INITIËLE INVESTERING VERSUS KOSTEN OP LANGE TERMIJN · maakt fantastische foto’s met deze camera’ tot aankoop probeerde aan te spo- ren. Waarschijnlijk werkt dit bij veel klanten

OOK IN DIT NUMMER:

BETERE TEMPERATUURVERDELING IN KOELCONTAINERS

GASCO EN GAFCO-ALTRON GAAN SAMENWERKEN

DEEL TWEE VERSLAG GUSTAV LORENTZEN CONFERENTIE

109e JAARGANG NR 12 DECEMBER 2016

INITIËLE INVESTERING VERSUS

KOSTEN OPLANGE TERMIJN

Freon Glycol CO2 Ammonia

LU-VE thanks RECUPAIR for 50 years of collaboration in the Netherlands

leadership with passion

www.luvegroup.it

Specialisten in warmteoverdracht

www.recupair.nl

air conditioning and industrial applications.

3

inhoud

December 2016

ADVERTEERDERSINDEX

ADVANSOR 48

BITZER 52

CATEC 6

EBM-PAPST BENELUX 13

ECR-NEDERLAND 20

FERMOD 33

GASCO NEDERLAND 33

HITEMA BIJSLUITER

ICEFISH 47

KUSTERS 51

MASTERCOOL 29

MULTI IMPORT 49

OPLEIDINGSCENTRUM GOº 21

PANASONIC 7

RECUPAIR NEDERLAND 2

WIJBENGA 29

ZIEHL-ABEGG 4

INITIËLE KOSTEN VERSUS LANGE TERMIJN

10

GEREEDSCHAP VOOR NA-TUURLIJK KOUDEMIDDEL

14

CONGRES 'KEN DE WETTEN, PAK JE KANSEN'

16

STUDIE WAGENINGEN UR OVER ZEECONTAINERS

22

GUSTAV LORENTZEN CON-FERENTIEVERSLAG DEEL 2

34

VERDER IN DIT NUMMER:

5 REDACTIONEEL

6 NIEUWS

8 KNVVK-NIEUWS

9 NVKL-NIEUWS

26 FILTERS

30 KOELWATER REINIGEN

40 CIRCULARITEIT

42 EVENT TOGETHER

44 SAMENWERKING BEDRIJVEN

46 INTERNATIONAAL NIEUWS

48 PRODUCTNIEUWS

50 COLOFON

40

5

redactioneel

Uko Reinders Hoofdredacteur

Toen ik deze zomer besloot dat het tijd was voor een nieuwe came-

ra, begon ik eerst internet af te struinen. Om wat meer gevoel bij de

camera’s te krijgen, nam ik ook een kijkje in fysieke winkels. Zo stap-

te ik de Mediamarkt binnen, waar een verkoper mij met teksten als ‘mijn moeder

maakt fantastische foto’s met deze camera’ tot aankoop probeerde aan te spo-

ren. Waarschijnlijk werkt dit bij veel klanten goed, maar ik was niet erg onder de

indruk.

Via internet kwam ik een gespecialiseerde fotozaak in Alkmaar op het spoor. Daar

hoorde ik geen prietpraat over moeders, maar kreeg ik deskundig uitleg. Dat boe-

zemde vertrouwen in. Doordat een verkoper me op nieuwe ideeën bracht en ca-

mera’s liet vergelijken, kon ik een goede keuze maken. Ik voelde me daarom ook

moreel verplicht om mijn camera hier te kopen, en gunde het deze zaak om aan

mij te verdienen.

Een camera is wat anders dan een klimaat- of koelinstallatie, maar er zijn wel

overeenkomsten, zoals het grote aanbod, de grote verscheidenheid aan techni-

sche oplossingen en de grote concurrentie. Net als bij camera’s kunnen kopers

of opdrachtgevers zich tot verschillende aanbieders wenden en offertes opvragen.

In het artikel op pagina 10, over lage initïele kosten versus duurzame oplossingen

voor de lange termijn, kunt u lezen dat lage investeringskosten nog vaak het be-

langrijkste argument zijn om voor een installatie te kiezen. Dat die installatie bij-

voorbeeld meer energie gebruikt, minder lang meegaat en voor hogere onder-

houdskosten zorgt, lijkt een kleinere rol te spelen.

De focus op prijs maakt het lastig voor installateurs om duurdere, duurzame in-

stallaties aan de man te brengen. Een offerte uitbrengen, waar veel tijd in gaat zit-

ten, zal vaak tot frustraties leiden. Een installateur vertelde me hoe een opdracht-

gever zijn ontwerp met allerlei energiezuinige oplossingen gebruikte om bij een

andere installateur een lagere prijs te bedingen. En hij maakte mee hoe zijn ont-

werp door een opdrachtgever werd afgewezen. Niet veel later zag hij praktisch

hetzelfde ontwerp terug in een aanbesteding die door een adviesbureau voor de-

zelfde opdrachtgever was gemaakt. Daar kon hij op inschrijven.

De installateur heeft echter ook opdrachten binnengehaald met duurdere, maar

energiezuinige installaties die op de lange termijn voordeliger zijn. Waarschijn-

lijk heeft hij dat gedaan met een goed ontwerp, berekeningen die de besparingen

aantonen, en goede uitleg. En bovenal door het vertrouwen te winnen, waardoor

de klant hem de opdracht heeft gegund. Ik verwacht eigenlijk niet dat hij daarbij

over zijn moeder heeft gesproken. Voor het komend jaar wens ik u veel duurzame

projecten toe, veel geluk en een goede gezondheid.

Vertrouwen winnen

De focus op prijs maakt het lastig voor installateurs om duurdere, duurzame in-stallaties aan de man te brengen

6

nieuws

Christian Gerritse wint gouden medaille voor koudetechniek tijdens Euroskills 2016

Tijdens Euroskills 2016, de Europese beroepenwedstrijden die

begin december plaatsvonden in de Zweedse plaats Gotenburg,

heeft de Nederlander Christian Gerritse een gouden medaille bin-

nengehaald voor het onderdeel Koude- en Luchtbehandelings-

techniek. Ook negen andere Nederlandse deelnemers aan dit

'Europees Kampioenschap' zijn met eremetaal terug naar huis ge-

gaan. Aan EuroSkills namen 500 deelnemers uit 28 landen deel,

onder wie 39 Nederlanders. Gerritse, werkzaam bij Van Kempen

Koudetechniek, moest het tijdens de competitie opnemen tegen

tien vakgenoten uit andere landen. Zij kregen als opdracht om in

drie dagen een compleet en werkend miniatuur-ijsbaantje van 60

bij 50 centimeter te maken, inclusief alle benodigde elektrische

en thermische aansluitingen. Stichting WorldSkills Netherlands is

coördinator van de Nederlandse deelname aan het tweejaarlijk-

se EuroSkills. Volgend jaar oktober vindt het WK voor beroepen,

WorldSkills, plaats in in Abu Dhabi. De deelnemers aan EuroSkills

maken kans om hier aan deel te nemen.

December 2016 7

Ben je net geslaagd of slaag je binnenkort voor je F-

gassencertifi caat categorie 1? Dan ontvang je naast het

F-gassencertifi caat ook een F-gassenpasje. In het ver-

leden gaf Rijkswaterstaat de F-gas persoonscertifi caten

uit. Met de nieuwe verordening geeft STEK, als aange-

wezen exameninstelling, de certifi caten uit. STEK heeft

het pasje om meerdere redenen ontwikkeld. Zo kunnen

monteurs op eenvoudige wijze aantonen bevoegd te

zijn; slechts weinig monteurs zullen een kopie van hun

certifi caat of diploma bij zich dragen - terwijl de Inspec-

tie al enige tijd frequenter aan het handhaven is. Met

een pasje kun je dan aantonen dat je rechtmatig aan

het werk bent. Ook bij een eventuele discussie over het

mogen kopen van koudemiddelen biedt het pasje uit-

komst. De houder van de pas mag koudemiddelen aan-

schaffen. STEK denkt dat het F-gassenpasje een handi-

ge en hedendaagse aanvulling is op het certifi caat.

F-GASSENPASJE VAN STEK HANDIG VOOR GECERTIFICEERDE INSTALLATEURS

NIEUW BEDRIJF MET SPECIALISME IN BE-DRIJFSBEMIDDELING EN -OPVOLGING

Houwers & Partners is een samenwerkingsverband tus-

sen professionals op het gebied van bedrijfsbemidde-

ling en bedrijfsopvolging in de installatiebranche. Als zo-

danig is het een nieuwe partij op de markt. Het bedrijf

zoekt bedrijfsopvolgers, brengt verkopers en kopers van

installatiebedrijven met elkaar in contact, zoekt de stra-

tegische fi t voor beide partijen, zoekt oplossingen voor

eventuele obstakels of problemen en begeleidt de on-

derhandelingen.

Oprichters van Houwers & Partners zijn Hans Glas

en Marcel Houwers. Zij hebben via hun bedrijf HRM@

WORK, een werving- en selectiebureau voor de elektro- en

installatietechniek, een groot netwerk van installatiebedrij-

ven opgebouwd. Het Centrum voor Koude en Klimaat-

techniek is partner van Houwers & Partners en is sinds

2000 actief in de markt voor bedrijfsbemiddeling en be-

drijfsopvolging in de koel- en klimaattechniek. DGA Ber-

nie Willems heeft een zeer uitgebreid netwerk in de

koel- en klimaattechniek. Hij heeft in de loop der jaren

verschillende trajecten succesvol afgerond. Volgens Wil-

lems en Glas vechten jaarlijks circa 150 DGA’s in de instal-

latiebranche met het vraagstuk van bedrijfsopvolging in hun

bedrijf.

Panasonic GHP systeem; meest effi ciënte en duurzame oplossing voor VRF systemen

- Hoge effi ciëntie door onder andere het gebruik van de restwarmte - Ideale oplossing beperkte electravoorziening - Aansluitbaar op aardgas en propaan - Grote range aan capaciteiten (van 45 t/m 142 kW) - Bedrijfssituatie tot -20°C met behoud van capaciteit - Geen ontdooicyclus, dus maximaal comfort- Aansluitbaar op alle VRF DX binnendelen - Aansluitbaar op de watermodulen voor gekoeld en verwarmd water- Diverse oplossingen voor de integratie in gebouwbeheer systemen

GASWARMTEPOMP EFFICIËNT EN DUURZAAM

Down to-20°C in

heating modeOUTDOOR

TEMPERATURE

Highsavings

Environmentallyfriendlyrefrigerant

R410A

Easycontrolby BMS

CONNECTIVITY

www.aircon.panasonic.eu

8

KNVvK verenigingsnieuws

ONDERZOEKSPROJECT INGEVRO-REN GROENTEN EN FRUIT

KNVVK NIEUW ELAN REKENT OPUW INPUT BIJ LEDENENQUÊTE

GESLAAGD CONGRES ‘KEN DE WETTEN, PAK JE KANSEN’

We kunnen terugkijken op een geslaagd congres. Dag-

voorzitter Talitha Muusse legde de vinger op de gevoeli-

ge plek als het gaat om het betrekken van jonge profes-

sionals in het vakgebied. Haar boodschap was dat de

jonge generatie van waarde en betekenis voor de maat-

schappij wil zijn. Benader de koeltechniek dus niet van-

uit een puur technische invalshoek, maar focus voor-

al op de meerwaarde van de koeltechnische sector voor

de maatschappij. Zaken zoals het tegengaan van ver-

spilling van voedsel, bijdragen aan een meer duurzame

wereld en terugdringing van klimaatproblemen zijn on-

derwerpen die meer voor het voetlicht mogen komen.

De discussie met de zaal hierover was oprecht en ge-

tuigde van een diep besef bij alle aanwezigen van de

noodzaak tot veranderen. Een mooie middag kreeg

hiermee zijn beslag, en onder het genot van een hapje

en drankje werd nog informeel nagepraat.

Een uitgebreid verslag van het congres vindt u op pagi-

na 16 van deze editie van RCC K&L.

Vanuit de Topsector Tuinbouw is een vierjarig onderzoeksproject gestart dat

gericht is op het verbeteren van de kwaliteit van ingevroren groente en fruit,

op een duurzame wijze. De bedrijven LambWeston, Cargill en het Canade-

se FPS bundelen de krachten met verschillende onderzoekers van de Wage-

ningen University. In de praktijkstudies zal met name de aardappel centraal

staan, maar de meer fundamentele onderzoeken richten zich ook op ande-

re groenten en fruit.

Vanuit de KNVvK en de SOK wordt er zorg voor gedragen dat de ontwikkelde

kennis bij een zo groot mogelijke groep geïnteresseerden komt. In een volgen-

de uitgave van RCC K&L wordt inhoudelijk dieper ingegaan op het onderzoek.

Ook zal volgend jaar een bedrijfsbezoek naar LambWeston worden georgani-

seerd om de nieuwe productielijn (met vriestunnel) te bekijken.

Het bestuur zet hard in om de nieuwe koers te bepalen voor een toekomst-

bestendige KNVvK waar ook jonge koeltechnici zich bij thuis voelen. Ook

wordt door middel van een ledenonderzoek in kaart gebracht wat volgens

de leden de kroonjuwelen van de KNVvK zijn. Deze ledenenquête kunt u

verwachten in de laatste week van december. We rekenen op uw input!

EIA-LIJST 2017

Het afgelopen jaar heeft de KNVvK

een voorstel ingediend bij RVO om

kleine koelaggregaten in de EIA-lijst

2017 geplaatst te krijgen. De leden

hebben actief meegedacht en input

geleverd. Op dit moment hebben we

nog geen zekerheid over opname in

de EIA-lijst 2017, maar wel goede

hoop. Graag anticipeert de KNVvK

hier op, daarom organiseren we be-

gin 2017 een discussiebijeenkomst

om zo op korte termijn kennis te de-

len en eenieder de mogelijkheid te

bieden om effectief gebruik te ma-

ken van geboden subsidiemogelijk-

heden.

AGENDA

11 januari Discussiebijeenkomst

EIA-lijst 2017

15 februari Discussiebijeenkomst

Smart grid

9

NVKL verenigingsnieuws

December 2016

WIJZIGINGEN IN F-GASSENVEROR-DENING PER 1 JANUARI 2017

INSTROOM-PROJECT OTIB VOOR KOEL-MONTEURS VAN START

KOELMONTEUR: DE MOEILIJKST VERVULBARE FUNCTIE IN TECHNI-SCHE INSTALLATIEBRANCHE

Op 1 januari 2017 verloopt de overgangstermijn van de F-gassenverorde-

ning. Dit betekent dat op deze datum enkele wijzigingen in werking treden.

Deze wijzigingen hebben betrekking op:

Logboek

Voor het logboek of apparatuurregister geldt dat alle lekcontroles moeten

worden geregistreerd. Dit betekent dat de ondergrens voor het verplicht bij-

houden van een logboek per 1 januari 2017 zal veranderen van 3 of meer kg

koudemiddel naar 5 of meer ton CO2-equivalent. De gegevens vanuit de log-

boeken moeten zowel bij de eigenaar als bij de installateur 5 jaar worden

bewaard.

Kenplaten

Vanaf 1 januari 2017 moet nieuw op de markt geplaatste apparatuur/installa-

ties worden voorzien van kenplaten/etiketten die naast het type koudemid-

del en de hoeveelheid in kg ook het GWP van het koudemiddel en de hoe-

veelheid CO2-equivalent tonen (in de taal van het land waarin de installatie

op de markt wordt gebracht). Als het een hermetisch gesloten apparaat be-

treft moet dit ook worden vermeld.

Voorvulverbod (precharge ban)

Er geldt vanaf 1 januari 2017 een verkoopverbod op voorgevulde apparaten,

tenzij het koudemiddel in het apparaat aantoonbaar onder het EU-quota-

systeem valt en/of het apparaat aantoonbaar door een gecertificeerd instal-

lateur wordt geïnstalleerd. Dit betekent dat aanbieders (bijvoorbeeld bouw-

markten) van kleine airco’s alleen dergelijke apparaten mogen aanbieden als

aan deze twee voorwaarden is voldaan. Meer informatie vindt u in de fact-

sheet en het infoblad op de website.

Maandag 14 november is de eerste

groep deelnemers begonnen aan de

voorschakelopleiding koeltechniek

bij opleidingscentrum GO° in Ede.

Zeven jongens van begin 20 ston-

den in alle vroegte voor het lokaal

om deze kans met beide handen

aan te grijpen. De eerste week ken-

merkte zich door een enthousiaste

sfeer en gedrevenheid.

Komende week start een tweede

groep van acht man. Beide groepen

werken zich in vier weken door on-

der andere de basisstof van koude-

techniek en F-gassen heen. In janu-

ari gaan ze vier weken op stage bij

de leden, mogelijk bij u. Daarna zul-

len de deelnemers die een en ander

met goed gevolg hebben doorlo-

pen bij u gaan starten in een BBL-

traject.

Voor eind 2017 hopen we zo samen

met OTIB 100 extra koelmonteurs in

spe op de markt te brengen. We zijn

nog op zoek naar bedrijven die een

stageplaats/opleidingsplaats willen

aanbieden. Geïnteresseerd? Neem

contact op met Wim Overeem:

06-11343431 of

[email protected].

Opleidingsfonds OTIB heeft onderzoek gedaan naar de vraag naar perso-

neel in de technische installatiebranche. Daaruit blijkt dat de meest moei-

lijk vervulbare functie op dit moment die van het beroep Koelmonteur is. In

2016 zijn in alle regio’s moeilijk vervulbare functies voor de functie van leer-

lingmonteur en/of zelfstandig monteur in de Koudetechniek; één van de drie

vakgebieden binnen de TI-branche.

Voor moeilijk vervulbare vacatures voor specifieke functies wil men regi-

onaal groepen (potentiële) medewerkers gaan omscholen dan wel een in-

werktraject bieden. Zo kunnen kansrijke werkzoekenden verder geschoold

worden voor functies waarvoor zij al deels geschoold zijn of gemakkelijk en

snel omgeschoold kunnen worden. Het volledige rapport is te downloaden

op de NVKL-website: www.nvkl.nl

10

total cost of ownership

Tekst: Harmen Kamminga

11December 2016

12

total cost of ownership

ebm-papst Benelux | Polbeemd 7 - 5741 TP Beek en Donk | Postbus 140 - 5740 AC Beek en Donk | T: +31 (0)492-502900

Uw troef voor elke toepassing De RadiPac: breed inzetbaar, maximale efficiëntie.

De RadiPac product range levert top efficiëntie – onder alle omstandigheden

– Breed inzetbaar gebied voor maximale efficiëntie tot wel 68 % (statisch)

– Voor alle maten van 250 - 560 mm

– Inbouweffecten in een luchtbehandelingskast eenvoudig te berekenen

– Maximale betrouwbaarheid voor airconditioning en ventilatiesystemen

Meer informatie voor uw applicatie: ebmpapst.com/radipac

14

gereedschap

Tekst: Harmen Kamminga

Voor systemen met natuurlijke koudemiddelen zijn specia-

le drukmeters nodig die de hoge drukken aankunnen (foto ge-

maakt in de Schaufler Academy van Bitzer).

15December 2016

Bij CO2-installaties

wordt in toenemende

mate stationaire gas-

detectieapparatuur

toegepast (foto:

Bacharach).

16

congresverslag

CONGRES 'KEN DE WETTEN, PAK JE KANSEN'

Tekst: Uko Reinders

Dagvoorzitter Talitha Muusse gaf een presentatie over de manier waarop jongeren tegen duurzaamheid aankijken.

17December 2016

Coen van de Sande beantwoordt vragen, nadat hij de samen-

hang van milieuwetten en regels heeft uitgelegd.

18

congresverslag

De deelnemers aan het congres verzamelen zich in de zaal.

19December 2016

Deelnemers konden tijdens het congres uit tien sessies kiezen, die in

sfeervolle zaaltjes werden gehouden.

Aan het einde van het congres gingen de sprekers

in op hun presentaties eerder op de middag.

20

congresverslag

Werken & Leren!

Voor meer info of direct inschrijvenga naar www.opleidingscentrum-go.nl of bel 088 - 020 64 19

Kies uit de volgende BBL-opleidingen:Airco/warmtepompmonteur Monteur koude- en klimaatsystemen Servicemonteur koude- en klimaatsystemen Eerste monteur koude- en klimaatsystemen Technicus maintenance koude- en klimaatsystemenSysteemontwerper koude- en klimaatsystemen

Op zoek naar een passende mbo-opleiding in de koude-, koel- en klimaattechniek?

Neem direct contact met ons op!

Roelof Robbertsen

T. 06 - 53 71 61 75

Opleidingscentrum GO° is hét opleidingscentrum voor de koude- en klimaattechnische branche.

GO° verzorgt beroepsopleidingen, trainingen en cursussen in de koudetechniek. GO° is hiermee de

schakel in de koude- en klimaattechnische branche voor alles wat met opleiden en werken te maken

heeft.UITVOERINGSPARTNER

Bezoek onze OPEN DAGZaterdag 14 januari van 10.00 - 13.00 uur

Aanmelden op: www.opleidingscentrum-go.nl

22

transportkoel ing

STUDIE WAGENINGEN UR NAAR VERLAGING STEADY STATE-TEMPERATUURVERSCHIL

Tekst: L.J.S. Lukasse en M.G. Staal

pitch opening

height

Figuur 1. Schematische dwarsdoorsnede van een T-profielen-

vloerdeel. Standaarddimensies in 40ft HC reefers: hoogte = 60

mm, afstand = 63,5 mm, opening = 35 mm.

23December 2016

Een geoptimaliseerde luchtverdeelmat oogt simpel, maar bleek

in een studie goed te werken om de temperatuurverschillen in

een laadruimte ter verkleinen.

24

transportkoel ing

Fig. 2. Bovenaanzicht van palletposities, palletnummering en nummering van sensoren. Definitie van de laadruimtesensoren: laadruimtesensoren

zijn sensoren 1 ~ 5, 9 ~ 16, 18 en 20. Deze sensoren zijn direct in en rond de lading gepositioneerd, terwijl sensoren 6 ~ 8 en 17 tussen de T-pro-

fielen zitten, en sensor 19 in het retourluchtrooster is geplaatst.

Fig. 3. Close-up van een temperatuursensor.

Right side

1

2

3U 4D

8

19

7

6

1U

5U

2D

9D 10U 12U

13U 14D

15U 16D

17

11D

20D

18

3

4

5

6

7

810

11

1214

1315

16 18

1719

20

9

Left side

Do

or-

en

d

Un

it-e

nd

25December 2016

Tabel 1. Tijdgemiddelde steady state-temperaturen zoals waargenomen tijdens de test.

Test

no.

luchtverdeelmat koudste

tijdgemiddelde

temp. [°C]

koudste sensor warmste

tijdgemiddelde

temp. [°C]

warmste sensor warmste –

koudste

temp. [°C]

1 ja 5.1 2 6.6 3 1.5

2 nee 5.2 9 8.0 15 2.7

REFERENTIES

-

-

-

-

-

-

-

-

Over de auteurs

Meer informatie

26

luchtf i l ters

Tekst: Peter Ruiter

Group

Filter

Class

Final Pressure

[Pa]

Average Arrestance (Am)

Synthetic Dust

[%]

Average effi ciency (Em)

@ 0.4 μm particles

[%]

Minimum effi ciency

@ 0.4 μm particles

[%]

Course

G1 250 50 < Am < 65 -

G2 250 65 < Am < 80 -

G3 250 80 < Am < 90 -

G4 250 90 < Am -

MediumM5 450 40 < Em < 60 -

M6 450 60 < Em < 80 -

Fine

F7 450 80 < Em < 90 35

F8 450 90 < Em < 95 55

F9 450 95 < Em 70

Tabel 1. Classifi catie van stoffi lters zoals gedefi nieerd in NEN EN 779:2012.

27 December 2016

Typical urban size distribution

log

ari

thm

ic d

istr

ibu

tio

n (

%)

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

0,01 0,1 1 10Particle size (μm)

logarithmic distribution density

logarithmic distribution

(cumulative)

100

Typical rural size distribution

log

ari

thm

ic d

istr

ibu

tio

n (

%)

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

0,01 0,1 1 10Particle size (μm)

logarithmic distribution density

logarithmic distribution (cumulative)

100

Classifi catie van energie-effi ciëntie met limieten voor jaarlijks energiegebruik (2015)

Filterklasse

EN779:2012

M5 M6 F7 F8 F9

ME - - ME ≥ 35% ME ≥ 55% ME ≥ 70%

MM = 250 g ASHRAE MF = 100 g ASHRAE

0 - 450 kWh 0 - 550 kWh 0 - 800 kWh 0 - 1000 kWh 0 - 1250 kWh

> 450 - 600 kWh > 550 - 650 kWh > 800 - 950 kWh > 1000 - 1200 kWh > 1250 - 1450 kWh

> 600 - 700 kWh > 650 - 800 kWh > 950 - 1200 kWh > 1200 - 1500 kWh > 1450 - 1900 kWh

> 700 - 950 kWh > 800 - 1100 kWh > 1200 - 1700 kWh > 1500 - 2000 kWh > 1900 -2600 kWh

> 950 - 1200 kWh > 1100 - 1400 kWh > 1700 - 2200 kWh > 2000 - 3000 kWh > 2600 - 4000 kWh

> 1200 kWh > 1400 kWh > 2200 kWh > 3000 kWh > 4000 kWh

A+

B

D

A

C

E

Tabel 2. Classifi catie van energie-effi ciëntie met limieten voor jaarlijks energiegebruik (2015).

Figuur 1. Deeltjesgrootte-distributiecurve van buitenlucht in

stedelijke gebieden.

Figuur 2. Deeltjesgrootte-distributiecurve van buitenlucht op

het platteland.

28

luchtf i l ters

BRONNENAAF documentatie leafl et EN779:2012 + Eurovent (NL)

NEN EN ISO 779:2012

NEN EN ISO 13779:2007

ISO/DIS 16890-1 t/m 4

Rating standard Eurovent 2014-10 RS

C001-2015 FIL

Eurovent 4/21 2017

Over de auteurPeter Ruiter is directeur fi ltration technology

van AAF International.

Meer informatieT: 06-51134686

E: [email protected]

I: www.aafeurope.comRendement Size range, μm

ePM10 0,3 ≤ x ≤ 10

ePM2,5 0,3 ≤ x ≤ 2,5

ePM1 0,3 ≤ x ≤ 1

Tabel 3. De optische diameter van symbool ePMx in de nieuwe

ISO 16890.

Energieklasse ePM10 ePM2,5 ePM1

PM-effi cientie ePM10 ≥ 50 % ePM10,min ≥ 50 % ePM1,min ≥ 50 %

Dust load AC Fine 700 g 400 g 300 g

kep10 < ? kep2,5 < ? kep1 < ?

kep10 < ?? kep2,5 < ?? kep1 < ??

kep10 < ??? kep2,5 < ??? kep1 < ???

kep10 < ???? kep2,5 < ???? kep1 < ????

kep10 < ????? kep2,5< ????? kep1< ?????

kep10 < ?????? kep2,5< ?????? kep1< ??????

A+

B

D

A

C

E

Tabel 4. De nieuwe tabel met KEP-waarden zal er naar verwachting uitzien zoals deze.

30

koelwater

Tekst: Mark Boeren

Door in de Vortex Generator een kunstmatige draaikolk te cre-

eren, ontstaat een vacuüm dat micro- en nanogasbellen door

cavitatiekrachten aan het water onttrekt. Alle ongebonden gas-

sen, waaronder kooldioxide, worden door de onderdruk uit het

water onttrokken.

Koelwaterbehandeling, model IVG20-C PRO voor koelsystemen

tot 15 MW (100 x 200 x 180 cm).

31 December 2016

Het is mogelijk om met één IVG-C CoolWater-oplossing meer-

dere verdampingscondensors te behandelen, door de losse

units op één centraal watervat aan te sluiten. In het schema

hierboven wordt dit geïllustreerd.

Calciumcarbonaat - ofwel kalkkristallen:

Links: ketelsteen, traditioneel gevormd op een warmtewisse-

lend oppervlak.

Rechts: Aragoniet-kristallen die zijn gevormd in de Industrial

Vortex Generator, opgelost in water.

32

koelwater

Over de auteurMark Boeren, mede-directeur en in 2009 op-

richter van Pathema, studeerde Knowledge En-

gineering aan de universiteit van Maastricht.

Sinds 2011 ontwikkelt, verkoopt en adviseert

hij eindgebruikers over de toepassing van al-

ternatieve waterbehandeling in de industrie.

Meer informatiePathema - Innovatief met water

T: 06-42304164

E: [email protected]

I: www.pathema.nl

Detailfoto van IVG-C installatie.

Koelwaterbehandeling, model IVG10-C PRO voor koelsystemen

tot 6 MW (80 x 80 x 180 cm).

©16.076

FERMOSTOCK

66

11

-

PERFO VLAK

KE

N

88

11

- VOLLE VLA

KK

EN 5

711

- TYPE 120 K

G

68

11 -

ALU VLAKK

EN

Het Nr. 1 hygiëne-reksysteem in Europa voor koelkamer, horeca

en grootkeukeninrichting.

Keuze uit geperforeerde of volle legvlakkenLangs beide zijden toegankelijkUitneembare, vaatwasbestendige legvlakkenEenvoudige reiniging (NF en NSF gekeurd)Online berekenen via www.rackline.euUit voorraad leverbaar

Fermod bv, Oosterparkweg 35H, 2985 SX Ridderkerk

c 0180/46 10 58 - m [email protected]

w www.fermodeurope.eu

OPBOUW ZONDER GEREEDSCHAP

ROTTERDAMSEWEG 219B 2629HE DELFTTel: 015 2517272 Fax: 015 2517277 www.gasco.nl [email protected]

Wilt u een demonstratie?

Bel ons verkoopteam voor een afspraak.

voor koeltechniek en airconditioning

BENELUX

BENELU

X

GASCOBENELUX

34

conferentieverslag

IIR GUSTAV LORENTZEN CONFERENTIE 2016 IN EDINBURGH

Tekst: Dr. ir. Carlos Infante Ferreira en Dr. Lambert Kuijpers

35December 2016

36

conferentieverslag

Verwarming Appartementencomplex Schoolgebouw

Seizoen COP Seizoen COP met inverter Seizoen COP Seizoen COP met inverter

Parijs R290 3,36 3,68 3,05 3,50

R134a 3,21 3,54 2,90 3,34

R410A 3,39 3,70 3,09 3,54

Helsinki R290 3,15 3,46 2,92 3,44

R134a 3,02 3,36 2,77 3,27

R410A 3,13 3,45 2,90 3,42

Sevilla R290 3,49 3,82 2,91 3,16

R134a 3,32 3,64 2,78 3,07

R410A 3,52 3,84 2,95 3,26

Koeling Appartementencomplex Schoolgebouw

Seizoen COP Seizoen COP met inverter Seizoen COP met inverter

Sevilla R290 3,15 3,33 3,33 3,75

R134a 2,94 3,18 3,07 3,47

R410A 3,14 3,33 3,29 3,69

Tabel 1. Vergelijking van R290- en HFK-lucht/water-warmtepompen toegepast onder verschillende klimaatomstandigheden.

37December 2016

R290 R1270 R32 R134a

Model Rohuami

Model CISE

Model Baroczy

0

2

4

6

8

10

12

14

Ko

ud

em

idd

elv

ullin

g [

g/k

W]

Figuur 1. Koudemiddelvulling met verschillende

volumefractiemodellen.

38

conferentieverslag

R404A GWP 2000 GWP 500 GWP 150 CO2 R290

Rela

tieve C

O2 e

qu

ivale

nte

em

issie

s t

ov

R404A

1

0,9

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2

0,1

0

Direct

Indirect

Figuur 2. LCCP-evaluatie van een transportkoelsysteem voor

een van de onderzochte klimaatzones.

39December 2016

40

bedri j fsvisie

Tekst: Alklima

Het Generator-hostel is een voorbeeld van circulaire bouw,

waarbij de gevel en delen van de inrichting zijn behouden.

41December 2016

Spreker Thomas Rau hield een overtuigend pleidooi voor de

toepassing van circulariteit in de bouw.

42

bi jeenkomst

EVENT TOGETHER – TO GET THERE

Tekst: Gertie Arts

De dames van Reijn en Goed kregen de zaal vol techneuten zover dat ze zichzelf schouderklopjes en elkaar complimenten gaven.

43December 2016

Meer informatie E: [email protected]

I: www.together-event.nl

Tijdens de borrel

werd nagepraat over

de belangrijke the-

ma's van het event.

44

bedri j fsstrategie

GAFCO-ALTRON EN GASCO NEDERLAND SLAAN HANDEN INEEN

Tekst: Martijn Louws

OVER DE BEDRIJVENGafco-Altron opereert sinds 1969 als importeur en

groothandel van en voor de Nederlandse installatie-

branche. Het leveringsprogramma omvat producten

van de meest gerenommeerde fabrikanten uit de

wereld. Hiermee dekt het bedrijf naar eigen zeggen

vrijwel de totale behoefte van de koeltechnische in-

stallatiebedrijven.

Gasco is sinds 1992 actief op de Nederlandse en

Belgische markt. Vanuit de hoofdvestiging in Delft

worden diverse producten verkocht voor koel-

techniek, lastechniek en isolatie. Gasco Nederland

is een zusterbedrijf van Gasco Deutschland. Het

hoofdkantoor daarvan is gevestigd in Weeze, net

over de grens bij Boxmeer.

45December 2016

Meer informatiewww.gafco-altron.nl

www.gasco.nl

Anné Bos van Gasco Nederland en Rutger van Halteren, direc-

teur van Gafco-Altron.

46

internationaal nieuws

IIR/IIF brengt milieumaatregelen

koeltechniek onder de aandacht

Bron: IIR/IIF

Forse kritiek

op dode

vissen in

Japanse

ijsbaan

Europees marktvolume

HFK blijft binnen grenzen

van F-gassenquotum

Bron: Cooling Post

47oktober 2016

Koeling met ammoniak is

standaard in de bierindustrie

Bron: ammonia21.com

Samenwerking

Panasonic en

Schneider Electric

voor betere

aansturing van kli-

maatinstallaties

48

productnieuws

UPDATE BITZER-SOFTWARE ZORGT VOOR

MEER FUNCTIONALITEITEN

Een van de nieuwe functionaliteiten in versie 6.5.0

van de Bitzer-software is de mogelijkheid om de

Varipack-frequentieregelaars te confi gureren. De

Varipack is ontwikkeld om de capaciteit van Bit-

zer-compressoren op een veilige en gemakkelij-

ke manier te regelen. De update maakt de optima-

le combinatie van compressor en frequentieregeling

mogelijk voor meerdere applicaties. De update biedt

ook de optie om systeemcalculaties te maken voor

Ecoline-zuigercompressoren in combinatie met ex-

terne frequentieregelaars. Met de introductie van

de LHV5E-condensingunit in versie 6.5.0 is de soft-

ware nu bruikbaar voor de complete Ecostar-se-

rie. Een andere aanvulling is dat systemen met de Ecoline Varispeed-zuigercompressoren en Ecostar-condensing

units kunnen worden doorgerekend bij gebruik van de vier HFO/HFC-mengsels R448A, R449A, R450A en R513A.

Dit geldt ook voor tweetraps-zuigercompressoren met R448A en R449A, en voor de semi-hermetische compac-

te schroefcompressoren met R450A, R513A, R1234yf en R1234ze. Nog een andere toevoeging aan de software

is dat voor de horizontale olie-afscheiders van de OAHC-serie voor ammoniak-applicaties het beste ontwerp kan

worden bepaald.

49December 2016

GTEX SERVICE-PARTNER

BITZER VOOR SCHROEF-

COMPRESSOREN

Onlangs is GTEX uit Druten geautoriseerd ser-

vice-partner van Bitzer Benelux geworden voor

schroefcompressoren. Het gaat hierbij om ser-

vice en onderhoud dat buiten de garantieperiode

valt. De werkzaamheden worden uitgevoerd onder

de Bitzer Green Point-kwaliteitsnorm. Dat bete-

kent, naast gegarandeerde kwaliteit, dat gebruik

wordt gemaakt van originele onderdelen en de

laatste technische upgrades. Tot nu konden com-

pressoren die op basis van de Green Point-kwa-

liteitsnorm een revisiebeurt kregen enkel naar de

Bitzer-werkplaats in Parijs. “Het feit dat zo’n revi-

siebeurt nu ook in Nederland uitgevoerd kan wor-

den, betekent dat het hele proces kan worden ver-

sneld, van aanmelden van de reparatie tot het

terugontvangen van de compressor”, aldus Ruud

van Dissel van Bitzer. Patrick van Zwam van GTEX

is verheugd over het partnerschap met Bitzer.

“We deden al veel revisies van Bitzer-compresso-

ren, nu kunnen we die ook op basis van de Green

Point-kwaliteitsnorm uitvoeren. Remanufactu-

ring van compressoren en componenten op basis

van fabrieksspecificaties is een groeimarkt. Het is

een snel, betaalbaar en duurzaam alternatief voor

nieuw.” Om volgens de Green Point-normen te

werken, heeft het team van GTEX een cursus ge-

volgd bij Bitzer in Parijs. Ook heeft GTEX de nodi-

ge aanpassingen in het bedrijf doorgevoerd. GTEX

is gespecialiseerd in compressor-revisies. Het be-

drijf is in 2008 door Patrick van Zwam gestart. Het

beschikt over veel ervaring met het reviseren van

industriële compressoren en het geven van tech-

nisch advies over koelsystemen.

Multi Import staat bekend om zijn kwaliteitsproducten,

snelle levering door voldoende eigen voorraad, uitstekende

service en scherpe prijzen. In Nederland is Multi Import sinds

2011 officieel distributeur van Panasonic Airconditioning.

Maak ook kennis met het alles-in-1 principe van Multi Import:

HET MULTI VOORDEELVAN DE ALLES-IN-1

PARTNER.

UITGEBREIDE WEBSHOP EXTRA

DIENSTEN

SERVICE EN GARANTIE

LEVERING EN VOORRAAD

• 24 uur - 7 dagen online • Direct bestellen • Order history bekijken• Volledige product informatie

• Snelle afhandeling garantie • Garantietermijnen geldig vanaf factuurdatum • Panasonic 5 jaar garantie • Space-Saver 5 jaar

garantie • Condenswaterpompen 2 jaar garantie

• Ruime voorraad • Vóór 14.00 uur besteld, volgende dag geleverd • Tijdslevering tegen meerprijs mogelijk

• Afhaal mogelijk aan onze balie

• Project- technische ondersteuning op locatie • MI-Deal app

HONGKONGSTRAAT 10-14 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 437 62 55 E [email protected] WWW.MULTI-IMPORT.NL

OFFICIEEL DISTRIBUTEURVOOR NEDERLAND

50

RCC K&L IS EEN UITGAVE VAN VAKMEDIANET

Offi cieel Orgaan van:

KNVVK, KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE

Internet: www.knvvk.nl E-mail: [email protected]

Naast de KNVvK leveren deze verenigingen op het gebied van koude, koeling,

luchtbehandeling en ventilatie vanuit hun expertiseveld bijdragen aan RCC K&L:

NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET

GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING

Internet: www.nvkl.nl E-mail: [email protected]

STEK, STICHTING EMISSIEPREVENTIE KOUDETECHNIEK

Internet: www.stek.nl E-mail: [email protected]

NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN

Internet: www.nekovri.nl E-mail: [email protected]

DUTCH HEAT PUMP ASSOCIATION

Internet: www.dhpa-online.nl E-mail: info@ dhpa-online.nl

LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN

Internet: www.luka.nl E-mail: [email protected]

VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE

APPARATEN

Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl E-mail: [email protected]

NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI)

Internet: www.koelindustrie.nl E-mail: [email protected]

RCC K&L komt tot stand in samenwerking met de KNVvK-beleidsgroep Marcom.

Het bestuur hiervan bestaat uit: ing. M. Bouwman en H. Blok (secretaris).

Hoofdredacteur

Uko Reinders, [email protected], tel. 06-46652579

Eindredacteur

Bas Roestenberg

Technisch adviseur

Ing. Dick Havenaar

Uitgever

Frederique Zeemans

Accountmanager

Gejo Flierman, gejofl [email protected], tel. 06-53227316

Vormgeving & opmaak

colorscan, www.colorscan.nl

Druk

Ten Brink, Meppel

Adres

Vakmedianet, Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn

Website RCC K&L

www.koudeenluchtbehandeling.nl

Abonnementenadministratie

[email protected], tel. 088-5840888

Abonnementen

RCC K&L verschijnt maandelijks. Jaarabonnement € 135,00. Verzendkosten

buitenland per jaar € 29,50 (EU) en € 41,50 (niet-EU-landen). Prijzen zijn exclusief btw.

Op alle uitgaven van Vakmedianet zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die

zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

Oplage

Door onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor accountantsverklaring

van Grant Thornton www.vakmedianet.nl

Copyright

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,

opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige

vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of

op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

© Vakmedianet 2016

Publicatievoorwaarden

Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatie-

voorwaarden van Vakmedianet van toepassing. Deze staan op www.vakmedianet.nl.

Disclaimer

Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid

samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd.

Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden

dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van

het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 0925-630X

in nummer 1 van RCC K&L onder andere:

met uitleg over de installaties

nieuwe luchtgekoelde machines van Daikin

bij geothermie, zoals in de tuinbouw

beurs in de Duitse stad Frankfurt

• Infrarood afstandsbediening

• 0.5 W Stand-by• Energiezuinig• Auto herstart

Airconditioning

Making BETTER Air Conditioners

Gree Airconditioning Tel: 077-3540341 • www.gree.nl

ERVARING STAAT AAN DE BASIS VAN ONZE COMPRESSOREN. INTELLIGENTIE MAAKT ZE UITZONDERLIJK.