-
Institucionet m t rndsishme financiare n shtetet moderne
jan:
bankat, shoqrit e sigurimeve, fondet pensionale, kooperativat e
kursimit kreditit etj.
N sistemin bankar dallojm:
bankn qendrore dhe bankat afariste (komerciale).
T dyja llojet e bankave marrin pjes n emisionin e paras, por n
mnyra t ndryshme, sepse funksionet, mundsit dhe rolet e tyre jan
qensisht t ndryshme.
Institucionet financiarewww.valmirnuredini.tk
-
Bankat afariste marrin pjes n krijimin e paras depozitare, por
brenda kufizimeve dhe rregullave t caktuara nga normat ligjore dhe
politika e banks qendrore.
Bankat afariste jan ndrmjets financiar q mbledhin (n form
depozitash t kursimit) tepricat momentale t paras nga qytetart dhe
ndrmarrjet dhe ua huazojn qytetarve e ndrmarrjeve t tjera q kan
deficit t paras.
Bankat afariste realizojn prfitim si deferenc n mes kamatave
aktive (q i arktojn nga huakrkuesit) dhe kamatat pasive (q ua
paguajn kursimtarve apo pronarve t depozits).Banka
Afaristewww.valmirnuredini.tk
-
Banka qendrore emiton t ashtuquajturn para primare dhe prpiqet t
rregulloj sasin totale t paras n nj vend.
Detyrat kryesore t banks qendrore zakonisht jan kto: rregullimi
i mass s paras apo i emisionit t paras ose trheqja e paras nga
qarkullimi, gj q varet nga gjendja e ekonomis dhe qllimet e
politiks monetare;rregullimi i kursit devizor, d.m.th. vlers s
jashtme t paras s vendit dhe tregut t devizave n territorin e
brendshm; rregullimi i detyrimeve financiare t shtetit ndaj bots s
jashtme (evidenca e kredive t subjekteve t huaja, marrja e kredive
nga jasht, kthimi i kredive t jashtme, kontrolli i qarkullimit t
pagesave me jasht etj);kujdesi pr bilancin e pagesave dhe rezervat
e devizave;sigurimi i depozitave n kursim;kontrolli i ligjshmris s
puns t bankave afariste dhe ndihma pr bankat afariste n zgjidhjen e
krizave bankare.Banka Qendrorewww.valmirnuredini.tk
-
Banka qendrore sht institucioni kryesor monetar n nj shtet. Ajo
ka monopol n emisionin e kartmonedhave.
Pozita formale-juridike dhe detyrat e banks qendrore rregullohen
me ligje t veanta. N shtetet e ndryshme ajo ka emrtime t ndryshme:
n ShBA i thon Sistemi i rezervave federale (Fed), kurse n Kosov
Banka Qendrore e Kosoves (BQK).
do bank qendrore sht e lidhur ngusht me shtetin. N ndarjen e
pushtetit n pushtet parlamentar, ekzekutiv dhe gjyqsor, banka
qendrore faktikisht prbn llojin e katrt t pushtetit pushtetin
monetar.
Banka qendrore shpesh financion pushtetin ekzekutiv (qeverin)
nprmjet blerjes s letrave shtetrore me vler ose dhnies s kredive pr
mbulimin e deficitit n buxhetin e shtetit. Pr shkak t rndsis dhe
specifiks s paras si mall, banka qendrore zakonisht ka autonomi t
caktuar kundrejt pushtetit ekzekutiv (qeveris). Banka
Qendrorewww.valmirnuredini.tk
-
Oferta e parase dhe relevanca e saj It affects (ka ndikim
ne):Interest ratesNorma e interesitExchange rates Kursi I
kembimitInflation -- InflacioniReturn on investment Kthimi I
investimeveOutput ---BPVWell being --
Mireqenjawww.valmirnuredini.tk
-
Oferta e parase dhe relevanca e saj Politika monetare sht nj
lloj i politiks makroekonomike, t ciln (n emr t shtetit) e krijon
dhe e zbaton banka qendrore kur rregullon ofertn e trsishme t
paras, normat e kamatave, kursin e devizave dhe kushtet e
kreditimit.
Duke pasur parasysh drejtimin e lvizjes s mass s paras
(prkatsisht ndryshoret q i prfaqson oferta agregate e paras),
politika monetare e prshkruar n mnyr t thjesht mund t jet:
ekspansive (kur masa e paras rritet me norm m t madhe se norma e
rritjes s produktit shoqror bruto dhe kur mimi i paras ulet),
restriktive (shkurtuese) (kur masa e paras apo oferta e paras
rritet m ngadal se produkti shoqror bruto dhe kur mimi i paras
ngritet) dhe neutrale (asnjanse) (kur masa e paras rritet me normn
e cila vrtitet afrsisht n nivel t norms s rritjes s produktit
shoqror bruto).www.valmirnuredini.tk
-
Oferta e parase dhe relevanca e saj Qllimet kryesore dhe
prfundimtare t politiks monetare zakonisht jan kto: ti sigurohet
ekonomis dhe shoqris sasia e nevojshme e paras n qarkullim,
vendosja e baraspeshs monetare, d.m.th. barazis s oferts agregate
dhe krkess agregate t paras, q siguron stabilitetin e nivelit t
prgjithshm t mimeve dhe stabiliteti i paras s vendit dhe i kursit
devizor t tij.
Qllimet indirekte t banks qendrore jan kontrolli i rezervave
bankare t likuiditetit, kontrolli i oferts totale t paras dhe
kontrolli i normave t kamatave. Banka qendrore, sa her q dshiron t
arrij ndonj qllim prfundimtar, s pari ndryshon variablet dhe
shfrytzon instrumentet q jan nn mbikqyrjen e saj (normn e rezervs s
detyrueshme, normn e skontos, ofertn e paras primare etj).
Gjithashtu ajo me ndihmn e ktyre instrumenteve dhe qllimeve t
trthorta nxit zhvillimet dhe proceset n t cilat realizohen qllimet
e saja prfundimtare apo definitive. www.valmirnuredini.tk
-
The Money Supply ProcessN procesin e ndryshimit t sasis totale t
paras n qarkullim marrin pjes jo vetm institucionet monetare, por
edhe subjektet e tjera qytetart, ndrmarrjet, bankat afariste dhe
institucionet jomonetare. Ato hyjn n kt proces me qllime dhe me
motive t ndryshme, me fuqi t ndryshme dhe n mnyra t ndryshme. Rolin
kryesor dhe fuqin m t madhe e ka banka qendrore.
www.valmirnuredini.tk
-
The Fed and the Monetary BaseThe Fed can control the money
supply by changing the monetary base.The monetary base is equal to
currency in circulation and reserves held by banks.The Feds
principal liabilities are currency in circulation and reserves.The
Feds principal assets are government securities and discount
loans.www.valmirnuredini.tk
-
Changing the Monetary Base ndryshimet ne bazen monetareThe Fed
changes the monetary base by changing the levels of its assets.In
an open market purchase the Fed buys government bonds and increases
the base. In an open market sale the Fed sells government bonds and
decreases the base. The Fed can also change reserves and the base
through changes in discount loans.www.valmirnuredini.tk
-
Changing the Monetary Base Ndryshimet ne bazen
monetareInstrumentet kryesore me ann e t cilave banka qendrore e
ndryshon banken Qendrore (realizon qllimet e politiks monetare) jan
kto:Instrumenti i par dhe aktualisht m i prdorshm njihet me
emrtimin operacionet financiare n treg t hapur (OMO), d.m.th.
blerja dhe shitja e letrave shtetrore me vler (obligacioneve
shtetrore dhe bonove t thesarit), devizave dhe bonove t arks (q i
emiton banka qendrore). Kto operacione jan nj nga mnyrat e mundshme
t emisionit ose trheqjes s paras, pra nj kanal ose mnyr e futjes s
paras n ekonomi, prkatsisht mnyr e nxjerrjes s paras nga
qarkullimi. Kur banka qendrore shet obligacione shtetrore ose
deviza, ajo ua l ato n dispozicion blersve, t cilt i japin banks
para t gatshme. E njjta gj ndodh n rastin kur banka qendrore i shet
bonot e arks si letra me vler jetshkurtr me afat skadimi deri nj
vit. N kt mnyr banka qendrore trheq paran nga qarkullimi dhe
zvoglon ofertn prmbledhse t paras, sepse dshiron, p.sh., t eliminoj
tepricn e oferts s paras dhe rrezikun nga inflacioni.
www.valmirnuredini.tk
-
Changing the Monetary Base Ndryshimet ne bazen monetareN
operacionin e blerjes s letrave me vler ose devizave nga qytetart,
ndmarrjet apo bankat afariste, banka qendrore kryen emisionin e
paras primare. N kt mnyr ajo e v paran n qarkullim me qllim q, f.v.
t shtoj ofertn e paras, t ul normat e kamatave, si dhe t rris
likuiditetin dhe investimet etj. BQK n disa vitet e fundit e
shfrytzon m s shumti shitjen dhe blerjen e devizave si kanal i
emisionit dhe i trheqjes s paras. Ksisoj ajo ndikon edhe n
qndrueshmrin e kursit valutor, d.m.th. me lkundjet e tij brenda
kornizave t caktuara, q sht pranuar si qllim i rndsishm i politiks
monetare. N prdorimin e ktij instrumenti kan rndsi t veant gjendja
dhe lvizja e rezervave devizore n bankn qendrore.
Madhsia e rezervave t devizave prcakton mundsin e banks qendrore
pr t intervenuar n tregun devizor. N luhatjet e oferts dhe krkess s
devizave e kursit valutor, n situatat e caktuara ajo mund t shtoj
ose t paksoj ofertn e devizave dhe t ruaj ose t mbroj kursin
valutor n nivel t caktuar. Zvoglimi aktivit t brendshm neto, pra
plasmanit t kreditit n ekonomin e vendit dhe emisionit t paras n
vazhd t mbuless devizore, ndikon n uljen e likuiditetit t
ndrmarrjeve vendse dhe n rritjen e varsis s tyre nga sektori
bankar. www.valmirnuredini.tk
-
The Effect of Open Market Operationswww.valmirnuredini.tk
-
Changing the Monetary Base Ndryshimet ne bazen monetare2.
Instrumenti i dyt sht norma e diskontos ose skontos. Kjo sht nj
lloj e norms s kamats, me t ciln banka qendrore u jep kredi bankave
afariste dhe kryen skontimin e kambialeve e t letrave t tjera me
vler. Banka qendrore e ul normn e diskontos kur dshiron t shtoj
ofertn e paras n form t kredive me qllim q, f.v., t mnjanoj
jolikuiditetin ose t shtoj investimet dhe prodhimin. Rritja e norms
s skontos shkakton efekte t kundrta: zvoglimin e oferts agregate t
paras, rritjen e normave t kamatave n treg dhe zvoglimin e
investimeve.
Normn e diskontos mund ta shqyrtojm si mim specifik t prdorimit
t paras primare, q banka qendrore ua jep (n form kredie) bankave
afariste. N tregun e rregulluar financiar norma e skontos duhet t
ndikoj n ecurin e normave t kamatave n treg. Norma e skontos n BPK
sot ka rndsi t vogl, sepse sht ln pasdore kanali i krijimit t paras
me ndihmn e kredive q u jepen bankave afariste. Pr kt arsye norma e
kamats n treg pr kredit n kuna dhe normat mesatare t kamats n
tregun e paras shpeshher jan m t mdha se normat e skontos. Kjo
situat tregon se gjendja e tregut financiar nuk sht e shndetshme.
www.valmirnuredini.tk
-
The Effect of Discount Loanswww.valmirnuredini.tk
-
Changing the Monetary Base Ndryshimet ne bazen monetare3.
Istrumenti i tret sht norma e rezervs s detyrueshme t likuiditetit
/r/. Ajo prbn prqindjen e paras apo t depozits, t ciln depozituesit
(qytetar, ndrmarrje etj) e kan depozituar n bankn afariste, e cila
kt para apo depozit e mban me vete ose n llogari t banks qendrore
pr t siguruar likuiditetin e vet. Banka qendrore e rrit normn e
rezervs s detyrueshme sa her q dshiron t zvogloj tepricn e rezervs
s likuiditetit (n bankat afariste) dhe kredit q jepen nga kto
teprica. N kt mnyr zvoglohen multiplikatori monetar (m.m.), paraja
depozit dhe oferta e prgjithshme e paras. Kjo mas e pushtetit
monetar zakonisht prdoret si instrument i politiks restriktive
monetare, me t ciln eliminohen tepricat e oferts n tregun e paras
dhe rreziku nga inflacioni.Zvoglimi i norms s rezervs s detyrueshme
shkakton efekte t kundrta: rriten tepricat e rezervs s likuiditetit
n bankat afariste, shtohen kredit, multiplikatori monetar dhe
oferta e trsishme e paras depozit. Kjo shkakton zvoglimin e normave
t kamatave n treg, rritjen e krkess pr kredi, rritjen e investimeve
dhe t likuiditetit t ndrmarrjes. Kt mas pushteti monetar zakonisht
e shfrytzon si pjes t politiks ekspansive monetare, me t ciln
prpiqet t mnjanoj deficitin e oferts grumbulluese t paras,
recesionin dhe jolekuditetin n sistemin
ekonomik.www.valmirnuredini.tk
-
Money Multiplier -- Multiplikatori Monetar Multiplikatori
monetar sht baras me vlern reciproke t norms s rezervs s
detyrueshme, d.m.th. m.m = 1/r mund ta llogaritim edhe n tjetr
mnyr, d.m.th. si raport n mes shums s depozitave t krijuara
rishtaz, prkatsisht mass s paras n kuptim t ngusht (M1) nga nj an
dhe paras primare (bazs monetare) BM ose M0) ose depozits
fillestare (DF), n ann tjetr. Pra, multiplikatori monetar sht numri
q tregon sa her mund t rritet maksimalisht sasia e paras s
depozituar n sistemin bankar (d.m.th. masa e paras), nse paraja
primare (emituar nga banka qendrore) ose depozita fillestare e vn n
bankat afariste nga kursimtart, rritet n nj njsi monetare. Mund ta
shkruajm:
D = DepozitatR = reservat, dhe R/D = required reserve ratio
(raporti I rezervave te obliguara).100,000=100,000(1/0.1
)=1,000,000
www.valmirnuredini.tk
-
Money Multiplier -- Multiplikatori MonetarN qoft se, p.sh.,
norma e rezervs s detyrueshme sht /r/ = 1/10, kurse norma e teprics
s rezervs /s/ - 9/10, ather sistemi bankar nga depozita fillestare
prej 1000 euro mund t krijoj depozita t reja (DR) q jan dhjet her m
t mdha se depozitat fillestare. Procesi i shumimit t depozitave
matematikisht mund t paraqitet si varg konvergjent gjeometrik i
zvoglueshm q ka si baz normn e teprics s rezervave dhe kufirin e t
cilit e tregon shuma maksimale e depozitave t reja, e cila n
shembullin e prmendur sht: DR = 1000 + 900 + 810 + 729 +... = 1000
x 1 + 9/10 + (9/10)2 + (9/10)3 + ... + (9/10)nW = 1000 x
1/(1-9/10)W= 1000 x (1/0,1) = 10.000.
Rritja e norms s rezervs s detyrueshme dhe shtimi vullnetar i
rezervave mbi nivelin e caktuar, zvoglojn mundsin e rritjes s
oferts s paras (mass monetare). Rnia e norms s rezervave t
detyrueshme dhe rritja e tepricave t rezervave shton mundsin e
zgjerimit t kredive dhe mass s paras. Ekspansioni i oferts s paras
ndodh n pajtim me madhsin e multiplikatorit monetar
(m.m.).www.valmirnuredini.tk
-
Money Multiplier Multiple Deposit Creation
Crucial assumptions: loans are not kept as currency
(re-deposited), banks do not hold excess reserves at
allwww.valmirnuredini.tk
34444444