İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİSİNİN EL KİTABIdosya.marmara.edu.tr/ikf/ceko/Kitaplar/insankaynaklar...VIII BÖLÜM III İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE PLANLAMA İNSAN KAYNAKLARI

Beta

İNSAN KAYNAKLARIYÖNETİCİSİNİN

EL KİTABI

Prof. Dr. Neslihan OKAKIN Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR

T.C. Marmara Üniversitesi İktisat FakültesiÇalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri

Bölümü Öğretim Üyeleri

YENİLENMİŞ 3. BASKI

Yayın No : 3301 İşletme - Ekonomi : 743

3. Baskı – Ekim – 2015 – İSTANBUL

ISBN 978 - 605 - 333 - 444 - 6

Cop yright© Bu ki ta b›n bu ba s› s› n›n Tür ki ye’de ki ya y›n hak la r› BE TA Ba s›m Ya y›m Da €› t›m A.fi.’ye ait tir. Her hak k› sak l› d›r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f› k›s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka her han gi bir fle kil de ço €al t› la maz, da €› t› la maz. Nor mal öl çü yü aflan ik ti bas lar ya p› la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur.

Dizgi : Beta Bas›m A.fi.

Bask›-Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL (Sertifika No: 12028) 0212 565 01 22 - 0212 565 02 55Kapak Tasarım : Veysel Coşkun

Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi. (Sertifika No. 16136)Narl›bahçe Sokak Damga Binas› No: 11Ca€alo€lu - ‹STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com

Prof. Dr. Ali Rıza OKUR hocamıza sağlıklı, mutlu ve uzun

ömürler dileğiyle…

SUNUŞ

Yirmi birinci yüzyılın ilk beş yıllık dönemini geride bıraktığımız günü­müzde örgütlerin ve dolayısıyla çalışma yaşamının çok hızlı bir biçimde değiştiğini ve dönüştüğünü izlemekteyiz. İşe alımla başlayan, iş yaşamı ile süren ve çeşitli nedenlerle sonlanan bu süreçte işletmelerin İnsan Kaynak­ları bölümlerinin sorumlulukları gittikçe artmakta ve karmaşıklaşmakta­dır. Karşı karşıya kalınan sorunların büyük bir kısmı toplumsal, bireysel ve hukuksal çevre ile yakından ilgilidir. İnsan Kaynakları yöneticisi, mü­cadele ettiği tüm sorunları bu çerçevede ele almalıdır.

Küreselleşme sonucu ortaya çıkan dinamikler, işletmeleri, “personel yönetimi” anlayışını terk ederek “insan kaynakları” anlayışına yö­nelmeye zorlamaktadır. Bu anlayış değişikliği ile birlikte çalışanları bir yandan “etkin ve verimli” bir yandan da “mutlu ve istekli” kılmak sorumluluğu da İnsan Kaynakları yöneticisine yüklenmiş bulunmakta­dır. Temel sorun ise, çalışanların, bir yandan üzerlerinde sürekli olarak insan kaynaklarının izlediği “performans baskısı”nı hissederken, ruh ve beden sağlıklarını da koruyarak nasıl mutlu ve üretken olacaklarıdır. Özellikle vasıflı iş gücünün daha çok etkin olmaya başladığı üretim süreç­lerinde sendikal örgütlenmeler de yetersiz kalabilmektedir. Bu durumda çalışanların haklarını korumak büyük ölçüde yasalarla mümkün görül­mektedir.

Yeni dünya düzeninin ülkemize yansımaları sonucu ortaya çıkan manzara ise bize bu değişim sürecinin henüz tamamlanmadığını işaret et­mektedir. İş hayatını ve sosyal güvenliği düzenleyen yasalar sık sık deği­şikliklere uğramaktadır. Bilindiği gibi çalışanın da işverenin de haklarını ve yükümlülüklerini korumak ve kollamak görevi ve sorumluluğu insan kaynakları yönetiminindir. Bu nedenle işletmelerde İnsan Kaynakları ça­lışanlarının karşılaştıkları veya karşılaşabilecekleri yasal sorumlulukları bilerek hareket etmeleri çok önemlidir.Çalışanların ve çalıştıranların İş Hukukundan doğan hakları bilmesi, bugün dünkünden daha fazla önem taşır olmuştur. Zira anlaşılmaz ve yoruma açık hükümleriyle işçi ve işve­ren için içinden çıkılmaz bir nitelik arz eden çalışma mevzuatı, adeta “de­mir leblebi” gibidir. Oysa sosyal yasalar, sadece okuması yazması olan bir

VI

işçinin okuduğunda anlayabileceği kadar yalın ve anlaşılır olmalıdır. Ne yazık ki yasalarımız böyle değildir. Giderek karmaşıklaşan çalışma mev­zuatımızda artık her çalışanın ve çalıştıranın danışacağı bir uzmana ih­tiyacı vardır. Danışmadan atılacak bir adım, verilecek bir karar sürekli zarara uğramak sonucunu doğurabilir.

Bu kitap, İnsan Kaynakları alanında çalışanların faaliyetlerini yürü­türken karşılaşmaları söz konusu olabilecek İş Hukuku ile ilgili konulara yasal açıdan ışık tutmak amacını da gütmektedir. Kitabın İnsan Kaynak­larının temel fonksiyonlarını ele alan (1­2­3­4­6­9­11 ve 13) bölümleri Prof. Dr. Neslihan OKAKIN, İş Hukukuna ilişkin (5­7­8­10­12­15­16­17­18 ve 19.) bölümleri ise Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR tarafından kaleme alınmış tır. 14. bölüm Arş. Gör.Altan BAŞARAN ve Arş. Gör. Hazel AGUN tarafından ha­zırlanmıştır. Kitabın sonuna, sorunlara ışık tutacak Yargıtay kararların­dan örnek ler de eklenmiştir.

İnsan Kaynakları yöneticilerinin en çok sordukları soruların hiç ol­mazsa bir kısmına bu kitapla cevap verebilmeyi umuyoruz. Kitabın faydalı olmaktan öte akademik bir iddiası yoktur. Muhtemel eksik ve hataların sorumluluğu da elbette bizlere aittir. Sonraki baskılarda dikkate alınmak üzere kitabımıza eleştiri ve katkılarını bildirecek okurlara şimdiden teşek­kür ederiz.

Kitabımızın Üçüncü Baskısının yayımını sağlayan Sayın Seyhan SATAR’a, sayfa düzeni ve yayına hazırlama konusunda emeği geçen Sayın Veysel COŞKUN’a, kitabın elinize geçmesi için her aşamada gayret göste­ren BETA Yayınevinin tüm emekçilerine sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.

Eylül 2015, İstanbul

Prof. Dr. Neslihan OKAKIN Prof. Dr. Müjdat ŞAKAR

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ .......................................................................................................................VKISALTMALAR .....................................................................................................XXI

BÖLÜM I

PERSONEL YÖNETİMİNDEN İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNE GEÇİŞ

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNİN AMACI ....................................................... 3

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE STRATEJİK ANLAYIŞ ............................. 5

İNSAN KAYNAKLARI BÖLÜMÜNÜN ÖRGÜTLENMESİ ...................................... 7

BÖLÜM II

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE İŞ ANALİZİ

İŞ ANALİZİ......... ....................................................................................................... 9

İŞ ANALİZİNDE KULLANILAN KAVRAMLAR .................................................... 10

İŞ ANALİZİNİN AMACI VE KULLANILDIĞI ALANLAR ...................................... 11

İŞ ANALİZİ SÜRECİ ................................................................................................12

İŞ ANALİZİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER ......................................................13

1. Geleneksel Yöntemler ............................................................................13

2. Yapılandırılmış Yöntemler ....................................................................13

a. Görev Envanteri ...........................................................................14 b. Pozisyon Analizi Formu (PAQ) ....................................................14 c. Fonksiyonel İş Analizi ..................................................................15

3. Kritik Vakalar Tekniği ...........................................................................15

İŞ ANALİZLERİ SONUÇLARI .................................................................................16

1. İş Tanımları ...........................................................................................162. İş Gereklilikleri ......................................................................................163. İş Performansı Standartları .................................................................164. İş Sınıflarının Oluşturulması ................................................................17

VIII

BÖLÜM III

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE PLANLAMA

İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI ....................................................................21

İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASININ AMACI VE KAPSAMI ....................... 23

1. Dış Faktörler......................................................................................... 26

2. Örgütsel Faktörler ................................................................................ 26

3. İşgücü Faktörleri .................................................................................. 26

İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASINDA BAŞVURULAN TAHMİN TEKNİKLERİ ..........................................................................................28

Yargısal-Sezgisel Tahmin Teknikleri .............................................................28

Geleneksel Yönetici Yargısına Dayanan Tahminler ...........................28

Delfi Tekniği ..........................................................................................28

Nominal Teknik .....................................................................................29

Sayısal-İstatistiksel Tahmin Teknikleri ........................................................30

Basit Doğrusal Regresyon Analizleri ..................................................30

Çoklu Regresyon Analizleri ...................................................................31

İNSAN KAYNAKLARI PLANLARININ HAZIRLANMASI .....................................31

Yerleştirme Çizelgelerinin Hazırlanması .......................................................31

İnsan Kaynağı Temininin Planlanması ......................................................... 32

İnsan Kaynakları Planlarının Son Şeklini Alması ......................................... 34

BÖLÜM IV

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE İŞE ALMA SÜRECİ

ADAY TOPLAMA SÜRECİ ..................................................................................... 37

ADAY TOPLAMA YÖNTEMLERİ ...........................................................................38

İç Kaynaklardan Aday Toplama Yöntemleri ................................................. 39

Örgütte Çalışanların Terfi Ettirilerek Boş Pozisyonların Doldurulması ........................................................................................ 39

Dış Kaynaklardan Aday Toplama Yöntemleri .............................................. 39

İşveren Kaynakları ...............................................................................40Kendiliğinden Başvurmuş Olanların Değerlendirilmesi .....................41Danışmanlık Kuruluşları .......................................................................41Diğer Kurumlar ....................................................................................42

PERSONEL SEÇİM SÜRECİ ...................................................................................44

IX

PERSONEL SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER............................................... 47

PERSONEL SEÇİM TEKNİKLERİ .........................................................................48

Başvuru Formlarının ve Özgeçmişlerin İncelenmesi....................................48

Referanslar .....................................................................................................49

Testler........ ....................................................................................................50

Testlerin Geçerliliği .............................................................................. 50 Testlerin Güvenilirliği ...........................................................................51 Test Çeşitleri ..........................................................................................51

Psikoteknik Testler ........................................................................................ 52

Görüşme... ...................................................................................................... 53

Yapılandırılmış Görüşme ..................................................................... 54 Yarı Yapılandırılmış Görüşme ............................................................ 54 Serbest Görüşme (Yapılandırılmamış Görüşme) ............................... 55

Diğer Teknikler .............................................................................................. 55

PERSONEL SEÇİM SÜRECİNİN TAMAMLANMASI ........................................... 56

BÖLÜM V

İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI

İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ ...................................................................... 59

Genel Ehliyet Şartları .................................................................................... 59

İş Hukukuna Özgü Ehliyet Sınırlamaları ......................................................60

Küçük İşçi Çalıştırma Yasağı ...............................................................60İzinsiz Yabancı İşçi Çalıştırma Yasağı ................................................ 63 Sağlık Durumu Uygun Olmayan İşçileri Çalıştırma Yasağı ............. 64

İŞ SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ ................................................................................... 65

İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ .............................................................................68

Sürekli-Süreksiz İş Sözleşmeleri ...................................................................68

Süresi Belirli-Süresi Belirsiz İş Sözleşmeleri ................................................68

Deneme Süreli-Deneme Süresiz İş Sözleşmeleri .......................................... 69

Tam Süreli-Kısmî Süreli İş Sözleşmeleri ...................................................... 70

Kısmi Süreli İş Sözleşmelerinin Yaygınlaşması .................................. 70 Kısmi Süreli Çalıştırmanın İşverene Yararı ........................................71 Kısmi Süreli Çalışanların Hakları ....................................................... 73

Takım Sözleşmesi .......................................................................................... 75

İŞ SÖZLEŞMESİNDE İŞÇİNİN BORÇLARI ........................................................... 76

X

İş Görme Borcu .............................................................................................. 76

Sadakat Borcu ................................................................................................ 79

İşverenin Emir ve Talimatlarına Uyma Borcu .............................................. 79

Rekabet Etmeme ve Sır Saklama Borcu ........................................................80

BÖLÜM VI

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE ORYANTASYON VE İŞE YERLEŞTİRME

ORYANTASYON ......................................................................................................84

ORYANTASYON EĞİTİMİNİN HAZIRLANMASI .................................................84

Oryantasyon Eğitimi Programlarının Amacı ve İçeriği ................................84

Oryantasyon Eğitimi Programlarının Sağladığı Yararlar .............................86

Oryantasyon Eğitimi Programlarının Geliştirilmesi .................................... 87

Oryantasyon Eğitimine Katılan Yeni Personelin Özelliklerinin İncelenmesi ...........................................................................................88Oryantasyon Eğitiminden Sorumlu Olacak Kişilerin Belirlenmesi ...89İş Arkadaşlarının Yeni Personel Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması .89Oryantasyon Eğitiminin Süresi ve Uygulanacağı Yerin Belirlenmesi ..90Oryantasyon Eğitiminde Kullanılacak olan Araç ve Yöntemlerin Saptanması ............................................................................................91

ORYANTASYON EĞİTİMİNİN UYGULANMASI ....................................... 92

İşletmeye Yönelik Bilgilerin Verilmesi .......................................................... 93

Bölüme ve İşe Yönelik Bilgilerin Verilmesi .................................................. 94

Oryantasyon Eğitiminin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi ............................ 94

İŞE YERLEŞTİRME .............................................................................. 96

YERLEŞTİRME KARARLARININ SINIFLANDIRILMASI .................................. 97

Terfiler...... ..................................................................................................... 97

Üstünlük Temelli Terfiler ...................................................................... 97Kıdem Temelli Terfiler .......................................................................... 97

Transferler .....................................................................................................98

Rütbe İndirimi ...............................................................................................98

İŞTEN AYRILMALAR .............................................................................................98

Aşınma...... .....................................................................................................99

İşin Sona Ermesi ...........................................................................................99

İşe Son Verilmesi ...........................................................................................99

XI

YERLEŞTİRMEDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR ............................................... 100

İNSAN KAYNAKLARININ GELİŞTİRİLMESİ ......................................................101

Personelin Eskimesi: ................................................................................... 102

İnsan Gücünün Çeşitliliği ........................................................................... 103

İşten Ayrılmalar .......................................................................................... 103

BÖLÜM VII

İŞ SÖZLEŞMESİYLE İŞE ALMA ZORUNLULUĞU (ZORUNLU İSTİHDAM)

ENGELLİ VE ESKİ HÜKÜMLÜ İSTİHDAMI ZORUNLULUĞU ........................ 105

Zorunlu İstihdam Oranları .......................................................................... 105

Çalıştırılacak Engelli ve Eski Hükümlü İşçi Sayısının Tespiti .....................107

Kısmi Süreli Çalışanların Tam Süreli Çalışmaya Nasıl Dönüştürüleceği .......................................................................................... 108

Türkiye İş Kurumu’nun Aracılığı ................................................................ 109

İşyeri ve Çalışma Koşullarının Engellilere Göre Hazırlanması .....................110

Engellilerin Çalıştırılamayacakları İşler ve Eski Hükümlülerin Çalıştırılmayacakları İşyerleri .....................................................................110

Korumalı İşyerleri ........................................................................................ 111

ASKERLİK VEYA KANUNÎ BİR ÖDEV SEBEBİYLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİLERİ YENİDEN İŞE ALMA ZORUNLULUĞU .............................................. 112

İŞYERİ HEKİMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU ... 113

İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLERİNİN YENİDEN İŞE ALINMASI ZORUNLULUĞU .................................................................................................... 115

BÖLÜM VIII

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ

İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH DIŞINDA SONA ERMESİ....................................... 117

Tarafların Anlaşmasıyla Sözleşmenin Sona Ermesi (İkale) ........................ 117

Taraflardan Birinin Ölümü ile Sözleşmenin Sona Ermesi ......................... 120

Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Sürenin Dolması İle Sözleşmenin Sona Ermesi ........................................................................... 120

İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH YOLUYLA SONA ERMESİ ..................................... 121

Fesih Kavramı ve Feshin Şekli .....................................................................121

Fesih Çeşitleri ...............................................................................................122

XII

SÜRESİ BELİRLİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ....................................................123

SÜRESİ BELİRLİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDAN FESHİ ............................................................................................123

Kanuni Düzenleme .......................................................................................123Tazminatın Belirlenmesi ..............................................................................124Geri Kalan Süreye İlişkin Ücretin Tazminat Niteliğinde Olması ................124İşçinin Yapmaktan Kurtulduğu Giderlerin İndirilmesi ...............................126

İşçinin Başka Bir İş Yaparak Kazandığı veya Kazanmaktan Bilerek Kaçındığı Yararların İndirilmesi ..................................................................126

SÜRESİ BELİRLİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİ TARAFINDAN FESHİ ................. 128

SÜRESİ BELİRSİZ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ..................................................129

İŞÇİ VEYA İŞVEREN TARAFINDAN FESİH BİLDİRİM SÜRESİ VERİLMESİ ..............................................................................................129

Fesih Bildirim Süresinin Amacı ...................................................................129

Fesih Bildirim Süreleri .................................................................................129

BİLDİRİM SÜRELERİNE UYULMAMASININ HUKUKÎ SONUCU .................... 131

Bildirim Sürelerine İlişkin Ücretin İşçiye Peşin Ödenmesi ......................... 131İhbar Tazminatı ............................................................................................132

FESİH BİLDİRİM SÜRESİ İÇİNDE İŞÇİYE YENİ İŞ ARAMA İZNİ VERİLMESİ .....................................................................................134

İŞVERENİN FESİH HAKKINI KÖTÜYE KULLANMASI VE SONUÇLARI ........135

Kötüniyet Tazminatı .....................................................................................135Sendikal Tazminat ........................................................................................135

FESHİN SINIRLANDIRILMASI ...........................................................................137

FESHİN GECİKTİRİLMESİ .................................................................................. 138

İşçinin Raporlu veya İzinli Olduğu Sürede Feshin Geciktirilmesi ............. 138Geçici Silah Altına Alınan İşçinin Sözleşmesinin Feshinin Geciktirilmesi .. 138Grev ve Lokavt Sırasında Sözleşmenin Feshinin Geciktirilmesi .................139Mevsimlik İşlerde Sözleşmenin Feshinin Geciktirilmesi ............................139

ÇALIŞMA KOŞULLARINDA DEĞİŞİKLİK VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ..... 140

SÜRESİ BELİRLİ VEYA BELİRSİZ İŞ SÖZLEŞMELERİNİN HAKLI SEBEPLE DERHÂL FESHİ ....................................................................................143

SÖZLEŞMENİN İŞÇİ TARAFINDAN HAKLI SEBEPLE DERHÂL FESHİ ......... 144

Sağlık Sebepleri ........................................................................................... 144İşverenin Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Hâlleri ve Benzerleri ....145Zorlayıcı Sebepler ........................................................................................ 149

XIII

SÖZLEŞMENİN İŞVEREN TARAFINDAN HAKLI SEBEPLE DERHÂL FESHİ .... 150

Sağlık Sebepleri ........................................................................................... 150İşçinin Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Hâlleri ve Benzerleri ........152Zorlayıcı Sebepler .........................................................................................156İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması ...........................................156

BÖLÜM IX

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE PERFORMANS DEĞERLENDİRME

PERFORMANS DEĞERLENDİRME .....................................................................159

Başarılı bir Performans Değerlendirme Sisteminin Oluşturulması .......... 160

Performans Değerlendirmenin Amacı ve Yararlanılan Alanlar .................. 161

PERFORMANS YÖNETİMİ ...................................................................................162

Performans Değerlendirme Süreci ...............................................................163

Performans Ölçütlerinin Oluşturulması .............................................163Performans Değerlendirmenin Uygulanması ............................................. 164

Performans Değerleyiciler ................................................................. 164Performans Değerlendirme Uygulama Sıklığı ................................. 164

PERFORMANS DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN YÖNTEMLER ..............165

Kişinin Tek Başına Değerlendirmesinin Yapıldığı Yöntemler .....................165

Derecelendirme Yöntemi ....................................................................165Zorunlu seçim Yöntemi ....................................................................... 166Tanımlayıcı Metin ...............................................................................167Kritik Boyutlar Yöntemi ..................................................................... 168Kontrol listesi yöntemi........................................................................ 169

Kıyaslamalı Değerlendirme Yöntemleri .......................................................170

Sıralama Yöntemi ...............................................................................170Alternatif Sıralama Yöntemi ...............................................................170Adam Adama Kıyaslama Yöntemi...................................................... 171Zorunlu Dağılım Yöntemi .................................................................... 171

Diğer Yöntemler ...........................................................................................172

Davranışsal Temellere Dayalı Performans Değerleme .....................172Amaçlara Göre Performans Değerleme .............................................172360 Derece Geri Bildirim .....................................................................172Takıma Dayalı Performans Değerleme ..............................................173

PERFORMANS DEĞERLENDİRMEDE YAPILAN HATALAR ............................173

XIV

BÖLÜM X

İŞ GÜVENCESİ

GENEL OLARAK ....................................................................................................177

İŞ GÜVENCESİ HÜKÜMLERİNDEN YARARLANMA ŞARTLARI .....................179

1. Otuz veya Daha Fazla İşçi Çalıştıran Bir İşyeri ya da

İşletmede Çalışmak..............................................................................179

2. En Az Altı Aylık Kıdeme Sahip Olmak ............................................... 182

3. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışmak .......................................... 182

4. 18. Maddede Belirtilen İşveren Vekillerinden Olmamak .................. 182

FESHİN GEÇERLİ BİR SEBEBE DAYANMASI ................................................... 183

1. Geçerli Sebep Kavramı ....................................................................... 183

2. İşçinin Yeterliliğinden ve Davranışlarından Kaynaklanan Geçerli Sebepler .................................................................................. 184

a) İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Sebepler ....................... 184

b) İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Sebepler ......................185

3. İşletmenin, İşyerinin veya İşin Gereklerinden Kaynaklanan Sebepler ........................................................................185

a) İşyeri Dışından Kaynaklanan Sebepler .................................... 186

b) İşyeri İçi Sebepler ..................................................................... 186

4. Feshin Son Çare Olması İlkesi ............................................................ 186

SÖZLEŞMENİN FESHİNDE USUL VE FESHE İTİRAZ ......................................187

GEÇERSİZ FESHİN SONUÇLARI ........................................................................ 188

1. İşe İade Edilen İşçinin İşe Başlatılması ............................................. 188

2. İşçinin İşe Başlatılmaması Halinde İşverenin Yapacağı Ödemeler ............................................................................................. 190

a) İşe Başlatmama Tazminatı ........................................................ 190

b) Dört Aylık Boşta Geçen Süre Ücreti ........................................... 191

c) Faiz ..............................................................................................193

ç) İşsizlik Ödeneğinin Durumu ......................................................193

d) Sosyal Sigorta İşlemleri Bakımından Durum.............................193

TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA ......................................................................................... 194

1. Toplu İşçi Çıkarmanın Özelliği Olan Bir Fesih Türü Olması ............. 194

2. Toplu İşçi Çıkarmanın Tanımı ............................................................195

3. Feshin Hüküm Doğurma Zamanı ...................................................... 196

XV

BÖLÜM XI

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE ÜCRETLENDİRME VE ÜCRET YÖNETİMİ

ÜCRETLENDİRME ............................................................................................... 199

ÜCRETLENDİRME SÜRECİ ................................................................................200

İş Analizleri ..................................................................................................202

İş Değerlemesi .............................................................................................202

Sıralama Yöntemi ..............................................................................204Sınıflandırma Yöntemi .......................................................................205Faktör Karşılaştırma Yöntemi ...........................................................206Puan Yöntemi ...................................................................................... 210

İş Değerleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması ............................................213

Ücret ve Maaş Araştırmaları ........................................................................214

İşlerin Fiyatlandırılması ...............................................................................215

ÜCRET YÖNETİMİ ................................................................................................216

Eşitlik İlkesi ..................................................................................................216Dengeli Ücret İlkesi ......................................................................................217Kıdeme Göre Ücret İlkesi .............................................................................217Bütünlük İlkesi .............................................................................................217Objektiflik İlkesi............................................................................................217Esneklik İlkesi ...............................................................................................217Açıklık İlkesi .................................................................................................217

BÖLÜM XII

İŞ HUKUKU AÇISINDAN ÜCRET

İŞVERENİN ÜCRET ÖDEME BORCU ..................................................................219

Ücretin Tanımı..............................................................................................219

Ücret Sistemleri ..........................................................................................220

Aylık Maktu Ücret........................................................................................220

Asgarî Ücret ..................................................................................................221

Ücretin Ödenme Yeri ...................................................................................222

Ücretin Ödenme Zamanı .............................................................................222

Ücretin Korunması ......................................................................................223

XVI

BÖLÜM XIII

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE KARİYER

KARİYER............ ................................................................................................... 227

KARİYER İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR .....................................................228

Kariyer Evreleri ...........................................................................................228İlk Kariyer Dönemi .............................................................................229İlerleme ...............................................................................................229Kariyer Ortası .....................................................................................230Kariyer Sonu .......................................................................................230

Kariyer Yolu .................................................................................................231Kariyer Amaçları .........................................................................................232

Genel Amaçlar ....................................................................................233Özel Amaçlar .......................................................................................233

Kariyer Planlama ........................................................................................233Kariyer Yönetimi .........................................................................................234

KARİYER GELİŞTİRME ....................................................................................... 235

KARİYERDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR ......................................................... 237

Kariyer Platosu .......................................................................................... 237Yetenek Demodeliği .....................................................................................238Cam Tavan ..................................................................................................238Çift Kariyerli Eşler ......................................................................................239Ay Işığı Sorunu ............................................................................................240

BÖLÜM XIV

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE EĞİTİM VE ÖĞRENME

ÖĞRENME KAVRAMI ..........................................................................................242

ÖĞRENME TEORİLERİ ......................................................................................243

Davranışsal Teori .........................................................................................244

Klasik Koşullanma ..............................................................................244Edimsel Koşullanma ........................................................................... 245

Bilişsel Teori ................................................................................................246

Sosyal Öğrenme Teorisi ............................................................................... 247

Yapılandırmacı Teori ...................................................................................248EĞİTİM KAVRAMI VE EĞİTİMİN AMAÇLARI ..................................................248

Eğitimin Yararları ........................................................................................250

XVII

EĞİTİM SÜRECİ ....................................................................................................251

Eğitim İhtiyaçlarının Belirlenmesi ...............................................................251

Eğitim Programının Hazırlanması ve Uygulanması ................................... 254

Eğitim Yöntemleri ....................................................................................... 255

İş Başında Eğitim......................................................................................... 255Oryantasyon Eğitimi .......................................................................... 255Çıraklık Eğitimi ................................................................................... 256İş Rotasyonu ....................................................................................... 256Yönlendirme (Coaching) .................................................................... 256Staj Yoluyla Eğitim ............................................................................. 257

İş Dışında Eğitim ......................................................................................... 257Anlatım Yöntemi .................................................................................258Örnek Olay Yöntemi ...........................................................................258 Rol Oynama .......................................................................................258İşletme Oyunu Yöntemi ...................................................................... 259Duyarlılık Eğitimi ............................................................................... 259Açık Alan Eğitimleri ...........................................................................260Simülasyon Yöntemleri ......................................................................260

Eğitimin Değerlendirilmesi .........................................................................260

BÖLÜM XV

İŞVERENİN İŞÇİYİ KORUMA BORCU

KORUMA BORCUNUN KAPSAMI .......................................................................263

İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ .. 263

Tedbir Alma Yükümlülüğü ..........................................................................263

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Oluşturma Zorunluluğu .............................264

İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimini Verme Yükümlülüğü .............................. 265

İş Kazasını Bildirme Yükümlülüğü ............................................................. 265

İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi Çalıştırma Yükümlülüğü ............... 265

İŞVERENİN SORUMLULUĞU ............................................................................. 265

İşverenin Hukukî Sorumluluğu ................................................................... 265

İşverenin Cezaî Sorumluluğu ......................................................................269

İŞÇİLERİN GÜVENLİKSİZ İŞYERİNDE ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI .... 269

İŞVERENİN EŞİT İŞLEM YAPMA BORCU ..........................................................270

İŞVERENİN DİĞER BORÇLARI ...........................................................................271

XVIII

BÖLÜM XVI

ÇALIŞMA SÜRELERİ

NORMAL ÇALIŞMA SÜRELERİ .......................................................................... 273

Haftalık Çalışma Süresi ............................................................................... 273

Günlük Çalışma Süresi ................................................................................ 274

Çalışma Süresinden Sayılan Haller ............................................................. 275

ÖZELLİĞİ OLAN İŞLERDE ÇALIŞMA SÜRESİ .................................................. 276

Taşımacılık İşlerinde ................................................................................... 276

Postalar Halinde Çalışılan İşlerde ............................................................... 276

Sağlık Kuralları Bakımından Riskli İşlerde ................................................ 276

Yeraltı Maden İşlerinde ............................................................................... 277

TELAFİ ÇALIŞMASI ............................................................................................. 277

KISA ÇALIŞMA... ..................................................................................................278

FAZLA ÇALIŞMA SÜRELERİ ...............................................................................282

“Fazla Çalışma” Kavramı .............................................................................282

“Fazla Sürelerle Çalışma” Kavramı .............................................................283

Fazla Çalışma Ücreti veya Serbest Zaman ..................................................283

Fazla Çalışma Çeşitleri ................................................................................285

Fazla Çalışmanın Yasaklandığı İşler ve Kişiler ........................................... 287

GECE ÇALIŞMALARI ...........................................................................................288

Gece Çalışması Kavramı ..............................................................................288

Gece Çalıştırma Yasakları ............................................................................289

BÖLÜM XVII

DİNLENME SÜRELERİ

GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ ARASINDA DİNLENME: ARA DİNLENMESİ ................................................................................................291

HAFTALIK DİNLENME: ÜCRETLİ HAFTA TATİLİ .....................................................................................292

BAYRAM VE YILBAŞI DİNLENMESİ: ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİLLER .............................................................293

YILLIK DİNLENME: YILLIK ÜCRETLİ İZİN .........................................................................................294

XIX

Yıllık Ücretli İzine Hak Kazanmak İçin Çalışılması Gereken Süre ............. 295

Kanunî Yıllık Ücretli İzin Süreleri ............................................................... 297

Yıllık Ücretli İznin Kullanılması ..................................................................298

İznin Bölünmesi ve Yol İzni ................................................................298İzne Çıkış Tarihlerinin Belirlenmesi ..................................................298

Önceki Çalışma Sürelerinin Yıllık İzin Hakkında Dikkate Alınıp Alınmayacağı ............................................................................................... 301

Yıllık İzin Ücreti ........................................................................................... 301

BÖLÜM XVIII

KIDEM TAZMİNATI, ÇALIŞMA BELGESİ VE İBRANAME

KIDEM TAZMİNATININ TANIMI VE ŞARTLARI ..............................................303

Tanımı...... ....................................................................................................303

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları ................................................304

KIDEM TAZMİNATININ MİKTARI VE HESAPLANMASI ..................................312

Kıdem Tazminatının Miktarı ve Tavanı .......................................................312

Kıdem Tazminatının Hesaplanması.............................................................314

Kıdem tazminatı şöyle hesaplanacaktır .......................................................316

KIDEM TAZMİNATININ ZAMANINDA ÖDENMEMESİ HALİNDE GECİKME FAİZİ VE ZAMANAŞIMI .....................................................................319

KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASINDAKİ AKSAKLIKLAR ............................320

KIDEM TAZMİNATI FONU ..................................................................................321

Fon Bireysel Emeklilik Şirketleriyle İlişkilendirilecek ............................... 322

İşveren Kayıtdışına İtilecek ......................................................................... 323

İş Güvencesi Etkisiz Kılınacak .................................................................... 323

İşveren Nitelikli İşçiyi İşyerinde Zor Tutacak ............................................. 324

Kıdem Tazminatı Her Durumda Ödenmeyecek ......................................... 324

Kıdem Tazminatının Miktarı Düşecek ........................................................324

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN DİĞER SONUÇLARI ........................ 325

İşçinin Ücret Alacaklarının Ödenmesi ........................................................ 325

İşçiye Çalışma Belgesi Verilmesi ................................................................. 325

İşçiden İbraname Alınması .........................................................................326

Kanuni Düzenleme ..............................................................................326İbranamenin Niteliği .......................................................................... 327İbranamenin Şekli ve İçeriği ..............................................................328İbranamenin Yorumu ve Geçerliği .....................................................331

XX

BÖLÜM XIX

ÖZELLİĞİ OLAN İŞLERDE UYGULANACAK İŞ HUKUKU KURALLARI

POSTALAR HALİNDE ÇALIŞMALARA İLİŞKİN KURALLAR ........................... 333

Posta Sayısının Düzenlenmesi ve İlanı ....................................................... 333

İşçi Postalarının Değişme Süresi .................................................................334

Postalar Halinde Çalışmalarda Dinlenme .................................................. 334

Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılması ........................................ 335

MEVSİM VE KAMPANYA İŞLERİNDE UYGULANACAK KURALLAR .............. 336

Mevsimlik İş Sözleşmeleri Belirsiz ya da Belirli Süreli Yapılabilir .............338

Mevsimlik İşçinin Kıdem Tazminatı Çalıştığı Sürelere Göre Hesaplanır .. 339

Mevsimlik İşçi İş Güvencesinden Yararlanır ..............................................340

Mevsimlik İşçi Yıllık Ücretli İzin Hakkından Yararlanamaz ......................340

Mevsimlik İşçinin Sendikaya Üye Olma Hakkı Vardır ................................341

ALT İŞVEREN (TAŞERON) KULLANIMI ............................................................342

Alt İşverenin Tanımı ....................................................................................342

Asıl İşverenin, Alt İşverenin İşçilerine Karşı Sorumluluğu ........................ 343

Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler ................................................... 345

Yasal Düzenlemeler ............................................................................ 345Cezai Yaptırım ....................................................................................346Düzenlemelere Karşı İşveren Tepkisi ................................................346

EK

ÖZET YARGITAY KARARLARI

İŞ GÜVENCESİNE İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI ...................................... 354

İHBAR TAZMİNATINA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI ............................... 362

SÜRESİ BELİRLİ SÖZLEŞMENİN FESHİNDE GERİ KALAN SÜREYE İLİŞKİN TAZMİNAT KONUSUNDAKİ YARGITAY KARARLARI ..................... 365

CEZAİ ŞART TAZMİNATI KONUSUNDAKİ YARGITAY KARARLARI ............. 366

KÖTÜNİYET TAZMİNATI – SENDİKAL TAZMİNATA İLİŞKİN YARGITAY KARARLARI.......................................................................................368

YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................................371

KISALTMALAR

Bkz. : Bakınız

Dn. : Danıştay

E. : Esas

HD. : Hukuk Dairesi

İHU : İş Hukuku Uygulaması(Karar İncelemeleri Külliyatı)

K. : Karar

TBK. : Türk Borçlar Kanunu

TMK. : Türk Medeni Kanunu

TÜHİS : Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası İş Hukuku ve İktisat Dergisi

YKD : Yargıtay Kararları Dergisi

YKİ : Yargı Kararları ve İncelemeleri Dergisi

Yrg. : Yargıtay