı radyasyonlar, önlem alınmadığı takdirde tüm canlılar için zararlı olabilecek radyasyon

çeşitleridir. Başlıca beş iyonlaştırıcı radyasyon çeşidi vardır.

Bunlar, Alfa parçacıkları, Beta parçacıkları, X ışınları, Gama ışınları ve Nötronlardır

Alfa,beta parçacıkları (foton) ve gama ışınları atomun çekirdeğinden kaynaklanırlar.

En fazla giriciliğe sahip ışınlar nötronlardır.

Yarı ömür, genel olarak, azalmakta olan bir maddenin baştaki miktarın yarısına düşmesi için gereken

zaman. Bu zaman T1/2 olarak gösterilir. Birimi zaman birimidir. Yarı ömür kavramı özellikle

radyoizotop denilen izotopların tükeniş (bozunum, decay) hesaplarında kullanılır. Radyoaktivitenin SI ölçü sistemindeki birimidir. Becquerel ya da sembol olarak Bq olarak da geçmektedir. 1 Bekerel bir atom çekirdeğinin bir saniyede bozunması demektir. Soğurulma Doz Birimi Uluslar arası sistemde kullanılan ve doku birim kütlesi tarafından soğurulan enerji cinsinden ifade edilen radyasyon dozudur. Gray soğurulmuş doz birimidir ve eskiden bu amaçla kullanılan “rad”ın yerini almış yeni bir birimdir.

Gray : Işınlanan maddenin 1 kg’ına 1joule’lük enerji veren radyasyon miktarıdır. Farklı tip radyasyonlardan soğurulan enerjiler eşit olsa bile biyolojik etkileri farklı olabilir. Etkin doz; birimi Sievert (Sv) olup, insan vücudunda ışınlanan bütün doku ve organlar için hesaplanmış eşdeğer dozun, her doku ve organın doku ağırlık faktörleri ile çarpılması sonucunda elde edilen dozların toplamıdır. Sievert: 1 Gray’lik alfa ve gama ışını ile aynı biyolojik etkiyi meydana getiren radyasyon miktarıdır 1 Sv = 1 J/kg İnsan gözünün görebileceği ışınlar 380 – 780 nm dalga boyu arasındadır Nanometre (nm). Bir milimetrenin milyonda biridir. Kaynak:TAEK Web Sayfası

Maddenin Adı CAS No (1) Toplam Toz Miktarı TWA/ZAOD (mg/m3)

SolunabilirToz Miktarı

TWA/ZAOD

(mg/m3)

Alfa-alumina 1344-28-1 15 5

Aluminyum Metal 7429-90-5 15 5

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Radyoizotop&action=edit&redlink=1

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0zotop

http://tr.wikipedia.org/wiki/Radyoaktivite

http://tr.wikipedia.org/wiki/SI

http://tr.wikipedia.org/wiki/Atom_%C3%A7ekirde%C4%9Fi

http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bozunma&action=edit&redlink=1

http://tr.wikipedia.org/wiki/Joule_(birim)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kilogram


35

RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ

Yönetmeliğin Muafiyetleri

d) Normal çalışma koşullarında ulaşılabilen herhangi bir yüzeyinden 10 cm mesafedeki

herhangi bir noktada doz hızı 1 µSv/h değerini aşmayan, görüntü veren (televizyon, monitör

gibi) katot ışını tüpler veya 30 kV'un altında gerilimle çalışan diğer elektrikli cihazlar,

Muafiyet sınırları içerisinde olduğu halde izin verilmeyen maddeler

Madde 6 - Bu Yönetmeliğin 5inci maddesindeki muafiyet sınırları içerisinde bulunsa bile,

radyoaktif madde içeren oyuncaklar, kırtasiye malzemeleri, giysiler, kozmetikler, ev eşyaları ve

benzeri malzemelerin ithali, ihracı, imali, bulundurulması, kullanılması ve depolanması

yasaktır. Doz sınırlama sisteminin temel ilkeleri Madde 7 -Radyasyondan korunmada kullanılan, doz sınırlama sisteminin üç temel ilkesi aşağıda verilmiştir: a) Uygulamaların Gerekliliği: Işınlanmanın zararlı sonuçları gözönünde bulundurularak, net bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulamasına izin verilemez. b) Optimizasyon: Radyasyona maruz kalmaya sebep olan uygulamalarda, olası tüm ışınlanmalar için bireysel dozların büyüklüğü, ışınlanacak kişilerin sayısı, ekonomik ve sosyal faktörler göz önünde bulundurularak mümkün olan en düşük dozun alınması sağlanır. c) Doz Sınırlaması: Tıbbi ışınlamalar hariç, izin verilen tüm ışınlamaların neden olduğu ilgili organ veya dokudaki eşdeğer doz ve etkin doz, bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen yıllık doz sınırlarını aşamaz. a) Kayıt Düzeyi: Radyasyondan korunmayı sağlamak amacı ile, eşdeğer doz, etkin doz veya vücuda alınma miktarlarının kayıtlarının tutulması ve saklanması gerekmektedir. Bu Yönetmeliğin 10uncu maddesinde verilen yıllık doz sınırlarının aylık dönemlerde radyasyon görevlileri için 0.2 mSv, halk için ise 0.01 mSv'i aşması durumlarında kayıtlar tutulmaya başlanır b) Toplum üyesi kişiler için etkin doz yılda 1 mSv'i geçemez. Özel durumlarda; ardışık beş yılın ortalaması 1 mSv olmak üzere yılda 5 mSv'e kadar izin verilir. Cilt için yıllık eşdeğer doz sınırı 50 mSv, göz merceği için 15 mSv'dir Yıllık etkin dozun beş katından fazla radyasyon dozu almış radyasyon görevlileri ile çocuk doğurma çağındaki radyasyon görevlileri özel bir durum için planlanmış ışınlanmalarda görevlendirilemezler.


36

Radyasyon alanlarının sınıflandırılması Madde 15 - Maruz kalınacak yıllık dozun 1 mSv değerini geçme olasılığı bulunan alanlar radyasyon alanı olarak nitelendirilir ve radyasyon alanları radyasyon düzeylerine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: a) Denetimli Alanlar: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyondan korunma bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin ardışık beş yılın ortalama yıllık doz sınırlarının 3/10'undan fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanlardır. Denetimli alanların girişlerinde ve bu alanlarda … radyasyon uyarı levhaları bulunması zorunludur b) Gözetimli Alanlar: Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20'sinin aşılma olasılığı olup, 3/10'unun aşılması beklenmeyen, kişisel doz ölçümünü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren alanlardır. Radyasyon alanlarının izlenmesi Madde 16 - Radyasyon alanlarının izlenmesinde uygun radyasyon ölçüm cihazları ve dozimetreler kullanılır. Radyasyon alanlarının radyasyon/radyoaktivite düzeyi ölçümleri Kurum tarafından belirtilen sıklık ve yöntemlere uygun olarak yapılır. Madde 17 - 16-18 yaşları arasındaki öğrenci ve stajyerlere sadece gözetimli alanlarda eğitim izni verilebilir. Madde 18 - Ziyaretçiler denetimli alanlara kesinlikle, gözetimli alanlara ise radyasyondan korunma sorumlusundan izin almadan giremezler. İzin verilen ziyaretçilerin giriş ve çıkış saatlerinin kayıtlarının tutulması radyasyondan korunma sorumlusu tarafından sağlanır. Çalışma koşulları Madde 20 - Görevleri gereği radyasyona maruz kalan kişilerin çalışma koşulları aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: Çalışma Koşulu A: Yılda 6 mSv'den daha fazla etkin doza veya göz merceği, cilt, el ve ayaklar için yıllık eşdeğer doz sınırlarının 3/10'undan daha fazla doza maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur. Çalışma Koşulu B: Çalışma Koşulu A'da verilen değerleri aşmayacak şekilde radyasyon dozuna maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur. Kişisel dozimetre zorunluluğu MADDE 21 Çalışma Koşulu A durumunda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur. Dozimetri hizmeti, Kurum ve Kurum tarafından uygun görülen kuruluşlar tarafından verilir ve dozimetrik değerlendirme sonuçları merkezi doz kayıt sistemine işlenir. Kapalı radyoaktif kaynaklar MADDE 36 Kapalı radyoaktif kaynaklar hiç bir şekilde radyoaktif atık olarak çevreye verilemez ve lisans sahibi söz konusu kaynakları Kuruma önceden yazılı olarak bilgi vermeden bir başka kişiye devredemez. Kullanımından vazgeçilen ve bir daha kullanılması düşünülmeyen kapalı radyoaktif kaynaklar tesis içinde nihai olarak depolanamaz. Bu kaynaklar, mahrecine veya radyoaktif atık işleme tesisine gönderilir Yer altı maden ocakları ve benzeri çalışma ortamlarında; a) Radon ölçümlerinin yaptırılması, b) Ortamdaki radon konsantrasyonunun 1000 Bq/m3'ü aşması durumunda havalandırma sistemlerinin kurulması ve etkin çalıştırılması, c) Kullanılan hammaddelerin içeriğinde uranyum, toryum, fosforlu malzemeler ihtiva eden üretim prosesleri, bunların taşınması ve depolanması faaliyetlerinde çalışanlar da dahil olmak üzereradyoaktif maddeler içerebilecek toz zerreciklerinin solunmasını engellemek amacıyla toz maskesi kullanması sağlanır.


37

Tehlike durumu planı Madde 39 - Lisans sahibi tarafından tesislerde kullanılan radyoaktif kaynakların özelliklerine göre tehlike durumu veya kaza durumlarında uygulanmak üzere bu Yönetmeliğin 40ıncı maddesine göre bir "Tehlike Durumu Planı" hazırlanır. Lisans süresi 5 yıl Belge saklama yükümlülüğü 30 yıldır.

İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYONUN OLUMSUZ ETKİLERİNDEN ÇEVRE VE HALKIN SAĞLIĞININ KORUNMASINA YÖNELİK ALINMASI GEREKEN TEDBİRLERE İLİŞKİN

YÖNETMELİK

Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; mikrodalgalar, statik alanlar, oldukça düşük frekans alanları, düşük frekans alanları ve radyofrekans alanları içeren 0 Hz-300 GHz frekans bandındaki elektromanyetik alanları ve kişilerin bu alanlara maruziyetine dair hususları kapsar b) Düşük frekans bandı: 300 Hz-100 kHz arasındaki frekans bölgesini, c) Elektrik alan şiddeti (E): Uzayda herhangi bir noktada; bir birimlik pozitif elektrik yüküne etki eden kuvvetin, Volt/metre olarak ifade edilen vektörel büyüklüğünü, ç) Elektromanyetik alan: Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalgaların oluşturduğu alanı, d) Elektromanyetik dalga yayan cihazlar: 1 Hz-300 GHz arasındaki herhangi bir frekansta elektromanyetik dalga ve alan oluşturan her türlü cihaz ve sistemleri, e) Enerji dağıtım hattı: İletilerek tüketilecek bölgeye taşınmış olan enerjiyi veya santrallerde üretilen enerjiyi 36 kV ve altındaki bir gerilim seviyesinden tüketiciye kadar götüren kablo ve/veya hava hattını, f) Enerji iletim hattı: Santrallerde üretilen enerjiyi 36 kV’un üstü bir gerilim seviyesinden tüketicinin yakınına ileten kablo ve/veya hava hattını, g) Eşdeğer düzlem dalga güç yoğunluğu (Seq): Elektromanyetik dalganın hareket doğrultusuna dik, birim alana düşen ve Watt/m2 olarak ifade edilen güç miktarını, ğ) Frekans (f): Elektromanyetik dalgaların saniyede yaptığı ve Hertz olarak ifade edilen salınım sayısını, h) İyonlaştırıcı olmayan radyasyon: İyonlaşmaya sebep olmayan elektromanyetik dalgaları, ı) Manyetik alan şiddeti (H): Uzayın herhangi bir noktasında bir manyetik alan içinde bulunan ve manyetik akı yoğunluğu ile tanımlanan, Amper/metre olarak ifade edilen vektörel bir büyüklüğü, i) Manyetik akı yoğunluğu (B): Herhangi bir birim alandan geçen ve Tesla olarak ifade edilen manyetik akı miktarını, j) Meskûn mahal: İl, ilçe, kasaba, köy, mezra gibi, insanların sürekli veya geçici olarak bulundukları; yol, su, elektrik, ulaşım, çöp toplama, kanalizasyon, aydınlatma gibi kamu hizmetlerinden istifade ettikleri toplu yaşam alanlarını ve bu alanların bitiminden itibaren 500 m uzaklıktaki mesafeyi,


38

k) Mikrodalga frekans bandı: Radyofrekans bandı içinde yer alıp, 1GHz’ten 300 GHz’e kadar olan frekans bölgesini, l) Oldukça düşük frekans bandı: 0 Hz-300 Hz arasındaki frekans bölgesini, m) Olumsuz sağlık etkileri: Elektromanyetik alana maruz kalan kişilerde kısa veya uzun vadede mental, fiziksel ve/veya genel iyilik hâlini bozacak biyolojik etkileri, n) Radyofrekans bandı: 3 kHz -300 GHz arasındaki frekans bölgesini, o) Sabit telekomünikasyon cihazı: Hücresel hareketli haberleşme sistemlerinin verici, verici/alıcı cihazları ile Radyo-TV vericileri dâhil olmak üzere, 10 kHz - 60 GHz frekans bandında sabit olarak kurulup çalıştırılan verici, verici/alıcı cihazları ile bir bölgede

telekomünikasyon hizmetini geçici veya kalıcı bir süre sunmak için kullanılan mobil verici, verici/alıcı cihazlarını, ö) Santral: Elektrik enerjisinin üretildiği tesisleri, p) Statik alan: Durgun yükler tarafından oluşturulan elektrik alanını, r) Transformatör (trafo): Bir gerilim seviyesini başka bir gerilim seviyesine çeviren elektromekanik cihazı, s) Transformatör/şalt merkezi: Gerek enterkonnekte şebekeden alınan enerjiyi daha küçük seviyeli iletim şebekelerine, gerekse iletilerek dağıtım bölgesine taşınan enerjiyi seçilmiş dağıtım gerilimi seviyesine dönüştüren transformatör merkezlerini ifade eder.

ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK

Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) En yüksek ses basıncı (Ptepe): C-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değerini, b) Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat) [dB(A) re. 20 µPa]: TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi en yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını, c) Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat): TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi A-ağırlıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalaması Maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri aşağıda verilmiştir: a) En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 dB(A) veya (Ptepe) = 112 Pa [135 dB(C) re. 20 µPa] (20 µPa referans alındığında 135 dB (C) olarak hesaplanan değer). b) En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 dB(A) veya (Ptepe) = 140 Pa [137 dB(C) re. 20 µPa]. c) Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) = 87 dB(A) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 dB(C) re. 20 µPa]. (2) Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır.

Cep telefonlarının yarattığı iyonize

olmayan radyasyon vücut ısısını

arttırmaktadır.Mesafe ve kullanım

süresine göre bu etki artıyor.Bu

konuda araştırmalar devam ediyor.


39

(3) Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. (4) Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında günlük gürültü maruziyet düzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir. Bu işlerde; a) Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 dB(A) maruziyet sınır değerini aşamaz. b) Bu işlerle ilgili risklerin en aza indirilmesi için uygun tedbirler alınır. Kişisel korunma MADDE 9 – (1) Gürültüye maruziyetten kaynaklanabilecek riskler, 8 inci maddede belirtilen tedbirler ile önlenemiyor ise işveren; a) Çalışanın gürültüye maruziyeti 5 inci maddede belirtilen en düşük maruziyet eylem değerlerini aştığında, 80 dbA kulak koruyucu donanımları çalışanların kullanımına hazır halde bulundurur. b) Çalışanın gürültüye maruziyeti 5 inci maddede belirtilen en yüksek maruziyet eylem değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, 85dbA kulak koruyucu donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlar ve denetler. Maruziyetin sınırlandırılması MADDE 10 – (1) Çalışanın maruziyeti, hiçbir durumda maruziyet sınır değerlerini 87 dB(A) aşamaz b) 5 inci maddede belirtilen en yüksek maruziyet eylem değerlerini 85dbA aşan gürültüye maruz kalan çalışanlar için, işitme testleri işverence yaptırılır.

Ses ve İşitme ile İlgili Bilgi İnsan Kulağı; Titreşim olarak: 20-20 KHz (20.000Hz) arasındaki titreşime sahip sesleri, Ses basıncı olarak:20 µPa ile 200 Pa(Paskal) arasında şiddete sahip sesleri işitir. (107 basamaklı sayısal genişlik) Bu çok geniş sayısal aralıktaki ses basıncını daha dar aralıktaki sayısal bir ifade ile tanımlamak için fiziksel bir kazanç birimi olan desibel logaritmik ifadesi kullanılır. Bu nedenle gürültü düzeyi (Ses Basınç Düzeyi) ölçü birimi desibeldir. 0 (sıfır) dB'e işitme eşiği, 140 dB'e de ağrı eşiği denir. Ses basıncındaki her üç desibellik artış sesin gücünü ikiye katlar *Subsonik sesler: Frekansı 20 Hz'den düşük olan sesler * işitilebilen sesler: Frekansı 20 Hz ile 20 kHz arasında olan sesler * Ultrasoniksesler: Frekansı 20kHz'den yüksek olan sesler

Uzunca süre, şiddetli gürültüye maruz kalan kişilerde görülen işitme kayıpları iki tiptir. 4.1. İletim tipi işitme kaybı: Dış ve orta kulakta oluşan işitme kaybı tipidir. Ses şiddeti, dış ve orta kulaktan geçerken bir kayba uğrar ve iç kulağa aynen iletilmez. Bu işitme kaybı tipi, ani yüksek bir patlamanın dış kulak zarını zedelemesi sonucunda görülür. Ayni ses orta kulaktaki kemikçiklerde de düzensizlikler oluşturabilir. 4.2. Algı tipi işitme kaybı: Bu işitme kaybı tipi, iç kulakta görülen bir işitme kaybıdır. İç kulaktaki kokleada bulunan sıvının veya liflerin bozulması ile duyma sinirlerinin çalışmamasıdır. Bu işitme kaybı tipi daha çok, yüksek şiddette ve yüksek frekanslı seslerin oluşturduğu işitme kaybıdır.Endüstride daha sık görülür. Kalıcı işitme kaybının birinci evresinde bozukluk 4000-4500 frekans aralığında başlar. Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için: (Yükümlülük Süresi) gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olmak gereklidir. (8h=85 dB(A)) aşan işlerde günde 7,5 saatten fazla çalışılamaz


40

Nasıl Duyarız ? (Basit Anlatım)

Çevreden gelen herhangi bir akustik ses dalgası önce kulak kepçesi tarafından yakalanarak dış kulak yoluna gönderilir ve böylece sesin macerası başlamış olur. Dış kulak yolunda ilerleyen akustik ses dalgaları önce kulak zarını titreştirir. Kulak zarı da bu bilgiyi orta kulakta bulunan Örs’e aktarır ki, Örs de ses bilgisinin çok kısa bir zaman içerisinde çekiç kemiğine aktarır. Çekiç kemiğinden üzengi kemiğine devam eden ses iç kulağa ulaştığında Salyangoz adı verilen küçük bir organa iletilir. Salyangoz organı duyma işleminin gerçekleşmesini sağlayan en önemli yapı olarak da

adlandırılır zira bu küçük organın görevi, dış dünyadan akustik olarak gelen ses dalgasının elektrik impulslarına dönüştürülmesini sağlamaktır.

İnsan beyni dışarıdan gelen sesleri doğrudan algılayabilecek bir yapıya sahip değildir çünkü beyin için istisnasız her şey elektrik sinyallerinden ibarettir. İşte Salyangoz da dış dünyadan gelen ses dalgalarının beynin anlayabileceği elektriksel işaretlere dönüştürür ve bu şekilde beynimiz bize duyduğumuz seslerin ne olduğunu söyler.

Gürültü Düzeyi

Yer

0 dB

İşitme eşiği.

20 " Sessiz bir orman.

30 " Fısıltı ile konuşma.

40 " Sessiz bir oda.

50 " Şehirde bir büro.

60 " Karşılıklı konuşma.

70 " Dikey matkap.

80 " Yüksek sesle konuşma.

90 " Kuvvetlice bağırma.

100 " Dokuma salonları.

110 " Havalı çekiç, ağaç işleri.

120 " Bilyeli değirmen.

130 " Uçakların yanı.

140 " Ağrı eşiği.

Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması (Önlem Hiyerarşisi) MADDE 8 – (1) İşveren, risklerin kaynağında kontrol edilebilirliğini ve teknik gelişmeleri dikkate alarak, gürültüye maruziyetten kaynaklanan risklerin kaynağında yok edilmesini veya en aza indirilmesini sağlar ve 8, 9, 10 ve 11 inci maddelere göre hangi tedbirlerin alınacağını belirler. (2) İşveren, maruziyetin önlenmesi veya azaltılmasında, Kanunun 5 inci maddesinde yer alan risklerden korunma ilkelerine uyar ve özellikle; a) Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemlerinin seçilmesi,

http://www.merakname.com/elektrik-nedir/


41

b) Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş ekipmanının seçilmesi, c) İşyerinin ve çalışılan yerlerin uygun şekilde tasarlanması ve düzenlenmesi, ç) İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimin verilmesi, d) Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla; 1) Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntemlerle azaltılması, 2) Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle azaltılması, e) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması, f) Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla; 1) Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması, 2) Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi, hususlarını göz önünde bulundurur. (3) İşyerinde en yüksek maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespiti halinde, işveren; a) Bu maddede belirtilen önlemleri de dikkate alarak, gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik veya iş organizasyonuna yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar. b) Gürültüye maruz kalınan çalışma yerlerini uygun şekilde işaretler. İşaretlenen alanların sınırlarını belirleyerek teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kontrollü yapılmasını sağlar. (4) İşveren, çalışanların dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyinin, bu yerlerin kullanım şartları ve amacına uygun olmasını sağlar. (5) İşveren, bu Yönetmeliğe göre alınacak tedbirlerin, Kanunun 10 uncu maddesi uyarınca özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarına uygun olmasını sağlar.

ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK

Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi, b) El-kol titreşimi: İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi, c) Maruziyet eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri, ç) Maruziyet sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değeri, ifade eder. Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, maruziyet sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri aşağıda verilmiştir: a) El-kol titreşimi için; 1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 5 m/s2. 2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 2,5 m/s2. b) Bütün vücut titreşimi için; 1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 1,15 m/s2.


42

2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 0,5 m/s2. Maruziyetin sınırlandırılması MADDE 9 – (1) Çalışanın maruziyeti, hiçbir koşulda bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerlerini aşmayacaktır. Bu Yönetmelikte belirtilen tüm kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren; a) Maruziyeti, maruziyet sınır değerinin altına indirmek üzere gerekli olan tedbirleri derhal alır. b) Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik gerekli tedbirleri alır.

Titreşim Bilgileri Titreşimi Etkileyen Parametreler: HIZ,İVME VE UZAKLIK Titreşimin etkisi en fazla düşük frekanslarda görülür. Titreşimin frekansı arttıkça, titreşimin ivmesinin şiddeti ve oluşan etkisi azalır. Titreşimin yüksekliği (şiddeti) W/cm2 olarak ifade edilir. Titreşim ölçümünde, titreşim düzgün ise; etkin değer rms hızı m/sn

2 cinsinden oktav bantları ile ölçülür

Titreşimin Zararlı Etkileri: Duyu organlarında , kas, bağ ve eklem algılama sistemlerinde, iç kulak denge organında, derinin duyarlı kıl dibi ve deri altı algı organlarında bozukluklar baş ağrıları, göz yuvarlağında devamlı titreşimler, uzak görme netliği kayıpları, genel denge bozuklukları, sırt ve boyun kaslarında sertlik, sindirim sistemi rahatsızlıklarıdır. Titreşim sonucu kemik - eklem zararları ve anjönöratik bozukluklarda: Yükümlülük Süresi: 2 YIL Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde yapılan ölçmelerde; avuç içinden kola, koldan dirseğe,dirsekten ornuza, omuz vasıtasıyla vücuda iletilen titreşimin geçme oranı, frekansı 5 Hz olan titreşimler için en yüksek olarak bulunmuştur

Titreşimin kontrolü için tedbirler • Teknik tedbirler: Titreşime neden olan kuvvetlerin değişikliğe uğratılması, yalıtım, titreşimin iletildiği elemanda kontrol vb. • idari tedbirler: Günlük çalışma süresinin kısaltılması, ekipmanın kaslara baskı yapmayacak şekilde değiştirilmesi, alet ağırlığının uygun yapılması, hava basıncının 3 atmosferin altına düşürülmesi, havanın aletin önünden çıkarılması,titreşime maruz kalan kişinin soğuktan korunması, eğitim vb, • Tıbbi tedbirler: Titreşime maruz kalan işçinin daha fazla dinlendirilmesi, titreşime müsait olmayan kişilerin işe alınmaması,fonksiyonel bozukluk gösteren işçilerin düzenli muayene ve tedavi edilmesi vb.

Özel koşullar MADDE 13 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından özel koşullar aşağıda belirtilmiştir: a) Deniz ve hava taşımacılığında; çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunmasıyla ilgili genel ilkelere uyulması koşuluyla, bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve işyerinin özellikleri açısından, alınan tüm teknik ve idari önlemlere rağmen maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı koşullarda, bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesi uygulanmaz. b) Çalışanın mekanik titreşim maruziyetinin genellikle 5 inci maddede belirtilen maruziyet eylem değerlerinin altında olduğu ama zaman zaman belirgin değişiklikler gösterdiği ve maruziyet sınır değerini aştığı durumlarda, bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesi uygulanmaz. Bu durumda; 40 saatlik ortalama maruziyet değeri, maruziyet sınır değerinden düşük olmalı ve çalışma ortamındaki farklı kaynakların neden olacağı toplam riskin, maruziyet sınır değerine ulaşıldığında oluşabilecek riskten daha az olduğu kanıtlanmalıdır. c) Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen uygulamaya, özel koşullar dikkate alınarak ortaya çıkan risklerin en aza indirildiğinin ve ilgili çalışanların uygun sağlık gözetimine tabi tutulduklarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerince tespit edilmesi halinde dört yıl için izin verilebilir. Mevcut durum, iyileştirici koşullar en kısa sürede sağlanarak ortadan kaldırılır.


43

Titreşimin etkileri

Titreşim, zihinel ve bedensel yorgunluğa yol açar. Sinir sistemi, sindirim ve dolaşım sistemi üzerinde yarattığı negatif etkiler yüzünden iş veriminde düşüşlerin yaşanmasına neden olur. Titreşim nedeniyle oluşan meslek hastalıkları da söz konusudur. Uzun süre el-kol titreşimine maruziyet sonucunda oluşan meslek hastalıklarından en bilineni ‘beyaz parmak’ hastalığıdır. Beyaz parmak hastalığı, ağırlıklı olarak madencilik, ormancılık, inşaat vb. iş kollarında, özellikle titreşimli/elektrikli el aletleri ile çalışırken oluşan titreşim sonucu meydana gelir. Elde hissizlik ve fonksiyon kaybı yaratan hastalık, kangrene kadar ilerleyebilmektedir. Kaynak: http://www.allianzrisk.com/?p=938#more-938

EK 1 EL – KOL TİTREŞİMİ 1. Maruziyetin değerlendirilmesi El-kol titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi sekiz saatlik bir referans döneme A(8) normalize edilen günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı olarak, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms) (toplam değer) kare kökü olarak ifade edilen, TS EN ISO 5349-1 “Mekanik Titreşim – Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi- …..ne göre yapılır.

EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve ekranlı araçlarla çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerini kapsar. (2) Bu Yönetmelik hükümleri; a) Hareketli makine ve araçların kumanda kabinlerinde ve sürücü mahallinde, b) Taşıma araçlarında aracın kumandasındaki bilgisayar sistemlerinde, c) Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde, ç) İşyerinde kullanımı sürekli olmayan taşınabilir sistemlerde, d) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri veri veya ölçüm sonuçlarını gösteren küçük ekranlı cihazlarda, e) Ekranlı daktilolarda, uygulanmaz.


44

İşverenin yükümlülükleri MADDE 5 – (1) İşveren, işyerinde gerçekleştireceği risk değerlendirmesinde; çalışma merkezlerinde ekranlı araçların kullanımından kaynaklanan riskleri, özellikle görme, fiziksel sorunlar ve mental stresle ilgili riskleri de dikkate alarak, ….her türlü sağlık ve güvenlik önlemlerini alır. Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi (2) Eğitim, özellikle aşağıdaki konuları içerir: a) Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları, b) Doğru oturuş, c) Gözlerin korunması, ç) Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler, d) Çalışma sırasında gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanlığı, e) Gözlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi, f) Ara dinlenmeleri ve egzersizler. Günlük çalışma düzeni MADDE 7 – (1) İşveren, ekranlı araçlarla yapılan çalışmalardan kaynaklanan iş yükünü ve etkilenmeyi azaltmak amacıyla, uygun çalışma planı yaparak operatörlerin periyodik olarak ara vermesini veya dönüşümlü olarak başka işlerde çalışmalarını sağlar. Gözlerin korunması MADDE 9 – (1) İşyerinde, ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce ve ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme zorlukları yaşandığında çalışanların göz muayeneleri yapılır. Ek– 1 EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA ARANACAK ASGARİ GEREKLER 1. Ekipman b) Monitör c) Klavye ç) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi d) Çalışma sandalyesi Oturma yerinin yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır. Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt desteği bele uygun ve esnek olmalıdır. İstendiğinde operatöre/çalışana uygun bir ayak desteği sağlanmalıdır. 2. Çalışma ortamı a) Gerekli alan Operatörün/çalışanın oturma şeklini değiştirebilmesi ve rahatça hareket edebilmesi için çalışma merkezi yeterli genişlikte olmalı ve uygun şekilde düzenlenmelidir. b) Aydınlatma Operatörün/çalışanın gereksinimleri ve yapılan işin türü dikkate alınarak uygun aydınlatma şartları sağlanmalı, arka planla ekran arasında uygun kontrast bulunmalıdır. c) Yansıma ve parlama Çalışma merkezlerinde yansımalara ve parlamalara neden olabilecek ışık gelmesini önlemek amacıyla tedbirler alınmalıdır. Ekrana gelen gün ışığının kontrol edilebilmesi için yatay ve dikey ayarlanabilir perdeler kullanılmalıdır. ç) Gürültü d) Isı e) Radyasyon f) Nem 3. Operatör-Bilgisayar arayüzü İşveren, ekranlı araçlarla yapılacak işin düzenlenmesinde ve kullanılacak programların seçiminde aşağıdaki hususlara uyar: a) Programların işe uygun olması sağlanır.


45

b) Programların kolay kullanılabilir ve eğer uygunsa operatörün bilgi düzeyine ve deneyimine göre ayarlanabilir olması sağlanır. Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale edilemez. c) Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak şekilde geri beslemeli olmalıdır. ç) Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde olmalıdır. d) Programların, özellikle verilerin algılanması ve kullanılması konusunda yazılım ergonomisi prensiplerine uygun olmalıdır.

Termal Konfor İnsanın ortamla ısı alış verişine etki eden dört ayrı faktör vardır: Sıcaklık, nem, hava akım hızı ve termal radyasyon (radyant ısı) Hava sıcaklığı (kuru termometre ile ölçülür) Nem (psikrometre veya higrometre ile ölçülür) Hava akım hızı (anemometre ile ölçülür) Termal radyasyon (Glob Termometre ile ölçülür) Sıcaklık: Hava sıcaklığının artması veya eksilmesi, çalışan kişilerin işe uyumunu olumsuz etkiler. Endüstride genellikle yüksek sıcaklık problemi yaşanır. Aşırı ısınma, yorgunluk ve uyku hali meydana getirir. Hasta olmayan normal bir insan vücudunun sıcaklığı 36 ºC’dir. Vücut sıcaklığının 41 ºC’ye doğru artması sonucu ısı çarpması, tansiyon düşüklüğü ve baş dönmesine yol açan ısı yorgunlukları, kaşıntı ve kırmızı lekeler şeklinde deri bozuklukları, konsantrasyon bozukluğu, aşırı duyarlılık ve endişe sorunları ortaya çıkar. Aşırı soğuma ise; dikkat azalmasına yol açar. Endüstride düşük sıcaklık olayına daha az rastlanmaktadır. Soğuk işyeri ortamlarına daha çok soğuk hava depolarında ve açık havada yapılan işlerde rastlanır. Düşük sıcaklık uyuşukluk, uyku hali, organlarda hissizlik ve donma gibi olumsuz etkiler doğurur. Nem: Havadaki su buharı miktarına nem denir. Nem ölçümlerinde kullanılan tanımlar: • Mutlak nem: 1m

3 havanın içindeki su buharının ağırlığı

• Nisbi (bağıl)nem: Herhangi bir sıcaklıktaki havanın taşıdığı su buharının, aynı sıcaklıkta taşıyabileceği azami su buharına oranı • Spesifik nem: Bir gaz içerisinde bulunan nem ağırlığının gaz ağırlığına oranı Genel olarak herhangi bir işyerinde bağıl nem %30 ile %80 arasında olmalıdır. Yüksek bağıl nem, ortam sıcaklığının yüksek olması durumunda bunaltır, düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir. Hava Akım Hızı : İşyerinde oluşan kirli havanın dışarı atılması ve yerine temiz havanın alınması için ortamda uygun bir havalandırmanın, dolayısıyla uygun bir hava akımının olması gerekmektedir. Ancak bu hava akımı 0,3 ila 0,5 m/sn değerini aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir. Nemli sıcaklığa kağıt, tekstil, konserve ve yeraltı maden işletmeleri gibi yerlerde rastlanır. Kuru sıcaklığa ise; demir-çelik, lastik, cam ve çimento sanayinde rastlanmaktadır. Hava sıcaklığı, nemi ve hava akım hızının beraberce oluşturduğu sıcaklık etkisine “eşdeğer efektif sıcaklık” veya “hissedilen sıcaklık” denir.

Aydınlatma ve Işık -Işık şiddeti, nokta şeklindeki kaynağın belirlenmiş yönde ışık yayınıdır. Birimi mum veya candela ‘dır. -Işık akısı, bir aydınlatma kaynağının belirli bir açı içerisinde yaydığı ışık miktarıdır. Birimi lümen’dir. -Aydınlanma şiddeti, birim yüzey üzerine düşen ışık akısının yoğunluğudur. Birimi lüks'tür. 1 m2 ye düşen ışık akısı miktarı 1 lümen ise aydınlanma şiddeti 1 lux tür. -Parlaklık, ışığın ışıklı cisimden yayılması veya bir yüzeyden yansımasını algılama ölçüsüdür. Birimi apostilb'dir.Kontrast, iki parlaklığın oranıdır. Aydınlatma siddeti açık havada gündüzleri 2.000-100.000 lüks arasında, geceleri ise 50-500 lüks arasında değismektedir. İsyerlerinde aydınlatmanın uygun bir sekilde sağlanıp sağlanmadığının belirlenmesi için asağıdaki parametreler göz önüne alınmalıdır; • Çalısma alanındaki aydınlatma siddeti seviyesi, • Çalısma alanında bulunan parlak yüzeylerin dağılımı, • İs ekipmanlarının ve çalısan nesnelerin büyüklüğü,


46

• İsyeri ortamında bulunan nesnelerden ısığın ne kadar yansıdığı, • İsyerindeki nesneler ve çevresindeki alan/arka plan arasındaki kontrast oranı, • Çalısma ortamında görülmesi gereken nesnelerin ne kadar zamanda fark edildiği, • Çalısanın yaşı

Basınç Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç artar. Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından azot narkozu içine düşebilir. Karar verme,düşünme ve istemli hareketler kötüleşebilir. Su üstüne çıkılmazsa, şuur çekilmesi baş göslerebilir. Kişi normal basınca döndüğü takdirde bu belirtiler hemen kaybolur, Havada bulunan azot, yüksek basınç altında solunduğu zaman azot uyuşukluğu denen bir olaya yol açar. Azot uyuşukluğu dalgıcın kendi üzerindeki denetimini azaltır. Bu nedenle, 100 metrenin altına inen dalgıçlar içinde helyum ve oksijen karışımı bulunan tüpler kullanırlar. - Yüksek basınçtan normal basınca ani geçişte: kaşıntı, Kas ve eklem ağrıları,kulak çınlaması, İşitme kaybı, baş dönmesi,taşikardi, gaz embolisi, sonucu miyokard infarktüsü, nervöz bozukluklar, ( öfori, psişik bozukluklar,epilepsi, felçler ) oluşabilir. Akut durumlarda (erken zararlar)yükümlülük 3 gün,kronik durumlarda (geç zararlar) 10 yıldır

Stres

İşyerinde stres yaratan faktörler: Yönetim tarzı• İşyerindeki rollerin belirsizliği• Uzun çalışmasaatleri Çalışma arkadaşları ve yöneticilerle kötü ilişkiler• Yanlış alanda kariyer planı• Yapılan işte tatminsizlik• Şirket içindeki karar verme sürecine katılmama• işini kaybetme korkusu• Çok fazla sorumluluk Yoğun işyükü • Fiziki mekân ve çevre şartlan

Stresin yol açtığı rahatsızlıklar: Fizyolojik :kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, migren, ülser ve kanser Psikolojik:endişe, depresyon, uyku problemleri, psikolojik yorgunluk ve tükenme

Ergonomi Ergonomik risk faktörleri: • Psikolojik faktörler; zihinsel yüklenme, psikososyal etkiler, organizasyonel etkiler • Çevresel taktörler: gürültü, sıcaklık ve nem, aydınlatma, titreşim, kimyasallar • Fiziksel faktörler: tekrarlama, uygunsuzduruşlar.statikduruşlar, aşırı güç, sıkışma 3 özel dalı vardır: Bilişsel ergonomi: mental iş yükü, karar verme, becerili performans, insan ve bilgisayar arayüzü Fiziksel ergonomi: duruş özellikleri, işlenecek materyalle ilgili işlemler,yinelenen hareketler, işle ilgili kas ve iskelet sistemleri , iş sağlığı ve güvenliği Örgütsel ergonomi: iletişim, ekip ve kaynak yönetimi, ekip çalışması, uyumlu çalışma, işbirliği içinde çalışma, iş tasarımı, katılımcı tasarım, çalışma saatlerinin belirlenmesi,tele işler,kalite yönetimi Bir iş için ne kadar çok kas çalışırsa verim o kadar düşüktür. Çünkü fazla kasın çalışması, bedenin fazla kısmının hareket etmesine ve bu hareket için de daha fazlaenerji harcanmasına neden olur Temel ergonomi ilkeleri şunlardır: • El aletleri sakatlanmaya ve kazaya neden oluyorlarsa değiştirilmeli veya düzeltilmelidir. • Yapılan iş uzun süreyle ters harekete, uzanmaya ve dönmeye neden olmamalıdır. • İş tasarımı kaldırma ve taşıma işlemlerini minimize edecek şekilde yapılmalı ve çalışanlar uygun kaldırma yöntemleri konusunda eğitilmelidir. • Ayakta çalışma oturarak çalışmaya göre daha az yorgunluk getirdiğinden, oturarak çalışma minimize edilmelidir. • Çalışanların aynı kasları kullanmalarının ve tekdüzeliğin önlemesi için tekrarlanan işleri yapan çalışanlarda rotasyon uygulanmalıdır, • Gereksiz performans kayıplarının ve vücut zorlamalarının önlenmesi için çalışanlar ve kullandıkları makineler iyi yerleştirilmelidir.


47

ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ Genel yükümlülük MADDE 5 – (1) İşveren; a) İşyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde iş organizasyonu yapmak ve yükün uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür. b) Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda, ek-1`de yer alan hususları dikkate alarak elle taşımadan kaynaklanan riskleri azaltmak için uygun yöntemler kullanılmasını sağlar ve gerekli düzenlemeleri yapar. Ek-1 YÜKLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ 1. Yükün özellikleri Yük; - Çok ağır veya çok büyükse, - Kaba veya kavranılması zorsa, - Dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa, - Vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir konumdaysa, - Özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekildeyse, elle taşınması, bilhassa sırt ve bel incinmesi riskine neden olabilir. 2. Fiziksel güç gereksinimi İş; - Çok yorucu ise, - Sadece vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa, - Yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa, - Vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa, bedenen çalışma şekli ve harcanan güç, bilhassa sırt ve bel incinmesi riskine neden olabilir. 3. Çalışma ortamının özellikleri - Çalışılan yer, işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise, - Zeminin düz olmamasından kaynaklanan düşme veya kayma tehlikesi varsa, - Çalışma ortam ve şartları, çalışanların yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut pozisyonunda taşımasına uygun değil ise, - İşyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye farkı varsa, - Zemin veya üzerinde durulan yer dengesiz ise, - Sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değil ise, bilhassa sırt ve bel incinmesi riskini artırabilir. 4. İşin gerekleri Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya birden fazlasını gerektiren işler bilhassa sırt ve bel incinmesi riskine neden olabilir. - Özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel çalışmalar, - Yetersiz ara ve dinlenme süresi, - Aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri, - İşin gerektirdiği, çalışan tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu. Ek-2 BİREYSEL RİSK FAKTÖRLERİ Çalışanlar; - Yapılacak işi yürütmeye fiziki yapılarının uygun olmaması, - Uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyaları kullanmaları, - Yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmamaları, durumunda risk altında olabilirler.


48

İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; f) Özel risk taşıyan iş ekipmanı: Tehlikelerin teknik önlemlerle tam olarak kontrol altına alınamadığı iş ekipmanını, g) Periyodik kontrol: İş ekipmanlarının, bu Yönetmelikte öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntemlere uygun olarak, yetkili kişilerce yapılan muayene, deney ve test faaliyetlerini, ğ) Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişi: Bu Yönetmelikte belirtilen iş ekipmanlarının teknik özelliklerinin gerektirdiği ve EK-III’te yer alan istisnalar saklı kalmak kaydıyla ilgili branşlardan mühendis, tekniker ve yüksek teknikerleri, h) Tehlikeli bölge: İş ekipmanının bünyesinde veya çevresinde yer alan ve kişiler için sağlık ve güvenlik yönünden risklerin bulunduğu bölgeyi, ifade eder. MADDE 8 – (1) Çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden, özel risk taşıyan iş ekipmanlarının kullanılmasında aşağıdaki önlemler alınır. a) İş ekipmanı, sadece o ekipmanı kullanmak üzere görevlendirilen kişilerce kullanılır. b) Bu ekipmanların tamiri, tadili, kontrolü, bakımı ve hizmete alınması bu işleri yapmakla özel olarak görevlendirilen kişilerce yapılır. Özel riskli…iş ekipmanının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı konularında çalışanlara işverenlerce yeterli özel eğitim verilir. Çalışanların bilgilendirilmesi MADDE 10 – (1) İşveren, iş ekipmanları ve bunların kullanımına ilişkin olarak çalışanların bilgilendirilmesinde aşağıda belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür. a) Çalışanlara, kullandıkları iş ekipmanına ve bu iş ekipmanın kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması halinde yazılı talimat verilir. Bu talimat, imalatçı tarafından iş ekipmanıyla birlikte verilen kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanır. Talimatlar iş ekipmanıyla beraber bulundurulur.

EK - I İŞ EKİPMANLARINDA BULUNACAK ASGARİ GEREKLER

2.1.2. Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilir ve bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmaz. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde tehlikeye neden olmaması gerekir. 2.1.3. Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından emin olması gerekir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunur. 2.3. Bütün iş ekipmanlarında, ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir sistem bulunur. Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını sağlayacak kumanda sistemi bulunur. İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma sistemlerine göre öncelikli olması gerekir. İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda, bunları harekete geçiren enerji de kesilecek özelliğe sahip olur. 2.4. İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş ekipmanında acil durdurma sistemi bulunur. 2.5. Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan kaldırmaya uygun güvenlik tertibatı ile donatılır. 2.5.1. Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak veya çekecek uygun sistemlerle donatılır. 2.8.1. Koruyucular ve koruma donanımı; a) Sağlam yapıda olur, b) İlave bir tehlikeye sebep olmayacak özellikte olur,


49

c) Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olur, ç) Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunur, d) Ekipmanın görülmesi gereken operasyon noktalarına engel olmayacak özellikte olur, e) Sadece işlem yapılan alana erişimi kısıtlar ve bunların çıkarılmasına gerek kalmadan parça takılması, sökülmesi ve bakımı için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olur. 2.13. İş ekipmanının bakım işleri, ancak iş ekipmanı kapalı iken yapılabilir. 3. Özel tipteki iş ekipmanında bulunacak asgari ek gerekler 3.1. Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş ekipmanları için asgari gerekler; 3.1.5. Üzerinde bir veya daha fazla çalışanın bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden kaynaklanan risklerin azaltılması için; a) Sürücü için kabin bulunur veya b) Forklift devrilmeyecek yapıda olur veya c) Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan çalışanlar için, yeterli açıklık kalmasını sağlayacak yapıda veya ç) Forklift, devrilmesi halinde sürücünün forkliftin parçaları tarafından ezilmesini önleyecek yapıda olur. 3.2. Yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanları için asgari gerekler; 3.2.2. Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinelerde, kaldırılabilecek maksimum yük açıkça görünecek şekilde işaretlenir, makinenin değişik şekillerde kullanımında da maksimum yükü gösteren levhalar veya işaretler bulunur. 3.2.4. Çalışanları kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında; a) Taşıma kabininin düşme riski uygun araçlarla önlenir, b) Kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenir, c) Özellikle cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme riski önlenir, ç) Herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan çalışanların tehlikeye maruz kalmaması ve kurtarılması sağlanır. 3.2.4.1. Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin düşme riski, alınan güvenlik önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha yüksek güvenlik halatı ile teçhiz edilip, her çalışma günü kontrol edilir. EK – II İŞ EKİPMANININ KULLANIMI İLE İLGİLİ HUSUSLAR 2. Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş ekipmanlarının kullanımı ile ilgili hükümler 2.1. Kendinden hareketli iş ekipmanları, bu ekipmanların güvenli kullanımı ile ilgili uygun eğitim almış çalışanlar tarafından kullanılır. 2.2. İş ekipmanı bir çalışma alanı içinde hareket ediyorsa, uygun trafik kuralları ile hız sınırları konulur ve uygulanır. 2.3.1. Kendinden hareketli iş ekipmanının çalışma alanında, görevli olmayan çalışanların bulunmasını önleyecek gerekli düzenleme yapılır. 2.3.2. İşin gereği olarak bu alanda çalışan bulunması zorunlu ise, bu çalışanların iş ekipmanı nedeniyle zarar görmesini önleyecek uygun tedbirler alınır. 2.4. Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, ancak güvenliğin tam olarak sağlanması halinde çalışan taşınmasına izin verilebilir. Taşıma sırasında iş yapılması gerekiyorsa ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanır. 2.5. Çalışma yerlerinde, çalışanlar için güvenlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava sağlanması şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılabilir. 3. Yük kaldırmada kullanılan iş ekipmanı ile ilgili hükümler 3.1. Genel hususlar


50

3.1.2. İnsanların kaldırılmasında sadece bu amaç için sağlanan iş ekipmanı ve aksesuarları kullanılır. 3.1.2.1. Olağanüstü veya acil olan istisnai durumlarda insanları kaldırmak amacıyla yapılmamış iş ekipmanı, gerekli önlemleri almak ve gözetim altında olmak şartıyla insanların kaldırılmasında kullanılabilir. 3.1.2.2. Çalışanlar yük kaldırmak için tasarlanmış iş ekipmanı üzerindeyken, ekipmanın kumandası için her zaman görevli bir kişi bulunur. Kaldırma ekipmanındaki kişilerin güvenilir haberleşme imkânlarıyla herhangi bir tehlike halinde tahliye için güvenilir araçları bulunur. 3.1.3. Teknik zorunluluk olmadıkça kaldırılan yükün altında insan bulunmaması için gerekli tedbir alınır. Çalışanların bulunabileceği korunmasız çalışma yerlerinin üzerinden yük geçirilmez. Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma yöntemleri belirlenir ve uygulanır. 3.2. Kılavuzsuz (askıda iken serbest olan) yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanı 3.2.3. Kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanının operatörü doğrudan veya gerekli bilgileri sağlayan yardımcı cihazlar vasıtasıyla yük yolunun tamamını göremiyorsa, operatöre yol gösterecek bu konuda eğitimli ve deneyimli bir kişi görevlendirilir. 3.2.5. Bütün yük kaldırma işleri çalışanların güvenliğini korumak için uygun şekilde planlanır ve gözetim altında yürütülür. Özellikle bir yük, kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iki veya daha fazla iş ekipmanıyla aynı anda kaldırılacaksa operatörler arasında eşgüdümü sağlayacak düzenleme yapılır ve uygulanır. 3.2.6. Kılavuzsuz yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanı, kendisini besleyen güç kaynağı tamamen veya kısmen kesildiğinde yükü askıda tutamıyorsa, ortaya çıkabilecek risklerden çalışanları korumak için uygun önlemler alınır. Tehlikeli bölgeye giriş engellenmedikçe veya yükün güvenli bir şekilde askıda kalması sağlanmadıkça askıdaki yük gözetimsiz bırakılmaz. 3.2.7. Hava şartlarının, güvenli kullanımı engelleyecek ve çalışanları tehlikeye maruz bırakacak şekilde bozulması halinde, kılavuzsuz yüklerin kaldırılması için tasarlanmış iş ekipmanlarının açık havada kullanılması durdurulur. Çalışanları riske atmamak için özellikle iş ekipmanının devrilmesini önleyecek tedbirler alınır. 4. Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili hükümler 4.1. Genel hususlar 4.1.2. El merdivenleri ancak düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri koşullarında, EK-II madde 4.1.1’de belirtilen şartlara uymak kaydıyla yüksekte yapılan çalışmalarda kullanılabilir. 4.2. El merdivenlerinin kullanımı ile ilgili özel hükümler 4.2.1. Portatif el merdivenleri, basamakları yatay konumda olacak şekilde düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit pabuçlar üzerinde durmalıdır. Asılı duran el merdivenleri güvenli bir şekilde tutturulur, ip merdivenler hariç, yerlerinden çıkarılması ve sallanması önlenir. 4.2.2. Portatif el merdivenlerinin kullanımı sırasında üst veya alt uçları sabitlenerek veya kaymaz bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer tedbirlerle, ayaklarının kayması önlenir. Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda tutunacak yer bulunmadığı durumlarda, güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri kadar aşacak uzunlukta tesis edilir. Uzatılıp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri, parçalarının birbirinden ayrı hareket etmeleri önlenecek şekilde kullanılır. Mobil el merdivenleri, üzerine çıkılmadan önce hareketleri durdurulur ve sabitlenir. 4.2.3. El merdivenlerinde her zaman çalışanların elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve sağlam destek bulunur. Özellikle, bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum elle tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz. 4.3. İskelelerin kullanımı ile ilgili özel hükümler 4.3.2. Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı; yapı işlerinde inşaat mühendisi, inşaat teknikeri veya yüksek teknikeri; gemi inşası ve sökümü işlerinde ise gemi inşaatı mühendisi tarafından yapılır veya yaptırılır. 4.3.3. İskelenin taşıyıcı elemanlarının kayması; yeterli sağlamlıktaki taşıyıcı zemine sabitlenerek, kaymaz araçlar kullanarak veya aynı etkiye sahip diğer yöntemlerle önlenir.


51

4.3.4. İskele platformlarının boyutu, şekli ve yerleştirilmesi yapılan işin özelliklerine ve taşınan yüke uygun ve güvenli çalışma ve geçişlere izin verecek şekilde olması gerekir. İskele platformları normal kullanımda, elemanları hareket etmeyecek şekilde kurulur. Platform elemanları ve dikey korkulukların arasında düşmelere neden olabilecek tehlikeli boşluklar bulunmaması gerekir. 4.3.6. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, görevli inşaat mühendisi, inşaat teknikeri veya yüksek teknikeri; tersanelerde ise gemi inşaatı mühendisi gözetimi altında ve bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca, özel riskleri ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır. a) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların anlaşılması, b) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik, c) Çalışanların veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler, ç) İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak güvenlik önlemleri, d) İskelelerin taşıyabileceği yükler, e) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya çıkabilecek diğer riskler. 4.3.6.1. Gözetim yapan kişi ve ilgili çalışanlara gerekli talimatları da içeren EK-II madde 4.3.2.’de belirtilen kurma ve sökme planları verilir. 4.4. Halat kullanarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hükümler 4.4.1 Halat kullanılarak yapılan çalışmalarda aşağıdaki şartlara uyulur. a) Sistemde biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik halatı olacak şekilde ayrı kancalı en az iki halat bulunur. b) Çalışanlara, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilir ve kullandırılır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanır. c) Çalışma halatı, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilir ve kullanıcının hareket kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme sahip olması gerekir. Güvenlik halatında da, çalışan ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem bulunur. ç) Çalışan tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tipi emniyet kemerine veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilir. d) Acil bir durumda çalışanın derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanır ve gözetim sağlanır. e) Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi doğrultusunda, çalışanlara yapacakları işe uygun ve özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim verilir. 4.4.2 Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ikinci bir halat kullanılmasının işin yapılmasını daha tehlikeli hale getirdiği istisnai durumlarda, güvenliği sağlayacak yeterli önlemler alınmak şartıyla tek bir halatla çalışma yapılabilir. EK-III BAKIM, ONARIM VE PERİYODİK KONTROLLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR 1.2. İş ekipmanlarının bakımları (günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve benzeri), ilgili standartlarda belirlenen veya imalatçının belirlediği şekilde, imalatçı tarafından yetkilendirilmiş servislerce veya işyeri tarafından görevlendirilmiş kişilerce yapılır. 1.3. İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce, operatörleri tarafından kontrollere tabi tutulmaları sağlanır. 1.3.1. Test, deney ve tahribatsız muayeneler dışında iş ekipmanı günlük muayeneden geçirilir. Kullanım sırasında ekipman, çatlak, gevşemiş bağlantılar, parçalardaki deformasyon, aşınma, korozyon ve benzeri belirtiler bakımından gözle muayene edilir. 1.3.4. İş ekipmanında günlük, haftalık, aylık, üç aylık ve benzeri düzenli aralıklarla yapılan muayeneler ile tüm bakım ve onarımlar kayıt altına alınır.


52

1.4. Periyodik kontrol aralığı ve kriterleri standartlar ile belirlenmemiş iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, varsa imalatçının öngördüğü aralık ve kriterlerde yapılır. Bu hususlar, imalatçı tarafından belirlenmemiş ise iş ekipmanının periyodik kontrolü, bulunduğu işyeri ortam koşulları, kullanım sıklığı ile kullanım süresi gibi faktörler göz önünde bulundurularak, yapılacak risk değerlendirmesi sonuçlarına göre, belirlenecek aralıklarda yapılır. Belirlenen periyodik kontrol aralığının bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar(*) dışında bir yılı aşmaması gerekir 1.6. Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından yapılacak kontroller sonucunda periyodik kontrol raporu düzenlenir. Düzenlenen belgeler, iş ekipmanının kullanıldığı sürece saklanır. 1.8. İş ekipmanının özelliği gereği birden fazla branştaki periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından periyodik kontrolün yapılması gerekmesi halinde, müştereken veya her bir branştan yetkili kişi kendi konusu ile ilgili kısmın raporunu düzenleyip imzalar. 1.9. İş sağlığı ve güvenliği yönünden uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının uygun olmadığının belirtilmesi halinde; bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılmaz. Söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda; eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar güvenle kullanılabileceği ibaresinin de yer aldığı ikinci bir belge düzenlenir.

Periyodik kontrol gerekliliği olan iş ekipmanları

Basınçlı kap ve tesisatlar Kaldırma ve iletme ekipmanları

Tesisatlar

Buhar kazanları Kalorifer kazanları Taşınabilir gaz tüpleri (Dikişli, dikişsiz) Taşınabilir asetilen tüpleri Manifoldlu asetilen tüp demetleri Manifoldlu tüp demetleri Sıvılaştırılmış gaz tankları (LPG, ve benzeri) (yerüstü) Sıvılaştırılmış gaz tankları (LPG, ve benzeri) (yer altı) Kullanımdaki LPG tüpleri Basınçlı hava tankları Kriyojenik tanklar Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar

Kaldırma ve/veya iletme araçları Asansör (İnsan ve Yük Taşıyan) Yürüyen merdiven ve yürüyen bant İstif Makinesi (forklift, transpalet, lift) Yapı İskeleleri

Elektrik Tesisatı, Topraklama Tesisatı, Paratoner Akümülatör, Transformatör Yangın Tesisatı ve Hortumlar, Motopomplar, Boru Tesisatı Yangın Söndürme cihazı Havalandırma ve Klima Tesisatı


53

Aşağıdakiler dışındaki tüm ekipmanların kontrol periyodu ilgili standartta süre belirtilmemişse 1 yıldır.

Ekipman Adı Kontrol Periyodu Taşınabilir gaz tüpleri 3 yıl Yangın söndürme cihazları Söndürme cihazlarının standartlarda

belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez yerinde genel kontrolleri yapılır ve dördüncü yılın sonunda içindeki söndürme maddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır.

Sıvılaştırılmış gaz tankları (LPG, ve benzeri) (yerüstü,yeraltı)

10 yıl

LPG tanklarında bulunan emniyet valfleri 5 yıl Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar 10 yıl Yapı İskeleleri 6 ay Kapasitesinin altında kullanılacak kaldırma araçlarında beyan edilen kaldırılacak azami yük görünecek şekilde işaretlenir. Beyan edilen yükün üstünde bir ağırlığın kaldırılmasının söz konusu olduğu durumlarda kaldırma aracı kaldırılacak yükün miktarı esas alınarak yukarıda belirtilen kriterler çerçevesinde teste tabi tutulmadan kullanılamaz. (Beyan yükü; kaldırma aracında işveren tarafından beyan edilen kaldırılacak maksimum ağırlıktır.) Vinçlerin periyodik kontrollerinde yapılacak olan statik deneyde deney yükü, beyan edilen yükün en az 1,25 katı, dinamik deneyde ise en az 1,1 katı olması gerekir Sanayi tesislerinde topraklama direnci 1 Yıl

MAKİNA EMNİYETİ YÖNETMELİĞİ Kapsam MADDE 2 Bu Yönetmelik; makinaları, değiştirilebilir teçhizatı, emniyet aksamlarını, kaldırma aksesuarlarını, zincir, halat ve kayışları, sökülebilir mekanik aktarma tertibatlarını, kısmen tamamlanmış makinaları kapsar. Tanımlar c) Emniyet aksamları: Bir güvenlik işlevini yapan, bağımsız bir şekilde piyasaya arz edilen, arızalanması ve/veya hatalı çalışması durumunda kişilerin güvenliğini tehlikeye sokan, makinaların işlevini yerine getirmek için gerekli olmayan veya makinanın işlevini yerine getiren normal aksamın yedeği olarak kullanılabilecek aksamı Ek-I Makinaların tasarımı ve imali ile ilgili temel sağlık ve güvenlik kuralları Genel ilkeler 1- Makinaların imalâtçıları veya yetkili temsilcileri makinalara uygulanacak sağlık ve güvenlik kurallarını belirlemek için bir risk değerlendirmesi yapılmasını sağlamalıdır. 1.1.1- Tarifler Bu Ekin amaçları bakımından aşağıdaki tarifler geçerlidir: (a) Tehlike Muhtemel bir yaralanma veya bunların sağlık üzerinde oluşturabileceği hasar kaynağı. (b) Tehlike bölgesi


54

Bir kişinin içerisinde ve/veya makina çevresinde sağlığına veya güvenliğine karşı bir riske maruz kalabileceği herhangi bir bölge. (c) Tehlikeye maruz kalan kişi Kısmen veya tamamen bir tehlike bölgesinde bulunan kişi. (d) Operatör Makinaları kuran, çalıştıran, ayarlayan, bakımını yapan, temizleyen, tamir eden veya hareket ettiren kişi veya kişiler. (e) Risk Tehlikeli bir durumda meydana gelebilecek olan sağlığa yönelik yaralanma veya hasarın olasılık ve derecesinin birleşimi. (f) Mahfaza Özellikle fiziksel bir engel vasıtasıyla koruma sağlayan makinanın parçası. (g) Koruyucu tertibatı Yalnız başına veya bir mahfaza ile birlikte riski azaltmak amacıyla kullanılan tertibat (bir mahfazadan ayrı). (h) Amaçlanan kullanım Makinaların kullanım talimatlarında verilen bilgilere uygun olarak kullanımı. (i) Makul şekilde öngörülebilir yanlış kullanım Makinaların kullanım talimatlarında amaçlanmadığı şekilde, ancak kolayca öngörülebilen insan davranışlarından kaynaklanabilecek kullanım. Makinalarda Temel sağlık ve güvenlik kuralları 1.4 Mafhazaların ve koruma tertibatlarının karakteristikleri 1.4.1 Genel kurallar Mahfazalar ve koruyucu tertibatlar aşağıdaki özellikleri taşımalıdır: - Sağlam bir yapıda olmalı, - Yerlerine sağlam bir şekilde sabitlenmeli, - İlave herhangi bir tehlikeye ortaya çıkarmamalı, - Kolayca devreden çıkarılmamalı veya kolayca by-pass edilememeli, - Tehlike bölgesinden yeterli uzaklığa yerleştirilmeli, - Üretim işlemin izlenmesini asgari engel olmalı ve - Çalışmanın yapılması gereken alana özellikle erişimi kısıtlayarak, mümkünse mahfazanın çıkarılmasına veya koruyucu tertibatın devreden çıkarılmasına gerek kalmaksızın, aletlerin takılmasına ve/veya değiştirilmesine ve bakım amaçlarıyla gerekli çalışmanın yapılmasına imkân vermeli 1.7 Bilgilendirme 1.7.1 Makina üzerindeki bilgi ve uyarılar Makinalar üzerinde yer alan bilgi ve uyarılar tercihen hâlihazırda kolayca anlaşılabilen sembol veya şemalardan oluşmalıdır. Herhangi bir yazılı veya sözel bilgi ve uyarılar Türkçe hazırlanmalıdır. 1.7.1.1 Bilgilendirme ve bilgilendirme tertibatları Makinanın kumandası ile ilgili ihtiyaç duyulan bilgiler belirsizliğe yer vermeyecek şekilde ve kolay anlaşılan bir şekilde sağlanmalıdır. Bunlar operatörü aşırı yoracak derecede fazla olmamalıdır.Görüntülü ekranlar veya makina ile operatör arasındaki diğer interaktif iletişim araçları kolayca anlaşılabilmeli ve kullanımı kolay olmalıdır. 1.7.1.2 Uyarı tertibatları Makinaların denetimsiz bir şekilde çalışırken meydana gelebilecek bir hata sonucunda kişilerin sağlık ve güvenliğinin tehlikeye girebileceği durumlarda, makinalar uyarı olarak uygun bir ses veya ışık sinyali verecek şekilde teçhiz edilmelidir.Makinalar uyarı tertibatları ile teçhiz edilmesi durumunda, bu tertibatlar belirgin olmalı ve kolayca algılanabilmelidir. Operatör, her zaman bu tür uyarı tertibatların çalışmasını kontrol edecek imkânlara sahip olmalıdır. Renkler ve güvenlik sinyalleri ile ilgili yönetmeliklerin şartlarına uyulmalıdır.


55

1.7.2 Giderilemeyen risklerle ilgili uyarılar Yapısal güvenli tasarım tedbirlerine, uygulanan koruyucu ve tamamlayıcı koruma tedbirlerine rağmen risklerin giderilemediği durumlarda, uyarı tertibatları dahil olmak üzere, gerekli uyarılar sağlanmalıdır 1.7.4 Talimatlar Bütün makinalarda, Türkçe hazırlanmış talimatlar bulunmalıdır. Makinaların beraberinde yer alan talimatlar ya ‘Orijinal talimatlar’ olmalı ya da orijinal talimatların Türkçe olmaması halinde ‘Orijinal talimatların tercümesi’ olmalıdır, bu durumda orijinal talimatlar da çevirileri ile birlikte verilmelidir 4 Kaldırma işlemlerinde; -Statik deney katsayısı: (a) Manuel çalıştırılan makinalar ve kaldırma aksesuarları: 1,5, (b) Diğer makinalar: 1,25. -Dinamik deney katsayısı tüm makinalar: 1,1 Çalışma Katsayıları -Halatın bütünü ve uçları, yeterli bir güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma katsayısına sahip olmalıdır. Genel bir kural olarak bu kat sayı 5’tir. -Kaldırma zincirleri, yeterli bir güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma katsayısına sahip olmalıdır. Genel bir kural olarak bu katsayı 4’tür. -Dokuma halat veya sapanların çalışma katsayısı malzemeye, imalât yöntemine, ölçülerine ve kullanıma bağlıdır. Bu katsayı yeterli bir güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmelidir; genel bir kural olarak bu kat sayı, kullanılan malzemenin çok iyi kalite olması ve imalât yönteminin kullanım amacına uygun olması koşuluyla, 7’ye eşittir. -Bir sapanı oluşturan ve sapanla birlikte kullanılan bütün metalik aksamlar yeterli bir güvenlik düzeyi sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma katsayısına sahip olmalıdır; genel bir kural olarak bu katsayı 4’e eşittir

Önlem Hiyerarşisi 1- Riskleri olabildiğince bertaraf etmek veya azaltmak (esasında güvenli makina tasarımı ve imalâtı),

2- Bertaraf edilemeyecek riskler için gerekli koruyucu tedbirleri almak, 3- Kullanıcıları uygulanan koruyucu tedbirlerin her türlü yetersizliklerinden kaynaklanan giderilemeyen riskler konusunda bilgilendirmek, özel bir eğitimin gerekli olup olmadığını göstermek ve kişisel koruyucu ekipman sağlama ihtiyacını belirtmek. Makinaları tasarımlarken veya imal ederken ve talimatları hazırlarken, imalâtçı veya yetkili temsilcisi sadece makinanın amaçlanan kullanımını değil aynı zamanda öngörülebilir her türlü yanlış kullanımını da dikkate almalıdır


56

BASINÇLI EKİPMANLAR YÖNETMELİĞİ

Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; maksimum izin verilebilen PS basıncı 0,5 bar’dan daha büyük olan basınçlı ekipmanları kapsar Basınçlı ekipmanların sınıflandırılması MADDE 10 – (1) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında bahsedilen basınçlı ekipmanlar, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II)’ye uygun olarak, artan tehlike seviyesine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırmaya göre akışkanlar, aşağıdaki şekilde iki gruba ayrılır. a) Birinci grup, tehlikeli akışkanlardan oluşur. Tehlikeli akışkan; tehlikeli madde ve müstahzarların sınıflandırılması, paketlenmesi ve etiketlenmesi ile ilgili olarak 11/7/1993 tarihli ve 21634 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği" tarafından kapsanan madde ve müstahzarlardır. Birinci grup tehlikeli akışkanlar; patlayıcı, kolay alevlenir, çok kolay alevlenir, alevlenir (Maksimum izin verilen sıcaklık değeri parlama noktasının üstünde), çok toksik, toksik ve oksitleyici olarak tanımlanan madde ve müstahzarları kapsar. b) İkinci grup ise bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde bahsedilmeyen bütün diğer akışkanları kapsar. (2) Bir kabın birden çok haznesi varsa, her bir hazne için uygulanabilir kategorilerden en yüksek olanı ile sınıflandırılır. Bir haznede birden çok akışkan varsa en yüksek kategorideki akışkan esas alınarak sınıflandırma yapılır.


57

BASİT BASINÇLI KAPLAR YÖNETMELİĞİ Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönetmelik; yakma amacı dışında kullanılan ve iç basıncı 0,5 bar’dan daha yüksek olan ancak azami çalışma basıncı 30 bar’ı geçmeyen, içine hava veya azot gazı konulmak üzere seri olarak üretilen ve ateşe maruz kalmayan, kaynaklı basit basınçlı kapları kapsar.

Basınçlı Tüplerde Güvenlik


58

Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Gruplar

• Grup 1 ve Grup 2 birlikte depolanmaz. • Grup 3 ve Grup 4 birlikte depolanmaz. • Grup 2 ve Grup 4 birlikte depolanmaz.

Kaynak: Metal Sektöründeki İşyerlerinde Gaz Tüpleri İçin Kullanım VeGüvenlik Şartları ÇSGB Yayını

TAŞINABİLİR BASINÇLI EKİPMANLAR YÖNETMELİĞİ

ADR: 8/9/2009 tarihli ve 2009/15454 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması g) Epsilon (ε) İşareti: 10/11/2000 tarihli ve 24226 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dikişsiz, Çelikten Mamul Basınçlı Gaz Tüplerine Dair Yönetmelik (84/525/AT), 1/3/2001 tarihli ve 24333 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dikişsiz, Alaşımsız Alüminyum ve Alüminyum Alaşımlı Basınçlı Gaz Tüplerine Dair Yönetmelik (84/526/AT) ve 25/1/2001 tarihli ve 24298 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Dikişli, Alaşımsız Çelik Basınçlı Gaz Tüplerine Dair Yönetmeliğe (84/527/AT) uygunluğu gösteren işareti, n) Pi işareti: Taşınabilir basınçlı ekipmanın, ADR dahil Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (99/36/AT) veya bu Yönetmelikteki tatbik edilebilir olan uygunluk değerlendirme gereklerine uygunluğunu gösteren işareti Pi işareti ile ilgili genel ilkeler MADDE 15 – (1) Pi işareti sadece imalatçı tarafından veya bu Yönetmeliğin Ek-III’ünde belirtildiği şekilde uygunluğun yeniden değerlendirilmesi durumunda iliştirilir. Epsilon işaretine sahip gaz tüplerine, Pi işareti sadece onaylanmış kuruluş tarafından veya onaylanmış kuruluş gözetiminde iliştirilir. (2) Pi işareti sadece aşağıda yer alan taşınabilir basınçlı ekipmanlara iliştirilir. a) ADR ve bu Yönetmelikteki uygunluk değerlendirme gereklerini karşılayan taşınabilir basınçlı ekipmanlar, b) Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinde belirtilen uygunluğun yeniden değerlendirilme gereklerini karşılayan taşınabilir basınçlı ekipmanlar. (3) Bu işaret başka hiçbir taşınabilir basınçlı ekipmana iliştirilemez. (4) İmalatçı, Pi işareti iliştirmekle veya iliştirilmesini sağlamakla, taşınabilir basınçlı ekipmanının ADR ve bu Yönetmelikte belirtilen tatbik edilebilir olan tüm gereklere uygunluğunun sorumluluğunu üstlendiğini gösterir. (5) Bu Yönetmeliğin amacı bakımından Pi işareti, taşınabilir basınçlı ekipmanın ADR ve bu Yönetmelikte belirtilen tatbik edilebilir gereklere uygunluğunu gösteren yegâne işarettir


59

BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN KONTROLÜ HAKKINDA YÖNETMELİK b) Alt seviyeli kuruluş: Ek I, Bölüm 1 ve Bölüm 2’de verilen tehlikeli madde listelerinde, Kolon 2’deki eşik değerlere eşit veya üzerinde, ancak Kolon 3’teki değerlerin altındaki miktarlarda tehlikeli madde bulunduran kuruluşu ı) Üst seviyeli kuruluş: Ek I, Bölüm 1 ve Bölüm 2’de verilen tehlikeli madde listelerinde, Kolon 3’teki eşik değerlere eşit veya üzerindeki miktarlarda tehlikeli madde bulunduran kuruluşu ifade eder. Büyük kaza önleme politikası MADDE 8 – (1) Alt seviyeli kuruluşların işletmecileri, büyük kazaların önlenmesi ile ilgili politikasını belirten bir büyük kaza önleme politikası belgesini, bu Yönetmeliğin yürürlük tarihine kadar hazırlar ve bunu muhafaza eder. büyük kaza önleme politikası belgesi 2) Tehlikeli maddelerin miktarındaki artış yürürlük tarihinden sonra ise, kapsama dahil olduğu tarihi müteakiben altı ay içerisinde, c) Diğer durumlarda faaliyete geçmeden önce hazırlanır.

Güvenlik raporu MADDE 9 – (1) Üst seviyeli bir kuruluşun işletmecisi, asgari olarak Ek II’nin 1 inci ve 2 nci maddesinde belirtilen bilgileri içermek kaydıyla beşinci fıkra uyarınca çıkarılacak rehberi dikkate alarak bir güvenlik raporu hazırlar veya hazırlatır. (2) İşletmeci güvenlik raporunu; a) Faaliyet halinde olan ve bu Yönetmelik kapsamına dahil olan kuruluşlar için, yürürlük tarihine kadar, b) Kuruluşların mevcut tehlikeli maddelerin miktarındaki herhangi bir artış nedeniyle bu Yönetmelik kapsamına dahil olması durumunda; 1) Tehlikeli maddelerin miktarındaki artış yürürlük tarihinden önce ise, yürürlük tarihini müteakip bir yıl içerisinde,


60

2) Tehlikeli maddelerin miktarındaki artış yürürlük tarihinden sonra ise, kapsama dahil olduğu tarihi müteakip bir yıl içerisinde, c) Diğer durumlarda faaliyete geçmeden önce tesiste bulunan tehlikeli maddelerin güncel envanterini de içerecek şekilde hazırlar ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığına gönderir. ç) Yeni kurulacak kuruluşun işletmecisi, raporun incelenmesi sonuçlanıncaya kadar, kuruluşu işletmeye almaz. Güvenlik raporunun gözden geçirilmesi ve güncellenmesi : 5 yılda bir Üst seviyeli bir kuruluşun işletmecisi Dahili acil durum planını : 1 yıl içinde hazırlar. dahili acil durum planını hazırlar ve Çevre ve Orman Bakanlığına, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına, kuruluş belediye ve mücavir alanları içerisinde ise ilgili belediyeye, mücavir alanlar dışında ise ilgili il özel idaresine gönderir Harici acil durum planı (Belediyeler ve İl Özel İdaresi hazırlar) (2) Harici acil durum planı, Çevre ve Orman Bakanlığının, belediye ve mücavir alanları için belediyeleri, mücavir alanlar dışında ise il özel idareleri sınırları dahilindeki kuruluşlar hakkında, bildirim ve kayıt sistemine gelen bilgiler çerçevesinde, bu kuruluşları kapsayacak bir harici acil durum planı hazırlama gereğini yazılı olarak bildirmesini müteakip altı ay içerisinde hazırlanır. (3) İşletmeci, belediye veya il özel idaresinin harici acil durum planının hazırlanması için isteyebileceği herhangi bir ek bilgiyi, talep edilen süre içerisinde sağlar. (4) İl özel idaresi ve belediye, harici acil durum planının hazırlanması konusunda: a) İşletmecilerle görüş alışverişinde bulunur, b) Çevre ve Orman Bakanlığına, acil servis hizmeti yürüten birimlere, Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüklerine, komşu illerin il özel idarelerine ve/veya belediyelere danışır. (5) Belediye ve mücavir alanları içinde yer alan kuruluşlar için belediye, mücavir alanların dışında kalan kuruluşlar için il özel idaresi, yukarıda belirtilen bilgilerin alınmasından ve gerekli istişarenin yapılmasından sonra bir harici acil durum planı taslağı hazırlar. Harici acil durum planı taslağı, kamunun bilgilenmesi, katkı ve görüşlerini verebilmesi için en az otuz gün süreyle kamunun erişimine açık hâle getirilir. (6) Belediye ve mücavir alanları içinde yer alan kuruluşlar için belediye, mücavir alanların dışında kalan kuruluşlar için il özel idaresi dördüncü ve beşinci fıkralar uyarınca alınan görüşleri de dikkate alarak harici acil durum planına son şeklini verir ve bu planın birer nüshasını Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığına ve Çevre ve Orman Bakanlığına gönderir. Acil durum planlarının gözden geçirilmesi ve tatbik edilmesi MADDE 13 – (1) İşletmeci, üç yılı aşmayan aralıklarla dahili acil durum planını gözden geçirir, gerektiğinde revize eder, günceller, planı tatbik eder ve acil servis hizmetleri yürüten birimlerin yeterli düzeyde tatbikata katılmasını sağlamak için gerekli çalışmaları yapar. (2) Üç yılı aşmayan aralıklarla, belediye ve mücavir alanları içinde yer alan kuruluşlar için belediye, mücavir alanların dışında kalan kuruluşlar için il özel idaresi, harici acil durum planını gözden geçirir ve gerektiğinde güncelleyerek, planın tatbikatını, işletmeci ve acil servis hizmetleri yürüten birimlerle işbirliği hâlinde yapar. Büyük bir kaza sonrasında işletmeci tarafından sağlanması gereken bilgiler MADDE 16 – (1) İşletmeci, kuruluşta büyük bir kaza meydana geldiği takdirde, mümkün olan en kısa sürede en uygun araçları kullanarak aşağıdakileri yerine getirir: a) Belediye ve mücavir alanları içinde yer alan kuruluşlar için belediye, mücavir alanların dışında kalan kuruluşlar için il özel idaresi başta olmak üzere, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığını, Çevre ve Orman Bakanlığını ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını bu kazadan derhal haberdar eder.


61

BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA

YÖNETMELİK

Risk düzeyi

MADDE 5 – (1) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde tanımlanan biyolojik etkenler,

enfeksiyon risk düzeyine göre aşağıdaki 4 risk grubunda sınıflandırılır:

a) Grup 1 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler. b) Grup 2 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı bulunan biyolojik etkenler. c) Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkânı olan biyolojik etkenler. ç) Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler (2) Birinci fıkrada belirtilen koruyucu giysiler de dahil, biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilir. İşverence, kirlenmiş bu giysilerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanır, gerektiğinde imha edilir. Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesi MADDE 13 – (1) İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar. (2) Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır; ancak aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda, bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az kırk yıl boyunca saklanır: a) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet. b) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. c) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. ç) Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet. d) Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. (3) İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya bu konuyla ilgili diğer sorumlu kişilerin birinci fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır. Bakanlığa bildirim MADDE 15 – (1) İşverenler, aşağıdaki biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunur: a) Grup 2 biyolojik etkenler. b) Grup 3 biyolojik etkenler. c) Grup 4 biyolojik etkenler. (2) Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce yapılır


62

3) Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan önlemler alınır.

Bir bakteri veya virüsun farklı alttürlerinin, aralarında genetik farklılıklar bulunan gruplarına ¨Suş¨ strain-denebilir. Farklı suşlar arasında, ilaçlara, dış etkilere dayanıklılık vs. özellik değişiklikleri olabilir.

- İnsanda yeni izole edilen ve henüz değerlendirilmemiş olan ve bu ekte yer almayan bütün virüslerin hastalığa neden olmadığı kanıtlanmadıkça en az Grup 2’de sınıflandırılmış sayılacaktır EK: 10– Bu listede ayrıca biyolojik etkenin alerjik veya toksik reaksiyonlara sebep olma ihtimalinin bulunduğunu, etkili aşısının olduğunu veya maruz kalan çalışanların isim listesinin 15 yıldan daha fazla tutulmasının tavsiye edildiği de gösterilmiştir. Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir. A: Olası alerjik etkileri olan. D: Bu biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesinin bilinen son maruziyetten sonra 15 yıldan daha fazla saklanması gereken. T: Toksin üretimi olan. V: Etkili aşısı bulunan KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK

ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK c) Mutajen madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilecek veya bu etkinin oluşumunu hızlandırabilecek madde veya müstahzarları, ç) Sınır değer: Aksi belirtilmedikçe kanserojen veya mutajen maddenin, çalışanın solunum bölgesinde bulunan havadaki, Ek-2’de belirlenen referans zaman aralığındaki, zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonunu, d) Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısını Kayıtların saklanması MADDE 17 – (1) 14 üncü ve 16 ncı maddelerde belirtilen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıl süre ile saklanır EK 1. KANSEROJEN MADDE TANIMI İŞLER Aşağıda belirtilen işler veya bu işler sırasında ortaya çıkan madde veya müstahzası Kanserojen madde olarak adlandırılır; 1. Üreamin üretimi 2. Kömür kurumu, kömür katranı veya ziftinde bulunan polisiklik aromatik hidrokarbonlarla maruziyete neden olan işler 3. Bakır-nikel cevherinin kavrulması ve elektro rafinasyonu işleminde açığa çıkan toz, serpintini ve dumana maruziyete neden olan işler 4. Kuvvetli asit işlemi ile isopropil alkol üretimi 5. Sert odun tozuna maruziyete neden olan işler

http://tr.wikipedia.org/wiki/Bakteri

http://tr.wikipedia.org/wiki/Virus

http://tr.wikipedia.org/wiki/Genetik


63

EK 2. MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

EINECS

Avrupa

Envanteri

CES

Abstrakt

Servis

Numarası

SINIR DEĞER

8 saatlik referans zaman göre hesaplanan veya ölçülen değer

Açıklama

mg/m³ Ppm

Benzen 200-753-7 71-43-2 3,25 1 Deri yolu ile maruziyet olabilir

Viinilklorür monomeri

200-831 75-01-4 7,77 3

Sert Ağaç Tozları - - 5,00 - -

TEHLİKELİ MADDELERİN KARAYOLUYLA TAŞINMASI HAKKINDA YÖNETMELİK a) ADR: Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşmasını, c) ADR Uygunluk Belgesi/Taşıt Uygunluk Belgesi: ADR Bölüm 9.1.3’te belirlenen ve taşıtın tescil edildiği ülkenin yetkili otoritesi veya yetkili otorite tarafından yetkilendirilen kuruluş tarafından verilen belgeyi, v) Tehlikeli madde güvenlik danışmanı: İfa edeceği görev ve nitelikleri ADR Bölüm 1.8.3’te belirtilen ve alması gereken eğitime istinaden Bakanlıkça yetkilendirilmiş gerçek kişiyi, y) Turuncu plaka: ADR Bölüm 5.3.2.2’de tanımlanan özellikteki plakaları, z) Tüplü gaz tankeri: Birbirine manifoltlarla bağlı ve bu araca kalıcı olarak sabitlenmiş 450 litreden fazla kapasiteli tanklardan oluşan bir aracı, aa) UN numarası: ADR Bölüm 3.2’de Tablo A’da yer alan tehlikeli maddeleri tanımlayan dört basamaklı Birleşmiş Milletler Numarasını, cc) Yetkilendirilmiş kuruluş: TSE ISO/IEC 17020 standardına uygun dokümantasyona sahip olduğu Bakanlıkça tespit edilen kuruluş Tehlikeli madde güvenlik danışmanı MADDE 33 – (1) Bu Yönetmelik kapsamındaki faaliyetleri gerçekleştiren işletmelerin, ADR Bölüm 1.8.3’te yer alan hükümlere göre tehlikeli madde güvenlik danışmanı istihdam etmesi veya tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet alması zorunludur. Tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimi, sınavı, yetkilendirilmesi, görev, yetki ve sorumlulukları ile ilgili hususlar Bakanlıkça belirlenir. Taşımacılık faaliyetlerinde genel kurallar

(4) Tehlikeli maddelerin karayolu ile taşınmasında; ADR Bölüm 6’da tanımlanan ve Bakanlıkça yetkilendirilmiş kuruluş tarafından test edilip UN Numarası verilerek sertifikalandırılmış olan ambalajların kullanılması zorunludur.

(5) Tehlikeli madde taşımacılığında ADR’de tanımlanan etiket, işaret ve turuncu plakaların kullanılması zorunludur.

Yetki belgesi sahibi olma zorunluluğu MADDE 6 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında taşımacılık faaliyetinde bulunacak gerçek ve

tüzel kişiler, Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre C1, C2, K1, K2, L1, L2, R1, R2 yetki belgelerinden herhangi birine sahip olmak zorundadırlar.

(2) Kendi faaliyetleri ile ilgili olarak özmal araçlarıyla ticari olmayan taşıma yapacak kamu kurum ve kuruluşlarının; tehlikeli madde taşımaları için bu Yönetmeliğe uymak kaydı ile


64

Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında herhangi bir yetki belgesine sahip olmaları gerekmez.

(3) Bu Yönetmelik ve ADR’ye göre tehlikeli maddelerin karayoluyla taşımacılığı alanında faaliyet gösteren; dolduran, paketleyen, yükleyen, gönderen, alıcı, boşaltan ve tank-konteyner/taşınabilir tank işletmecileri, bu faaliyet alanlarından biri veya birden fazlası için Bakanlığa başvurarak Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi almaları zorunludur. Faaliyet Belgesinin düzenlenmesine ilişkin hususlar Bakanlıkça belirlenir.

Tehlikeli madde taşıyan araçlarda bulundurulması gerekli olan belgeler MADDE 9 – (1) Tehlikeli madde taşıyan araçlarda aşağıdaki belgelerin bulundurulması

zorunludur: a) ADR Bölüm 5.4.1’de belirtildiği şekilde düzenlenen taşıma evrakı, b) ADR Bölüm 8.2.2.8’de belirtildiği şekilde Tehlikeli Madde Taşımacılığı Sürücü Eğitim

Sertifikası (SRC5), c) Araçta görevli her personel için resimli kimlik belgesi (nüfus cüzdanı, sürücü belgesi

veya pasaport), ç) ADR Bölüm 5.4.3’te belirtildiği şekilde, taşımacı tarafından sürücüye verilmek üzere

hazırlanan yazılı talimat, d) Birden fazla modla taşınan tehlikeli yükler için ADR Bölüm 5.4.5’teki Çok Modlu

Tehlikeli Mal Taşıma Formu, e) Taşıtlar için geçerli ADR uygunluk belgesi, f) ADR’de tanımlanan Sınıf 1, Sınıf 6 ve Sınıf 7 tehlikeli yüklerin taşınmasında, bu

Yönetmelik kapsamında belirlenen ilgili/yetkili mercilerden alınmış taşıma izin belgesinin fotokopisi, g) Tehlikeli madde taşımacılığı yapan taşıtlara ait Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası poliçesi. Taşımacılık Faaliyetinde Yer Alan Tarafların Hak, Sorumluluk ve Yükümlülükleri

Herkesin ortak yükümlülüğü: n) Taşıtlara yükleme ve boşaltma yapıldığı sırada taşıtların yakın çevresinde ateş yakılmasına, açık ışıklandırma yapılmasına ve sigara içilmesine izin vermemekle, kıvılcım çıkma özelliğine sahip cisimler bulundurmamakla ve bu özelliğe sahip giysiler ile çalışmaya müsaade etmemekle

KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

HAKKINDA YÖNETMELİK

Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Alerjik madde: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeleri, b) Alevlenir madde: Parlama noktası 21°C - 55°C arasında olan sıvı haldeki maddeleri, i) Kolay alevlenir madde: Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen maddeyi veya ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki maddeyi veya parlama noktası 21°C’nin altında olan sıvı haldeki maddeyi veya su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeleri,


65

f) Çok kolay alevlenir madde: 0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddeleri, c) Aşındırıcı madde: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddeleri, g) Çok toksik madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri, ğ) Kanserojen madde: Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan kanserojen maddeyi, j) Mesleki maruziyet sınır değeri: Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırını, k) Mutajen madde: Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan mutajen maddeyi, l) Oksitleyici madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeleri, m) Patlayıcı madde: Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddeleri, o) Solunum bölgesi: Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısını, ö) Tahriş edici madde: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddeleri, p) Tehlikeli kimyasal madde: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri ve müstahzarları veya yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeleri veya mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddeleri, r) Toksik madde: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri, s) Üreme için toksik madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddeleri, ş) Zararlı madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddeleri, Kimyasallarda Önlem Hiyerarşisi işveren, risk değerlendirmesi sonuçlarını ve risk önleme prensiplerini temel alarak, çalışanları kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için, bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dâhil olmak üzere, yapılan işin özelliğine uygun olarak aşağıda belirtilen öncelik sırasına göre teknik önlemleri alır ve idari düzenlemeleri yapar: 1) İşyerinde parlayıcı ve patlayıcı maddelerin tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenir. Bu mümkün değilse,


66

2) İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması önlenir. Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep olabilecek şartlar ortadan kaldırılır. Bu da mümkün değilse, 3) Parlayıcı ve/veya patlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal olarak kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden çalışanların zarar görmesini önlemek veya en aza indirmek için gerekli önlemler alınır. h) İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlüğüne teslim eder

Bazı önemli kimyasalların - MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

EINECS (1)

CAS (2) Maddenin Adı

Sınır Değer Özel

İşaret (3)

TWA (4)

(8 Saat)

STEL (5)

(15 Dak.)

mg/m3

(6) ppm

(7) mg/m3 ppm

Kurşun 0,15 - - - -

Civa 0,02 - - - - Nikotin 0,5 Fosgen 0,08

Tablodaki kısaltmaların açıklaması (

1 ) EINECS : Avrupa Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Envanteri.

( 2

) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası. (

3 ) Özel işaret : “Deri” işareti, vücuda önemli miktarda deri yoluyla geçebileceğini gösterir.

( 4

) TWA : 8 saatlik belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan zaman ağırlıklı ortalama. (

5 ) STEL : Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık bir süre için aşılmaması gereken maruziyet üst

sınır değeri. (

6 ) mg/m

3 : 20

oC

sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m

3 havada bulunan

maddenin miligram cinsinden miktarı. (

7 ) ppm : 1 m

3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m

3).

( 11

) Buhar Gırtlağı geçen ve havanın iletildiği kanallara (soluk borusu, bifürkasyonlar) ve ciğerin solunum ile ilgili bölgelerine (toraks) nüfuz eden ortalama 10 µm çapındaki solunabilir partiküller olarak tanımlanır.

BİYOLOJİK SINIR DEĞERLER VE SAĞLIK GÖZETİMİ ÖNLEMLERİ 1. Kurşun ve iyonik kurşun bileşikleri 1.1. Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod kullanılarak, kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünü de kapsar. Bağlayıcı biyolojik sınır değer: 70 μg Pb/100 ml kan. 1.2. Aşağıdaki durumlarda tıbbi gözetim yapılır: 1.2.1. Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu 0.075 mg/m3 ten fazla ise, 1.2.2. Çalışanlardan herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi 40 μg Pb/100 ml kandan fazla ise.


67

Kurşun ve Sağlığa Etkileri Kurşun bileşikleri yüzyıllardır insanlar tarafından bilinmekte ve kullanılmakta, günümüz kent yaşamında ise, her alanında kullanımı giderek artmaktadır. Kurşun zehirlenmesi (plumbism), özellikle sanayi kuruluşlarında çalışan bireyler olmak üzere, tüm kent yaşamı içerisindeki insanları etkilemektedir. Plansız kentleşme ve sanayileşmenin sonucu kurşun düzeyi, yalnız

yetişkinler için değil, bebek ve çocuklarda da gelişim bozukluklarına yol açmaktadır. Kurşun içerebilecek yerler: -İçme suları ( Kurşunlu borular, kurşun içeren endüstriyel emisyonlarla suların kirlenmesi) -Kurşun içeren besinler (Kurşun içeren toprakta yetişen bitkiler, seramik kaplar, teneke kutular) -Kurşunlu araç yakıtları -Akümülatör, seramik,porselen, kauçuk endüstrilerinde -Kurşunlu boyalar (Kurşun bazlı duvar boyaları, oto boyaları) Kurşun zehirlenmesi Akut zehirlenme, suda eriyen veya çabuk emilen kurşun bileşiklerinin ağız yoluyla yada enjeksiyonla alınmasıyla ortaya çıkar. Kronik zehirlenme daha sıktır. inorganik veya organik kurşun bileşiklerinin ağız, deri veya solunum yoluyla sürekli alımı sonucu ortaya çıkar. Kurşun zehirlenmesinde genellikle ilk yakınma şiddetli ve kolik niteliğinde karın ağrısıdır. Sindirim sistemi, merkezi sinir sistemi bozuklukları ile anemi en önemli bulgulardır. Kronik zehirlenmede erken belirtiler iştahsızlık, kilo kaybı, kabızlık veya ishal, irritabilite, kusma, halsizlik, baş ağrısı, ağızda metalik tat, diş etlerinde kurşun çizgileri, becerilerin bozulması ve anemidir. Geç belirtiler aralıklı kusma, irritabilite, sinirlilik, inkoordinasyon, eklem ve karın ağrıları (kurşun koliği), ekstremitelerde duyu bozuklukları, el duruş bozuklukları ve ayak kaslarında kasılmalar. Kurşun büyüme için de zararlı olup en çok çocukları ve bebekleri etkiler. Kaynak: http://web.itu.edu.tr/~ozcanm/kim/20128.pdf


68

ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA

YÖNETMELİK c) Patlayıcı ortam: Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı Patlamaların önlenmesi ve patlamadan korunma/öncelik sırası a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek, b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek, c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak. Patlama riskinin değerlendirilmesi a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı, b) Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri, ç) Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü. (2) Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir. (3) Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek güncellenir. Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilir.

Patlama ve Yanma Bilgileri ATEX 94/4/EC direktifinde; Patlayıcı ortam bölgeleri belirlenmiş • Patlayıcı ortam ürün kategorileri tanımlanmış, • Patlayıcı ortamda kullanılacak ürünlere CE sertifikası zorunluluğu getirilmiş, • Ekipmanla birlikte kullanım kılavuzu verilmesi zorunlu kılınmış -Tozlu ortamlar içinde tehlike bölgeleri oluşturulmuş, ve burada kullanılacak ürünler kategorilere ayrılmıştır. Yanma 10 cm/sn ile 100 cm/s hızları arasında ilerleyen bir kimyasal reaksiyondur. Patlama yaklaşık 100 m/sn- 1000 m/sn hızında bir şok dalga ile ilerler. Bir yanma veya patlama olması için hem oksijen hem yüksek sıcaklığın aynı anda var olması gerekir. Yavaş yanma: yanıcı maddenin yapısı gereği, yanıcı buhar veya gaz oluşturmadığı durumlarda, ortamda yeterli oksijen bulunmaması ve ortamdaki ısının yetersiz kalması hallerinde meydana gelir. Örnek, demirin paslanması. Kendi kendine yanma: Yavaş yanmanın zaman içerisinde hızlı yanma olayına dönüşmesidir.Örnek:yağlı maddelerin oksijenle birleşerek kızışması. Yanma noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklığı, Parlama (alevlenme)noktası:sıvının havada alev kaynagı ile karsılastıgında, alevlenecek bir yanıcı buhar karısımı olusturmasına kadar ısıtıldıgındaki sıcaklık değeridir. Parlama noktasındaki sıcaklıkta sürekli yanma gerçekleşmez Yanma noktası genellikle parlama noktasının üzerinde bir sıcaklıktır


69

Alt Patlama Limiti -The Lower Explosive (flammable) Limit (LEL) : Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en düşük buhar konsantrasyonu Üst Patlama Limiti - The Upper Explosive (flammable) Limit (UEL) : Bir tutuşturma kaynağı ile temas halinde yanan veya patlayan hava karışımındaki en yüksek buhar konsantrasyonu .Patlama bir hızlı yanma reaksiyonudur. Patlama alt limitinin altındaki karışımlara fakir karışım, patlama üst limitinin üstündeki karışımlara zengin karışım denir.Her iki durumda da patlama olmaz. Depolama Kuralı: Toksik ve patlayıcı maddeler birarada depolanmaz. Endüstri Yangınları: -Jet yangını; İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında görülür. Daha çok yanıcı parlayıcı sıvıların ve gazların boru veya eklentilerinin herhangi bir yerinden basınçla çıkan sıvı yada gazın tutuşması şeklinde gerçekleşir. • BLEVE-Kaynayan sıvı,genleşen buhar patlaması :Kapalı bir tank yakınında oluşan yangın tankı ısıtır,içerdeki buharlaşan sıvı tank basıcını aşırı yükselterek tankı patlatır. • UVCE-Sınırlandırılamayan buhar bulutu patlaması:Büyük miktarda ortama yayılan gaz kaçağı havayla karışarak patlamaya hazır bir bulut oluşturur.Herhangi bir kıvılcım kaynağı bu karışımı patlatmak için yeterlidir. • Havuz tipi yangın: Bir yerde biriken yakıtın tutuşması ve yanmasıdır. Bazen de çok büyük hacimli yüzer tavanlı tankların tutuşması bu yangın tipine örnektir. Aslında olay tipik bir B sınıfı yangındır. Ancak burada yanıcı madde çok fazladır ve yangın devam ettikçe artan ısı yangının yayılmasını ve şiddetini arttırır. Yangın söndürme prensipleri • Soğutarak söndürme:Su ile soğutma /Yanıcı maddeyi dağıtma/Kuvvetli üfleme • Havayı kesme: Örtme/Boğma/Oksijeni azaltma • Yanıcı maddeyi ortadan kaldırma: Yanıcı maddeyi ısıdan ayırma/Ara boşluğu meydana getirme/Gaz veya sıvı akışını kesme

Patlayıcı Ortam Bölge Tanımları

Patlayıcı Ortam Tanımı

Gaz,buhar,sisler için Tozlar için Koruyucu Ekipman Kategorisi

patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık oluştuğu yerler.

Bölge 0 Bölge 20 Kategori 1

patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler

Bölge 1 Bölge 21 Kategori 1 veya 2

patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.

Bölge 2 Bölge 22 Kategori 1, 2 veya 3


70

Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda eğitim almış ve/veya deneyimli ehil kişilerce yapılır.

Bazı tehlikeli gazların özellikleri İnsana Etkisi Bakımından Gazlar: -Basit boğucu gazlar,zehirlemez ancak ortamdaki oksijenin yerini alırlar: Azot,hidrojen,metan,propan,bütan,LPG ,karbondioksit vb. -Kimyasal boğucu gazlar:Solunum ve dolaşımı engellerler,zehirleyici olabilirler: Karbonmonoksit,hidrojensiyanür,hidrojensülfür

Solventler, suyun çözücü özelliğinin endüstride kullanılan maddeleri çözmek için yetersiz olması nedeni ile organik sıvılar kullanılır. Bu sıvılara endüstriyel çözücüler veya solventler denir. Deriyle temas yoluyla insan sağlığına zarar verirler,yanıcı ve patlayıcı özellik gösterirler.

LPG, yani Sıvılaştırılmış Petrol Gazı, ham petrolün rafinerilerde damıtılması esnasında veya petrol yataklarının üzerinde bulunan doğal gazın ayrıştırılması ile elde edilen ve basınç altında sıvılaştırılan, renksiz, kokusuz, havadan ağır ve yanıcı bir gazdır. Bir sızıntı durumunda, gaz kaçağının hemen anlaşılması amacıyla rafineriler tarafından özellikle kokulandırılmıştır. Ülkemizde kullanılan mix LPG'nin bileşimi genelde %70 bütan, %30 propan'dır. Bir litre LPG gazlaştığında, normal şartlarda yaklaşık 250 litre gaz hacmine ulaşır. LPG doğal gazın aksine havadan ağır olduğundan sızıntı durumunda birikerek çöker. Yoğunluk farkı ve hava hareketi ile açık alanlarda düşük kodlu bölgelerde, evlerde ise alt katlarda birikebilir.LPG sıvısı deri veya göz ile temas ettiğinde soğuk yanıkları oluşur. Yüksek konsantrasyonda LPG buharını solumak baygınlığa ve/veya ölüme sebep olabilir. LPG buharının solunması burun ve boğazda tahrişe, baş ağrısı ve mide bulantısına, baş dönmesine ve bilincin bulanmasına sebep olabilir

Doğal gaz yer kabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır. Doğal gazın büyük bölümü (%70-90'ı), Metan gazı (CH4) dan oluşur,havadan hafiftir..Alt ve üst patlama limitleri %5-%15 dir.

Karbonmonoksit, Renksiz, kokusuz havadan hafif bir gazdır. Bazen görüldüğü gibi, sobalarda mavi bir alevle yanar. Çok kuvvetli bir zehirdir. Solunan havada konsantrasyonu artarsa, kana geçer ve oksijenin taşındığı hemoglobine O2'den daha kolay bağlanır. Yani bütün CO'lar bitmeden O2 bağlanamaz. Bu bakımdan oksihemoglobin meydana gelemez ve kanda karboksihemoglobin artar,


71

dokulara oksijen taşınamaz ve hücre ölümü meydana gelir. CO, kanın hemoglobininin merkez atomu demire bağlanarak ölüme sebep olur. Zehirlenme tablosunda başağrısı, görme bozuklukları, uyku hali, zihni bulanıklık ve koma vardır. Yargı kabiliyeti bozulur ve sezgi kaybolur. Sonuçta kalıcı beyin hasarı meydana gelebilir

Karbondioksit :Renksiz kokusuz gazdır. Özgül ağırlığı, 1.977 kg/m3’dür. Bundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tabanında toplanır. Atmosfer havasında, hacim bakımından % 0.3-0.4 oranında bulunur. Bu miktar, nefes alma fonksiyonunu uyarıcı etki yapar. MAK değeri 500 ppm dir. Etkisi: Karbondioksit miktarının artması oksijeni azaltacağından solunum sayısı ve sıklığı artar. %6-10 yoğunlukta , baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar. %10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok, oksijen azlığından olur.

Hidrojen sülfür, renksiz, çürük yumurta kokusunda zehirleyici bir gazdır. Hidrojen sülfür az miktarda petrolde, kaplıcalarda ve tabiî gaz kuyularında bulunur. Hidrojen sülfür renksiz, havadan ağır, kendine özgü çürük yumurta kokusu olan, petrol alanları, kanalizasyon ve kimyasal endüstri alanlarında sıkça rastlanan bir gazdır. Genellikle lağım kanallarında ve eritme tesislerinde bulunur. Yanıcı bir gaz olup hava içerisinde %6 oranında patlayıcı özelliğe sahiptir; zehirleyici bir gazdır. Havadan ağır olup ocakta taban kısımlarında bulunur. Bu gaz bazı hallerde kükürt ihtiva eden dinamit ve barutların yanması neticesinde meydana gelmekte ve genellikle kükürt madenlerinde patlayıcı maddelerin kullanılmasını müteakip oluşmaktadır.

Asetilen,renksiz, havadan hafif ve zehirli olmayan bir gazdır. Doğal asetilen kokusuzdur, ticari asetilen ise sarımsak kokusuna benzer bir kokudadır.Asetilen tüplerinde poroz madde, çözücü madde ve asetilen gazı olmak üzere üç ayrı madde bulunur. Çözülmüş bir gazdır. İlk olarak poroz madde çözücü madde içerisinde çözündürülür. Oldukça parlayıcı ve yanıcı bir gazdır. Hava ile parlama sınırı % 2,2 ile 85 arasındadır. Oksijenle birleşip yandığı zaman oluşturduğu alev yaklaşık olarak 3500 °C sıcaklık vermektedir. 2,5 bar basınçta patlama özelliği olan bir gazdır. Bu nedenle asetilenin güvenli kullanılması için basınç en çok 1,5 bardır. Asetilen tüplerinde bakır,bakır alaşımlı malzeme, gümüş ve cıva asla kullanılmamalıdır.

Metan gazı, sulu ortamda biriken bitkisel maddeler ve bataklıklarda biriken bitkisel ve hayvansal organik maddelerin kimyasal bozunmaya maruz kalması sonucunda oluşan ve bataklık gazı da denilen bir gazdır. Havadan hafif, renksiz, kokusuz ve parlayıcı bir gazdır. Havaya oranla daha hafif olduğundan dolayı, bulunduğu kapalı ortamın tavan kısımlarında toplanır. Havada, % 4-15 oranlarında bulunduğunda patlayıcıdır. Metan, esas itibariyle zehirli bir gaz değildir. Dokular üzerinde bir etkisi yoktur. Ancak, fazla miktarda metan bulunan havada oksijen oranı düşük olacağından, konsantrasyonun %10’u geçmesi durumunda oksijen yüzdesi %16’nın altına düşeceğinden, havasız (oksijensiz) kalma sonucu ölüm meydana gelebilir. Metanın esas tehlikesi, yanıcı ve patlayıcı bir gaz olmasıdır. metan, küresel ısınmaya neden olan sera gazlarından biridir. Ayrıca çöplerdeki metandan yakıt elde edilebilir Kaynak: https: osha.europa.eu fop turkey tr F les kapal ortamda sg

Fosgen, Karbonil klorür olarak da bilinen çok zehirli bir gaz. Kimyasal formülü COCl2 olup, renksiz ve küflü saman kokusundadır. Suda bozunur, eter ve benzende çözünür. İlk defa 1821 yılında Sir Huphry Davy tarafından gün ışığı altında karbonmonokside klor gazının etki ettirilmesi ile elde edilmiştir. Bugün de aynı başlangıç maddelerinden ancak katalizör olarak aktif kömür kullanılarak elde edilmektedir. Fosgen ayrıca klorlu hidrokarbonların ısı tesiriyle bozunması neticesinde de meydana gelir. Karbon tetraklorür yangın söndürücü olarak kullanıldığında fosgen teşekkül eder.Havadan ağır olup, 8.2°C’nin üzerinde gaz halindedir, umumiyetle çelik bidonlar içinde basınç altında veya toluende çözünmüş halde saklanır.I. Dünya Savaşında öldürücü gaz olarak tek başına veya klorla karışım halinde savaş gazı olarak kullanılmıştır. Fosgen gazı etkisini birkaç saat sürdürerek gözleri ve üst solunum yollarını tahriş eder. Akciğerlerde ödemlere ve doku ölümüne yol açar. Vücudun sıvı dengesini bozarak şok ve kalp yetmezliği sonucunda ölüme sebeb olur. Fosgenin zehirliliği devamlı değildir. Çünkü özellikle nemli havalarda nem (yani su) etkisiyle bozunur. Bozunmasından karbondioksit ve hidroklorikasit meydana gelir.

1 mol hava 28.8 gramdır. Buna göre gazların havadan hafif mi ağır mı oldukları hesaplanabilir. Örneğin 1 mol metan CH4 =12+4=16 gr (yani havadan hafif)

Maden Yönetmeliğine göre: Havasında % 19’dan az oksijen,% 2’den çok metan, % 0.5’den çok karbondioksit, 50 ppm (%0.005) den çok karbonmonoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde ÇALIŞILMAZ.


72

MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK

f) Muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve koruyucu sistemler: Bu Yönetmelikte “teçhizat” olarak ifade edilecektir. Ayrı ayrı veya birlikte, enerjinin üretilmesi, aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için ve/veya malzemenin işlenmesi için kullanılacak olan ve muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makineler, donanım, sabit veya seyyar cihazlar, kumanda aksamları ile cihazları ve algılama veya koruma sistemlerini, 1) I. Grup teçhizat: Madenlerin yeraltı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar için geçerli olanları ve bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçaları, 2) II. Grup teçhizat: Patlayıcı ortamlar tarafından tehlikeye uğraması muhtemel diğer yerlerde kullanılacak teçhizatlar için geçerli olanları, ifade eder.

Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik

g) Piroteknik Maddeler: İnfilak edici özelliği olmayan kendiliğinden ekzotermik reaksiyonların bir sonucu olarak ısı, ışık, ses, gaz veya duman ya da bunların kombinasyonu yoluyla bir etki yaratmak amacıyla tasarlanan bir madde ya da maddelerin karışımını, Madde 11 — Yeterlilik belgesi, kullanılacağı alan ve işin durumuna göre; (A) Sınıfı Yeterlilik Belgesi: Piroteknik maddelerin ateşlenmesi işini yapacaklara verilen yeterlilik belgesidir. (B) Sınıfı Yeterlilik Belgesi: Yerüstünde yapılacak işlemlerle ilgili Tüzük kapsamındaki patlayıcı maddelerin ateşlenmesi işini yapacaklara verilen yeterlilik belgesidir. (C) Sınıfı Yeterlilik Belgesi: Yeraltında ve grizulu ocaklarda yapılacak işlemlerle ilgili Tüzük kapsamındaki patlayıcı maddelerin ateşlenmesi işini yapacaklara verilen yeterlilik belgesidir. Yeterlilik belgelerinin renk, şekil ve muhteva esasları Bakanlıkça belirlenir. (A), (B) ve (C) Sınıfı Yeterlilik Belgeleri aynı tip ve renkte olup, belgenin sınıfı/sınıfları üzerinde belirtilir

8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojensülfür oranı 20 ppm (% 0,002)’dir.

Kriyojenik tanklar, çok düşük sıcaklıklardaki maddeleri depolamak için kullanılan tanklardır. Kriyojenik sıcaklıklar, -150

0C ile mutlak sıfır -270

0C arasındaki sıcaklıklar olarak tanımlanır.

Bu düşük sıcaklıklar; oksijen, hidrojen, helyum, argon ve azot gibi gazların sıvılaştırılmasında kullanılır.


73

MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ 1.2. Her işyerinde işveren tarafından atanmış, çalışmanın devam ettiği sürece görev yapacak,

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu kişi veya kişiler bulunur. Yeterli beceri ve uzmanlığa

sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi üstlenebilir.

1.8. Sağlık ve güvenlik dokümanı

1.8.1 işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda çalışanların sağlık ve güvenliğini

korumak üzere alınması gerekli tüm tedbirlerin sağlık ve güvenlik dokümanında yer almasını

sağlar.

1.8.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilir ve denetim için işyerinde

bulundurulur. İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülür.

1.9. Sağlık ve güvenlik dokümanında, gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin

yapılmasında hem de

diğer işlerle etkileşmesi

sonucu ciddi tehlikelere

neden olabilecek rutin

işlerin yapılmasında bir

çalışma izin sistemi

uygulanır. Yapılacak

işten önce, iş sırasında

ve iş bitiminde uyulacak

şartları ve alınacak

tedbirleri belirten

çalışma izni, çalışmaya

başlanmadan önce

yetkili bir kişi tarafından

yazılı olarak verilir.

EK- 1 SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLERİN YAPILDIĞI İŞYERLERİ İLE YERALTI VE

YERÜSTÜ MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ GENEL HÜKÜMLER

2. Mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisatlar 2.1.2. İşyerinde, elektrik şebekesini ve şebekedeki sabit aygıt ve tesislerin yerlerini gösteren, ölçekli, ayrıntılı ve güncel bir plan bulundurulur. Yetkisiz kimselerin elektrik aygıtlarını almasının ve kullanmasının yasak olduğunu, yangın anında yapılacak işleri, elektrik devresini kesmekle görevli kişilerle haberleşme biçimini ve gerekli diğer bilgileri kapsayan talimatlar hazırlanır ve uygun yerlere asılır. 2.1.6. Yeraltı ocaklarında kullanılacak ekipman ve tesisatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan parçalar 30/12/2006 tarihli ve 26392 4 üncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT)’te belirtilen I. Grup Teçhizat kategorisine uygun olmalıdır.


74

2.1.7. Çalışma gerilimi 42 voltun üzerinde ise, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve madeni kısımlar, topraklamayla güvenlik altına alınır. Ocak içi şebekesine ve buna bağlı devrelere ait topraklama iletkenlerinde kesiklik veya kopukluk bulunmayacak; kablo ekleme kutuları veya başlıklarında, güvenli biçimde köprüleme yapılır. Bağlantı yerlerinde boya, oksit ve pas nedeniyle topraklama direncinin yükselmesine izin verilmez. 2.2. Aşırı güçlere karşı koruma

2.2.1. Yeraltındaki tesis ve aygıtları, gerilimin aşırı yükselmelerine karşı korumak amacıyla, yerüstünde gerekli yerlere parafudr vb. koruyucular yerleştirilir.

Bir yüksek gerilim tesisini veya bunun bir kısmını müsaade edilmeyen aşırıgerilimlere karşı koruyan aygıtlara, aşırı gerilimlere karşı koruma aygıtları denir. Bu koruma aygıtlarından biri de parafudrdur. Parafudr,büyük akım darbelerini toprağa iletir ve işletmeyi kesintiye uğratmadan aşırı gerilimleri şebeke izolasyonu için zararsız bir düzeye indirir.

2.2.2. Her şebeke ve devredeki akımın nominal değeri üstüne çıkmasına karşı gerekli otomatik koruma aygıtları (devre kesiciler) kullanılır. 3. Bakım ve onarım 3.1. Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin kontrolü, bakımı ve gerektiğinde testlerinin düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun bakım planı yapılır. Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım, onarım ve testleri yetkili kişiler tarafından yapılır. Bakım ve onarımdan sonra, ekipman ve tesisler kullanıma alınmadan önce kontrol edilir. Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulur ve bu kayıtlar uygun şekilde saklanır. 3.2. Güvenlik ekipmanları ve makinaların koruyucu düzenleri her zaman kullanıma hazır ve çalışır durumda bulundurulur ve düzenli aralıklarla kontrol edilir. Bu ekipmanların bakımı yapılan iş dikkate alınarak yapılır. 4. Kuyuların Kontrolü 4.1. Sondaj kuyusu açılması işlemleri sırasında kullanılmak üzere püskürme ve yeraltında bulunan zehirli ve patlayıcı gazların yayılması gibi risklerden korunmak için uygun kontrol ekipmanı bulundurulur. Bu ekipmanların dağılımında, açılan kuyular ve yürütülen işlemler dikkate alınır. 5. Patlama riski, yangın tehlikesi ve zararlı ortam havasına karşı korunma 5.1.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınır. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli tesisatlar ve içten patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri sağlanır 5.3. Zararlı ortam havasından korunma 5.3.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde; a) Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi, b) Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması, c) Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması, gibi tedbirler alınarak çalışanların risk altında olması önlenir. 5.3.4. Ortam havasında zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde, alınan tedbirler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları kapsayan bir koruma planı hazır bulundurulur

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=3Vbn0dLMob5I9M&tbnid=RvrWc2LJd2GEIM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.optimumalelektrik.com/kategori/31/parafudrlar.html&ei=2_ScUrWPAbH40gX5zYBQ&bvm=bv.57155469,d.d2k&psig=AFQjCNEZrRA858NQg7N1oPl2f-3XpMLimQ&ust=1386104404400278


75

5.4. Yangından korunma 5.4.4. Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince, yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele konusunda alınacak tedbirlerle ilgili detayları kapsayan yangından korunma planı çalışılan yerlerde bulundurulur 6. Patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler 6.2. İşletmelerin yapısına uygun nitelikte patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır. Patlayıcı maddeleri yeterlilik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının almasına ve ateşlemesine izin verilmemelidir. 6.4. Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konulamaz. Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz.

6.5. Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi üzerinde bulundurur. Ateşleyicinin vücudundaki statik elektriğin boşaltılması için gerekli tedbirler alınır. Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 kilogramı geçemez. 6.6. Patlayıcı madde depolarında, patlayıcı madde ve bu maddelerin tüketim kaydı tutulur. 6.7. Patlayıcı madde lağım deliği iyice temizlendikten ve gerekli hallerde yastık maddesi yerleştirildikten sonra doldurulur ve sıkılandıktan sonra ateşlenir. Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk, sıkılama maddesiyle doldurulur. Sorumlu kişiler, sıkılama madde ve gereçlerini ateşleme yerinin yakınında bulundururlar. Lağım deliklerinin doldurulması ve sıkılanması, bizzat ateşleyici veya onun gözetim ve sorumluluğu altında bu konuda deneyimli usta veya çalışan tarafından yapılır. Kartuşlar lağım deliklerine şekillerinin bozulmamasına özen gösterilerek zorlanmadan sokulur. Sıkılama iletken olmayan özel çubuklarla yapılır. Fitiller ve kapsüller özel kapsül pensesiyle sıkıştırılır. Kapsüller kartuşlara ateşleme yapılacağı sırada yerleştirilir ve lağım delikleri ancak

ateşlenecekleri zaman doldurulur. 6.8. Kapsül tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve ateşlenmesi işini bizzat ateşleyici yapar. Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terk eder. Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi seri halinde elektrikle yapılır. Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz. 6.9. Elektrikli kapsülle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın doldurulmasında kullanılan pnömatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır. Doldurulacak lağım sayısı, elektrikli ateşleme aracının patlatabileceği kapsül sayısının yarısını geçemez. Ateşlemeden önce, bütün bağlantılar gözden geçirilir ve özel ölçüm aygıtları ile devre kontrolü yapılır. 6.10. Gerekli çevre güvenliği alınmadan ateşleme yapılmaz. 6.11. Lağım atıldıktan sonra, elektrikli ateşlemede en az 5 dakika, fitil veya benzeri ateşlemede 1 saat geçmeden ve yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı bildirilmedikçe ateşleme alanına kimsenin girmesine izin verilmez. Lağım deliğinde patlamamış patlayıcı maddenin kaldığı veya bundan kuşkulanıldığı takdirde, ortamın güvenliği sağlanıncaya kadar ateşleme alanına kimse giremez. Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir sorumlu kişinin gözetiminde, mümkünse o lağımı delen çalışan tarafından, patlamamış lağım

http://www.madser.com.tr/wp-content/uploads/2012/10/bakir-kapsul.jpg


76

deliğinin en az 30 santimetre yakınında, ona paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir. Delinme, doldurulma, ateşleme ve pasanın kaldırılması sırasında, çalışma alanında, görevlilerden başkasının bulunması yasaktır. 6.12. Patlayıcı maddelere ilişkin yönerge: Patlayıcı maddelerin taşınması ve depo edilmesine ilişkin esaslar hususunda, ilgili mevzuat hükümlerinin de göz önünde tutulduğu ve aşağıdaki ayrıntıları kapsayan bir yönerge hazırlanır 9. Taşıma ile ilgili hususlar 9.1. Kurtarma işleri gibi özel durumlar hariç olmak üzere çalışanlar sadece insan taşımak için imal edilmiş araçlarla taşınır. Bu taşıtlarda gerekli hız limitleri belirlenerek bu limitlere uyulması sağlanır ve bu taşıtlar sağlık ve güvenlik açısından uygun durdurma tertibatıyla donatılır. 9.2. Ocakta kullanılan tüm mobil ekipmanlar görünürlüğü ve hareket yönünün ayırt edilmesini sağlayacak gerekli işaret lambalarıyla donatılır. Lokomotiflerin önünde beyaz veya sarı, son arabanın arkasında da kolay görülür kırmızı bir işaret lambası bulundurulur. 9.3. Konveyörlerin tehlikeli kısımları, özellikle baş ve kuyruk tamburları, uygun ve güvenlikli bir koruyucu altında bulundurulur. Konveyörlerin eğimi, konveyörler üzerinde taşınan madde veya malzemenin kayması sonucu tehlike meydana getirebilecek derecedeyse, bu tehlikeyi önleyecek özel tedbirler alınır. 9.4. Konveyörler, makiniste işaret vermek üzere işaretleşme araçlarıyla veya herhangi bir noktada durdurabilecek bir düzenle donatılır. Bu araçlar çalışırken bir sorumlunun sürekli gözetimi altında bulundurulur. 9.5. Uyumlaştırılmış ulusal standartlara ve yapılan işe uygun taşıyıcı halatlar kullanılır. Halatlar ve halat tellerinin uygun testleri yapılır. Halatlar ve halat telleri, her kullanım öncesinde kontrol edilir ve periyodik olarak bakımları yapılır. 14. Arama, kurtarma ve tahliye 14.1. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğe uygun olarak, çalışanlar herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitilirler. Arama, kurtarma ve tahliye konusunda yeterli sayıda destek elemanı görevlendirilir. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında destek elemanı görevlendirme zorunluluğunun 10’dan az olduğu ve çalışan sayısının da 10’dan az olduğu ocaklarda en az 10 çalışanın konu ile ilgili eğitim alması sağlanır. Arama, kurtarma ve tahliye için kullanılacak ekipmanlar, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır durumda bulundurulur ve Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenir. 14.2. Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı veya sağlığa zararlı havanın solunabileceği veya oluşabileceği yerlerde, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum cihazları bulundurulur. Bu cihazlar en kısa sürede ve kolaylıkla ulaşılabilir ve kullanıma hazır şekilde muhafaza edilir. 14.3. Yer altı ve yerüstü maden işyerlerinde arama, kurtarma ve tahliye ekiplerinin hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmesi için uygun bir kurtarma istasyonu kurulur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işyerleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler. 16.4. İlkyardım konusunda 22/5/2002 tarihli ve 24762 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İlkyardım Yönetmeliği esaslarına göre destek elemanı görevlendirilir. İlk Yardım Yönetmeliğine göre: her yirmi personel için bir, ilgili mevzuata göre ağır ve tehlikeli işler kapsamında bulunan işyerlerinde, her on personel için bir kişi

22.8. Dinlenme yerleri 22.8.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde uygun bir dinlenme yeri sağlanır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.


77

EK- 2

YERÜSTÜ MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER

1. İşletme 1.1. İşyerinde yapılacak çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen toprak kayması veya çökmesi riski ile ilgili hususlar dikkate alınarak planlanır. Kazı yüzeyleri ve şevlerin eğimi ve yüksekliği zeminin yapısına ve sağlamlığına ve uygulanan çalışma yöntemlerine uygun olur. 1.2. Her çalışma öncesinde, çalışma mahallinden ve nakliyat yollarından daha üst seviyelerdeki şevlerde ve kazı yüzeylerinde toprak ve kaya düşmelerine karşı gerekli kontroller yapılır. Gerekli yerlerde ölçümleme işleri de yapılır. 1.3. Düz ve meyilli yüzeylerdeki çalışmalar, zeminin sağlamlığını ve dengesini bozmayacak şekilde yapılır. 1.4. Çalışma yapılan her kademeye ait en az bir adet çalışma yolu olur. 1.5. Kademe ve nakliyat yolları kullanılan araçlara uygun sağlamlıkta olur. Buralar araçların güvenli hareket edebileceği özellikte yapılır ve bakımları sağlanır. 1.6. Döküm sahası, kademe gibi iş makinelerinin düşme tehlikesi olan yerlerde yeterli yükseklikte güvenlik bariyerleri yapılır. 1.7. Kazı yapılan ve lağım atılan kademe cepheleri, şantiyeler çalışanların geçtiği bunlara yakın yollar, taşıma yolları, kitle ve blok kayması ve parça düşmesi olasılığı yönünden sürekli olarak denetlenir. Varsa tehlike giderilmeden bu işle görevlendirilen çalışanlardan başkası buralarda çalıştırılmaz. 1.8. Yıldırım düşmesi tehlikesi varsa; elektrikli kapsülle ateşleme yapılan açık ocaklarda, lağım delikleri gerekli tedbirler alınmadan doldurulmaz. Tehlike lağımın doldurulması sırasında meydana gelmişse doldurma işlemi derhal durdurulup, patlamanın olağan etki alanı dışına çıkılır ve tehlike geçinceye kadar bu alana kimsenin girmemesi için gerekli tedbirler alınır1.9. Ateşlemelerden ve donmaları izleyen arazi gevşemesi kar, yağmur vb. doğal olaylardan sonra, yeniden işe başlamalarda, kademe yüzleri ve çevresi bu işe ayrılmış deneyimli çalışanlar tarafından yukarıdan başlanıp aşağıya doğru sürdürülmek suretiyle çatlak sökümü yapılarak temizlenir. Bu çalışmalar gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınarak yapılır. 1.10. Kazı ya da lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması (ters ıskarpa) suretiyle çalışılması yasaktır. 1.11. Elle kazı ve yükleme yapılan açık ocaklarda kademe yüksekliği 3 metreyi geçemez. Bu ocaklarda şev açısı ise, jeolojik ve yapısal özellikler de dikkate alınarak, sağlam arazide 60 dereceyi, çöküntülü ve ezik arazide, kum, çakıl ve dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde, parçalanmış volkanik taş ve tüflerde 45 dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde 30 dereceyi geçemez. 1.12. Açık işletmelere ilişkin yönerge: Kazıcı ve doldurucu makinaların çalıştırıldığı veya derin lağım deliklerinin uygulandığı işyerlerinde ilgili mevzuat hükümlerinin de göz önünde tutulduğu ve aşağıdaki ayrıntıları kapsayan yönerge hazırlanır


78

EK- 3

YERALTI MADEN İŞLERİNİN YAPILDIĞI İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER

1. Yeraltı çalışma planları (imalat haritası) 1.l. Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanır. Yollar, üretim alanları ile çalışmayı ve güvenliği etkileyebileceği beklenen diğer özellikler bu planın üzerinde gösterilir ve bu planlar kolayca ulaşılabilir şekilde muhafaza edilir. Planlar sağlık ve güvenlik yönünden gerekli olduğu sürece saklanır. 1.2. Yeraltı çalışma planları en geç ayda bir güncelleştirilir ve işyerinde bulundurulur. 1.3. Eski çalışma yerleri, ocak içinde veya çevresinde su bulunması muhtemel tabakalar, faylar ve su kaynakları gibi doğal ve arızi su birikintilerinin durumu, genişliği ve derinliğiyle ilgili bütün bilgiler, ayrıntılı olarak imalat haritalarına işlenir. 2. Tüm yeraltı çalışmalarında, çalışanların kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yerüstü bağlantısı bulunur. Bu yollar arasındaki topuk 30 metreden aşağı olmaz, bu yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulmaz. 4.4. Taşıma yollarındaki hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda kömür tozu bulunan veya metan oranı % 0.3’ü geçen kömür ocaklarıyla kükürt tozu bulunan kükürt ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılmaz. 4.5. Kömür ve kükürt ocaklarında, benzinli lokomotiflerin ve benzinle çalışan araçların kullanılması yasaktır. Dizel lokomotiflerde egzoz gazlarının tehlikesine karşı, uygun sistemler kullanılması zorunludur. Yönerge hazırlanır: İnsan taşıması sırasında alınacak güvenlik tedbirleri 7.1. Bütün yeraltı işlerinde, taş, toprak, kömür, cevher vb. maddelerin kayma ve düşmelerini önlemek üzere, uygun ve yeterli tahkimat yapılır 7.7. Yeraltı maden ocaklarında açık tutulması gereken her yerde tavan kendini taşıyacak kadar sağlam olmadıkça tahkimat yapılması zorunludur. Tahkimat yapılması zorunlu olan ocaklarda aşağıdaki ayrıntıları kapsayan ve ilgili mevzuat hükümlerinin de göz önünde tutulduğu bir yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır 8. Havalandırma 8.1. Çalışma yapılan bütün yeraltı işletmelerinde uygun havalandırma sağlanır. Üretime başlamadan önce, her ocakta, uygun bir havalandırma sistemi kurulur 8.3. Havalandırma ile ilgili değerler periyodik olarak ölçülür ve ölçüm sonuçları kaydedilir. Havalandırma sisteminin detaylarını kapsayan bir havalandırma planı hazırlanır, periyodik olarak güncellenir ve işyerinde hazır bulundurulur. 8.4. İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda, hava hızı, saniyede 8 metreyi geçmez. 8.5. Havasında % 19’dan az oksijen, % 2’den çok metan, % 0.5’den çok karbondioksit, 50 ppm (%0.005) den çok karbonmonoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde çalışılmaz. 8 saatlik çalışma için müsaade edilen en yüksek hidrojensülfür oranı 20 ppm (% 0,002)’dir. 8.10. Hava giriş kuyusundan kömür tozu girmesini önlemek üzere yerüstünde gerekli tedbirler alınır. Ayrıca kuyular ve çevreleri belirli aralıklarla toz birikintilerinden temizlenir. Tozların havaya karışmasına engel olacak tedbirler alınmadığı takdirde ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulmaz. 8.11. Havalandırma ile ilgili aşağıdaki ayrıntıları kapsayan ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda hazırlanan bir yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır 9. Patlayıcı madde kullanım yasağı 9.1. Patlayıcı madde; a) Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde % 1 veya daha çok metan bulunan kısımlarda,


79

b) Grizu bulunması muhtemel yerler, grizu kontrolü yapılamayan eski veya yeni imalat boşlukları veya çatlakları olan yerlerde, c) Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında, ç) Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında,kullanılmaz. 10. Grizulu maden ocakları 10.1. Yeraltı çalışmalarında yanıcı veya patlayıcı ortam oluşması riski meydana getirecek miktarda metan gazı çıkma ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul edilir. 10.2. Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde devam ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz önünde bulundurularak en az 25 metre boyunda kontrol sondajları yapılması sağlanır. Kontrol sondaj deliklerinde, grizu veya tehlikeli gazların varlığı anlaşılırsa, iş durdurulur; çalışanlar söz konusu yeri terk eder; giriş yeri kapatılır, durum yetkililere derhal haber verilerek gerekli çalışmaların yapılması sağlanır. 10.3. Grizulu ocaklarda havalandırma ile ilgili değerler her vardiyada ölçülür, metan gazı ölçümleri bu ölçümlerle beraber yapılır. Havada % 1’den çok metan gazı tespitinde, bu oran % 1’in altına düşünceye kadar ölçümler aralıksız sürdürülür. Üretim ünitelerinden dönüş havası içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde metan gazı seviyesi sürekli olarak izlenir. 10.4. Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında tespit edilen istasyonlarında, en geç 10 günde bir gerekli ölçümler yapılır. Hava akımını etkileyecek bir değişikliğin olması durumunda gerekli ölçümler yenilenir. 10.5. Havalandırma bir veya daha fazla mekanik sistemle sağlanır. 10.8. Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır. 10.12. Grizulu ve yangına elverişli kömür damarlarının bulunduğu ocaklarda, tüm çalışanlar, çalışma süresince, yanlarında karbonmonoksit maskesi veya ferdi oksijen kurtarıcıları taşır ve gerektiğinde kullanır. 10.13. Bütün grizulu ocaklarda her biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin herhangi bir nedenle durması halinde diğeri derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur. 10.14. Havasında % 2’den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında, çalışanların kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz 11. Yanıcı toz bulunan maden ocakları 11.1. Açılan bütün maden damarlarında oluşabilecek tozun, patlamanın yayılmasına neden olmayacağı sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmedikçe, kömür madenleri yanıcı toz bulunan maden ocakları olarak kabul edilir. 11.2. Yanıcı toz bulunan maden ocaklarında toz patlamasına karşı gerekli tedbirler alınır ve yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler kullanılır. 11.3. Yanıcı toz birikimini azaltacak, taş tozu ve benzeri maddelerle yanma özelliğini yok edecek veya su ve benzeri maddelerde tozu bağlayarak uzaklaştırılmasını sağlayacak tedbirler alınır. 11.4. Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek yanıcı toz ve/veya grizu patlamalarının yayılması patlama barajları yapılarak önlenir. 12. Gaz kaçağı, göçük veya su baskını 12.5. Yanıcı toz ve/veya grizu patlamalarının olabileceği veya yeraltı suyunun tehlikeye neden olacağı ocaklarda çalışılmakta olan yerler yakınında, zararlı gazların bulunma ihtimali olan su birikintilerinde, eski çalışma yerleri ve buralardaki sularda uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere alın yönünde kontrol sondajı yapılır. 16. Kurtarma planı 16.1 Her ocakta arama, kurtarma ve tahliye ile görevli destek elemanlarının yararlanması için belli başlı kapıları, barajları, hava köprülerini, hava akımını ayarlayan düzeni ve telefon istasyonları gibi ihtiyaç duyulacak hususların yerlerini gösteren bir plan bulundurulur. 17. Emniyet topuğu, çözünebilir taş, jips ve tuz yatakları 17.1. Suyla dolu olduğu bilinen veya bundan kuşkulanılan arazi tabakaları altındaki ocaklarda, suyun bu ocaklarda herhangi bir tehlike oluşturmasını önlemeye ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamaya yönelik bir emniyet topuğu bırakılır.


80

Emniyet Topuğu Nedir? Madencilik çalışmaları nedeniyle kazı sonucu yeraltında veya yerüstünde oluşacak tüm tehlike ve hasarları önlemek ve yapılan yeri emniyetli bir şekilde tutmak veya üretim yerine ramble malzemesinin akmasına mani olmak veya tahkimata yardımcı olmak gayesi ile tavanda veya yanlarda bırakılan cevher veya kömür blokları.

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan işyerlerini kapsar. (2) Bu Yönetmelik, aşağıda belirtilen kişisel koruyucu donanımları kapsamaz. a) Özel olarak çalışanın sağlığını ve güvenliğini korumak üzere yapılmamış sıradan iş elbiseleri ve üniformalar, b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde kullandıkları ekipman, c) Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı gibi kamu düzeninin sağlanmasına yönelik kurumların faaliyetlerinde kullandıkları kişisel koruyucular, ç) Kara taşımacılığında kullanılan kişisel koruyucular, d) Spor ekipmanı, e) Nefsi müdafaayı veya caydırmayı hedefleyen ekipman, f) Riskleri ve istenmeyen durumları saptayan ve ikaz eden taşınabilir cihazlar. Genel hükümler MADDE 6 – (1) Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara uyulur; a) İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanır ve üretilir. Tüm kişisel koruyucu donanımlar; 1) Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olur. 2) İşyerinde var olan koşullara uygun olur. 3) Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olur. 4) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar. 5) Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur.


81

Kişisel Koruyucu olarak yönetmelik ekinde yer alan bazı ekipmanlar

1.2. Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, siperlikli veya siperliksiz saç fileleri) 1.3. Koruyucu başlık (kumaştan veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri) 4.4.Dalgıç donanımı 5.4 Kolluklar 6.14.Tozluklar,dizlikler 7.1.Koruyucu kremler / merhemler 8.4.Cankurtaran yelekleri 8.6.Vücut kuşakları / kemerleri 9.2.1. Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum) 9.2.11. Koruyucu örtüler

Kişisel Koruyucu olarak kabul edilmeyen bazı ekipmanlar

Hayata döndürme maskeleri: Eğer maskenin yapay hava beslemesinin yanı sıra cankurtaran için koruyucu (örneğin kurtarılanın ağzıyla temastan koruma) fonksiyonu var ise KKD’dir. Eğer kurtarıcı donanım kazaya uğramadan önce giyilirse ise KKD’dir. Örnek: Vücut ısısını korumak için suya girmeden önce giyilen dalgıç elbisesi KKD’dir. HARİÇ OLANLAR: Eğer kurtarma donanımı kaza meydana geldikten sonra kullanılıyorsa KKD değildir. Örnek: Ulaşılamayan bir yerden bilinci yerinde olmayan birini kurtarmak için kullanılan halat vb. 2.1. Özellikle, güvenlik güçleri ve ordu mensuplarının veya kanun ve düzenin korunmasında görevli kişilerin kullanımı için tasarlanmış ve üretilmiş miğfer, kalkan gibi benzeri kişisel koruyucu donanımlar. 2.2 Nefsi müdafaa için üretilen bayıltıcı spreyler, kişisel saldırıya karşı caydırıcı silahlar ve benzeri kişisel koruyucu donanımlar 2.3Aşağıda belirtilen etkenlere karşı kişisel kullanım için tasarlanmış ve üretilmiş olanlar a) Başlık, mevsimlik giysi, ayakkabı, şemsiye gibi olumsuz atmosferik koşullarda kullanılanlar, b) Bulaşık eldivenleri gibi su ve ıslanmaya karşı kullanılanlar, c) Eldiven gibi ısı amacıyla kullanılanlar 2.4 Uçak veya deniz araçlarında, kişilerin kurtarılması ve korunması amacıyla imal edilen ve sürekli kullanılmayan KKD’ler 2.5 İki veya üç tekerlekli motorlu araç sürücüleri için başlıklar ve göz siperleri


82

SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ

Kapsam MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik hükümleri 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki tüm işyerlerinde uygulanır. (2) Bu Yönetmelik hükümleri; a) Diğer bir mevzuatla özel olarak atıfta bulunulmadıkça; tehlikeli maddelerin, preparatların, ürünlerin veya malzemelerin piyasaya arzında kullanılan işaretlemelerde, b) Kara, demir, deniz, hava ve iç suyolu taşımacılığının düzenlenmesinde kullanılan işaretlemelerde uygulanmaz.

EKLER İŞYERİNDE KULLANILAN SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GENEL GEREKLER

3. İşaretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanılması 3.1. Aynı derecede etkili ise, aşağıdaki işaretlerden herhangi biri kullanılabilir: – Engel veya düşme tehlikesi olan yerlerde; işaret levhası veya güvenlik rengi – Işıklı işaret, sesli sinyal veya sözlü iletişim – El işaretleri veya sözlü iletişim 3.2. Aşağıda belirtilen işaretler birlikte kullanılabilir. – Işıklı işaret ve sesli sinyal – Işıklı işaret ve sözlü iletişim – El işaretleri ve sözlü iletişim

Renk Anlamı veya Amacı Talimat ve Bilgi

Kırmızı Yasak işareti Tehlikeli hareket veya davranış

Tehlike alarmı Dur, kapat, düzeneği acil durdur, tahliye et

Yangınla mücadele ekipmanı

Ekipmanların yerinin gösterilmesi ve tanımlanması

Sarı Uyarı işareti Dikkatli ol, önlem al, kontrol et

Mavi (1) Zorunluluk işareti

Özel bir davranış ya da eylem Kişisel koruyucu donanım kullan

Yeşil Acil çıkış, ilk yardım işareti

Kapılar, çıkış yerleri ve yolları, ekipman, tesisler

Tehlike yok Normale dön

(1) Mavi: (2) Parlak turuncu:

Sadece dairevi bir şekil içinde kullanıldığında emniyet rengi olarak kabul edilir. Emniyet işaretleri dışında sarı yerine kullanılabilir. Özellikle zayıf doğal görüş şartlarında floresan özellikli bu renk çok dikkat çekicidir.

9.Işıklı işaret ve/veya sesli sinyallerin çalışmaya başlaması, yapılacak işin veya hareketin başlayacağını belirtir. Yapılan iş veya hareket süresince ışıklı işaret veya sesli sinyal çalışmasına devam edecektir. Işıklı işaret ve sesli sinyal kullanılıp durmasından hemen sonra tekrar çalışabilir olacaktır. 2. Özel kullanım kuralları 2.1. Bir aygıt hem sürekli hem de aralıklı işaretler gönderiyorsa, aralıklı gönderilen işaret sürekli işaretin belirttiğinden daha fazla tehlikeli bir durumu ya da daha acil olarak yapılması istenen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder. Aralıklı gönderilen ışıklı işaret için, ışığın yanık kalma süresi ve yanıp sönme sıklığı, - mesajın tam olarak anlaşılmasını sağlar - diğer ışıklı işaretlerle veya sürekli yanan ışıklı işaretlerle karışmaz.


83

SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR 1. Temel Nitelikler 1.1. Sesli sinyaller; (a) ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olacak ve (b) teknik özellikleri itibariyle kolaylıkla tanınabilir, diğer sesli sinyaller ile ortamdaki seslerden açıkça ayırt edilebilir olacaktır. 1.2. Eğer bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa; aygıtın yaydığı değişken frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil olarak yapılması istenen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder. SÖZLÜ İLETİŞİM İÇİN ASGARİ KURALLAR 2. Özel kullanım kuralları 2.1. Sözlü iletişimde yer alan kişiler, sağlık ve güvenlik açısından istenilen davranışı yapabilmeleri için sözlü mesajı doğru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanılan dili bileceklerdir. 2.2. Sözlü iletişim, el–kol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanıldığında aşağıda verilen komutlar kullanılacaktır. – başlat: bir işlem veya hareketi başlatmak için – dur: bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek için – tamam: bir işlemi sona erdirmek için – yukarı: bir yükü yukarı kaldırmak için – aşağı: bir yükü aşağı indirmek için – ileri – geri – sağ – sol: (Bu komutlar uygun el hareketleri ile eşgüdümlü olacak şekilde kullanılacaktır.) – kes: acil olarak durdurmak için – çabuk: güvenlik nedeniyle bir hareketi hızlandırmak için

EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER

1. Özellikler El işaretleri kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olacak ve benzer işaretlerden belirgin bir şekilde farklı olacaktır. Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir harekette sadece bir işaret verilecektir. 2. Özel kullanım kuralları 2.1. İşaretçi: El–kol hareketleri ile İşaretleri veren kişi, Operatör: İşaretçinin talimatları ile hareket eden kişi İşaretçi, operatöre manevra talimatlarını vermek için el–kol hareketleri kullanacaktır. 2.2. İşaretçi, kendisi tehlikeye düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görsel olarak izleyebilmelidir. 2.3. İşaretçinin esas görevi; manevraları yönlendirmek ve manevra alanındaki çalışanların güvenliğini sağlamaktır. 2.4. Yukarıda, 2.2’deki şart yerine getirilemiyorsa ek olarak bir veya daha fazla işaretçi konuşlandırılacaktır. 2.5. Operatör, almış olduğu emirleri güvenlik içerisinde yerine getiremeyeceği durumlarda yürütmekte olduğu manevrayı durdurarak yeni talimat isteyecektir. 2.6. Yardımcı unsurlar: - Operatör, işaretçiyi kolaylıkla fark edebilmelidir. - İşaretçi, ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını giyecek ya da uygun bir işaret aracı taşıyacaktır. - Ayırt edici eşyalar; parlak renkli, tercihen hepsi aynı renkte ve sadece işaretçilere özel olacaktır.


84

3. Kodlanmış işaretler. Aşağıda verilen kodlanmış işaretler, belirli sektörlerde aynı manevralar için kullanılacaktır

Anlamı Tarifi Şekil

BAŞLAT

Hazır ol

Başlama komutu

Avuç içleri öne bakacak

şekilde her iki kol yere

paralel

DUR

Kesinti / ara

Hareketi durdur

Avuç içi öne bakacak

şekilde sağ kol yukarı

kalkık

TAMAM

İşlemin sonu

Her iki kol göğüs

hizasında eller kenetli

KALDIR Sağ kol avuç içi öne

bakacak şekilde yukarı

kalkıkken yavaşça daire

çizer

İNDİR Sağ kol avuç içi içeri

bakacak şekilde yere

doğru indirilmişken

yavaşça daire çizer

İLERİ Her iki kol avuç içleri yukarı

bakacak şekilde bel hizasında

bükülüyken kollar dirsekten

kırılarak yukarı hareket eder

GERİ Her iki kol avuç içleri aşağı

bakacak şekilde göğüs önünde

bükülüyken kollar dirsekten

kırılarak yavaşça gövdeden

uzaklaşır SAĞ

İşaretçinin sağı*

Sağ kol avuç içi yere bakacak

şekilde yere paralel sağa

uzatılmışken sağa doğru

yavaşça küçük hareketler


85

SOL

İşaretçinin solu*

Sol kol avuç içi yere bakacak

şekilde yere paralel sola

uzatılmışken sola doğru

yavaşça küçük hareketler

YATAY MESAFE Eller arasındaki boşluk

mesafeyi ifade eder

KES

Acil dur.

Avuç içleri öne bakacak

şekilde her iki kol yukarı

kalkık

HIZLI Bütün hareketler daha hızlı

YAVAŞ Bütün hareketler daha yavaş

KALDIRMA ARAÇLARIYLA YAPILAN İŞLEMLERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ

İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLİLİKLER 1. Kaldırma makinalarında yüklerin kaldırılmaları, indirilmeleri veya taşınmaları,

yetiştirilmiş işaretçiler tarafından verilecek el ve kol işaretlerine göre yapılır. 2. Bir kaldırma makinasında birden çok çalışanın görevli bulunduğu hallerde, kaldırma

makinası operatörü, işaretçi veya diğer görevlilerden yalnız birinden işaret alacak ve işaretçi, operatör tarafından kolayca görülebilecek yerlerde duracaktır. Operatör, her kim tarafından verilirse verilsin, her dur işaretini daima yerine getirecektir.

3. Kaldırma araçlarının veya kaldırılan yükün hareketi esnasında çalışanları uyarmak için operatör, sesi açıkça işitilebilen zil, ışıklı işaret ve benzerleriyle işaret verir ve bunlar hareket halinde devamlı olarak çalışır.

4. Araçlarda onarım yapılıyorsa, araçların üzerine ve uygun yerlere, onarım yapıldığına dair uyarma levhaları konulur.

5. Kaldırma Araçlarının kaldıracakları en ağır yükler, kabinlerin içinde veya dışında bilgilendirme işareti olarak belirtilir ve kaldırılabilecek en ağır yükten fazlası kaldırıldığında, durumu bildiren sesli ve ışıklı otomatik bir uyarma tertibatı bulundurulur.

6. Kaldırma araçlarında kullanılan zil sesleri, ışıklı işaretler işyerindeki diğer sinyal seslerinden ve ışıklı işaretlerden farklı, diğer makinaların meydana getirdiği gürültüleri bastıracak kadar kuvvetli, kolayca fark edilebilen olmalı ve aynı işyerinde çalışan tüm kaldırma araçları için aynı olmalıdır.


86

İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE

İLİŞKİN YÖNETMELİK (2) Bu Yönetmelik; a) İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya taşıma araçlarının içindeki işyerlerinde, b) Yapı ve benzeri geçici veya hareketli iş alanlarında, c) Maden, petrol ve gaz çıkarma işlerinde, ç) Balıkçı teknelerinde, d) Tarım veya orman işyerlerine ait işyeri bina ve eklentileri hariç, işyerinin sınırları içerisinde olmakla beraber işyeri bina ve eklentilerinde çalışanları iş sağlığı ve güvenliği açısından etkilemeyecek uzaklıkta olan veya işyeri bina ve eklentileri ile iş sağlığı ve güvenliği açısından etkileşim içerisinde olamayacak kadar uzak tarım ve orman alanlarında, uygulanmaz. Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) İşyeri bina ve eklentileri: İşyerine bağlı çalışılan alanlar, çalışanların girip çıkılabileceği bina, tesis vb. ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentileri,

EK-1 İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI

Elektrik tesisatı 6 - Elektrik tesisinin kurulmasında 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ile 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği hükümleri dikkate alınarak gerekli sağlık ve güvenlik tedbirleri alınır. 8 - İşyerinin ana pano ve tali elektrik panolarında seçicilik ilkesine uygun kaçak akım rölesi (artık akım anahtarı) tesis edilir. 9 - Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin üretildiği, işlendiği ve depolandığı yerlerde, yüksek bina ve bacalar ile direk veya sivri çıkıntılar gibi yüksek yerler bulunan binalarda, yıldırıma karşı yürürlükteki mevzuatın öngördüğü tedbirler alınır ve tesisler kurulur Acil çıkış yolları ve kapıları 10 - İşyerlerindeki bütün acil çıkış yolları ve kapılarının; a) Doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılması sağlanır ve önlerinde ya da arkalarında çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmaz. b) Herhangi bir tehlike durumunda, bütün çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmelerini mümkün kılacak şekilde tesisi sağlanır. Gerekli durumlarda bu konuyla ilgili planlar hazırlanarak düzenli tatbikatlar yapılır. c) Sayısı, nitelikleri, boyutları ve yerleri; yapılan işin niteliğine, işyerinin büyüklüğüne, kullanım şekline, işyerinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami kişi sayısına göre belirlenir. 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır. ç) Acil çıkış kapılarının, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olması sağlanır. Bu kapılar dışarıya doğru açılır. Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmaz. d) Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmaması, acil çıkış kapılarının kilitli veya bağlı olmaması sağlanır. e) Acil çıkış yolları ve kapıları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. İşaretlerin uygun yerlere konulması ve kalıcı olması sağlanır. f) Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi halinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulur


87

İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı 29 - İşyerlerinde bina, avlu, geçit ve ulaşım yollarında ve bunların civarında bulunan saydam veya yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler, açık bir şekilde işaretlenir, ayrıca güvenli malzemeden yapılır veya çarpma ve kırılmaya karşı korunur. 30 - İşyeri tavanının, yeterli hava hacmini ve havalandırmayı sağlayacak ve sağlık yönünden sakınca meydana getirmeyecek yükseklikte olması esastır. 31 - İşyerlerinin çatıları dayanıklı malzemeden inşa edilir, mevsim şartları dikkate alınarak çalışanları dış etkilerden tamamen koruyacak ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk oluşturmayacak şekilde yapılır. 32 - Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı temin edecek ekipman sağlanmadan izin verilmez. Kapılar ve girişler b) Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılır veya bu kapılarda karşı tarafın görünmesini sağlayan saydam kısımlar bulunur. c) Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike oluşturmayan güvenli malzemeden yapılır veya kırılmalara karşı korunur. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenir. ç) Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur. d) Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur. e) Kaçış yollarında bulunan kapılar, uygun şekilde işaretlenir. Bu kapılar yardım almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olur. f) Araçların kullanıldığı geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunur. Bu kapılar açıkça işaretlenir ve bu kapıların önlerinde hiçbir engel bulunmaz. g) Mekanik kapıların çalışanlar için kaza riski taşımayacak şekilde çalışması sağlanır. Bu kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir acil durdurma cihazları bulunması ve herhangi bir güç kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapıların el ile de açılabilmesi sağlanır Ulaşım yolları - tehlikeli alanlar 37 - İşyerinde yayalar tarafından veya malzeme taşımada kullanılan yolların, bulunabilecek azami kullanıcı sayısına ve yapılan işin niteliğine uygun boyutlarda olması sağlanır ve bu yollar açıkça işaretlenir. Malzeme taşınan yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılır. 38 - Araç geçiş yolları ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe bulunması sağlanır. Çalışma mahallerinde yapılan iş, kullanılan makine ve malzeme göz önüne alınarak, çalışanların korunması amacıyla araç geçiş yolları açıkça işaretlenir. 39 - Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya çalışanların düşme riski bulunan tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenir. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun tedbirler alınır, bu alanlar açıkça işaretlenir. 40 - Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının serbest bulunan bütün tarafları ile çalışanların yüksekten düşme riskinin bulunduğu yerlere, düşmelere karşı uygun korkuluklar yapılır. Bu korkuluk ve ara elemanlarının yükseklikleri, dayanımı ve açıklıkları çalışma alanının güvenliğini sağlayacak ve buralardan düşme riskini ortadan kaldıracak nitelikte olur. Dinlenme yerleri 46 - Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanır. İş aralarında uygun dinlenme imkânı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz. İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa gerekli şartların sağlanması şartıyla, yemek yeme yerleri dinlenme yeri olarak kullanılabilir. İlkyardım odaları 58 - İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre, işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım ve acil müdahale odası bulunması sağlanır.


88

59 - İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzemesi ve ekipmanı ile teçhiz edilir ve buralarda sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulur. Bu yerler, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. 60 - Çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanları kolay erişilebilir yerlerde bulundurulur, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. Acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulundurulur. Engelli çalışanlar 61 - Engelli çalışanların bulunduğu işyerlerinde bu çalışanların durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme TS 9111- TS 12460 standartları göz önünde bulundurularak yapılır. Bu düzenleme özellikle engelli çalışanların doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları kapı, geçiş yeri, merdiven, servis araçları, duş, lavabo ve tuvaletlerde yapılır. Barınma yerleri 66 - Barınma, dinlenme ve sosyal amaçlı kullanılan tesisler, yanıcı olmayan ve kolay tutuşmayan malzemeden inşa edilir. Barınma amacıyla çadır ve branda kullanılmaz. Barınma yerlerinin ısıtılmasında, duman, gaz ve yangın tehlikesine karşı gerekli tedbirler alınır, mangal, maltız, açık ateş vb. kullanılmaz. Bu yerlerde uygun ve yeterli hijyenik şartlar, aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartları sağlanır. Barınma yerlerinde yeterli sayıda tuvalet, lavabo, duş yerleri bulunur. Bu yerlerde temizlik malzemeleri ile üst baş temizliği için gerekli araç-gereç ve makineler sağlanır. BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Tanımlar Acil durum ekibi: Yangın, deprem ve benzeri afetlerde binada bulunanların tahliyesini sağlayan, olaya ilk müdahaleyi yapan, arama-kurtarma ve söndürme işlerine katılan ve gerektiğinde ilk yardım uygulayan ekibi Yüksek bina: Bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binaları, Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dâhil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölge Görev, yetki ve sorumluluk MADDE 6- (1) Bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından; a) Yapı ruhsatı vermeye yetkili idareler, b) Yatırımcı kuruluşlar,c) Yapı sahipleri, ç) İşveren veya temsilcileri,d) Tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisler ile uygulayıcı yükleniciler ve imalatçılar,e) Yapı yapılmasında ve kullanımında görev alan müşavir, danışman, proje kontrol, yapı denetimi ve işletme yetkilileri, görevli, yetkili ve sorumludur Kullanım sınıfları MADDE 8- (1) Binaların kullanım özelliklerine göre sınıfları aşağıda belirtilmiştir: a) Konutlar,b) Konaklama amaçlı binalar,c) Kurumsal binalar,ç) Büro binaları, d) Ticaret amaçlı binalar, e) Endüstriyel yapılar,f) Toplanma amaçlı binalar, g) Depolama amaçlı tesisler, ğ) Yüksek tehlikeli yerler,h) Karışık kullanım amaçlı binalar Tehlike Sınıflandırması MADDE 19- (1) Bina veya bir bölümünün tehlike sınıfı, binanın özelliklerine ve binada yürütülen işlemin ve faaliyetlerin niteliğine bağlı olarak belirlenir. Bir binanın çeşitli bölümlerinde değişik tehlike sınıflarına sahip malzemeler bulunuyor ise, su ve pompa kapasitesi bina en yüksek tehlike sınıflandırmasına göre belirlenir. (2) Binada veya bir bölümünde söndürme sistemleri ve kompartıman oluşturulurken, tasarım sırasında aşağıdaki tehlike sınıflandırması dikkate alınır: a) Düşük tehlikeli yerler: Düşük yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip malzemelerin bulunduğu, en az 30 dakika yangına dayanıklı ve tek bir kompartıman alanı 126 m2’den büyük olmayan yerlerdir.


89

b) Orta tehlikeli yerler: Orta derecede yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip yanıcı malzemelerin bulunduğu yerlerdir. c) Yüksek tehlikeli yerler: Yüksek yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip ve yangının çabucak yayılarak büyümesine sebep olacak malzemelerin bulunduğu yerlerdir. (4) Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan konut harici binalarda ve bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binalarında atriumlu bölüm hariç olmak üzere, 21.50 m’den daha yukarıda olan katlarında en çok 3 kat bir yangın kompartımanı olarak düzenlenir. Yangın duvarları MADDE 25- (1) Bitişik nizam yapıları birbirinden ayıran yangın duvarları, yangına en az 90 dakika dayanıklı olarak projelendirilir. Yangın duvarlarının cephe ve çatılarda göstermeleri gereken özellikler ilgili maddelerde belirtilmiştir. (2) Yangın duvarlarında delik ve boşluk bulunamaz. Duvarlarda kapı ve sabit ışık penceresi gibi boşluklardan kaçınmak mümkün değil ise, bunların en az yangın duvarının direncinin yarı süresi kadar yangına karşı dayanıklı olması gerekir. Kapıların kendiliğinden kapanması ve duman sızdırmaz özellikte olması mecburidir. Bu tür yarı mukavemetli boşlukların çevresi her türlü yanıcı maddeden arındırılır. Su, elektrik, ısıtma, havalandırma tesisatının ve benzeri tesisatın yangın duvarından geçmesi hâlinde, tesisat çevresi, açıklık kalmayacak şekilde en az yangın duvarı yangın dayanım süresi kadar, yangın ve duman geçişine karşı yalıtılır. Döşemeler MADDE 26- (1) Bütün döşemelerin yangın duvarı niteliğinde olması gerekir. Döşemelerin yangına dayanım sürelerine Ek-3/B’de yer verilmiştir. (2) Döşeme kaplamaları en az normal alevlenici, yüksek binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden yapılır. (3) Döşeme üzerinde kolay alevlenen malzemeden ısı yalıtımı yapılmasına, üzeri en az 2 cm kalınlığında şap tabakası ile örtülmek şartı ile müsaade edilir. Cepheler MADDE 27 (1) Dış cephelerin, yüksek binalarda zor yanıcı malzemeden ve diğer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden olması gerekir. Cephe elemanları ile alevlerin geçebileceği boşlukları bulunmayan döşemelerin kesiştiği yerler, alevlerin komşu katlara atlamasını engelleyecek şekilde döşeme yangın dayanımını sağlayacak süre kadar yalıtılır. Çatılar (2) Çatı kaplamalarının BROOF sınıfı malzemelerden, çatı kaplamaları altında yer alan yüzeyin veya yalıtımın en az zor alevlenici malzemelerden olması gerekir. Ancak, çatı kaplaması olarak yanmaz malzemelerin kullanılması durumunda üzerine çatı kaplaması uygulanan yüzeyin en az normal alevlenen malzemelerden olmasına izin verilir. (3) Yüksek binalarda ve bitişik nizam yapılarda; a) Çatıların oturdukları döşemelerin yatay yangın kesici niteliğinde, b) Çatı taşıyıcı sistemi ve çatı kaplamalarının yanmaz malzemeden, olması gerekir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Binalarda Kullanılacak Yapı Malzemeleri (2) Yangına karşı güvenlik bakımından, kolay alevlenen yapı malzemelerinin inşaatta kullanılmasına müsaade edilmez. Kolay alevlenen yapı malzemeleri, ancak, bir kompozit içinde normal alevlenen malzemeye dönüştürülerek kullanılabilir.


90

BYKHY de yer alan yüksekliğe ve kullanıcı yüküne bağlı bazı şartlar Yüksek Bina Bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği

30.50 m’den fazla olan bina

Acil durum asansörü yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda

Yangın güvenlik holü yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda

En çok 3 katta 1 yangın kompartımanı Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan konut harici binalarda ve bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binalarında

Acil çıkış sayıları 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı her mekânda en az 2 çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az 3 çıkış ve 1000 kişiyi geçer ise en az 4 çıkış bulunmak zorundadır

Bina dışı açık kaçış merdiveni yasağı Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan binalar

Acil çıkış kapılarının max.açılma kuvveti 110 N

Korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz.

Yapı yüksekliği 21.50 m’nin altındaki konutlarda

En az 2 kaçış merdiven düzenlenmesi, merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması ve her daireden 2 merdivene de ulaşılması gerekir

b) Yapı yüksekliği 21.50 m’den fazla ve 30.50 m’den az olan konutlarda,

Birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu ve en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma uygulanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburiyeti:

c) Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla ve 51.50 m’den az olan konutlarda.

Birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni yapılması şarttır:

Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutlarda

Kaçış yolu uzaklıkları konut içindeki herhangi bir noktadan konut çıkış kapısına kadar olan uzaklığın 20 m’yi, yağmurlama sistemi olan konutlarda 30 m’yi geçmemesi gerekir

Sağlık yapıları a) Kullanıcı yükü 15 kişiyi aşan herhangi bir hasta yatak odası veya süit oda için birbirinden uzakta konuşlandırılmış 2 kapı bulunması gerekir. b) Hastanelerin ve bakımevlerinin 300 m2’den büyük olan yatılan katlarının her biri, en az yarısı büyüklüğünde iki veya daha fazla yangın kompartımanına ayrılır (2) Hastanelerde koridor genişlikleri 2 m’den az olamaz.

Kazan daireleri ) Isıl kapasiteleri 50 kW-350 kW arasında olan kazan dairelerinde en az bir kapı, döşeme alanı 100 m2’nin üzerindeki veya ısıl kapasitesi 350 kW’ın üzerindeki kazan dairelerinde en az 2 çıkış kapısı olur

Mutfakların davlumbazlarına otomatik söndürme sistemi yapılması

100 kişiden fazla insana hizmet eden mutfaklarda

Dış hidrant sistemi gerekliliği Binaların taban alanı 5000 m2 den büyükse

Yakıt Depoları Yakıt depoları, yangına dayanıklı bölmelerle korunmuş bir hacme yerleştirilir. Yakıt deposu ile kazan dairesinin yangına 120 dakika dayanıklı bir bölme ile ayrılmış olması gerekir. Depoda yeterli havalandırmanın sağlanması ve tank kapasitesinin en az üçte birini alacak şekilde havuzlama yapılması şarttır

Kaçış yollarının aydınlatılması Bütün kaçış yollarının ve kaçış merdivenlerinin aydınlatılması gerekir.


91

Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması şarttır. Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200’den fazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir. …acil durum aydınlatma seviyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır

Yönlendirme işaretleri Yerden 200 ila 240 cm yüksekliğe konulmalı

Yangın uyarı butonları Yangın uyarı butonları yangın kaçış yollarında tesis edilir. Yangın uyarı butonlarının, bir kattaki herhangi bir noktadan o kattaki herhangi bir yangın uyarı butonuna yatay erişim uzaklığının 60 m'yi geçmeyecek şekilde yerleştirilmesi gerekir. Yangın uyarı but onları, yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe yerleştirilir.

Yangın söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi En fazla 25 m.

Sesli ve ışıklı uyarı cihazları Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden 150 cm yükseklikte ölçülecek ve ses seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA üzerinde olacak şekilde yerleştirilir. Uyuma maksatlı bölümler ile banyo ve duşlarda, ses seviyesinin en az 75 dBA olması gerekir Sesli uyarı cihazlarının 3 m uzaklıkta en az 75 dBA ve en çok 120 dBA ses seviyesi elde edilecek özellikte olması şarttır.

Acil anons sistemi şartı a) Binadaki yatak sayısı 200’den fazla olan otel, motel ve yatakhanelerde, b) Yapı inşaat alanı 5000 m2’den büyük olan veya toplam kullanıcı sayısı 1000 kişiyi aşan topluma açık binalarda, alışveriş merkezlerinde, süpermarketlerde, endüstri tesislerinde ve benzeri binalarda, c) Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen bütün binalarda

Basınçlandırma sistemi gerekliliği - Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdiven kovasının yüksekliği 30.50 m’den fazla ise, - Bodrum kat sayısı 4’den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenleri basınçlandırılır. -Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır. -Yangın anında acil durum asansör kuyularının yangın etkisi altında kalmaması için acil durum asansörü kuyularının basınçlandırılması gerekir. -Basınçlandırma sistemi çalıştığı zaman, bütün kapılar kapalı iken basınçlandırılan merdiven yuvası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkının en az 50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az 15 Pa olması gerekir

Soba ve bacalar MADDE 58- (1) Baca tesisatının, ilgili Türk Standartlarındaki esaslara uygun olması şarttır. Her kazan için tercihan ayrı bir baca kullanılır, soba ve şofben boruları kazan bacalarına bağlanamaz.


92

(2) Kazan dairesi için ayrıca havalandırma bacası yapılır. (3) Kazana ait baca duvarları 500 0C sıcaklığa dayanıklı olan malzemeden yapılır ve yapılmasında delikli tuğla ve briket kullanılamaz. (10) Odun ve kömür gibi katı yakıtlar ile yüksek oranda is bırakan sıvı yakıtlar kullanıldığı takdirde, borular ayda bir,bacalar ise iki ayda bir temizlenir. (11) Baca temizliği, mahallin itfaiye teşkilatı tarafından yapılır. Ancak, bu konuda itfaiye teşkilatından aldığı izin ile ve belediye encümeninin belirlediği fiyat tarifesi üzerinden faaliyet gösteren özel firmalar var ise, temizlik onlara da yaptırılabilir. (12) (Ek: 10/8/2009-2009/15316 K.) Doğalgaz kullanılan kombi ve şofbenlerin bacaları ile cihazları bacaya bağlayan boruların paslanmaz çelik ve birleşme noktalarındaki kelepçelerin sızdırmaz olması gerekir. Bacaların yapımı, yıllık bakımı ve temizliği gaz dağıtım şirketlerinin belirleyeceği uzman ve eğitimli kişiler tarafından yaptırılır ve bu kişiler tarafından bacalar ve temiz hava girişleri kontrol edilir. Baca gazı sensörü olmayan cihazların kullanılmasına izin verilmez. Otoparklar (2) (DeğiĢik: 10/8/2009-2009/15316 K.) Toplam alanı 2000 m2’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır. Duman tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10 hava değişimi sağlaması gerekir. (3) Araçların asansör ile alındığı kapalı otoparklarda doğal veya mekanik havalandırma sistemi yapılması şarttır. (4) LPG veya sıkıştırılmış doğalgaz (CNG) yakıt sistemli araçlar kapalı otoparklara giremez ve alınmaz. Çatılar MADDE 61- (1) Çatı aralarında kolay alevlenici, parlayıcı ve patlayıcı madde bulundurulamaz. (2) Isıtma, soğutma, haberleşme ve iletişim alıcı ve verici elektrikli cihazlarının çatı arasına yerleştirilmesi gerektiği takdirde, elektrikli cihazlar için, yangına dayanıklı kablo kullanılması ve çelik boru içerisinden geçirilmesi gibi, yangına karşı ilave tedbirler alınarak yetkili kişiler eliyle ilgili yönetmeliklere uygun elektrik tesisatı çekilebilir. (3) Çatı giriş kapısı devamlı kapalı ve kilitli tutulur. Çatıya bina sahibi, yöneticisi veya bina yetkilisinin izni ile çıkılabilir. Çatı araları periyodik olarak temizlenir. Asansörler Aynı kuyu içinde 3’den fazla asansör kabini düzenlenemez. Asansör kuyusunda en az 0.1 m2 olmak üzere kuyu alanının 0.025 katı kadar bir havalandırma ve dumandan arındırma bacası bulundurulur veya kuyular basınçlandırılır. (5) Yüksek binalarda ve topluma açık yapılarda kullanılan asansörlerin aşağıda belirtilen esaslara uygun olması gerekir: a) Asansörlerin, yangın uyarısı aldıklarında kapılarını açmadan doğrultuları ne olursa olsun otomatik olarak acil çıkış katına dönecek ve kapıları açık bekleyecek özellikte olması gerekir. Ancak, asansörlerin gerektiğinde yetkililer tarafın dan kullanılabilecek elektrikli sisteme sahip olması da gerekir. b) Asansörlerin, yangın uyarısı alındığında, kat ve koridor çağrılarını kabul etmemesi gerekir. c) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan yüksek binalarda, deprem sensöründen uyarı alarak asansörlerin deprem sırasında durabileceği en yakın kata gidip, kapılarını açıp, hareket etmeyecek tertibat ve programa sahip olması gerekir. (6) Asansör kapısı, yangın merdiven yuvasına açılamaz. (7) Asansör kapılarının yangına karşı en az 30 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması, yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek binalarda yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. (2) Yapı yüksekliği 51.50 m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır. Yıldırımdan korunma tesisatı MADDE 64- (1) Binaların yıldırım tehlikesine karşı korunması için ilgili yönetmelik ve standartların gereğinin yerine getirilmesi şarttır. Elektrik yükünün yapı veya yapı içindeki diğer


93

tesisat üzerinde risk yaratmaksızın toprağa iletilebileceği yeterli bağlantının sağlanması ve bir toprak sonlandırma ağı oluşturulması gerekir. Transformatör MADDE 65- (1) Transformatörün kurulacağı odanın bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır. (2) Yağlı transformatör kullanılması durumunda; a) Yağ toplama çukurunun yapılması gerekir. b) Transformatörün içinde bulunacağı odanın bina içinde konumlandırılması hâlinde; bir yangın hâlinde transformatörden çıkan dumanların ve sıcaklığın binadaki kaçış yollarına sirayet etmemesi ve serbest hareketi engellememesi gerekir. c) Uygun tipte otomatik yangın algılama ve söndürme sistemi yapılır. (3) Ana elektrik odalarından ve transformatör merkezlerinden temiz su, pis su, patlayıcı ve yanıcı sıvı ve gaz tesisatı donanımı ve ekipmanları geçirilemez ve üst kat mahallerinde ıslak hacim düzenlenemez. Jeneratör MADDE 66- (1) Bir mahal içerisinde tesis edilen birincil veya ikincil enerji kaynağı olarak jeneratör kullanılan bütün bina ve yapılarda aşağıdaki tedbirlerin alınması şarttır: a) Jeneratörün kurulacağı odanın duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır. b) Jeneratörün içinde bulunacağı odanın bina içinde konumlandırılması hâlinde; bir yangın hâlinde çıkan dumanların ve sıcaklığın binadaki kaçış yollarına sirayet etmemesi ve serbest hareketi engellememesi gerekir. c) Jeneratörün ana yakıt deposunun bulunacağı yer için, 56 ncı maddede belirtilen şartlara uyulur. (2) Jeneratör odalarından temiz su, pis su, patlayıcı ve yanıcı sıvı ve gaz tesisatı donanımı ve ekipmanları geçirilemez ve üst kat mahallerinde ıslak hacim düzenlenemez. Sulu Söndürme Sistemleri (3) Sulu söndürme sistemleri tasarımında 19 uncu maddedeki bina tehlike sınıfları dikkate alınır. Su deposu hacmi, düşük tehlike için 30 dakika, orta tehlike için 60 dakika ve yüksek tehlike için 90 dakika esas alınarak bulunur. Yağmurlama sistemi (2) Aşağıda belirtilen yerlerde otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburidir: a) Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda, b) Yapı yüksekliği 51.50 m’yi geçen konutlarda, c) Alanlarının toplamı 600 m2’den büyük olan kapalı otoparklarda ve 10’dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda, ç) Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100’ü veya yatak sayısı 200’ü geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği 21.50 m’den fazla olan bütün yataklı tesislerde, d) Toplam alanı 2000 m2’nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret ve eğlence yerlerinde, e) Toplam alanı 1000 m2’den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya bulundurulan yapılarda. (3) Yanıcı malzeme içermeyen ve yanıcı malzeme depolanmayan ıslak hacimlere, yanıcı malzeme ihtiva etmeyen ve yangına dirençli yapı elemanları ile ayrılan yangın merdiveni yuvalarına, asansör kuyusuna ve gazlı, kuru toz, su sprey ve benzeri diğer otomatik söndürme sistemleri ile korunan mahallere yağmurlama sistemi yapılmayabilir. (4) Su ile genişleyen veya reaksiyona girerek yangının büyümesine sebep olabilecek maddelerin bulunduğu mahallere yağmurlama sistemi yapılmaz. (5) Yağmurlama sistemi tasarımının TS EN 12845’e göre yapılması gerekir. Yağmurlama başlıklarının yerleştirilmesi, kullanım alanının tehlike sınıfı ve yağmurlama başlığının koruma alanı dikkate alınarak yapılır. Düşük Tehlike ve Orta Tehlike-1 kullanım alanlarında, bir adet standart yağmurlama başlığı en çok 21 m2 alanı koruyacak şekilde yerleştirilebilir.


94

İtfaiye su verme bağlantısı MADDE 97- (1) Yüksek binalarda veya bina oturma alanı 1000 m2’den büyük binalarda veya cephe genişliği 75 m’yi aşan binalarda, itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için, sulu yangın söndürme sistemlerine en az 100 mm nominal çapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır. İtfaiye su verme bağlantısında 2 adet 65 mm storz tip rakor ve sistemde çek valf bulunur ve çek valf ile itfaiye bağlantısı arasındaki borulardaki suyun otomatik olarak boşalmasını sağlayacak elemanlar konulur. İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m’den fazla olamaz. Taşınabilir söndürme cihazları (2) Düşük tehlike sınıfında her 500 m2, orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m² yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg’lık kuru kimyevî tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir. (3) Otoparklarda, depolarda, tesisat dairelerinde ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulması mecburidir. (4) Söndürme cihazları dışarıya doğru, geçiş boşluklarının yakınına ve dengeli dağıtılarak, görülebilecek şekilde işaretlenir ve her durumda kolayca girilebilir yerlere, yangın dolaplarının içine veya yakınına yerleştirilir. Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m olur Söndürme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez yerinde genel kontrolleri yapılır ve dördüncü yılın sonunda içindeki söndürme maddeleri yenilenerek hidrostatik testleri yapılır. Tehlikeli Maddelerin Depolanması ve Kullanılması b) Parlayıcı ve patlayıcı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan tek katlı binalarda duvarların yanmaz veya yangına 120 dakika dayanıklı olması gerekir. Çok katlı binalarda ise, binaların en üst katında olmak şartıyla ilgili tüzük ve yönetmeliklerde öngörülen ölçüde bu maddelerin üretilmesine veya işletilmesine veya depolanmasına müsaade edilir. LPG tüplerinin kullanılması MADDE 109- (1) Evlerde 2’den fazla LPG tüpü bulundurulamaz. (2) LPG tüpleri dik konumda bulundurulur. Tüp ile ocak, şofben, kombi ve katalitik gibi cihazlar arasında hortum kullanılması gerektiğinde, en fazla 150 cm uzunluğunda ve ilgili standartlara uygun eksiz hortum kullanılır ve bağlantılar kelepçe ile sıkılır. (3) Tüpler, mümkünse balkonlarda bulundurulur. Kapalı veya az havalanan bir yerde tüp bulundurulacak ise bu bölümün havalandırılması sağlanır. (4) Tüplerin konulduğu yerin doğrudan doğruya güneş ışınlarına maruz kalmaması ve radyatörlerin, soba veya benzeri ısıtıcıların yakınına tüp konulmaması gerekir. (5) LPG kullanılan sanayi tipi büyük mutfaklarda gaz kaçağını tespit eden ve sesli olarak uyaran gaz uyarı cihazının bulundurulması mecburidir. (6) İşyeri veya topluma açık her türlü binada zemin seviyesinin altında kalan tam bodrum katlarında LPG tüpü bulundurulamaz. (7) Tüpler ve bunlarla birlikte kullanılan cihazlar, uyuma mahallerinde bulundurulamaz. (8) Bina dışındaki tüplerden bina içindeki tesisata yapılacak bağlantıların, çelik çekme veya bakır borular ile rakor kullanılmadan kaynaklı olması gerekir. Ana bağlantı borusuna kolay görülen ve kolay açılan bir ana açma-kapama valfi takılır. Tesisat, duvar içerisinden geçirilemez. (9) LPG, tavlama ve kesme gibi işlemler için kullanıldığında, iş sonuçlanır sonuçlanmaz tüpler depolama yerlerine kaldırılır. (10) Sanayi tesisleri içersinde LPG kullanıldığında, tüpler bina içinde depolanacak ise; tesisten özel bölmelerle ayrılmış, depolama kurallarına uygun, havalandırılması sağlanan özel bir yere konulur. (11) Tüplerin değiştirilmesinde gaz kaçaklarının kontrolü için bol köpürtülmüş sabundan faydalanılır ve ateş ile kontrol yapılmaz. Ev tipi ve sanayi tipi tüplerin değiştirilmeleri, tüpleri satan bayilerin eğitilmiş elemanları tarafından ve bayilerin sorumluluğu altında yapılır.


95

(12) Kesme, kaynak ve tavlama gibi ısıya bağlı işlemler sırasında, oksijen tüplerinin ve beraberinde kullanılan LPG tüplerinin bağlantılarında alev tutucu emniyet valflerinin takılı olması gerekir. Yanıcı ve parlayıcı Sıvılar MADDE 113- (1) Yanıcı ve parlayıcı sıvılar aşağıdaki şekilde tanımlanır ve sınıflara ayrılır: a) Yanıcı sıvılar, parlama noktası 37.8 °C ve daha yüksek olan sıvılardır b) Parlayıcı sıvı (Sınıf I), parlama noktası 37.8 °C’ın altında ve 37.8 °C’daki buhar basıncı 276 kPa’ı aşmayan sıvılar parlayıcı sıvı, yani, Sınıf I olarak kabul edilir. Ekiplerin kuruluşu MADDE 126- (1) Yapı yüksekliği 30.50 m.’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur. a) Söndürme ekibi, b) Kurtarma ekibi, c) Koruma ekibi,ç) İlk yardım ekibi. (2) Birinci fıkrada belirtilenler dışındaki yapı, bina, tesis ve işletmelerde ise; bina sahibinin, yöneticisinin veya amirinin uygun göreceği tedbirler alınır. (3) Ekipler, 136 ncı madde uyarınca çıkarılan iç düzenlemeleri yürütmekle görevlendirilen amirin belirleyeceği ihtiyaca göre, en büyük amirin onayıyla kurulur. Söndürme ve kurtarma ekipleri en az 3'er kişiden; koruma ve ilk yardım ekipleri ise, en az 2'şer kişiden oluşur. Binada senede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır. ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ 2) Alçak gerilim (AG): Etkin değeri 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası gerilimdir. 3) Yüksek gerilim (YG): Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir. 4) Tehlikeli gerilim: Etkin değeri alçak gerilimde 50 voltun üzerinde olan, yüksek gerilimde hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir. b) Topraklamaya ilişkin tanımlar: 1) Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada sıfır olduğu yeryüzünün madde ve yer olarak ifadesidir. Örnek: humuslu toprak, killi toprak, kumlu toprak, çamur, kayalık arazi. 2) Referans toprağı (nötr toprak): Topraklayıcıdan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür. Bu bölümdeki herhangi iki nokta arasında, topraklama akımının neden olduğu gerilim ihmal edilecek kadar küçüktür (Şekil-2'ye bakınız). 3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihazı ya da tesis bölümünü, bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dışında veya yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenmiş bir iletkendir. 6) Topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı bir topraklama tesisi üzerinden toprağa bağlamaktır. 7.2) Topraklamanın amaçlarına göre tanımlar: i) Koruma topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için, işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklanmasıdır. ii) İşletme topraklaması: İşletme akım devresinin bir noktasının, cihazların ve tesislerin normal işletilmesi için topraklanmasıdır. Bu topraklama iki şekilde yapılabilir: vi) Yıldırıma karşı topraklama: Yıldırım düşmesi durumunda, işletme gereği gerilim altında bulunan iletkenlere atlamaları (geri atlamalar) geniş ölçüde önlemek ve yıldırım akımını toprağa iletmek için, işletme akım devresine ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır. 7) Kısa devre: İşletme bakımından birbirine karşı gerilim altında olan iletkenler (ya da aktif bölümler) arasında, bir arıza sonucunda oluşan iletken bağlantıdır. Ancak olayın kısa devre sayılabilmesi için, arızanın olduğu akım devresi üzerinde bir tüketim cihazın direnci gibi işlevi olan bir direncin bulunmaması gerekir.


96

9) Toprak hatası: Bir faz iletkeninin ya da işletme gereği yalıtılmış orta iletkenin, bir arıza sonucunda, toprakla ya da topraklanmış bir bölümle oluşturduğu iletken bağlantıdır. İletken bağlantı bir ark üzerinden de olabilir. 14) Kaçak akım: İşletme araçlarının gövdeleri, akım sisteminin orta noktasına ya da doğrudan doğruya topraklanmış bir şebeke noktasına veya toprağa iletken olarak bağlanmışlarsa, işletme elemanının aktif bölümlerinden, işletme yalıtkanı üzerinden aktif olmayan bölümlere, örneğin gövdeye işletme sırasında geçen akımdır. Sonuç olarak kaçak akım, işletme sırasında hatasız bir akım devresinden toprağa veya yabancı bir iletken kısma akan akımdır. Madde 8- Alçak gerilim tesislerinde dolaylı temasa karşı koruma yöntemleri : - Beslemenin otomatik olarak ayrılması ile koruma, - Koruma sınıfı II olan donanım kullanarak veya eşdeğeri yalıtım ile koruma, - İletken olmayan mahallerde koruma, - Topraklamasız tamamlayıcı yerel (mahalli) eşpotansiyel kuşaklama ile koruma, - Elektriksel ayırma ile koruma, olarak gruplandırılabilir. EK-P Çeşitli topraklama tesislerinin işletme dönemi içindeki muayene, ölçme ve denetlemelere ilişkin önerilen periyotlar aşağıda verilmiştir: 1) Elektrik üretim iletim ve dağıtım tesisleri (enerji nakil ve dağıtım hatları hariç) için: 2 yıl, 2) Enerji nakil ve dağıtım hatları için: 5 yıl, 3) Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için: i) Topraklamalara ilişkin dirençlerinin muayene ve ölçülmesi: 1 yıl, ii) Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 yıl, 4) Sabit olmayan tesisler için: i) Sabit işletme elemanları için: 1 yıl, ii) Yer değiştirebilen işletme elemanları için: 6 ay. 5) Parlayıcı, Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları bir yılı aşamaz.

Elektrikte İş Güvenliği Elektrik Akımının Tehlikeleri Kaçak Akımda; Yangın tehlikesi, aşırı akım veya gevşek bağlantı noktalarında meydana gelen ısınma sonucu yanmaların meydana gelmesi, Elektriksel Ark: Patlama tehlikesi, yanıcı patlayıcı kimyasalların bulunduğu ortamlarda statik elektrik veya kontak açma kapamalarında meydana gelen kıvılcım sonucu patlamanın meydanagelmesi, Kısa Devrelerde:Yakma tehlikesi, elektriğin kısa devre olması sonucu eriyen metallerin ve meydana gelen arkın çevrede bulunan nesneleri yakması. Tehlikeli gerilim alternatif akımda 50 volt, doğru akımda ise 120 volttur. Sıfırlama veya nötrleme, elektrikli makine ve araçların gövde kısımlarının (şaselerini) nötr iletlenine bağlanmasıdır.Ancak bazı hallerde nötr hattında da enerji bulunabileceği için topraklama yerine sıfırlama kullanılması önerilmez. Topraklama:Priz ve fiş sisteminde topraklama kontakt elemanları,akım kontakt elemanlarından önce bağlantıyı sağlayacaktır. Statik Elektrik: Parlayıcı sıvılar,depolama tanklarından kara veya deniz tankerlerine aktarıldıklarında, statik elektriğe karşı depolama tankının topraklı metal kısmı ile aracın metal kısımları arasında bir elektriksel bağlantı yapılacak, havalı veyadolu lastik tekerlekli ve benzeri araçlar ayrıca topraklanacaktır. Kaçak Akım Rölesi :Normal işletme yolunun içinde dönen akımın bulunmaması gereken iletken kısımlara çeşitli nedenlerle geçmesi suretiyle kaçak akım oluşur. Kaçak akım rölesi devamlı olarak


97

fazdaki akımı nötrdeki akımla kıyaslar. İkisi arasındaki fark (kaçak akım) toprağa akar, sağlıklı bir devrede izolasyondan ve kayıplardan dolayı her zaman azda olsa bir miktar kaçak akım mevcuttur. Kaçak akım rölesi faz ve nötr arasındaki farkın daha önceden belirlenen seviyeye geldiğinde (insan için tehlike sınırı olan 30 mA) devreyi kesmeye yarar. Sigorta ve Panolar:Alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir tablo içine monte edilmeli, değeri 32 amperin üstünde olan sigortalar en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına alınmalıdır. Tablo veya pano üzerindeki sigorta, şalter ve anahtarların üzerine kumanda ettiği yeri gösteren etiketler bulunmalıdır.Tozlu ve nemli yerlerde kullanılan tablolar tamamen sızdırmaz biçimde kapalı dökme demirya da çeliksaçtan yapılmalı,Tevzi tabloları, panolarının metal gövdesi ile gerilim altında olmayan bütün metal bölümleri topraklanmalıdır. Gerilimi 1000 voltu geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı ve ayarı

gerektiren her kısmı kolayca erişilebilmeli, iletkenler kolayca izlenebilmeli, şalter veya kumanda cihazları tablonun önünden idare edilebilmeli ve bütün ölçü ve kontrol aletleri ile sinyalizasyon cihazları tablonun ön cephesinden kolayca görünebilinir şekilde düzenlenmelidir. Elektrikli el aletleri:Taşınabilir çıplak metal kısımlı elektrikli el aletleri besleme kablosu içinde bulunan özel topraklama iletkeni ile topraklanmalı,bu iletkenin rengi özel olmalı ve başka kablolarda kullanılmamalıdır.Koruma işlemi topraklama elemanı bulunan fiş ve prizlerle yapılmalı, yüksek amperajlı prizler üzerinde ayrıca bir şalter bulundurulmalı, bunlara akım sağlayan kablolar dağınık bulundurulmamalı, geçitlerde yüksekten geçirilmelidir. Kuvvetli akım tesislerinde yapılacak bakım onarım çalışmalarında alınması gereken önlemler: • Gerilimin heryönden kesilmesi• Tekrar gerilim verilmesinin önlenmesi• Çalışılacak yerlerde gerilimin olmadığının kontrolü • Çalışılan yerlerde ve işletme esnasında gerilim altında bulunması gereken başka yerler varsa bunlarla temasın önlenmesi• Kısa devre etme ve topraklama (Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar ve eşyalar için bazı durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.)

Yüksek gerilim tesislerinde çalışmaya başlamadan önce aşağıdaki tedbirler alınmalıdır: • işe başlamadan görev emri ve çalışma izni formu düzenlenmeli ve çalışma yapılacak tesisin özelikleri çalışanlara bildirilmelidir, • Yüksek gerilim tesislerinde enerji kesme ve yeniden enerji verme işlemleri bir tutanakla kayıt altına alınmalı ve bu tutanak işyerinde bulundurulmalıdır. • Üzerinde çalışma yapılacak teçhizatı gerilimsiz bırakmak için kesiciler ve ayırıcılar açılmalıdır. Birden fazla kaynaktan beslenen elektrik tesisatında, kablo veyahava hatları üzerinde onarıma girişilmeden önce akım her yönden kesilmelidir. • Elektrik şebekelerinin bakım, onarım ve yenileme işlerine başlamadan önce, bu şebekelerden beslenen tüketicilerde jeneratör bağlı olup olmadığı araştırılmalı ve ters besleme olup olmadığı tespit edilmelidir.


98

• Kesici ve ayırıcının her fazının açık olduğu gözle ve araç ile teker teker kontrol edilmelidir, • Kesici ve ayırıcılar açık durumda kilitlenmelidir. • Kesme cihazları ve kumanda tertibatı üzerine ikaz levhası aşılmalıdır. • Kilitleme tertibatı mevcut değilse, kesici ve ayırıcının yanında bir nöbetçi bulunmalıdır. • Çalışma yerinde gerilim yokluğu kontrol edilmelidir, Bir enerji hattında bakım ve onarım çalışması yapılacağında, bu hattı kesen başka bir enerji hattının bulunup bulunmadığı araştırılıp tespit edilmelidir. Mevcut olduğu takdirde, çalışma yapılan hattı etkileyip gerilim altında bırakma tehlikesine karşı gerekli tedbirler alındıktan sonra çalışmaya başlanmalıdır. Onarılacak hava hatlarının her iki tarafı devreden çıkarıldıktan sonra çalışma yerinde gerilim yokluğu tespit edilmeli,gerilim yokluğu tespit edildikten sonra çalışma yerinin yakınında ve çalışma yerini besleyebilen bütün kollar üzerinde topraklama ve kısa devre işlemleri yapılmalıdır, Çalışma süresince kısadevre ve topraklama tedbiri kaldırılmamalıdır, • Topraklama ve kısa devre işlerinde yalıtkan eldiven, baret, yalıtkan ayakkabı, yalıtkan halı veya tabure ile yalıtkan ıstakalar kullanılmalıdır, • Çalışma yeri, gerektiğinde levha, bayrak, flama ve bariyerlergibi işaretlerle sınırlandırılmalıdır. Yıldırım : Binalar paratöner(yıldırımlık),havai hatlar ise parafudr ile korunur Akümülatörler: Akümülatörlerin kullanılması gerektiğinde bakım gerektirmeyen veya kuru tip aküler olması zorunludur. Kuru tip akülerin kullanıldığı yerlerde havalandırma için ek bir önlem alınmasına gerek yoktur ve ayrıca akü odası bulundurulması gerekmez. Mevcut kurşun asit akümülatörlerin ömürleri tamamlandığında yerlerine bakım gerektirmeyen veya kuru tip aküler tesis edilmelidir. Kurşun - asitli akümülatör odaları kuru havalı, serin, sarsıntısız olmalı ve olabildiğince sıcaklık değişmelerinin etkisinden uzak bulundurulmalı,olabildiğince don tehlikesinden uzak olmalı, ısıtma gereği duyulmamalıdır. Kurşun - asitli akümülatör odaları hiç bir şekilde açık ateş ya da kızarmış cisimlerle ısıtılmamalıdır. Dışarıdan kolayca ulaşılabilen, örneğin insanların gelip geçtiği yollara açık olan akümülatör odalarının pencereleri sık örgülü tel kafes ya da telli camla korunmalıdır. Kapılar ve pencereler dışarıya doğru açılmalı,bunlar elektrolit etkisine karşı dayanıklı olmalıdır. Gerektiğinde bu etkiye karşı koruyucu boyalar kullanılmalıdır. Kurşun - asitli akümülatör odalarındaki elektrik tesisleri için nemli ve benzeri yerlere ilişkin iletken, kablo ve elektrik işletme gereçleri kullanılmalıdır. Bu yerlerde akkor telli lamba ve su geçirmez tip armatür kullanılmalı, kıvılcım yapabilen kollektörlü vantilatörler kullanılmamalıdır. Anahtar, priz vb. gibi işletme sırasında alevlenmeye sebep olabilecek, kıvılcım çıkaran elektrik araçları akümülatör odalarının dışarısına konulmalıdır. Kurşun - asitli akümülatör odalarında amonyak gibi zararlı gazlar bulundurulmamalıdır. Yapılara olan uzaklıklar . Hava hattı iletkenlerinin en büyük salınımlı durumda yapılara olan en küçük yatay uzaklıkları

Kaynaklar: Nurdoğan İnci,Elk.Müh. İGU Eğitmeni, İSİG Tüzüğü,Elk.Kuvvetli Akım Tesisleri Yön.


99

Kaynak İşlerinde İş Güvenliği Otojen Kaynak: gaz kaynagi veya oksiasetilen kaynagi. Yakici gaz olarak oksijenin, yanici gaz olarak da asetilen, butan, propan veya metanin kullanildigi bir kaynak yontemidir. Kaynak işlerindeki başlıca tehlikeler şunlardır: • Işınlar • Toz, gaz ve dumanlar • Endüstriyel gazlar ve basınçlı gaz tüpleri • Elektrik • Kaynak yapılan ortamın özellikleri Kaynak ışınları iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlardan olup üç tiptir: -Kızılötesi (Infrared) Işınlar Gözlerde kum hissine, mercek ve korneada hasara ve deride yanıklara sebep olurlar. -Görünen Işınlar: Dalga boyları 700 - 400 nm arasındadır. Kaynak ışınlarının % 30'u bu tip ışınlardır. Işık stresi, yorgunluk ve mide bulantısı gibi etkileri vardır. -Morötesi (Ultraviyole) Işınlar :En tehlikeli ışınlardır.Kısa süreli maruziyetlerde bile gözün saydam tabakasında yanıklara, katarak hastalığına,giderek körlüğe neden olan ağır hasarlara yol açabilmektedirler. Morötesi ışınlar, deride ağır yanıkların oluşmasına ve uzun sürede de deri kanserine neden olurlar. Zararlı gazlar;Asetilen, metan, propan, bütan gibi yanıcı gazların oksijen ile yanması sonucu karbon monoksit, karbondioksit ve azot oksitler oluşur. Isının ve UV ışınlarının çevredeki havayı bozundurması sonucu azot dioksit ve ozon oluşur. Kullanılan dolgu malzemesi, elektrot örtüsü ve malzeme metalinin ayrışması sonucu ve ana malzemede görülen çinko, bakır, kadmiyum ve kurşun gibi metallerin partikül ve buharları ile florür, klorür esaslı gazlar meydana gelir. Karbon, kalay, demir, alüminyum metalleri düşük düzeyde risk oluştururken; kadmiyum, krom, kurşun, vanadyum, mangan,cıva, molibden, nikel, titan ve çinko ise irritan ve toksik etkiye sahip olduklarından kalıcı meslek hastalıklarına neden olurlar. Örneğin demir oksit MAK (müsade edilen azami konsantrasyon) değeri 10mg/m3 olup üzerindeki değerlerde akciğer hastalığı olan siderosis'e sebebiyet verebilir Elektrik: Makinelerin çalışma gerilimi 20-30V iken boşta çalışma gerilimleri 65-100 V olabilir. Önlemler:Gaz tüpleri düşmeye karşı kelepçe ya da zincir ile sabitlenmelidir. Taşıma işlemleri araba ile yapılmalıdır.• Gaz tüpleri ısı kaynağından uzakta olmalı• Hortumlar ve kablolar ezilmeye karşı korunmalıdır. • Bütün elektrik tesisatının ve kaynak makinesinin topraklanması tam olmalıdır. Gaz tüpler üzerindeki manometrelersıksık kontrol edilmelidir• Kaynak pensleri akımı geçirmeyecek şekilde iyi izole edilmiş olmalıdır• Tüplerin net ve dara ağırlıkları üzerindeki kartlara işlenmiş olmalıdır• Tüpler uygun haval andırması olan depolarda güneş ışığına maruz kalmayacak şekilde ve yanıcı ve yakıcı tüpler olarak ayrı olarak stoklanmalıdır. Boş tüpler dolu tüplerden ayrı biryerde toplanmalıdır. • Yanıcı gaz tüplerinin depolandığı yerlerde ateş ve ateşli maddeler bulundurulması yasaklanmalıdır. • Alev geri tepmesi; şalomada alevin tutuşturulmasıyla birlikte oluşan bir geri yanma durumudur. Alev geri tepmesinin oluşması önlenmelidir, muhafaza başlıkları daima tüplerin üzerinde takılı olmalıdır.

Kayıtların saklanması ve yükümlülük süreleri Toz maruziyeti 15 yıl Kayıtların saklanması

MADDE 14 – (1) İşveren, işyerinde çalışanların yaptıkları iş, çalışma süresi, toz ölçüm sonuçları ile kişisel sağlık dosyalarının kayıtlarını ilgili mevzuatta ayrıca belirlenmemişse çalışanın işten ayrılma tarihinden itibaren on beş yıl süreyle saklar.

Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışan listesi

15 yıl (1) İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar. (2) Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır


100

Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışan listesi (Teşhisi zor,kalıcı,kuluçka süresi uzun enfeksiyon risklerinde)

40 Yıl

Kanserojen mutajen maddeler 40 Yıl MADDE 17 – (1) 14 üncü ve 16 ncı maddelerde belirtilen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıl süre ile saklanır

Radyasyon 5 yıl Lisans süresi

30 Yıl Belge saklama yükümlülüğü

Meslek hastalıklarına ait bazı yükümlülük süreleri Yükümlülük süresi: Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süreyi ifade eder.

Titreşim ile ilgili hastalıklar 2 yıl Yükümlülük süresi

İşitme kaybı yükümlülüğü 6 ay gürültülü işte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85 desibelin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olmak gerekir

Silikoz ,silikotüberküloz,asbestoz 10 yıl Bu pnömokonyoz türü hastalıklarda tozlu işlerde 3 yıl çalışma şartı vardır

Kaynak: ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ

Çevre ve insan sağlığına zararlı bileşikler Poliklorlu Bifeniller (PCB) Çevre ve insan sağlığına olumsuz etkilerinden dolayı kullanılmasına yasaklama ve sınırlama getirilen 12 adet kalıcı organik kirleticiden biridir.Türkiye’de PCB kullanımı 1995 yılında yasaklanmış olmasına karşın 2000’li yıllara kadar ithalatının devam ettiği düşünülmektedir. PCBlerin özellikle elektrik üretim/iletiminde transformatör ve kapasitör gibi ekipmanlar içerisinde, eski floresan ampulleri, elektriksel devreler, televizyonlar, radyolar, çamaşır yıkama ve kurutma makineleri, fırınlar, mikrodalga fırınlar, klimalar ve buzdolaplarında kullanılmış olduğu tespit edilmiştir. Yarılanma sürelerinin 50 yıl ve üstü olması ve stabil yapıları sayesinde global düzeyde hava yoluyla taşınabilirler. Yağ dokusunda birikim yaparlar.Dermal toksisite, bağışıklık sistemi toksisitesi, endokrin yapısında bozukluklar ve kanserojen etkiler bu toksik bileşiğin sebep olduğu başlıca hastalıklardır. Ayrıca, yağlı içeriğinden dolayı anne sütünde birikmeleri sonucu bebekler üzerinde mutasyonlara sebep olmaktadırlar.

VOC , Uçucu Organik Madde nin kısaltmasıdır. VOC'ler, çevreye ve insan sağlığına zarar verebilir özellikte kimyasallardır. (Örnek: Boyalarda kullanılan solventler.)Çevreye verilen VOC emisyon miktarını azaltmak, çevre ve insan sağlığını korumak için uluslararası düzeyde çeşitli düzenlemeler yapılmış ve kanunlar çıkartılmıştır. Düzenlemelerde, yüzey temizleme gibi işlemlerde kullanılan kimyasallarda solvent miktarı sınırlandırılmış ve max % 20 solvent limiti getirilmiştir.

Sis :maddenin gaz hâlden sıvı hâle geçmesi veya suda çözülmesi veya pülverizasyon, köpürme ve sıçrama gibi nedenlerle mekaniksel olarak dağıtılması sırasında havada meydana gelen damlacıklardır.

İş güvenliği uzmanlık sınavına hazırlık / 100 sayfalık açıklamalı mevzuat özeti

Engineering