1 INNOWACJE NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH Gudaszewski Wojciech Koło Naukowe Zarządzania Finansami MANAGER
1
INNOWACJE NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
Gudaszewski Wojciech
Koło NaukoweZarządzania Finansami
MANAGER
2
TENDENCJE NA ŚWIATOWYCH RYNKACH FINANSOWYCH
Rozwój nowoczesnych, szybkich i tanich technologii teleinformatycznych
Zanikanie granic pomiędzy poszczególnymi segmentami rynku finansowego
Procesy integracyjne instytucji rynku kapitałowego (giełd, izb depozytowo-rozliczeniowych, pośredników finansowych)
Powstawanie nowych produktów i usług finansowych
3
ROZWÓJ RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
Najbardziej współczesna, najdynamiczniej rozwijająca się grupa instrumentów finansowychRosnące potrzeby inwestorów wymuszają powstawanie nowych instrumentów, z reguły niestandardowych
Pojawiają się instrumenty hybrydowe (zaliczane jednocześnie do różnych grup instrumentów)
4
PRZYCZYNY ROZWOJU RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
Rosnąca zmienność cen na rynkach finansowych (m.in. kursów akcji na giełdach, cen surowców na giełdach towarowych)
Rosnąca zmienność kursów walutowych
Zmienność stóp procentowych
Wzrost ryzyka inwestycyjnego na rynkach finansowych
5
INSTRUMENTY POCHODNE
Instrument pochodny – instrument finansowy, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu finansowego (tzw. instrumentu podstawowego)
6
MOTYWY INWESTYCJI NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
Hedging - zabezpieczanie się przed niekorzystną zmianą cen instrumentu podstawowego (np. akcji) przy użyciu instrumentów pochodnych
Spekulacja - nabywanie instrumentów pochodnych w celu uzyskania ponadprzeciętnego dochodu przy jednoczesnym podjęciu nadmiernego ryzyko (wykorzystanie dźwigni finansowej)
Arbitraż - wykorzystywanie różnicy cen instrumentu na dwóch różnych rynkach w tym samym czasie, np. wykorzystywanie różnicy pomiędzy wartością teoretyczną a rynkową kontraktu terminowego
7
RYZYKO NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
ryzyko kredytowe – związane z możliwością niewywiązania się przeciwnej strony kontraktu ze swoich zobowiązań
ryzyko rynkowe – związane z niepewnością co do przyszłych cen na rynkach
ryzyko płynności – występuje gdy na rynku jest mała aktywność i zaangażowanie jego uczestników
8
RYZYKO NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
ryzyko operacyjne:ryzyko Herstatt (rozliczeniowe) – jest wynikiem różnic czasowych pomiędzy dokonaniem płatności lub dostarczeniem aktywów przez dwie strony kontraktu; niewielkie dla instrumentów pochodnych,
ryzyko prawne – spowodowane niepewnością wywołaną zmianami regulacji prawnych istniejących w otoczeniu
9
RYZYKO NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
ryzyko strategiczne – zmienność strumieni pieniężnych spowodowana zmianami w otoczeniu firmy, w tym zwłaszcza zmienność kursów walutowych, stóp procentowych, cen produktów
10
RYZYKO NA RYNKU INSTRUMENTÓW POCHODNYCH
ryzyko kredytowe
ryzyko rynkowe
ryzyko operacyjne
ryzyko strategiczne
11
OBRÓT INSTRUMENTAMI POCHODNYMI
Rynek pozagiełdowy (over-the-counter)
Rynek giełdowy (open outcry)
System elektronicznego obrotu -automatycznego kojarzenia stron, np. GLOBEX, REUTERS
12
INSTRUMENTY POCHODNE
Plain vanilla - nie mają skomplikowanej budowy, obrót nimi odbywa się zgodnie z ogólnie obowiązującymi regułami
Egzotyczne – instrumenty niestandardowe, innowacyjne
13
INSTRUMENTY POCHODNE
Kontrakty terminowe
Futures (obrót giełdowy)Forward (obrót pozagiełdowy)
Opcje (obrót giełdowy i pozagiełdowy)Swapy (obrót pozagiełdowy)
14
KONTRAKT TERMINOWY
Kontrakt terminowy - instrument finansowy, który zobowiązuje dwie stronydo zawarcia w określonym terminie w przyszłości transakcji kupna/sprzedaży ustalonej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie
15
KONTRAKT TERMINOWY
Dwie strony kontraktu (symetria zobowiązań):
Sprzedający kontrakt (pozycja krótka) –zobowiązuje się dostarczyć przedmiot kontraktu
Kupujący kontrakt (pozycja długa) –zobowiązuje się zapłacić za dostarczony przedmiot kontraktu
17
FUTURES
znajdują się w obrocie giełdowympodlegają standaryzacji (wielkość, termin zapadalności, cena, minimalna zmiana cen)rozliczenie następuje w formie pieniężnej
18
FUTURESpodmioty dokonujące transakcji kontraktami futureszobowiązują się do wniesienia depozytu zabezpieczającego
DEPOZYT ZABEZPIECZAJĄCY = depozyt wstępny (określony procent wartości kontraktu) + depozyt uzupełniający (służy obniżeniu ryzyka kredytowego w określonych dniach)
proces marking-to-market (codzienne wyliczanie inwestorowi zysków i strat)
19
FUTURES
Pozycja krótka
Pozycja długa
Spadek ceny instrumentu
podstawowego
Wzrost ceny instrumentu
podstawowego
20
FUTURES
W większości sytuacji cena na rynku terminowym jest wyższa niż na rynku kasowymSytuację, w której cena terminowa F jest wyższa od ceny kasowej S nazywa się reportem (cotango) Sytuację, w której ceny na rynku terminowym są niższe niż na rynku kasowym, nosi nazwę deportu (backwardation)
21
FUTURES
BAZABAZA – różnica między ceną spot instrumentu podstawowego a ceną kontraktu terminowego:
BAZA = S BAZA = S -- FF
22
FUTURES
KONWERGENCJAKONWERGENCJA
Ceny kontraktów terminowych w miarę upływu czasu zbliżają się do ceny bieżącej instrumentu podstawowego, a dniu wygaśnięcia kontraktu różnica wynosi O (baza dąży do zera)
24
OPCJA
Opcja typu CALL – prawo (nie zobowiązanie) do zakupu przedmiotu kontraktu przed upływem ustalonego przyszłego terminu, po określonej sztywnej cenie tzw. CENIE WYKONANIA
Opcja typu PUT – uprawnienie do sprzedaży kontraktu po ustalonej cenie przed upływem ustalonego określonego terminu.
25
STRATEGIE OPCYJNE
Kupno opcji putWystawienie opcji call
oczekiwanie wzrostu cen instrumentu podstawowego
Kupno opcji callWystawienie opcji put
oczekiwanie wzrostu cen instrumentu podstawowego
W przypadku stabilizacji cen inwestorzy preferują wystawianie opcji, gdyż od razu otrzymują premię
26
OPCJA
Wystawiający opcję otrzymuje premię i zobowiązuje się do świadczenia
Kupujący opcję nabywa PRAWO i płaci premię
27
OPCJA
Opcja jest instrumentem finansowym, chroniącym przed niekorzystnymi zmianami cen, ale pozwalającym również osiągać zyski w przypadku korzystnych zmian cen
28
OPCJA
opcje wystawiają market-makerzy (np. banki, instytucje finansowe)instrumenty o wysokiej płynnościniskie koszty transakcyjnebezpieczeństwo dzięki STANDARYZACJIprzedmiotu kontraktu (dla opcji bedących w obrocie giełdowym)
29
OPCJA
wystawca opcji jest zobowiązany do codziennego rozliczania zysków i strat z izbą rozrachunkową giełdy poprzez DM
nabywca opcji płaci tylko premię, codziennych rozliczeń nie prowadzi
30
RODZAJE OPCJI
OPCJA AMERYKAŃSKA – jej realizacja może nastąpić w dowolnym dniu przed terminem wygaśnięcia, jak i w dniu terminu wygaśnięcia opcji
OPCJA EUROPEJSKA – realizacja opcji może nastąpić wyłącznie w dniu wygaśnięcia opcji
31
CENA OPCJI
Czynniki wpływające na cenę opcji (premię):
WARTOŚĆ WEWNĘTRZNA OPCJI (intrinsic value)WARTOŚĆ CZASU POSIADANIA OPCJI (time value)
PREMIA = Max ( 0 , S-E ) + W(t)
gdzie: S – cena rynkowa E – cena wykonania
32
WARTOŚĆ WEWNĘTRZNA OPCJI
Wartość wewnętrznaWartość wewnętrzna dla opcji dla opcji CALLCALL to dodatnia różnica pomiędzy ceną rynkową kontraktu a ceną wykonania opcji
Wartość wewnętrznaWartość wewnętrzna dla opcji dla opcji PUTPUT to dodatnia różnica pomiędzy ceną wykonania opcji a ceną rynkową kontraktu
UWAGA! Gdy różnica jest ujemna to wartość wewnętrzna jest równa 0
33
WARTOŚĆ WEWNĘTRZNA OPCJIOpcja jest w cenie ( IN-THE-MONEY) jeśli wartość wewnętrzna jest dodatnia.
Opcja nie jest w cenie (OUT-OF-THE-MONEY) gdy wartość wewnętrzna jest równa 0.
Przy korzystnych zmianach cen opcja OUT-OF-THE-MONEY może stać się opcją IN-THE-MONEY
Opcje OUT-OF-THE-MONEY są bardziej ryzykowne (gdy cena instrumentu pierwotnego jest ustabilizowana premie dla opcji OUT-OF-THE-MONEY spadają szybciej niż dla opcji IN-THE-MONEY)
34
OPCJA
Cena instrumentu bazowego jest wyższa od ceny wykonania
Cena instrumentu bazowego jest niższa od
ceny wykonaniaOTMOTM
Cena instrumentu bazowego jest równa cenie wykonania
Cena instrumentu bazowego jest równa
cenie wykonaniaATMATM
Cena instrumentu bazowego jest niższa od ceny wykonania
Cena instrumentu bazowego jest wyższa od
ceny wykonaniaITMITM
Opcja sprzedażyOpcja sprzedażyOpcja kupna Opcja kupna
35
WARTOŚĆ CZASU POSIADANIA OPCJI
Wartość czasu posiadania opcjiWartość czasu posiadania opcji – to ta część premii, którą nabywca jest skłonny zapłacić za oczekiwanie na korzystną zmianę cen.
Kwota ta jest większa im więcej czasu pozostaje do terminu wygaśnięcia opcji.
Gdy zbliża się termin wygaśnięcia wartość czasu dąży do zera
36
OPCJE EGZOTYCZNE
Opcje złożoneOpcje złożone (compound options) –opcje, w których instrumentami podstawowymi są inne opcje
37
OPCJE EGZOTYCZNERodzaje opcji złożonych:
call on call – opcja kupna wystawiona na opcję kupna (daje prawo do zakupu opcji kupna z ustaloną premią)call on put – opcja kupna wystawiona na opcję sprzedaży (daje prawo do zakupu opcji sprzedaży z ustaloną premią)put on call – opcja sprzedaży wystawiona na opcję kupna (daje prawo do sprzedaży opcji kupna z ustaloną premią)put on put – opcja sprzedaży wystawiona na opcję dprzedaży (daje prawo do sprzedaży opcji sprzedaży z ustaloną premią)
38
OPCJE EGZOTYCZNE
opcja opóźnionaopcja opóźniona (delayed options) – opcja kupna wystawiona na opcję, w której cena wykonania jest ustalona jako cena instrumentu podstawowego w dniu wykonania pierwszej opcji.Cena wykonania drugiej opcji znana dopiero w momencie wykonania pierwszej opcji
39
OPCJE EGZOTYCZNE
Opcja atlantyckaOpcja atlantycka (bermudzka) – można ją wykonać w pewnych ustalonych dniach do terminu wygaśnięcia włącznie
Opcja Opcja perpetualnaperpetualna – wystawiana bezterminowo, traci ważność w momencie wykonania
40
OPCJE EGZOTYCZNE
Opcja wyboruOpcja wyboru – posiadacz opcji może w terminie do wygaśnięcia opcji wybrać, czy daną opcję traktuje się jako opcję kupna czy jako opcję sprzedaży
41
OPCJE EGZOTYCZNE
Opcja Opcja paypay--laterlater – premia płacona jest w momencie wykonania opcjiFakt, iż posiadacz opcji nie ponosi żadnych nakładów jest zrekompensowany wyższą premią w tej opcji w porównaniu z opcją klasyczną
42
OPCJE EGZOTYCZNEOpcja binarnaOpcja binarna – w przypadku wykonania daje posiadaczowi stały, ściśle określony dochód niezależnie od ceny instrumentu podstawowego
Rodzaje:all-or-nothing (o wykonaniu tej opcji i o otrzymaniu stałego dochodu decyduje fakt czy opcja jest „in-the-money” w terminie wygaśnięcia)one-touch (o wykonaniu i otzrymaniu stałego dochodu decyduje to, czy w całym okresie do terminu wygaśnięcia opcja była przynajmniej raz „in-the-money”)
43
OPCJE EGZOTYCZNE
Path Path dependent dependent optionsoptions – opcje, w których dochód zależy od ceny instrumentu podstawowego do terminu wygaśnięcia
44
OPCJE EGZOTYCZNE
Niektóre opcje mogą uwzględniać cenę Niektóre opcje mogą uwzględniać cenę instrumentu podstawowego w pewnym instrumentu podstawowego w pewnym okresie a nie tylko w dniu wykonaniaokresie a nie tylko w dniu wykonania
Opcja azjatyckaOpcja azjatycka – w dniu wykonania bierze się średnią cenę instrumentu podstawowego w ustalonym okresie (zapobiega manipulacji i przypadkowości)
45
OPCJE EGZOTYCZNEWystępują także opcje, w których cena wykonania jest określona dopiero w momencie wykonania:
average strike optionaverage strike option – cena wykonania jest średnią z cen instrumentu podstawowego w ustalonym okresielookback lookback –– ceną wykonania dla opcji kupna jest cena minimalna z ustalonego okresu, dla opcji sprzedaży cena maksymalna z tego okresu
46
OPCJE EGZOTYCZNEOpcje, w których cena wykonania zmienia się w okresie do terminu wygaśnięcia:
cliquetcliquet – cena wykonania w ustalonych dniach zmienia się i jest ustalana na poziomie instrumentu podstawowego w tych dniachladderladder – cena wykonania zmienia się gdy cena instrumentu podstawowego osiąga pewien ustalony poziom, wtedy cena wykonania ustala się na tym poziomieshoutshout – cena wykonania zmienia się zgodnie z decyzją posiadacza , w momencie przez niego wybranym, ustalana na poziomie ceny instrumentu podstawowego w tym momencie
47
OPCJE EGZOTYCZNEOpcje barieroweOpcje barierowe – cena instrumentu podstawowego decyduje o okresie ważności opcji
Traci ważność, gdy cena instrumentu podstawowego spadnie poniżej ustalonej
wartości
Ważnadown-and-out
Traci ważność, gdy cena instrumentu podstawowego przekroczy ustaloną wartość
Ważnaup-and-out
Staje się ważna gdy cena instrumentu podstawowego spadnie poniżej ustalonej
wartości
Nieważnadown-and-in
Staje się ważna gdy cena instrumentu podstawowego przekroczy ustaloną wartość
Nieważnaup-and-in
Zmiana ważności (przed terminem Zmiana ważności (przed terminem wygaśnięcia)wygaśnięcia)
Ważność w momencie Ważność w momencie wystawieniawystawienia
Nazwa opcjiNazwa opcji
48
OPCJE EGZOTYCZNE
Opcje wieloczynnikowe Opcje wieloczynnikowe (multifactoroptions) – opcje, w których jest więcej niż jeden instrument podstawowy
49
OPCJE EGZOTYCZNE
Przykłady opcji wieloczynnikowych:
rainbow – w momencie wykonania wybiera się spośród cen wielu instrumentów podstawowych cenę dającą posiadaczowi najwyższy dochódbasket – w momencie wykonania cena jest ustalana jako średnia ważona kilku cen instrumentów podstawowych
50
OPCJE EGZOTYCZNE
Przykłady opcji wieloczynnikowych:
spread – dwa instrumenty podstawowe, rozpatrywaną ceną jest różnica cen tych instrumentówquanto – dwa instrumenty podstawowe, cena wykonania dotyczy jednego instrumentu, natomiast dochód drugiego
51
SWAP
Swap – kontrakt polegający na zamianie płatności przez dwie strony kontraktu w ustalonych terminach (tzw. terminach rozliczenia)
52
INSTRUMENTY POCHODNE
Instrumenty pochodne rynku pieniężnego
Instrumenty pochodne rynku walutowego
Instrumenty pochodne rynku kapitałowego
53
INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO
depozyty stałedepozyty zmienne
depozyty rynku pieniężnego
o stałym oprocentowaniuo zmiennym oprocentowaniudyskontowe
certyfikaty depozytowe
reporeverse repo
umowy odkupu
Instrumenty kuponowe
bony skarbowe
weksle handlowe
bony komercyjne
Instrumenty dyskontowe
kontrakty FRA
procentowe kontrakty futures
swapy procentowe
na kontrakty futures
CAP (na górny pułap stóp proc.)FLOOR (na dolny pułap stóp proc.)COLLAR (na górny i dolny pułap)
na kontrakty FRA
na swapy procentowe (swaptions)
opcje procentowe
Instrumenty pochodnerynku pieniężnego
Instrumenty rynku pieniężnego
54
KONTRAKTY FRAFRA (Forward Rate Agreement) kontrakt o przyszłą stopę procentową -umowa między stronami transakcji, która określa stopę oprocentowania odnoszącą się do określonego umownego kredytu lub depozytu rozpoczynającego się i zapadającego w określonych terminach w przyszłości
55
KONTRAKTY FRA
FRA jest obietnicą zapłaty/otrzymania określonej stopy oprocentowania w przyszłości bez względu na wysokość bez względu na wysokość obowiązującej w tym czasie rynkowej obowiązującej w tym czasie rynkowej stopy procentowejstopy procentowej
56
KONTRAKTY FRA
Transakcje zawierane są na rynku pozagiełdowympozagiełdowym
Kwota, okres i procedury rozliczenia negocjowane są między stronami transakcji
57
KONTRAKTY FRA
Pożyczkobiorca:
KUPUJE kontrakt FRA– w ten sposób zabezpiecza się przed wzrostem stóp procentowychSPRZEDAJE kontrakt FRA – zabezpiecza się przed spadkiem stóp procentowych
58
KONTRAKTY FRA - cechy
Rozliczane gotówkowoRozliczane gotówkowo – nie występuje fizyczna wymiana przedmiotu kontraktu, gdyż kredyt/depozyt jest tylko hipotetyczną sumą pieniędzy
Niskie ryzyko kredytoweNiskie ryzyko kredytowe – dotyczy jedynie należnych do zapłacenia różnic, pomiędzy stopą odniesienia a stopą kontraktu, w terminie rozliczenia
Kwotowane Kwotowane w ten sam sposób sposób co stopy w ten sam sposób sposób co stopy depozytów rynku pieniężnegodepozytów rynku pieniężnego – jako dwustronne ceny ze stopami kupna/sprzedaży (bid/ask)
59
KONTRAKTY FRAOznaczanie kontraktów FRA:Przykład:
3x63x6 – rozliczenie kontraktu wg poziomu 3 miesięcznej stopy odniesienia (np.LIBOR; kontrakt trwa 3 miesiące) za 3 miesiące oraz dokonanie płatności netto najpóźniej w terminie za 6 miesięcy
60
KONTRAKTY FRA
WAŻNE!WAŻNE!
Rozliczenie kontraktu FRA dokonywane jest na początku okresu umownego kredytu/depozytu (a nie w terminie jego zapadalności)
Płatność rozliczeniowa musi być zdyskontowana do wartości teraźniejszej wg bieżącej rynkowej stopy procentowej)
61
PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
Procentowe kontrakty FUTURES – są giełdowymi kontraktami FRA o standardowych wielkościach i terminach zapadalności, rozliczanymi codziennie przez cały okres kontraktu
62
PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
KRÓTKOTERMINOWE PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
rozliczenie gotówkowestopą odniesienia jest zwykle stopa oprocentowania 3-miesięcznych depozytów eurowalutowych (walut, w której transakcje dokonywane są poza granicami kraju ich pochodzenia)Np. dla 3-miesięcznych eurodolarowych kontraktów futures występujących na Chicagowskiej Giełdzie Kupieckiej przyjmuje się za stopę odniesienia – stopę oprocentowania depozytów w $ poza granicami USA
63
PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
KRÓTKOTERMINOWE PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
kwotowane są nie jako stopa procentowa, lecz jako:
100 100 -- stopa procentowa
64
PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
DŁUGOTERMINOWE PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
Rozliczenie odbywa się poprzez fizyczną dostawę obligacji, a termin zapadalności określa giełda
65
PORÓWNANIE FRA Z PROCENTOWYMI KONTRAKTAMI FRA
Brak ryzyka kredytowego Brak ryzyka kredytowego (stroną transakcji jest izba (stroną transakcji jest izba
rozrachunkowa)rozrachunkowa)
Występuje ryzyko kredytowe Występuje ryzyko kredytowe partnera transakcjipartnera transakcji
Wymagany depozytWymagany depozytNie wymaga wpłaty depozytuNie wymaga wpłaty depozytu
W obrocie giełdowymW obrocie giełdowymPozagiełdowyPozagiełdowy
Standardowe wielkości Standardowe wielkości kontraktukontraktuElastycznyElastyczny
PROCENTOWE KONTRAKTY PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURESFUTURESFRAFRA
66
HEDGING PRZY UŻYCIU FRA I PROCENTOWYCH KONTRAKTÓW FUTURES
Sprzedaż kontraktu Sprzedaż kontraktu futuresfutures
Kupno kontraktu FRAKupno kontraktu FRA
Zabezpieczenie Zabezpieczenie przed wzrostem przed wzrostem
stóp procentowychstóp procentowych
Kupno kontraktu Kupno kontraktu futuresfutures
Sprzedaż kontraktu Sprzedaż kontraktu FRAFRA
Zabezpieczenie Zabezpieczenie przed spadkiem przed spadkiem
stóp procentowychstóp procentowych
67
SWAPY PROCENTOWE
SwapSwap procentowy (IRS procentowy (IRS -- Interest Rate Interest Rate SwapsSwaps)) – umowa między dwoma stronami transakcji, dotycząca zamiany płatności odsetek od takiej samej umownej kwoty pierwotnej, dokonywanej w określonych terminach w czasie obowiązywania kontraktu
68
SWAPY PROCENTOWE
jedne z najczęściej wykorzystywanych na świecie instrumentów finansowych
występują w obrocie pozagiełdowym
69
SWAPY PROCENTOWEPrzykład swapu procentowego:
Jedna strona transakcji płaci kontrahentowi oprocentowanie wg stałej stopy, a druga strona wg zmiennej stopy, np. LIBOR. Kontrahenci rozliczają tylko płatność NETTO (małe ryzyko kredytowe), a nie płacą sobie wzajemnie całych kwotstrona transakcji strona transakcji
stała stopa %
zmienna stopa %
70
SWAPY PROCENTOWE
SWAP KLASYCZNYSWAP KLASYCZNY (plain vanilla) –wymiana stopy stałej na zmienną
SWAP BAZOWYSWAP BAZOWY (basis swaps, diff swaps) – wymiana stopy zmiennej na zmienną
71
SWAPY PROCENTOWE
Swapy procentowe z reguły przeprowadzane są za pośrednictwem banków dealerów, które stale kwotują ceny kupna i sprzedaży
Stopy Stopy swapuswapu – stałe stopy oprocentowania jakie dealer chce otrzymać lub jest gotów zapłacić za swap procentowy. Stopa swapu jest kwotowana ponad stopę oprocentowania bonów lub obligacji skarbowych o tym samym terminie zapadalności co swap. Jest to MARŻA MARŻA swapuswapu..
72
SWAPY PROCENTOWE
Przykład:
Stopa zwrotu 5-letnich obligacji wynosi 7%. Dealer kwotuje „70/75 over” dla swapu opartego na 5-letnich obligacjach.
Czyli za 5-letni swap płaci stałą stopę oprocentowania 7,70% lub żąda stałej stopy 7,75%
73
OPCJE NA PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
Opcja na procentowy kontrakt futures –umowa, na podstawie której nabywca opcji płaci sprzedającemu premię za PRAWO do zakupu lub sprzedaży określonej liczby kontraktów futures na stopę procentową po określonej cenie i w ustalonym terminie
74
OPCJE NA PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
Występują w obrocie giełdowymWyróżnia się dwa rodzaje opcji na procentowe kontrakty futures:
Opcje na krótkoterminowe procentowe kontrakty futures (rozliczane gotówkowo w terminie wygaśnięcia opcji)Opcje na długoterminowe procentowe kontrakty futures (rozliczane w obligacjach skarbowych w terminie wygaśnięcia opcji)
75
OPCJE NA PROCENTOWE KONTRAKTY FUTURES
opcja sprzedaży opcja sprzedaży -- nabywca nabywca otrzymuje prawo do otrzymuje prawo do
zaciągnięcia pożyczki w zaciągnięcia pożyczki w określonej wysokości wg określonej wysokości wg
ustalonej stopy procentowejustalonej stopy procentowej
zabezpieczenie przed zabezpieczenie przed wzrostem stóp procentowychwzrostem stóp procentowych
opcja kupna opcja kupna -- nabywca nabywca otrzymuje prawo do otrzymuje prawo do
zainwestowania środków wg zainwestowania środków wg ustalonej stopy procentowejustalonej stopy procentowej
zabezpieczenie przed zabezpieczenie przed spadkiem stóp procentowychspadkiem stóp procentowych
76
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
instrumenty występujące w obrocie pozagiełdowym, które dla nabywców stanowią zabezpieczenie przed wzrostem lub spadkiem stóp procentowych – są nazywane gwarancjami stopy procentowej
są postrzegane jako opcje na serię kontraktów FRA (tzw. wielookresowe opcje)
77
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
Rodzaje opcji na kontrakty FRA:
CAPCAP - kontrakt na górny pułap stóp procentowychFLOORFLOOR – kontrakt na dolny pułap stóp procentowychCOLLARCOLLAR – kontrakt na górny i dolny pułap stóp procentowych
78
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
Kontrakt na górny pułap stóp procentowych (cap) – zobowiązuje sprzedającego kontrakt do zapłaty określonej kwoty na rzecz nabywcy, gdy zmienna stopa odniesienia (LIBOR lub stopa oprocentowania bonów komercyjnych) przewyższa stopę ustaloną w kontrakcie (stopę wykonania)
79
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
Posiadacz opcji cap uzyskuje oprocentowanie kredytu po stopie kontraktu niższej od rynkowej stopy procentowejNabywca kontraktu CAP ustala sobie maksymalny poziom kosztów obsługi długu, nie rezygnując z korzyści związanych ze spadkiem lub utrzymaniem się stałej stopy procentowej
80
Przykład – kontrakt cap – kredyt przedsiębiorstwa jako seria 3-miesięcznych kontraktów FRA (warunki kredytu odnawiane)
Płatności, na rzecz nabywcy kontraktu, na podstawie różnicy między stopą kontraktu a np. stopą LIBORLIBOR
terminy zapadalności
3x6 FRA 6x9 FRA 9x12 FRA 12x15 FRA
81
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
Kontrakt na dolny pułap stóp procentowych (floor) – zobowiązuje sprzedającego kontrakt do zapłaty określonej kwoty na rzecz nabywcy, gdy zmienna stopa odniesienia spada poniżej stopy wykonania (ustalonej w kontrakcie)
82
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
gwarantuje nabywcy minimalny poziom stopy procentowejjest serią opcji sprzedaży na kontrakty FRA o tej samej cenie wykonanianabywca kontraktu floor zabezpiecza się przed spadkiem stóp procentowych i gwarantuje sobie minimalną stopę zwrotu z inwestycji, nie tracąc korzyści związanych ze wzrostem stóp procentowych
83
Przykład – kontrakt floor, depozyt jako seria 3-miesięcznych kontraktów FRA (warunki depozytu odnawiane)
Płatności, na rzecz nabywcy kontraktu, na podstawie różnicy między stopą kontraktu a np. stopą LIBORLIBOR
terminy zapadalności
3x6 FRA 6x9 FRA 9x12 FRA 12x15 FRA
84
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
Kontrakt na górny i dolny pułap stóp procentowych (collar) – kombinacja kontraktów cap i floor
Służy zagwarantowaniu stopy procentowej między dolnym a górnym pułapem, a jednocześnie obniża koszty zakupu kontraktu cap/floor
85
kredytobiorca chce ograniczyć koszty długu do stopy kontraktu capCOLLAR
zakup cap / sprzedaż floornabywca kontraktu cap otrzymuje różnicę między LIBOREM a stopą kontraktu
LIBOR
stopa kontraktu cap
marża kontraktu collar
stopa kontraktu floor
termin zapadalności
Sprzedający floor płaci nabywcy różnicę pomiędzy stopą kontraktu a LIBOREM
86
Służy zabezpieczeniu stopy zwrotu z inwestycji poprzez ustalenie minimalnego progu zyskuCOLLAR
zakup floor / sprzedaż capSprzedający kontrakt cap płaci nabywcy różnicę między LIBOREM a stopą kontraktu
LIBOR
stopa kontraktu cap
marża kontraktu collar
stopa kontraktu floor
termin zapadalności
nabywca kontraktu floor otrzymuje różnicę między stopą kontraktu a stopą LIBOR
87
COLLAR
opłaty netto za kontrakt są częściowo wyeliminowane
inwestor płaci premię za zakup jednego kontraktu i jednocześnie otrzymuje środki ze sprzedaży drugiego
88
OPCJE NA KONTRAKTY FRA
NABYWCA KONTRAKTU FLOOR
NABYWCA KONTRAKTU CAP
jest pożyczkodawcąjest pożyczkobiorcą
zabezpiecza się przed spadkiem stóp
procentowych poniżej określonego poziomu
zabezpiecza się przed wzrostem stóp
procentowych ponad ustalony poziom
płaci sprzedającemu premię
płaci sprzedającemu premię
89
OPCJE NA SWAPY (SWAPTIONS)
Opcja na swapy – jest instrumentem pochodnym, który daje jego posiadaczowi prawo (lecz nie zobowiązuje) do zakupu lub sprzedaży swapu procentowego na warunkach określonych w kontrakcie. Za prawo nabywca opcji płaci premię sprzedającemu
90
OPCJE NA SWAPY (SWAPTIONS)
Występują na rynku pozagiełdowymPozwalają łączyć zalety swapu procentowego i jednocześnie czerpać korzyści z dogodnych zmian rynkowych stóp procentowychWykorzystują je głównie banki i korporacje w celu zabezpieczenia przed ryzykiem stopy procentowej lub w celu spekulacji
91
OPCJE NA SWAPY (SWAPTIONS)
OPCJA SPRZEDAŻY NA SWAPOPCJA KUPNA NA SWAP
Zapewniają dostęp do rynków, które bez zawarcia swapu byłyby dla danego podmiotu niedostępne ze względu na niską wiarygodność kredytową
Zawarcie kontraktu prowadzi do zmniejszenia kosztów finansowania w przypadku obu stron
Nabywca opcji ma prawo stać się uczestnikiem swapu, na mocy
którego w okresie obowiązywania kontraktu będzie płacił stałą, a
otrzyma zmienną stopę procentową
Nabywca opcji ma prawo stać się uczestnikiem swapu, na mocy
którego w okresie obowiązywania kontraktu będzie płacił zmienną, a otrzyma stałą stopę procentową
Nabywca kontraktu zabezpiecza się przed wzrostem stóp procentowych
Nabywca kontraktu zabezpiecza się przed spadkiem stóp procentowych
92
INSTRUMENTY RYNKU WALUTOWEGO
waluta / USDkursy krzyżowe
natychmiastowe transakcje walutowe
bezwarunkowe transakcje terminoweswapy kursowe
terminowe transakcje walutowe
Transakcje walutowe
umowy wymiany walutowejumowy kursów wymiany
syntetyczne umowy wymiany walutowej
walutowe kontrakty futures
swapy walutowe
opcje na walutęopcje na walutowe kontrakty futures
opcje walutowe
Instrumenty pochodne rynku walutowego
Instrumenty rynku walutowego
93
BEZWARUNKOWA TRANSAKCJA TERMINOWA
Bezwarunkowa transakcja terminowa -umowa między stronami transakcji dotycząca wymiany dwóch różnych walut po ustalonym kursie wymiany i w określonym dniu w przyszłościKurs ustalany jest już w momencie zawierania transakcji (tzw. kurs terminowy kurs terminowy wymianywymiany)
94
BEZWARUNKOWA TRANSAKCJA TERMINOWA
KURS WALUTOWY (wymiany)podwójne kwotowanie
marża ASK
(sprzedaż)
BID
(kupno) dochód dealera walutowego
np. kurs USD/PLN
waluta bazowawaluta kwotowanaPLN
USD
95
BEZWARUNKOWA TRANSAKCJA TERMINOWA
Kurs terminowy wymiany
Kurs natychmiastowy
Punkty terminowe (premia/dyskonto)
= +
Punkty terminowe obrazują różnice w stopach procentowych dwóch walut związanych z transakcją
terminową
96
BEZWARUNKOWA TRANSAKCJA TERMINOWA
Punkty terminowe
premiapremiawaluty bazowej
i waluty bazowejwaluty bazowej < i waluty waluty kwotowanejkwotowanej
dyskontodyskontowaluty bazowej
i waluty bazowejwaluty bazowej > i waluty waluty kwotowanejkwotowanej
97
SWAPY KURSOWESwap kursowy – para transakcji, z których jedna jest transakcją zakupu, a druga transakcją sprzedaży, w dwóch różnych terminach rozliczenia
Transakcje obejmują pełną wymianę kapitału w obu terminach rozliczenia (nie ma natomiast wymiany płatności odsetek jak dla standardowego swapu)
najczęściej spotykany instrument rynku walutowego
98
SWAPY KURSOWETransakcja natychmiastowa względem terminowej Pierwsza wymiana kapitału odbywa się w terminie rozliczenia transakcji natychmiastowej (tzw. FIRST LEG)Transakcja odwrotna odbywa się w określonym terminie w przyszłości (np. po miesiącu od transakcji natychmiastowej)
99
SWAPY KURSOWETransakcja terminowa względem terminowej
Obie transakcje są transakcjami terminowymi, ale każda z inną datą rozliczenia.
Przykład:jedna transakcja może mieć miejsce 3 miesiące po terminie zawarcia umowy, a druga 3 miesiące później) – tzw. swap termin za termin 3x6
100
SWAPY KURSOWE
Terminowy kurs wymiany w przypadku swapów kursowych jest kwotowany w punktach terminowych zwanych punktami SWAP
101
SAFESAFE – syntetyczne umowy wymiany walutowejwykorzystywane do zabezpieczania się przed zmianami kwotowań punktów terminowych (gwarantują kurs wymiany w określonym okresie rozpoczynającym się w przyszłości)znajdują się w obrocie pozagiełdowym
102
SAFE
FXA (Foreign Exchange Agreements) –umowy wymiany walutowej
ERA (Exchange Rate Agreements) –umowy kursów wymiany
103
SAFEFXA (umowa wymiany walutowej) – hipotetyczna transakcja terminowa, w której zamiast dostawy waluty kwotowanej w terminie wykonania transakcji następuje gotówkowe rozliczenie w walucie bazowejRozliczenie dokonywane na podstawie różnicy między kursem terminowym z dnia zawarcia transakcji i kursem natychmiastowym z dnia rozliczenia
104
SAFEERA (umowa kursów wymiany) –hipotetyczny swap typu termin za termin, w którym zamiast dostawy waluty kwotowanej w terminie wykonania transakcji następuje gotówkowe rozliczenie transakcji w walucie bazowejRozliczenie dokonywane jest na podstawie dwóch kursów terminowych
105
WYKORZYSTANIE SAFE
sprzedaż SAFEzabezpieczenie przed
spadkiem punktów terminowych
zakup SAFEzabezpieczenie przed
wzrostem punktów terminowych
106
WALUTOWE KONTRAKTY FUTURES
Walutowy kontrakt futures – jest zobowiązaniem do zakupu lub sprzedaży waluty w zamian za inną walutę po określonym kursie w określonym terminie dostawy w przyszłości
107
WALUTOWE KONTRAKTY FUTURES
Są giełdowymi, terminowymi kontraktami walutowymi o standardowych wielkościach i terminach zapadalności, których cena ściśle zależy od zmian instrumentu podstawowego (kursów walut)
108
WALUTOWE KONTRAKTY FUTURES
Rodzaje walutowych kontraktów futures:
Walutowe kontrakty futures dla dowolnych walut względem dolara
Walutowe kontrakty futures dla kursów krzyżowych (kurs krzyżowy - kurs dwóch walut, z których żadna nie jest dolarem)
109
WALUTOWE KONTRAKTY FUTURES
Ceny kontraktów futures są ściśle związane z kursami walut na rynku natychmiastowym
SWAP = cena futures – cena natychmiastowa(wynika z różnicy w terminach dostawy walut)
W dniu dostawy:CENA FUTURES = CENIE NATYCHMIASTOWEJ
110
WALUTOWE KONTRAKTY FUTURES
cena futurescena
swapswap=0
cena natychmiastowa czas
W miarę zbliżania się terminu dostawy kontraktu futures wielkość swapu zmniejsza się do zera
111
SWAPY WALUTOWE
Swap walutowy – pozagiełdowa umowa między dwiema stronami, na mocy której przez okres obowiązywania umowy jedna strona dokonuje płatności odsetek w jednej walucie, zaś druga strona dokonuje płatności w innej walucie, w ustalonych terminach w przyszłości
112
SWAPY WALUTOWECechy:
dwie strony transakcjiwymiana płatności odsetek w dwóch różnych walutachterminy płatności z góry ustalonetransakcje swapowe zabezpieczają przed zmianami kursów walutz reguły zawierane na okres dłuższy niż 1 rok
113
SWAPY WALUTOWESwap walutowy obejmuje:
Początkową wymianę kapitału (wymiana kapitału ma miejsce przy rozpoczęciu kontraktu, uzgodnioną ceną wymiany jest zwykle kurs spot)Okresowe płatności – w trakcie obowiązywania kontraktu w uzgodnionych terminach są wymieniane płatności odsetekKońcowa wymiana kapitału – w terminie zapadalności swapu następuje końcowa wymiana kapitału wg pierwotnego kursu natychmiastowego(!!!) – nie bierze się pod uwagę obowiązującego wtedy kursu wymiany
114
OPCJE WALUTOWEOpcja walutowa – umowa między dwiema stronami transakcji, która daje posiadaczowi opcji prawo do zakupu lub sprzedaży
- określonej ilości waluty- po ustalonym kursie- w określonym terminie w przyszłości
115
OPCJE WALUTOWETypy opcji walutowych:
na walutę z dostawą fizycznąna walutowe kontrakty futures
Występują zarówno na rynku giełdowym jak i pozagiełdowymPostrzegane są jako polisa ubezpieczeniowa na wypadek niekorzystnych zmian kursów walut
116
INSTRUMENTY RYNKU KAPITAŁOWEGO
prawa poboruprawa do akcji
akcje
kwity depozytowe
certyfikaty inwestycyjne
jednostki uczestnictwa
Instrumenty udziałowe
o stałym oprocentowaniuo zmiennym oprocentowaniuindeksowane
kuponowe zerokuponowe
skarbowe convertible
komunalne callable
korporacyjne putable
MBS
obligacje
Instrumenty dłużne
na akcjena indeksy
kontrakty terminowe
na akcjena indeksyna kontrakty terminowe
subskrypcyjneopcyjne
warranty
indeksowe jednostki udziałowe
opcje
Instrumenty pochodne
Instrumenty rynku kapitałowego
117
KONTRAKTY TERMINOWE
Kontrakt terminowy– umowa, w której:
- kupujący zobowiązuje się do zakupienia w przyszłości określonej ilości instrumentu podstawowego po określonej cenie
- sprzedający zobowiązuje się natomiast do dostarczenia określonej ilości instrumentu podstawowego
118
KONTRAKTY TERMINOWErozliczenie gotówkowewzajemna symetria zobowiązań
Futures na akcje – instrumentem podstawowym są akcje spółki notowanej na giełdzie (ELEKTRIM, PKN,TPSA,PKO, KGHM, BRE, AGORA, PROKOM)Futures na indeksy – instrumentem podstawowym jest indeks giełdowy (np.WIG20, TECHWIG)
119
OPCJE Opcja - jest umową, na podstawie której nabywca opcji płaci sprzedającemu premię za prawo do zakupu lub sprzedaży określonej ilości instrumentu podstawowego po cenie wykonania w ustalonym terminie (datą wygaśnięcia opcji)
Opcje na akcje – instrumentem podstawowym są akcje spółki Opcje na indeksy – instrumentem podstawowym indeks giełdowyOpcje na kontrakty futures – instrumentem podstawowym jest kontrakt futures
120
WARRANTYwarrant jest uproszczoną opcją
emitentem (wystawcą) warrantu jest określona osoba prawna (instytucja finansowa lub spółka akcyjna - np.dom maklerski) inwestor nie może zajmować pozycji krótkiej (nie może być wystawcą warrantu)
liczba emitowanych sztuk warrantu jest ściśle określona
121
WARRANTY
Typy warrantów:
subskrypcyjne - zbywalne prawo do objęcia akcji przyszłych emisji emitenta po cenie wykonania
opcyjne – zbywalne prawo do nabycia od emitenta (warrant kupna) lub zbycia emitentowi(warrant sprzedaży) w określonym terminie instrumentu bazowego po cenie wykonania (rozliczenie może być gotówkowe)
122
NOWE INSTRUMENTYGRIPs (Guaranteed Return Investment Product)
wyższa cena wykonania
niższa cena wykonania
Gdy instrument bazowy przekroczy wyznaczone poziomy cenowe wówczas GRIPs automatycznie wypłaca minimalnie ustaloną stawkę (wtedy GRIPs też wygasa)
Oferuje maksymalną stopę zwrotu gdy instrument bazowy jest notowany wokół ustalonego przedziału
123
NOWE INSTRUMENTY
GROIs (Guaranteed Return on Investment)
tego typu instrument gwarantuje już na wstępie minimalną stopę zwrotu z kapitału zapewniają ochronę wybranej części zainwestowanego kapitału w ramach możliwych alternatywnych inwestycji GROIs dają możliwość osiągnięcia zysków w wyniku wzrostu cen akcji, indeksów, stóp procentowych lub kursów walut (inwestycje, z których inwestor spodziewa się wyższej stopy zwrotu niż zyski osiągnięte w momencie gdyby cała suma została ulokowana na lokacie terminowej)
124
NOWE INSTRUMENTY
GROIsGROIs z nieograniczonym potencjalnym z nieograniczonym potencjalnym zyskiemzyskiem – gwarantują minimalną wypłatę kapitału w dniu realizacji (np. 95%), jednocześnie pozwalają inwestorowi na nieograniczone uczestnictwo w zyskach w wyniku pomyślnych zmian cen wybranych instrumentów bazowychnp. PIPs, PEPs,PCPs
125
NOWE INSTRUMENTYGROIs GROIs z ograniczonym potencjalnym zyskiemz ograniczonym potencjalnym zyskiemgwarantują minimalną wypłatę w momencie wygaśnięciainwestor zarabia dodatkowo na wzroście wybranego instrumentu bazowego aż do wyznaczonego górnego pułapuma dwie ceny wykonania (jedna to punkt powyżej którego inwestor zaczyna zarabiać, a druga ogranicza uczestnictwo inwestora w zyskach)
126
INDEKSOWE JEDNOSTKI UDZIAŁOWE
Indeksowa jednostka udziałowa - instrument umożliwiający inwestycję niemal równoważną zakupowi portfela indeksu
np. MiniWIG20 - instrument naśladujący zmiany procentowe indeksu WIG20), analogiczny doproduktów notowanych w Brukseli:
Mini BEL20,Mini DJEuroSTOXX50
127
MINIWIG20
jest amerykańską opcją kupna wystawioną na indeks WIG20może być wykonana w dowolnym dniu do terminu wygaśnięcia (czyli do 2025 roku)premia opcji = 0,1 * wartość indeksunastępuje wyłącznie rozliczenie pieniężne
128
MINIWIG20
inwestycja niewielkiej kwoty pieniężnej pośrednio
w indeks WIG20, oparty o ceny akcji
największych i najbardziej płynnych spółek
bezpieczna inwestycja - cena jednostki
uzależniona od zmian całego indeksu a nie od
zmiany ceny jednej akcji
129
MINIWIG20
niższe koszty transakcyjne niż na rynku kasowym (zamiast dokonywać zakupu 20 różnych akcji, wystarczy nabyć jednostkę w jednej transakcji)
nabywca jednostki płaci wystawcy jej pełną cenę(tak jak przy zakupie akcji), nie wnosi depozytów zabezpieczających
potrzebny NIK
130
MINIWIG20
Możliwości wykorzystania MINIWIG20
Spekulacja - zarabianie na zmianie cenMiniWIG20
Hedging - zabezpieczanie portfela akcji
Arbitraż - zarabianie na różnicy pomiędzy cenąMiniWIG20 a wartością indeksu
131
NAJWAŻNIEJSZE GIEŁDY ZAJMUJĄCE SIĘ OBROTEM INSTRUMENTAMI POCHODNYMI
Londyńska LSE (London Stock Exchange)Londyńska LIFFE (London International Financial Futures and Options Exchange)Nowojorska NYSE (New York Stock Exchange)CBOT, CBOE w ChicagoParyska MATIF i MONEPSzwajcarska SWXNiemiecka Deutsche BörseSztokholmska OMAmsterdam Exchange
132
KONKLUZJA
„Nowe instrumenty finansowe można „Nowe instrumenty finansowe można porównywać do korzystania z autostrady. porównywać do korzystania z autostrady. Szybciej osiągasz wybrany cel, ale Szybciej osiągasz wybrany cel, ale wypadek na autostradzie jest dużo bardziej wypadek na autostradzie jest dużo bardziej niebezpieczny”niebezpieczny”
Lawrence SummersWall Street Journal