Prof. Dr. Kristof Steyvers Dr. Koenraad De Ceuninck Centrum voor lokale politiek Universiteit Gent
Prof. Dr. Kristof Steyvers Dr. Koenraad De Ceuninck Centrum voor lokale politiek Universiteit Gent
Interne staatshervorming
Wat?
Context?
Doel?
Regioscreening
Wat?
Doel?
Bestuurskracht en schaalvergroting
Bestuurskracht gemeten, geproblematiseerd & aangepakt
In relatie tot schaal
2
Koenraad De Ceuninck
3
4
Oude discussie:
1997: rapport van de commissie voor Bestuurlijke
Organisatie (CBO)
1999: Pact met de gemeenten
2001-2003: kerntakendebat
Wat zijn overheidstaken?
Op welk niveau welke taak?
2005: gemeente- en provinciedecreet, na
Lambermontakkoord (2001)
5
Aantreden regering Peeters II in 2009
Regeerakkoord: interne Vlaamse staatshervorming
Beleidsnota minister Bourgeois: vernieuwde relatie
Vlaanderen en de lokale / provinciale besturen
Groenboek (2010) (inventarisatie van de problemen)
Discussienota (adviezen, reacties stakeholders, …)
Witboek (2011) (beleidsvoorstellen)
Doorbraken (…)
Bijkomend regeerakkoord
6
Zwaartepunt bij lokale besturen en Vlaamse overheid
Per beleidssector, slechts twee bestuursniveaus actief
Sluitende lijst grondgebonden bevoegdheden voor
de provincies
Provincies en persoonsgebonden materies:
bestuursakkoorden
Subsidiariteit (wat lokaal kan, ook lokaal uitvoeren)
Vereenvoudiging van de vele intermediaire
structuren
7
Teveel intermediaire structuren (gedeelde
verantwoordelijkheid)
Bestuurlijke drukte: ‘verrommeling’
Weinig transparant
Weinig efficiënt (lees: te duur)
Problemen qua aansturing
Democratische controle is zoek (IGS en terugkoppeling naar
gemeenteraad is problematisch)
Grote verantwoordelijkheid voor lokale besturen: goede
opvolging van bovenlokale structuren 8
Verkleuring van Groen- naar Witboek
Rol bestuursforum (mislukt)
Concrete doorbraken per beleidsdomein (69)
Op vlak van sport:
D. 44, Subsidiëring van bovenlokale sportverenigingen (exit
provinciale subsidiestromen) Voortaan enkel nog een Vlaamse
materie
Verder (maar minder expliciet); IGS en sport, exit provincies in
sportbeleid?, een geïntegreerd Vlaams sportinfrastructuurbeleid
Implementatie: vanaf 2012 tot op heden
9
Actieplan voor vereenvoudiging van het
intermediaire niveau
Leiden tot uniforme geografische afbakening
Realistisch?
Methodologie Vlabest:
Inventarisatie (regiofoto)
Audit / evaluatie
Actieplan (clusteren van bestaande IGS, shared services,
verschuiven van bevoegdheden, fusies, …. met een sanering
als resultaat) 10
Totaal: 2.229 samenwerkingsverbanden Per Vlaamse gemeente gemiddeld 68 Recent fenomeen, sterke stijging sinds
tweede helft van de jaren ‘90 Hoe groter een gemeente, hoe meer IGS 85% buiten decreet op de IGS
Vaak gaat het om informele overlegorganen (cultuuroverleg, burgemeestersoverleg, overleg van ambtenaren,…) of sectorale overlegfora
11
Clusteranalyse
Er is wel degelijk regiovorming
Gemeenten werken per regio intenser samen dan met gemeenten buiten die regio
Casus Oost-Vlaanderen:
▪ Gent en omgeving
▪ Meetjesland
▪ Leiestreek
▪ Vlaamse Ardennen
▪ Waasland
12
Beperkingen decreet IGS (2001), zie populariteit vzw’s (rol private partners)
Sectorale Vlaamse regelgeving legt afbakeningen op (vb. zorgregio’s, regionale landschappen, onderwijszones...) die andere dynamieken soms doorkruisen
Zowel Vlaanderen, provincies en gemeenten richten structuren op
Merk op: ook nog federale entiteiten (politiezones, hulpverleningszones brandweer)
13
Regioscreening: drie fasen Tweede fase: audit en evaluatie
Uitwerken methodiek (Idea Consult)
▪ Samenwerking op vlak van democratie, doelmatigheid en herkenbaarheid
▪ Verhogen van de bestuurskracht
▪ Territoriale afbakeningen
▪ Instrumenten om lokale samenwerking te optimaliseren
▪ Ondersteuning om lokale samenwerking te optimaliseren
14
Start evaluatiefase voorjaar 2013
Begeleiding gouverneurs en externe procesbegeleiders
Regiotafels
Eindrapport gouverneurs: december 2013
Op basis daarvan: actieplannen opstellen
2014: start derde (en laatste) fase van de regioscreening: acties implementeren
15
Genuanceerde evaluatie
Positief
De vinger werd op meerdere wonden gelegd (gebrek aan
bestuurskracht, bestuurlijke verrommeling)
Samenwerking gemeente en ocmw
Negatief
Doorvertaling planlastendecreet
Resultaat regioscreening blijft onduidelijk
Vlaanderen stelt zichzelf te weinig in vraag
16
Kristof Steyvers
17
Er is een aantoonbaar probleem met de bestuurskracht van de gemeenten En dat probleem lossen we op met schaalvergroting
Tussen mode- en toverwoord Constante in naoorlogs bestuurlijk denken; wisselend ingevuld
Vermogen om maatschappelijke opgaven te realiseren Tussen capaciteit & opdracht verplicht, (half)vrij of verwacht?
Vanuit kwaliteit van bestuur
Vaak gerelateerd aan schaal en gereduceerd tot
inwonertal Veronderstelling van minder ‘kwetsbaar’ bestuur
Vragen bij causaliteit relatie schaal & bestuurskracht
Vragen bij eenvormigheid relatie complex & contingent
Voorbij intern organisatieperspectief als kwaliteitscriterium
Over de aantoonbaarheid van het probleem Welk niveau van bestuurskracht voor wie wenselijk?
Hoe bestuurskracht meten & opvolgen?
Wat met resultaten van bestuurskrachtmetingen?
Beperkte ervaring in Vlaanderen SBOV I monitoringssysteem voor lokale bestuurskracht
Bestuurskrachtmeting in plattelandsgemeenten
SBOV III Bestuurskrachtmonitoring [B-2014]
Uitgebreide ervaring in Nederland Op aansturen provincies cf. bestuurskrachtmonitor Limburg
Prestatiegerichte totaaldoorlichting vanuit kwaliteitsstreven
Vaak hefboom voor herindelingen
Aanpak Perspectief Doel
Bestuurskracht verhogen
Monocentrisch
[government]
Herdenk bestaande gemeente
Fuseer met andere
gemeente(n)
Pluricentrisch
[governance]
Werk lokaal samen
Werk bovenlokaal
samen
= Schaal vergroten
Ervaring in Vlaanderen Grootschalige opgelegde fusies in 1976 gemengd bilan
Kader vrijwillige fusies financiële incentive & administratieve
ondersteuning
Ervaring buiten Vlaanderen SBOV III Doet grootte ertoe? Vergelijkend onderzoek succes- en faalfactoren lokale
schaalhervormingen
Europees breedbeeld, vergelijkende gevalstudie & lessen voor
Vlaanderen
Belangrijkste conclusies/lessen 1. Wijdverspreid debat & agenda vanuit efficiëntie…en decentralisering
2. Belang beleidsondernemers versnelde besluitvorming op regeringsniveau
3. Proces van gestuurde vrijwilligheid
4. Evaluatie professionalisering lokale administratie
5. Intergemeentelijke samenwerking als complement
Mozaïek schalen vraagt geïntegreerde & radiale strategie 1. Herdenk de bestaande gemeente
▪ Bepaal opgaven, rollen & niveaus ▪ BBC als instrument
2. Werk lokaal samen ▪ In de ‘groep’ van het lokale bestuur…en daarbuiten ▪ Regie als instrument netwerkmanagement
3. Werk bovenlokaal samen ▪ Tussen lokale besturen en/of met andere bestuursniveaus
▪ Regioscreening met afwegingskader als instrument [SBOV II] schaalharmonisering
4. Fuseer met andere gemeente(n) ▪ Vanuit functionele noden en grenzen effectbepaling als sluitstuk ▪ Tussen politiek primaat en maatschappelijk draagvlak
Elk aspect dilemma's vraagt keuzes met randvoorwaarden Vb. decentralisering (3) en (4), democratische verankering (2) en (3),…
1. We hebben nood aan perspectiefverandering m.b.t. bestuurskracht:
eerst de opgaven, dan de schaal
2. Bij bepalen van bestuurskracht moeten kwalitatieve elementen
doorwegen op kengetallen
3. Voor bestuurskrachtverhoging zijn gemeentelijke fusies de laatste
optie, als andere instrumenten falen
4. Bestuurskrachtverhoging doorheen schaalvergroting kan niet zonder
decentralisering
5. Herdenk de rol van bestuurslagen in het debat en het proces vanuit
gestuurde vrijwilligheid
6. Vermaatschappelijk schaal en bestuurskracht: betrek de
burgermaatschappij actief bij het debat en het proces
[*] Zie SBOV (2013). Bijdrage steunpunt bestuurlijke organisatie Vlaanderen (SBOV) aan het regeerprogramma van de aantredende Vlaamse Regering (2014-2019). Op: http://www.steunpuntbov.be/ned/studiedag/pdf/SBOVbijdrageVR.pdf.