-
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA
W BIAŁYMSTOKU
INFORMACJA o stanie środowiska na obszarze
województwa podlaskiego w 2009 roku
na podstawie działalności inspekcyjno – kontrolnej i badawczej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku
WIOŚ BIAŁYSTOK, wrzesień 2010
-
-
1
CELE I ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA
.........................................................5
2
WYNIKI BADAŃ I OCENA STANU ŚRODOWISKA......................................................................................5
2.1 GOSPODARKA ODPADAMI
......................................................................................................................
5 2.2 JAKOŚĆ POWIETRZA
..............................................................................................................................
12
2.2.1 Emisja
............................................................................................................................
12
2.2.2 Imisja
.............................................................................................................................
14
2.3
JAKOŚĆ WÓD WOJEWÓDZTWA.............................................................................................................
18 2.3.1 Gospodarka wodno‐ściekowa
.......................................................................................
18
2.3.2
Jakość wód płynących....................................................................................................
20
2.3.3
Monitoring wód stojących.............................................................................................
24
2.3.4 Wody podziemne
..........................................................................................................
27
2.4
ZAGROŻENIA HAŁASEM.........................................................................................................................
29 2.5
BADANIA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH............................................................................................
35
3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA
............................................................................38
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
5
1 CELE I ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA
Głównymi kierunkami działania Inspekcji Ochrony Środowiska, określonymi w Ustawie o Inspekcji Ochrony
Środowiska1 jest:
• kontrola przestrzegania przepisów
prawa w aspekcie ochrony środowiska
przez podmioty gospodarcze,
•
badania stanu środowiska i zachodzących w nim zmian w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej. Celami prowadzonych badań
i kontroli
jest tworzenie podstaw do określenia kierunków działań proekolo‐
gicznych i polityki ekologicznej prowadzonej przez władze województwa, a także informowanie społeczeństwa o stanie środowiska i zachodzących w nim zmianach stanowiące element rozwoju świadomości ekologicznej.
W ramach działalności informacyjnej Inspektorat wydaje cyklicznie Raporty o stanie środowiska woj. podla‐skiego. Ostatni Raport za lata 2007‐2008 opublikowano w 2010 roku. Prezentuje on stan środowiska wojewódz‐twa wg danych na koniec 2008 roku. Aktualizacje informacji w nim zawartych, dotyczące poszczególnych kom‐ponentów
środowiska, Inspektorat publikuje na
własnej stronie internetowej
(www.wios.bialystok.pl;
dział publikacje). Niniejszy materiał
jest syntezą wielu zamieszczonych tam
informacji. Przedstawia oceny poszcze‐gólnych komponentów środowiska (gospodarki odpadami, stanu jakości powietrza, jakości wód powierzchnio‐wych
i podziemnych, zagrożenia hałasem,
polami elektromagnetycznymi
oraz wnioski wynikające z
działań kontrolnych) w oparciu o najbardziej
aktualne dane i informacje
zgromadzone w wyniku przeprowadzonych działań Inspekcji Ochrony Środowiska w 2009 roku oraz dane GUS.
2 WYNIKI BADAŃ I OCENA STANU ŚRODOWISKA
2.1 GOSPODARKA ODPADAMI2
Dane publikowane przez GUS z zakresu gospodarki odpadami mają charakter szacunkowy i nie odzwiercie‐
dlają faktycznej
ilości odpadów wytwarzanych na
terenie województwa. Powodem tego stanu
jest brak po‐wszechnej ewidencji
ilości przyjmowanych odpadów komunalnych na większości składowisk. Znacznie dokład‐niejsze informacje statystyczne publikowane są o odpadach przemysłowych. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku,
zgodnie z kompetencjami, gromadzi
i analizuje dane o odpadach przemysłowych zaliczanych do niebezpiecznych. Realizuje również działalność kontrolną ukierunkowaną na ocenę zgodności z przepisami,
sposobu postępowania z odpadami
zarówno przez wytwórców odpadów jak
i podmioty biorące udział w ich transporcie i zagospodarowaniu.
ODPADY PRZEMYSŁOWE
W 2009 roku wg danych GUS w województwie podlaskim wytworzono ogółem 737,9 tys. Mg odpadów
(z
wyłączeniem odpadów komunalnych) w
tym, wg ewidencji prowadzonej przez WIOŚ, 0,8% stanowiły odpady niebezpieczne.
Pod względem ilości wytworzonych odpadów przemysłowych podlaskie zajmuje korzystne, 15 miejsce w kraju (mniej odpadów powstało jedynie w województwie lubuskim), a Ilość wytworzonych odpadów przemysłowych na terenie województwa od 2007 roku systematycznie maleje (wykres).
dane: GUS
1 Ustawa z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 z późn. zm.) 2 Od 2004 roku wprowadzono znaczące zmiany w ustawach z zakresu opakowań, definicji środków niebezpiecznych oraz klasyfikacji odpadów niebezpiecznych. Stąd w celu zachowania spójności danych, w niniejszym opracowaniu zaprezentowa‐no dane z lat 2004 – 2009
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
6
Struktura wytworzonych odpadów
(wg bazy danych Wojewódzkiego
Systemu Odpadowego prowadzonej przez Urząd Marszałkowski) wykazuje, że w 2009 roku, ponad 90% ogólnej
ilości odpadów przemysłowych na terenie województwa, zakwalifikowano do 5 grup odpadów. Największe ilości odpadów powstały w:
•
rolnictwie, sadownictwie oraz przetwórstwie żywności (40%), •
odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów i z oczyszczalni ścieków (23%), •
odpady z przetwórstwa drewna (15%), •
odpady pochodzące z procesów termicznych (11%), •
odpady pochodzące z budowy, remontów i demontażu obiektów (4%).
dane: WSO
Biorąc pod uwagę
lokalizację miejsc powstawania odpadów w układzie administracyjnym, największa
ilość
odpadów przemysłowych w 2009 roku została wytworzona na terenie miasta Białystok (122,2 tys. Mg) oraz na terenie powiatu łomżyńskiego (178,2 tys. Mg), zaś najmniejsze ilości powstały w powiecie sejneńskim (1,2 tys. Mg) oraz w kolneńskim (6,6 tys. Mg).
W ostatnich latach nadal dominującym sposobem postępowania z odpadami przemysłowymi jest odzysk (90%). Dalsze 3% podlega unieszkodliwianiu, a jedynie 0,7% jest zeskładowane na składowiskach.
dane: GUS
Zmiany w sposobie gospodarowania odpadami przemysłowymi (wykres poniżej) wykazują, że wyraźnie zma‐
lała ilość odpadów przemysłowych
unieszkodliwianych przez składowanie. Ilość
odpadów magazynowanych czasowo nie uległa zasadniczym zmianom. Widoczny spadek
ilości odpadów poddawanych odzyskowi w 2009 roku (w 2007 r. – 935,3 tys. Mg, 2008 r. – 729,6 tys. Mg, w 2009 r. – 665,3 tys. Mg) nie wskazywał na regresję skuteczności działań związanych z odzyskiem, ponieważ
ilość ta zależy od masy wytwarzanych w danym roku odpadów, która również z roku na rok malała. W najmniejszym zakresie stosowano unieszkodliwianie odpadów przez kompostowanie i unieszkodliwianie przez składowanie na składowiskach.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
7
dane: GUS
Na terenie województwa podlaskiego zlokalizowane są 3 składowiska odpadów przemysłowych:
−
Składowisko odpadów paleniskowych w Sowlanach, −
Składowisko odpadów poprodukcyjnych w Surażu, −
Składowisko odpadów obojętnych w Suwałkach przy ul. Utrata.
ODPADY KOMUNALNE
W 20083 roku, łącznie zebrano 246,987 tys. Mg zmieszanych odpadów komunalnych. Największa ilość zosta‐
ła wytworzona na
terenie miasta Białystok (94,19
tys. Mg), powiatu białostockiego (28,69
tys. Mg), powiatu augustowskiego (14,04
tys. Mg) i miasta Łomży (16,03
tys. Mg), zaś najmniejsze
ilości zostały wytworzone na terenie powiatu sejneńskiego (2,19 tys. Mg).
Głównym sposobem unieszkodliwiania tej grupy
odpadów jest deponowanie ich na
składowiskach. Wg aktualnych danych4, na 82
istniejących na tere‐nie województwa
składowisk odpadów komunal‐nych, 43
nie spełniało podstawowych
wymagań technicznych
i nie posiadało niezbędnych urządzeń i instalacji
ograniczających negatywne
oddziaływa‐nie na środowisko.
dane: GUS
Należy podkreślić, że 31 grudnia 2009 r. minął określony przepisami, ostateczny termin zakończenia eksplo‐atacji składowisk odpadów nie spełniających wymagań ochrony środowiska. W związku z opóźnieniami w reali‐zacji tego obowiązku, Główny Inspektor Ochrony Środowiska wydał komunikat określający sposób postępowa‐nia
Inspekcji Ochrony Środowiska
I Marszałków Województw5 wobec
zarządzających
składowiskami. Niedo‐trzymanie terminu przez zarządzających składowiskami, będzie skutkować podjęciem przez Inspekcję Ochrony Środowiska
działań przymuszających do
złożenia wniosku do właściwego organu
o wyrażenie zgody na
za‐mknięcie składowiska i jego rekultywację. W przypadku braku działań ze strony zarządzających, Marszałek Wo‐jewództwa będzie prowadził z urzędu postępowanie w kierunku zamknięcia
i rekultywacji składowisk, a kosz‐tami sporządzenia ekspertyzy obciążony zostanie zarządzający składowiskiem. Zakończenie ww. działań przewi‐dziano na 1 stycznia 2012 roku, co umożliwi dotrzymanie terminu określonego w Traktacie Akcesyjnym.
3 Brak danych GUS za 2009 rok 4 Sprawozdanie z realizacji „Programu Gospodarki Odpadami dla woj. podlaskiego na lata 2007‐2010” za okres 2007/8 5 komunikat GIOŚ dotyczący składowisk odpadów z 3.09.2010 r.; www.gios.gov.pl
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
8
Docelowym rozwiązaniem systemu
gospodarowania odpadami
komunalnymi w województwie podlaskim ma być, zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarowania Odpadami na lata 2009 – 2012, system oparty na 6 regionalnych zakładach zagospodarowania odpadów: ZZO Czartoria, ZZO Czerwony Bór, ZZO Dubiażyn – Haj‐nówka – Siemiatycze; ZZO Grajewo; ZZO Hryniewicze i ZZO Sokółka – Suwałki. Zakłady będą obsługiwać wszyst‐kie powiaty województwa. Wyposażenie ZZO oraz stosowane w nim technologie muszą gwarantować realizację zakładanych dla województwa podlaskiego celów w zakresie gospodarowania odpadami oraz spełniać kryteria najlepszej dostępnej techniki (BAT). Będą wyposażone w urządzenia do: segregacji i kompostowania odpadów, składowania odpadów niebezpiecznych, demontażu odpadów wielkogabarytowych.
W planie założono także objęcie
zorganizowanym systemem odbierania odpadów
komunalnych, w
tym zbieraniem selektywnym, 100% mieszkańców województwa do końca 2010 r. (w 2007 r. wskaźnik ten wynosił ok. 72%).
Ważnym elementem gospodarki odpadami
jest wprowadzenie powszechnie
selektywnej zbiórki. Efekty uzyskane
dotychczas są nieza‐dowalające. W 2008
r. ilość odpadów selek‐tywnie
zebranych na terenie
województwa kształtowała
się na poziomie 11 041,5 Mg, co stanowiło
niecałe 4,5% zebranych
łącznie odpadów komunalnych.
Największą grupą odpadów zebranych były odpady z papieru
i tektury
‐ 42%, 23% stano‐wiło szkło, a 21% tworzywa sztuczne.
dane: GUS
Jednym w ważniejszych problemów
utylizacji odpadów komunalnych jest
budowa spalarni odpadów dla
aglomeracji białostockiej, w której wytwarzanych jest najwięcej odpadów (ponad 38% całkowitej ilości w woje‐wództwie). Na
składowisku Odpadów
Komunalnych w Hryniewiczach, obsługującym
aglomerację, pozostała niewielka rezerwa
terenu pod przyszłe pole składowe,
stąd uruchomienie instalacji
termicznego unieszkodli‐wiania odpadów w połączeniu z rozwiniętą selektywną zbiórką u źródła dałoby możliwości rozwiązania proble‐mu na wiele lat. Opracowano projekt tej inwestycji, pod nazwą Zintegrowany system gospodarki odpadami dla aglomeracji białostockiej, który znalazł się na liście projektów kluczowych do dofinansowania z Programu Ope‐racyjnego Infrastruktura i Środowisko.
ODPADY NIEBEZPIECZNE Szczególna uwaga
Inspektoratu zwrócona
jest na odpady niebezpieczne,
ze względu na największe nega‐
tywne ich oddziaływanie na
środowisko w przypadku niewłaściwego
postępowania przy
zagospodarowaniu bądź utylizacji. Źródłem informacji o ilościach wytwarzanych odpadów niebezpiecznych jest ankietyzacja zakła‐dów, a ocena sposobu postępowania oparta jest na wynikach działalności kontrolnej WIOŚ.
W 2009 roku uzyskano
informacje o 494 producentach odpadów niebezpiecznych z
terenu województwa podlaskiego, którzy wytworzyli łącznie 5 954,851 Mg odpadów niebezpiecznych, w tym 18 zakładów wytworzy‐ło powyżej 50 Mg odpadów niebezpiecznych.6
Podobnie jak w latach ubiegłych, w 2009 roku największa ilość odpadów niebezpiecznych powstała na tere‐nie miasta Białystok
(41%), powiatu białostockiego (6,8%)
i miasta Łomża
(6,6%). Najmniej odpadów niebez‐piecznych wytworzyły powiaty: sejneński (0,2%) i suwalski (0,6%).
Najliczniejszą grupę odpadów niebezpiecznych 7w 2009 roku stanowiły odpady:
•
odpady z odwadniania olejów w separatorach (odpady z grupy 13 05) ..................................... 882,953 Mg •
odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej (odpady z grupy 18 01)
.................802,532 Mg
6 W 2008 roku nastąpiła zmiana kryteriów klasyfikacji producentów odpadów niebezpiecznych umieszczanych w bazie w związku z powyższym ilość odpadów odbiega znacznie od ilości wykazywanej w latach ubiegłych. Obecnie wzięto pod uwagę także mniejszych wytwórców odpadów, którzy w ciągu roku wytwarzali powyżej 0,100 Mg/rok. 7 wg grup odpadów z komputerowej bazy SIGOP prowadzonej przez WIOŚ
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
9
•
materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest (odpady z grupy 17 06)
................................................................................................................517,055 Mg
•
odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe (odpady z grupy 13 02)
..........................375,448 Mg •
zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy, odpady z demontażu, przeglądu
i konserwacji pojazdów.................................................................................................................337,222 Mg
Do największych producentów odpadów niebezpiecznych w 2009 roku należeli:
•
CYNKOMET Sp. z o.o. w Czarnej Białostockiej ..............................................................................170,416 Mg •
Rosti Polska Sp. z o.o. w Białymstoku
..........................................................................................167,993 Mg •
MPO Sp. z o.o. w Białymstoku
......................................................................................................102,438 Mg •
Firma Handlowa Kolmet w Kolnie...................................................................................................97,447 Mg
Wśród znaczących producentów odpadów niebezpiecznych, od
lat dominują duże zakłady opieki zdrowotnej. W 2009 roku, pod względem ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych do czołówki należały:
• Szpital Wojewódzki w Łomży
.......................................................................................................211, 266 Mg •
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. K. Dłuskiego w Białymstoku
...........................................124,285 Mg •
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku.............................................................................122,446 Mg •
Samodzielny Publiczny ZOZ ‐ Wojewódzki Szpital Zespolony im. J. Śniadeckiego
w Białymstoku .............................................................................................................................101,514 Mg •
Samodzielny Publiczny ZOZ w Hajnówce
......................................................................................49,585 Mg
Odpady niebezpieczne są również
zdeponowane w mogilnikach, zawierających
opakowania lub środki
ochrony roślin. Na terenie województwa podlaskiego
istnieją 4 mogilniki, przewidziane do zamknięcia najpóź‐niej
do końca 2010 roku
(w miejscowościach: Turośń Kościelna, w
Folwarki Tylwickie, Łapy
oraz Majdan). W ramach swojej działalności kontrolnej WIOŚ prowadzi systematycznie kontrole terenów mogilników, zarów‐no istniejących jak też tych zlikwidowanych.
GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI
W roku 2009, spośród 5 954,851 Mg odpadów niebezpiecznych wytworzonych, 75% przekazano do uniesz‐
kodliwiania poza składowaniem. 15% przekazano do odzysku, 7% zeskładowano, a 5% pozostaje tymczasowo zmagazynowanych8.
Zużyte oleje z
terenu województwa były odbierane
głównie przez firmy OILER
Sp. z o.o. w Tczewie, AWAS ‐
SERWIS (Neutrali‐zatornia w Żyrardowie)
i firma
Separator Service z Piaseczna.
Zużyte
lub nienadające się do użytkowa‐nia pojazdy, odpady z demontażu, przeglądu i
konserwacji pojazdów odbiera jeden
z największych odbiorów odpadów ‐ Przedsię‐biorstwo Handlowe MIRPOL w Białymstoku.
dane: WIOŚ Białystok
Odpady medyczne niebezpieczne ze
szpitali, przychodni i gabinetów
lekarskich w większości przypadków przekazywane były do najbliższych spalarni odpadów medycznych. Część placówek ochrony zdrowia z
terenu województwa podlaskiego korzysta
z usług firmy EMKA z
Żyrardowa. Na terenie województwa
podlaskiego funkcjonowały w 2009 roku 3 spalarnie odpadów medycznych, są to: 8 Przedstawienie analizy zmian zachodzących na przestrzeni poszczególnych lat w gospodarce odpadami niebezpiecznymi stwarza pewne trudności ze względu na to, iż zgodnie z ustawą o odpadach (Dz. U. 2007 Nr 39 poz. 251), odpady przezna‐czone do odzysku lub unieszkodliwiania mogą być magazynowane dłużej niż rok (lecz nie dłużej niż przez okres 3 lat), nato‐miast odpady przeznaczone do składowania – nie dłużej niż przez okres jednego roku. Z tego powodu analiza sum ilości odpadów wytworzonych i zagospodarowanych w danym roku nie bilansuje się, gdyż nie są ujęte wszystkie czasowo maga‐zynowane odpady. Dopiero analiza danych na przestrzeni kilku lat daje pełny obraz ilości i sposoby postępowania z odpa‐dami
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
10
•
Spalarnia odpadów medycznych w Białymstoku przy Szpitalu przy ul. Żurawiej, •
Spalarnia odpadów niebezpiecznych w Hajnówce przy Szpitalu przy ul. Lipowej, •
Spalarnia odpadów niebezpiecznych w Łomży przy Szpitalu Wojewódzkim.
Analiza danych z
zakresu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wskazuje,
że
ilość odpadów unieszkodli‐wianych poprzez składowanie będzie wzrastać, ponieważ następuje wzrost ilości odpadów tymczasowo maga‐zynowanych, których przeznaczenie nie zostało ostatecznie określone,
jak
i z uwagi na bardzo wysokie koszty unieszkodliwiania (np. odpady zawierające azbest).
Jednym z największych problemów do rozwiązania jest zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych zawie‐rających azbest. Szacunkową
ilość wyrobów
zawierających azbest w województwie podlaskim9 ocenia
się na 364 837 Mg w tym: 93,3% znajduje się w konstrukcjach budynków mieszkalnych i inwentarskich, 5% w rurach azbestowo‐cementowych oraz 1,7% w zakładach przemysłowych. Dane te mogą być niedoszacowanie, ponie‐waż opóźnia się zakończenie procesu inwentaryzacji gmin. Do końca 2006 roku wszystkie gminy powinny mieć wykonane
inwentaryzacje wyrobów azbestowych na
swoim terenie oraz opracowane
programy
usuwania azbestu. Tymczasem w roku 2008 takie programy inwentaryzacje wykonało w skali kraju zaledwie 5% gmin. Na początku roku 2010 liczba ta wzrosła do 20%, a kolejnych kilkanaście procent gmin jest w trakcie zatwierdzania programów. Województwo podlaskie (obok
lubelskiego) wypada najlepiej na tle kraju: 60‐65% gmin tych wo‐jewództw posiada uchwalone programy usuwania azbestu.
Z uwagi na fakt, iż wyroby zawierające azbest należy usunąć do końca 2032 roku zakłada się, że powstająca ilość odpadów azbestowych będzie sukcesywnie rosła, a brak miejsc składowania tego odpadu na terenie wo‐jewództwa może
stać się poważnym problemem (obecnie
na terenie województwa wydzielono tylko
jedną kwaterę na odpady azbestowe, na
składowisku odpadów komunalnych Miasta
Łomży
i Gminy Miastkowo w Czartorii, gm. Miastkowo. Składowisko to przyjmuje odpady tylko z okolicznych gmin).
Należy podkreślić,
że duże nadzieje wiąże się z
realizacją „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na
lata 2009‐2032”, przyjętego przez rząd, w którym promuje się nową technologią przetwarzania odpadów azbesto‐wych, w urządzeniach przewoźnych w sposób zapewniający unicestwienie włókien azbestu (prowadzone są w tym zakresie od 2008 r. zaawansowane prace legislacyjne).
DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA Z ZAKRESU GOSPODARKI ODPADAMI W
ramach kontroli rynku i
transgranicznego przemieszczanie odpadów Wojewódzki
Inspektorat Ochrony
Środowiska w Białymstoku zrealizował 5 cykli kontrolnych: 1.
Kontrola wyrobów. W 2009 r. przeprowadzono 25 kontroli, a przypadku 13 kontroli stwierdzono niepra‐
widłowości. Dotyczyły one skontrolowanych opakowań i urządzeń. Spośród 19 skontrolowanych opakowań nieprawidłowości
stwierdzono w
3 przypadkach; wśród 60
skontrolowanych urządzeń
nieprawidłowości stwierdzono w 22
przypadkach. Uchybienia dotyczyły
nieprawidłowego oznakowania opakowań, a
dla urządzeń: braku lub niezbyt czytelnego oznakowania oraz niepełnych deklaracji zgodności. W wyniku reali‐zacji cyklu kontrolnego wydano 3 zarządzenia pokontrolne.
2. Działalność
kontrolna dotycząca przepisów o
recyklingu pojazdów wycofanych z
eksploatacji. W 2009 roku kontrolami
objęto wszystkie 24 legalnie
działające stacje demontażu
pojazdów. W 2
przypadkach przeprowadzono kontrole pozaplanowe (na wniosek Marszałka Województwa Podlaskiego oraz w związku z
informacją o nieprawidłowym wydaniu zaświadczenia o demontażu pojazdu). Spośród skontrolowanych podmiotów 1 posiada certyfikat zarządzania
środowiskowego. W 13 kontrolowanych podmiotach stwier‐dzono nieprzestrzeganie warunków posiadanych decyzji (w niektórych kontrolowanych podmiotach naru‐szenia dotyczyły kilku zagadnień). 9 stacji demontażu nie spełniało minimalnych wymagań do prowadzenia działalności. Łącznie wydano 13 zarządzeń pokontrolnych, zawierających 26 zobowiązań do wyeliminowa‐nia nieprawidłowości. Nałożono 6 mandatów karnych oraz udzielono pouczeń. W
związku ze
stwierdze‐niem naruszenia warunków decyzji, 3 wystąpienia skierowano do Marszałka Województwa, 1 skierowano do Prezydenta Miasta Białegostoku. W przypadku ujawnienia
faktu wydania zaświadczenia o demontażu pojazdu, który nie został przyjęty przez stację, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska odebrała podmio‐towi pozwolenie na działalność związaną z demontażem. Generalnie w porównaniu z poprzednim rokiem, sposób prowadzenie działalności stacji demontażu uległ poprawie. Więcej podmiotów osiągnęło zakładane poziomy odzysku i recyklingu, zmalała ilość ujawnionych nieprawidłowości.
•
Podmioty nie umieszczone w wykazie wojewody, a podejrzane o prowadzenie demontażu pojazdów. W 2009 r. przeprowadzono 17 kontroli w 15 podmiotach. W 10 przypadkach ujawniono nielegalny demontaż. W efekcie kontroli 7 podmiotów zaniechało działalności w zakresie nielegalnego demontażu. Wydano 3 de‐
9 dane: Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu województwa podlaskiego; Urząd Marszałkowski; 2009
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
11
cyzje o wstrzymaniu działalności w tym zakresie, 9 zarządzeń pokontrolnych 12 mandatów karnych. Udzie‐lono instruktażu i pouczenia. W jednym przypadku sprawę skierowano do rozpatrzenia do GIOŚ.
•
Punkty zbierania pojazdów. W 2009 r. skontrolowano 5 punktów zbierania pojazdów. Jeden punkt zbiera‐nia nie spełniał minimalnych wymagań do prowadzenia tego rodzaju działalności. W wyniku wydanych za‐rządzeń pokontrolnych podmiot dostosował się do tych wymagań.
3.
Działalność kontrolna dotycząca przepisów o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Kontrola‐mi
objęto 5 zakładów przetwarzania
zużytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego oraz podmioty wprowadzające
sprzęt. W efekcie kontroli wydano
16 zarządzeń pokontrolnych, nałożono
7 mandatów karnych, w 5 przypadkach udzielono instruktażu z zakresu ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elek‐tronicznym oraz ustawy o odpadach. Wydano 1 decyzję wymierzającą
karę pieniężną
za wprowadzanie sprzętu bez posiadanego wpisu do rejestru.
4. Kontrole
transgranicznego przemieszczania odpadów. W 2009
r.
Stwierdzono 3 przypadki nielegalnego przemieszczania odpadów (2 w ramach kontroli WIOŚ i 1 we współpracy z Urzędem Celnym). Wydano de‐cyzje o wstrzymaniu działalności w zakresie nielegalnego demontażu pojazdów sprowadzanych z zagranicy. Złożono do sądu wniosek o ukaranie przedsiębiorcy w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami (za‐rzuty WIOŚ zostały przez sąd podtrzymane).
5.
Kontrole prowadzone poza miejscem prowadzenia działalności z zakresu międzynarodowego przemiesz‐czania odpadów. W 2009 r. WIOŚ w Białymstoku uczestniczył w 2 akcjach ‐ kontrolach drogowych, w ra‐mach projektu
IMPEL TFS „Europejskie akcje
inspekcyjne” dotyczących nielegalnego transportu towarów. W akcjach brała udział
Inspekcja Transportu Drogowego, Służba Celna
i Straż Graniczna. Łącznie skontro‐lowano
87 pojazdów. Nie stwierdzono
przypadków nielegalnego przemieszczania
odpadów. W
ramach współpracy z Urzędem Celnym i Strażą graniczą wydano 7 opinii czy sprowadzane towary są odpadami (w 4 przypadkach uznano przewożony ładunek za odpad) oraz 82 opinie dotyczące sprowadzanych pojazdów (w 9 przypadkach sprowadzane pojazdy uznano za odpad).
WNIOSKI Odpady komunalne •
Niski poziom dostosowania składowisk do właściwego gromadzenia odpadów. Na terenie województwa
przeważają obiekty nie spełniające
podstawowych wymogów technicznych w
zakresie wyposażenia w urządzenia
i instalacje minimalizujące negatywne oddziaływanie na
środowisko. Dominują małe, gminne wysypiska. Składowiska, na których będzie można
składować odpady po 2009
r. wypełnione są w
już w prawie 65%. W znikomym zakresie prowadzi się na nich segregację i kompostowanie odpadów. Obserwuje się znaczące opóźnienie w zamykaniu obiektów nie spełniających wymagań (termin upłynął z końcem 2009 r.)
•
Brak infrastruktury niezbędnej do badań oddziaływania składowisk na środowisko. Większość składowisk nie posiada niezbędnej
infrastruktury do prowadzenia monitoringu bądź nie posiada opracowanych pro‐gramów badań w celu oceny oddziaływania na środowisko.
• Likwidacja „dzikich wysypisk”. Jedynie
72% mieszkańców województwa jest
objętych zorganizowaną zbiórką
odpadów. Nadal powszechnie występują
„dzikie wysypiska” (wyrobiska żwirowe,
glinianki,
lasy, nieużytki). Główną przyczyną ich obecności jest brak należytej kontroli ze strony gmin w zakresie posiada‐nia umów mieszkańców z firmami wywozowymi odpady.
• Brak danych o
ilości odpadów niebezpiecznych w odpadach komunalnych deponowanych na składowi‐skach odpadów komunalnych uniemożliwia ocenę ich zagrożenia dla środowiska.
•
Selektywna zbiórka odpadów niebezpiecznych. Jest prowadzona niewystarczającym zakresie, szczególnie słabo rozwinięty jest system zbierania tych odpadów w gminach.
•
Wolny rynek odbiorców odpadów ‐ zagrożeniem dla prawidłowej gospodarki odpadami. Efekt ekonomicz‐ny, będący priorytetem w działalności odbiorców, powoduje
łamanie przepisów dotyczących zasad trans‐portu
i składowania odpadów (łamanie zasady transportu odpadów do najbliższego miejsca składowania, wywóz odpadów na małe gminne
składowiska nie
spełniające wymogów ochrony
środowiska). Problem ten jest powszechny w skali kraju.
•
Spalarnie odpadów komunalnych. Priorytetem na najbliższe
lata powinna być budowa spalarni odpadów dla aglomeracji białostockiej, skąd pochodzi 38% wszystkich wytwarzanych odpadów w województwie. Na potrzeby
realizacji tej inwestycji konieczne
jest zorganizowanie efektywnej, selektywnej
zbiorówki odpa‐dów, w celu zapewnienia odpowiedniego składu odpadów przeznaczonych do spalania.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
12
Odpady przemysłowe ‐ w tym odpady niebezpieczne •
Niewystarczająca ilość składowisk przemysłowych, powoduje, że odpady przemysłowe trafiają na składo‐
wiska komunalne, które nie posiadają wydzielonych kwater do ich właściwego składowania. Znaczne ilości odpadów wytwarzanych w zakładach jest czasowo przechowywana na ich terenie bez określenia sposobu i terminu ich ostatecznego przeznaczenia.
•
Odpady niebezpieczne wytworzone w przemyśle, w większości przekazywane były do zakładów prowadzą‐cych odzysk
lub unieszkodliwianie. Unieszkodliwianie
kształtowało
się na poziomie 75%, natomiast 15% odpadów poddano procesom odzysku.
•
Zagospodarowanie odpadów medycznych. W ostatnich
latach, nastąpiła znaczna poprawa w
tej grupie odpadów. Wszystkie powstające odpady medyczne były poddawane procesom spalania.
•
Zagospodarowanie odpadów zawierających azbest. Wg danych szacunkowych, woj. podlaskie zajmuje 4 miejsce w
skali kraju, pod względem
ilości wyrobów azbestowych. Praktycznie nie dysponuje miejscami składowania tych odpadów. Poważną barierę w utylizacji stanowią wysokie stawki za składowanie i usuwa‐nia odpadów azbestowych. Brak kompletnej inwentaryzacji utrudnia planowanie likwidacji odpadów azbe‐stowych.
• Mogilniki. W ostatnich latach
zlikwidowano większość mogilników, w
których przechowywano
odpady niebezpieczne w postaci środków ochrony roślin (aktualnie pozostały 4 obiekty). Miejsca
ich składowania są objęte systematycznym nadzorem WIOŚ. Monitoring mogilników nie wykazał zagrożenia dla środowiska.
•
Pojazdy wycofane z eksploatacji. Problem ich unieszkodliwiania polega na prowadzeniu demontażu pojaz‐dów poza stacjami demontażu w tzw. szarej strefie
(rozmontowywanie pojazdów w nieuprawnionych do tego
celu warsztatach samochodowych). Skala
tego zjawiska wzrasta. W 2009 roku
zidentyfikowano 10 miejsc nielegalnego demontażu; w
tym 7 zlikwidowano
(w pozostałych 3
trwa postępowanie). Kontrole podmiotów dokonujących legalnie demontażu wykazały również szereg nieprawidłowości.
• Zużyty sprzęt elektryczny
i elektroniczny. Powinien być
zbierany przez jednostki handlowe na
zasadzie wymiany przy zakupie nowego sprzętu
lub w punktach wskazanych wpisanych do rejestru prowadzonego przez GIOŚ. Kontrole podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania sprzętu oraz jego przetwa‐rzania i recyklingu, przeprowadzone w 2009 roku, nie wykazały znaczących uchybień. Problem stanowi nie‐znana,
lecz znacząca ilość nagromadzonych
i pozostających w
gospodarstwach domowych tzw. elektro‐śmieci,
które powinny być zutylizowane (ich
znaczące
ilości potwierdzają okresowe akcje
zbierania
tych odpadów organizowane przez niektóre gminy).
• Kontrole wyrobów pod względem
spełniania przepisów przy wprowadzaniu na
rynek wykazały w wielu przypadkach
szereg nieprawidłowości, zarówno w
zakresie oznakowania jak i zachowania
certyfikatów zgodności.
•
Kontrole transgranicznego przemieszczania odpadów nie wykazały nieprawidłowości na szerszą skalę na terenie województwa podlaskiego.
2.2 JAKOŚĆ POWIETRZA 2.2.1 Emisja
Głównymi
źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz
rozpro‐szone źródła emisji z sektora komunalno — bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne.
Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spala‐nia energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane
z zakładów przemysłowych zależą
od rodzaju produkcji i stosowanej
technologii. Do
najczęściej występujących zanieczyszczeń technologicznych należą: węglowodory alifatyczne, aromatyczne i ich pochodne, benzyna,
alkohole alifatyczne i ich pochodne,
węglowodory pierścieniowe, kwas octowy,
butanol,
ketony i pochodne, formaldehyd, ksylen, amoniak oraz w mniejszej
ilości
inne zanieczyszczenia związane ze specyfiką produkcji zakładu.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
13
Wielkość emisji przemysłowej z terenu
województwa (wykres) dla zanieczyszczeń pyłowych wynosiła w 2009 r. – 1,5 tyś ton. Od 2005 roku ulegała ona stałemu obni‐żeniu. Emisja zanieczyszczeń gazowych (bez CO2) kształtowała się na poziomie ok.11,6 tys. ton. Tu również od 2005 roku obserwowano spadek emisji.
Na obszarze województwa największa
emisja zanieczyszczeń do powietrza
po‐chodzi ze źródeł
zlokalizowanych w miastach, gdzie
głównymi źródłami zanieczyszczeń są
miejskie przedsiębior‐stwa energetyki
cieplnej oraz szereg
za‐kładów przemysłowych.
W 2009 roku wysokie wartości
emisji (wykresy) zaobserwowano w
strefie: aglomeracji białostockiej,
białostockiej, bielsko – siemiatyckiej,
zambrowsko – wysokomazowieckiej,
grajewskiej, miasta Łomża
i miasta Suwałki. Strefy
te dominują w ilości emitowanych
zanieczyszczeń,
w związku z czym wyliczone wskaźniki są tam również wysokie.
Przyczyny tego zjawiska mogą leżeć
w rozwoju gospodarczym poszczególnych
powiatów na tle
innych, bardziej rolniczych terenów.
dane: WIOŚ
Największymi źródłami zanieczyszczeń przemysłowych na obszarze województwa są zakłady:
• Elektrociepłownia S.A. Białystok, •
Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Łomży, •
MPEC Ciepłownia „Zachód” Białystok, •
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o. w Suwałkach, •
Giga Zakład Energetyki Cieplnej w Augustowie, •
Gryfskand Sp. z o.o. Oddział w Hajnówce, •
Zambrowskie Ciepłownictwo i Wodociągi Sp. z o.o. w Zambrowie, •
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Grajewie, •
„Pfleiderer” Zakłady Płyt Wiórowych S.A. Grajewo, •
Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Łapy.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
14
Duże znaczenie w ogólnym bilansie
zanieczyszczeń z terenu województwa
(stref) ma również
trudny do oszacowania
i nie ujmowany dotychczas w danych statystycznych sektor tzw. niskiej emisji ze źródeł małych
i niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, obiekty rzemieślniczo‐usługowe oraz sektor transportu kołowego.
Struktura emisji zanieczyszczeń wg sektorów przemysłu wykazuje, że głównym źródłem emisji SO2 w woje‐
wództwie jest sektor
zaopatrzenia w energię cieplną. W działalności produkcyjnej największy udział w emisji SO2 miały
działy produkcji artykułów spożywczych
i napojów, włókiennictwo, produkcji
drewna i wyrobów drewnianych.
Źródłem emitowanych
zanieczyszczeń pyłowych
jest głównie energetyka. Także większość
zanieczyszczeń gazowych w postaci SO2 i NOx pochodzi z energetycznego spalania paliw.
Szacunkowe wskaźniki emisji z terenu województwa w 2009 roku kształtują się następująco:
•
wskaźnik emisji dwutlenku azotu wyemitowany przez zakłady przemysłowe oszacowano na poziomie 2,5 Mg/km2.
Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy:
aglomeracja białostocka (16,58), miasto
Suwałki (3,84), miasto Łomża (3,76),
grajewska (0,48). W pozostałych
strefach wskaźniki emisji nie
przekroczyły 0,15 Mg/km2.
• wskaźnik emisji dwutlenku
siarki oszacowano na poziomie 3,5 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: aglomeracja białostocka (14,34), miasto Łomża (11,99), miasto Suwałki (8,06) oraz grajewska (0,25). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczyły 0,2 Mg/km2.
•
wskaźnik emisji tlenku węgla oszacowano na poziomie 0,92 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły stre‐fy: aglomeracja białostocka
(3,85), miasto Łomża
(2,53), miasto Suwałki (1,13), grajewska
(0,51) oraz za‐mbrowsko ‐
wysokomazowiecka (0,4). W pozostałych
strefach wskaźniki emisji nie
przekroczyły 0,3 Mg/km2.
•
wskaźnik emisji dwutlenku węgla oszacowano na poziomie poniżej 1635,41 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły
strefy: aglomeracja białostocka (7148,59),
suwalsko – augustowska (3632,85),
miasto
Łomża (3026,05), miasto Suwałki
(2230,32) oraz zambrowsko
‐ wysokomazowiecka
(126,8). W pozostałych stre‐fach wskaźniki emisji nie przekroczyły 100 Mg/km2.
• wskaźnik emisji zanieczyszczeń
pyłowych oszacowano na poziomie
poniżej 0,68 Mg/km2.
Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: miasto Łomża (3,4) aglomeracja białostocka
(1,88) oraz miasto Suwałki (1,03) W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczyły 0,3 Mg/km2. Emisje związków benzenu
i ołowiu wykazywane przez podmioty gospodarcze
i wynikające z prowadzonej
przez nie działalności, stanowiły wartości marginalne. Jedynym istotnym źródłem tych zanieczyszczeń na obsza‐rze województwa, a w szczególności benzenu,
jest transport drogowy (spalanie paliw w silnikach samochodo‐wych).
2.2.2 Imisja
Głównymi celami działań dotyczących
ochrony powietrza jest utrzymanie
dobrej jakości
powietrza w strefach województwa lub
jej poprawa poprzez wprowadzenie programów naprawczych
tam, gdzie wyniki badań wskazują na przekroczenia dopuszczalnych normatywów. Podstawami realizacji tych celów są wykony‐wane systematycznie dwa rodzaje ocen:
•
ocena klasyfikacji stref województwa na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny jakości powie‐trza wykonywana przynajmniej co 5 lat,
•
ocena poziomów substancji w powietrzu
i klasyfikacja stref województwa na potrzeby określenia zakresu działań na
rzecz poprawy jakości powietrza
(opracowywania programów ochrony powietrza POP) wyko‐nywana corocznie. Oceny jakości powietrza dokonuje się w tzw. strefach, którymi są: aglomeracje o liczbie mieszkańców powy‐
żej 250 tysięcy i obszar jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
15
Zmiany w podziale na strefy na potrzeby oceny jakości powietrza
L.p. Nazwa strefy
Nazwy powiatów, z których składa się strefa
1. białostocka białostocki
2. grajewska grajewski
3. łomżyńsko – kolneńska
łomżyński, kolneński
4. zambrowsko ‐ wysokomazowiecka
zambrowski, wysokomazowiecki
5. suwalsko ‐ augustowska
augustowski, suwalski, sejneński
6. moniecko – sokólska
moniecki, sokólski
7. bielsko – siemiatycka
hajnowski, bielski, siemiatycki
8. aglomeracja białostocka
miasta Białystok
9. m. Łomża miasta Łomża
10. m. Suwałki
miasta Suwałki
Kryteria oceny jakości powietrza obejmują oceny ze względu na:
•
ochronę zdrowia. Klasyfikacja obejmuje ocenę poziomów SO2, NO2, pyłu zawieszonego PM10, Pb, Ni, As, Cd, B(a)P, O3, CO i benzenu,
•
ochronę roślin. Klasyfikacja obejmuje ocenę poziomów SO2, NOx, i O3. •
W ocenie wyróżnia się 3 podstawowe klasy stref: •
Klasa A: poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza odpowiednio poziomu dopuszczal‐
nego, poziomu docelowego, •
Klasa B: poziom stężeń jest powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej
o margines tolerancji
(z uwzględnieniem dozwolonej
częstości przekroczeń dla przypadków,
gdy są one określone),
•
Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnie‐niem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), poziom docelowy.
W przypadku przekroczeń celu długoterminowego występują dwie klasy:
•
D1 – poziom stężeń nie przekracza celu długoterminowego, •
D2 – poziom stężeń przekracza cel długoterminowy.
Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się
z określonymi wymaganiami, co do działań
na rzecz poprawy jakości powietrza w przypadku, gdy nie są dotrzymane wartości kryterialne lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli
spełnia ona przyjęte standardy).
W szczególności konieczność podjęcia
działań dotyczy klasy C
gdzie skutkiem takiej oceny strefy jest opracowanie dla niej programu ochrony powietrza zawierającego m. in. okre‐ślone decyzje dotyczące ograniczenia działalności gospodarczej, która przyczyniłaby się do wzrostu emisji zanie‐czyszczeń. W przypadku stwierdzenia przekroczeń celu długoterminowego (klasyfikacja strefy D2) nie
jest wy‐magane opracowanie programu ochrony powietrza, jednakże należy podjąć działania związane z osiągnięciem tej normy (w terminie do 2020 r.).
Przedstawioną ocenę
jakości powietrza i klasyfikację stref na terenie województwa podlaskiego w 2009 ro‐ku wykonano na podstawie:
•
wyników pomiarów ze stacjonarnych stacji
imisji zlokalizowanych w Białymstoku, Łomży, Suwałkach oraz w strefie moniecko – sokólskiej (powiat sokólski) ‐ stacja tła wiejskiego,
•
wyników pomiarów zrealizowanych przy pomocy
laboratorium mobilnego w wybranych strefach
(powia‐tach) województwa,
• obiektywnych metod
szacowania emisji, których podstawą były dane gromadzone w bazie opłat Urzędu Marszałkowskiego. Należy podkreślić, że zakres badań jakości powietrza, w związku z wejściem w życie Dyrektywy 2008/50/WE
w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, uległ poszerzeniu. m.in. o pomiary pyłu zawie‐szonego PM2,5, które (zgodnie z wykonaną wstępną oceną dla tego zanieczyszczenia w województwie podla‐skim)
są prowadzone w aglomeracji białostockiej oraz strefie podlaskiej
(obejmującej pozostały obszar woje‐wództwa). Badania wdrożono w połowie 2009 roku.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
16
WYNIKI AKTUALNEJ OCENY JAKOŚCI POWIETRZA
W odniesieniu do poziomów dopuszczalnych, w 2009
roku
stwierdzono przekroczenie poziomu dopusz‐
czalnego pyłu zawieszonego PM10 w strefie miasta Łomża ze względu na kryterium ochrona zdrowia. Zanoto‐wano liczbę dni, z przekroczeniami normy 24 – godzinnej, większą od dopuszczalnej (35 dni w roku). Powiat, ze względu na stwierdzane przekroczenia zapylenia w
latach poprzednich, został
już objęty Programem Ochrony Powietrza, mającym na celu poprawę jakości powietrza w mieście.
Źródłami cząstek pyłu drobnego jest emisja bezpośrednia (głównie ze źródeł komunalno‐bytowych) oraz re‐akcje chemiczne w atmosferze prowadzące do wytwarzania tzw. wtórnych aerozoli. Ich prekursorami są: dwu‐tlenek siarki, tlenki azotu, węglowodory i amoniaku.
W Polsce, pomimo obserwowanego zmniejszenia emisji prekursorów pyłu oraz wielokierunkowych działań podejmowanych
na rzecz redukcji stężeń pyłu
(zwłaszcza najdrobniejszych jego frakcji)
przekroczenia
norm zapylenia pozostają nadal najistotniejszym problemem do rozwiązania.
W strefie miasta Łomża, podobnie jak w całej Polsce, przekroczenia norm dobowych pyłu mają miejsce z re‐guły w okresach zimowych. Przyczynami notowanych wysokich wartości stężeń są emisje pyłu z indywidualnych źródeł ogrzewania budynków oraz z transportu. Znacznie mniejszą rolę w tej strefie mają emisje pochodzące z zakładów przemysłowych, ciepłowni miejskiej czy warunki meteorologiczne. Zmiany stężeń dobowy pyłu PM10 w Łomży (wartość dopuszczalna 50 ug/m3)
źródło: WIOŚ
W ocenie jakości powietrza za 2009 rok, w pozostałych strefach województwa podlaskiego nie stwierdzono
przekroczeń poziomów dopuszczalnych
dla wszystkich mierzonych zanieczyszczeń
ze względu na
kryterium ochrona zdrowia.
Również w ocenie ze względu na kryterium ochrona roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych.
W odniesieniu do oceny poziomów celów długoterminowych, w 2009 r. stwierdzono przekroczenia pozio‐mów ozonu dla kryteriów ochrony roślin i ochrony zdrowia. Pomiary z lat 2004 – 2009 nie pozostawiają wąt‐pliwości, że na terenie województwa występuje problem z dotrzymaniem normy tego zanieczyszczenia.
Ozon troposferyczny (przyziemny)
powstaje w wyniku reakcji
fotochemicznych tlenków azotu
i lotnych związków organicznych,
których największym źródłem jest
komunikacja. Pozostałe
przyczyny występowania ponadnormatywnych
stężeń ozonu to: przemiany
fotochemiczne prekursorów ozonu pod wpływem promie‐niowania UVB, niekorzystne warunki meteorologiczne oraz naturalne źródła emisji prekursorów ozonu.
Ozon jest silnym utleniaczem fotochemicznym, który powoduje poważne problemy zdrowotne, niszczy wie‐le materiałów z tworzyw sztucznych, powoduje przyśpieszoną korozję, negatywnie wpływa na rośliny. Naraże‐nie człowieka na niewielkie podwyższone stężenia ozonu może prowadzić do szeregu niekorzystnych
reakcji: stany zapalne oczu, dróg oddechowych, zmniejszenia wydolności oddechowej, senności, bólu głowy, znużenia, spadku ciśnienia tętniczego krwi. Przy wyższych stężeniach występują objawy złego samopoczucia, nasilają się bóle głowy, rośnie pobudliwość, zmęczenie i wyczerpanie, występują objawy apatii.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
17
Ozon posiada zdolność przenoszenia się na duże odległości, dlatego stężenia tego zanieczyszczenia na ob‐szarze Polski
zależą w dużej mierze od jego
stężenia w masach powietrza napływających nad
teren Polski
‐ głównie z południowej i południowo zachodniej Europy. Liczba dni w przekroczeniami ozonu w Europie w 2009 r. – dane EEA
źródło: EEA
W przypadku pozostałych zanieczyszczeń (As, Cd, Ni, benzo(a)pirenu), w ocenie jakości powietrza za 2009
rok, nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych oraz celów długoterminowych. Należy zasygnalizować problem z dotrzymaniem norm dla benzo(a)pirenu
(związku należącego do grupy węglowodorów aromatycz‐nych, który powstaje głównie w wyniku spalania paliw, mającego właściwości kancerogenne) na terenie aglo‐meracji białostockiej. Ostateczna ocena klasyfikacji ze względu na to zanieczyszczenie wymaga dalszej kontynu‐acji badań.
WNIOSKI Z BADAŃ JAKOŚCI POWIETRZA •
W ocenie rocznej jakości powietrza za 2009 rok stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu
zawieszonego w strefie miasta Łomża (kryterium ‐ ochrona zdrowia). •
W pozostałych strefach województwa podlaskiego nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego
dla wszystkich mierzonych zanieczyszczeń ze względu na kryterium ochrona zdrowia.
Ze względu na cel ochrona roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych.
•
Poprzednie oceny wykazywały przekroczenia normy pyłu zawieszonego PM10 w strefach miasta Białystok oraz miasta Łomża. W
latach 2007‐ 2008 r. klasyfikacja tych stref uległa poprawie, ze względu na stosun‐kowo ciepłą zimę (co miało wpływ na zmniejszenie ilości spalonego paliwa w celach grzewczych, a w kon‐sekwencji
zmniejszenie liczby dni
z przekroczeniami zapylenia).
Jednakże ostanie badania wykazują,
że problem z dotrzymaniem norm dla tego zanieczyszczenia nadal występuje.
• W odniesieniu do oceny poziomów
celów długoterminowych w 2009 r.
stwierdzono przekroczenia po‐ziomów ozonu dla kryteriów ochrony roślin i ochrony zdrowia. Pomiary z lat 2004 – 2009 nie pozostawiają wątpliwości, że na terenie województwa występuje problem z dotrzymaniem normy ozonu.
•
W przypadku pozostałych zanieczyszczeń (As, Cd, Ni, benzo(a)pirenu) nie zanotowano przekroczeń pozio‐mów docelowych oraz celów długoterminowych. Należy zasygnalizować problem z dotrzymaniem normy dla benzo(a) pirenu w aglomeracji białostockiej, jednakże ostateczna ocena klasyfikacji tego zanieczyszcze‐nia wymaga kontynuacji badań.
•
Pomimo wymienionych lokalnych problemów jakościowych powietrza jego ocena wskazuje, że wojewódz‐two podlaskie jest rejonem kraju o wysokich standardach jakościowych.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
18
Ścieki komunalne i przemysłowe wymagające oczyszczania
odprowadzane do wód lub do ziemi w latach 2000-2009
05
1015202530354045
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
rok
hm3 /r
ok
przemysłowe komunalne
Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w latach
2000-2009
0
10
20
30
40
50
60
70
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
%
mechanicznych biologicznych z podwyższonym usuwaniem
biogenów
Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w
latach 2000-2009
0
20
40
60
80
100
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok
hm3 /r
ok
przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci
wodociągowej
Sposób oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych
odprowadzanych do wód
lub do ziemi w latach 2000-2009
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
40,0
45,0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008rok
hm3 /r
ok
mechaniczne biologiczne z podw. usuw. biogenów ścieki
nieoczyszczane
2.3 JAKOŚĆ WÓD WOJEWÓDZTWA
Na terenie województwa podlaskiego znajduje się 58 rzek, które objęte są systematycznymi badaniami mo‐
nitoringowymi z racji
ich gospodarczego wykorzystania
lub ochrony przed zanieczyszczeniami. Ilość
jezior, zlo‐kalizowanych głównie w północnej części, szacuje się na około 280 (o powierzchni powyżej 1ha).
2.3.1 Gospodarka wodno-ściekowa
W 2009 r. na cele bytowo‐komunalne zużyto 45,2 hm3
wody, rolnictwo i leśnictwo zużyło
około
24,7 hm3, a przemysł około 12,5 hm3. W ostatnich
latach (2007‐2009) sumaryczna wielkość
zużycia wody na potrzeby gospodarki
narodowej i ludności
uległa niewielkiemu wzrostowi. Największy udział w zużyciu ‐
55,6% miał sektor bytowo‐komunalny,
związany
z eksploatacją sieci wodociągowej. Od 2006 r. nastąpił nieznaczny
wzrost zużycia na ten cel.
Rolnictwo i leśnictwo zużyło w
2009 r. około 29,1% wody,
a przemysł około 15,3%.
Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ście‐ków od 2000 roku ulega stałemu wzrostowi. W 2000 roku wynosił około 56%, a w 2009 roku 62,5% (w 2008 r. 63,7%). W 2009 roku około 92,7% osób zamieszkałych w miastach oraz około 16,7% osób zamieszkałych na wsi podłączonych było do oczyszczalni ścieków.
WYTWARZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW
Na terenie województwa w 2009 roku funkcjonowa‐ło 113 komunalnych i 30 przemysłowych oczyszczal‐ni ścieków. Łączna ilość ścieków (komunalnych i przemysło‐wych) wymagających oczyszczania wyniosła około 40,5 hm3. Wielkość ta była nieznacznie wyższa niż w 2008 roku. Ponad 84% ścieków wymagających oczyszczania to ścieki komunalne. W 2009 roku oczyszczonych zostało około 97,4% ścieków komunalnych i przemysłowych wymagają‐cych oczyszczania. Zmiany w sposobie oczyszczania ścieków wykazują na trwały, pozytywny trend. W latach 2000‐2001 przeważało oczyszczanie biolo‐giczne (wykres), natomiast od 2002 r. upowszech‐niono technologię oczyszczania z podwyższonym usuwaniem biogenów. W 2009 roku tym sposobem oczyszczono 76,6% ścieków odprowadzanych do wód lub do ziemi (31 hm3), a dalsze 19% oczyszczo‐no biologicznie (7,7 hm3). Niewielki odsetek ‐ 2% stanowiły ścieki oczyszczane mechanicznie (0,7 hm3), a 3% ścieki nieoczyszczane (ok. 1 hm3).
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
19
Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych i przemysłowych w
latach 2000-2009
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok
t/rok
BZT5 ChZT zawiesina
Zużycie nawozów w przeliczeniu na hektar w latach 2000-2009
0102030405060708090
100
2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08
2008/09rok gospodarczy
kg/1
ha
użyt
ków
roln
ych
ogółem (NPK) wapniowe
Przepustowość komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków w
latach 2000-2009
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok
dam
3/d
ogółem z podwyższonym usuwaniem biogenów
Przepustowość komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków od 2006 r. utrzymywała się na zbliżonym poziomie. W 2009 roku wyniosła ponad 393,5 dam3/d, w tym z podwyższonym usuwaniem biogenów 206 dam3/d, co stanowiło około 52,5%.
dane: GUS
Główne źródła zanieczyszczeń wód w województwie stanowią komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ście‐
ków. W ostatnich latach obserwuje się systematyczne zmniejszanie wielkości ładunków zanieczyszczeń odpro‐wadzanych do wód. Obserwowany trend jest uwarunkowany kilkoma czynnikami, wśród których należy wy‐mienić: upadek szeregu dużych zakładów państwowych, zmniejszenie wielkości produkcji i zmiana profilu pro‐dukcji. Na obniżenie ilości wytwarzanych ścieków znaczny wpływ ma także ograniczenie wodochłonności i modernizacja procesów produkcyjnych, modernizacja oczyszczalni ścieków oraz zwiększenie efektywności procesów oczyszczania.
Realizacja wymienionych wyżej inwestycji przyniosła efekty w postaci redukcji ładunków odprowadza‐nych do wód. W okresie 2002 ‐ 2009 (wykres) zmniejszeniu uległ ładunek BZT5 o około 55,2% (z 666 do ok. 298 t/r), CHZT o około 16,8% (z 3131 do 2606 t/r.), a zawiesin o ponad 66,5% (z 1233 t do 413 t/r). dane: GUS
ŚCIEKI POCHODZĄCE Z ROLNICTWA
Ważnym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych jest rolnictwo, które powoduje niekontrolowane
spływy powierzchniowe substancji
nawozowych i środków chemicznych.
Zagrożenie dla jakości wód
po‐wierzchniowych występuje w szczególności, gdy sposób i terminy nawożenia są niewłaściwe lub niedostosowa‐ne do warunków meteorologicznych (opady). Czynniki te mogą mieć w przyszłości negatywny wpływ także na stan czystości wód podziemnych w zlewniach rolniczych.
Wielkości ładunków zanieczyszczeń są trudne do oszacowania, jednakże dane statystyczne wskazują, iż od 2000 roku rośnie wielkość zużycia nawozów, co może skutkować wzrostem zanieczyszczenia wód. W ostatnim sezonie 2008/09, w porównaniu do po‐przedniego, zużycie nawozów nieznacznie spadło, co jest prawdopodobnie spowodowane ich wysokimi cenami. W sezonie 2008/9 zużycie nawozów na 1ha użytków rolnych wyniosło 93,3 kg NPK (w 2007/08 – 94,5 kg NPK/ha). W przypadku nawozów wapnio‐wych zaobserwowano gwałtowny spadek od sezonu 2005/6 – z poziomu ok. 60 kg do 13,2 kg w sezonie 2008/09.
dane: GUS
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
20
Ludność obsługiwana przez wiejskie oczyszczalnie ścieków w
latach 2000-2009
0
5
10
15
20
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok
%W ostatnich
latach nie publikuje się danych na temat
ilości nawozów naturalnych stosowanych przy upra‐
wach (obornika i gnojowicy). Nawozy te, przy braku zachowania zasad kodeksu dobrej praktyki rolniczej, mogą stanowić poważne zagrożenie zanieczyszczeniem wód powierzchniowych.
Także ścieki bytowe pochodzące z gospodarstw rolnych są istotnym zagrożeniem dla środowiska wodnego. Często są one gromadzone w nieszczelnych szambach, z których zanieczyszczenia mogą przedostawać się wód
gruntowych oraz do lokalnych cieków. Szacuje się, że rolnictwo
i gospodarka
ściekowa na obszarach wiej‐skich mogą
stanowić główne zagrożenie dla
jakości wód w małych zlewniach
rzek oraz w zlewniach je‐ziornych.
GUS nie podaje
informacji na temat ogólnej
ilości ścieków wytwarzanych w
gospodarstwach
rolnych. Dostępne dane dotyczą
ludności obsługiwanej przez wiejskie
oczyszczalnie ścieków (wykres).
Zauważalny jest wyraźny wzrost
wskaźnika ludności
wiejskiej korzystającej z oczyszczalni ścieków, jednakże jest on nadal stosunkowo mały (16,9% w 2009 r.).
dane: GUS
2.3.2 Jakość wód płynących
Podstawą programu badań wód powierzchniowych płynących,
zrealizowanego w 2009
roku, był Program monitoringu
środowiska województwa podlaskiego w
latach 2007‐2009 opracowany przez
Inspektorat i
za‐twierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
Zasadniczym celem badań jest określanie kierunków działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrona przed
zanieczyszczeniami, w tym ochrona
przed eutrofizacją powodowaną wpływem
sektora
bytowo‐komunalnego i rolnictwa, ochrona przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, zasoleniem i substancjami szcze‐gólnie
szkodliwymi dla
środowiska wodnego. Działania
te polegają na zintegrowaniu
zarządzania gospodarką wodną w układzie dorzeczy, które realizują Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej. Integracja działań zapew‐nia
spójność badań i ocen
realizowanych w 3 podsystemach monitoringu: wód powierzchniowych, podziem‐nych i morskich.
METODYKA BADAŃ, KLASYFIKACJE I OCENY JAKOŚCI WÓD PŁYNĄCYCH Zasady polityki wodnej w państwach Unii Europejskiej określa Ramowa Dyrektywa Wodna, która nakłada na
wszystkie kraje członkowskie obowiązek osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód powierzchniowych. Wo‐dy powierzchniowe, w tym silnie zmienione i sztuczne jednolite części wód10, powinny do tego czasu osiągnąć dobry stan chemiczny, oraz odpowiednio, dobry stan ekologiczny lub dobry potencjał ekologiczny.
Zakres, częstotliwość i
sposób prowadzenia badań monitoringowych wód powierzchniowych oraz
sposób oceny wód zależy od sposobu ich użytkowania i charakterystyki zagrożenia. Rodzaje sporządzanych ocen to: a)
Ocena stanu wód (ogólna ocena jakości wód)11. Ocena dotyczy tzw. jednolitych części wód (JCW). Ocenę,
dla wód naturalnych, wykonuje się porównując wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. Dla wód sztucznych
i silnie zmienionych porównuje się wyniki klasyfikacji potencjału ekolo‐gicznego z wynikami stanu chemicznego. W zależności od wyników oceny stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego, ocena końcowa klasyfikuje JCW do dobrego lub złego stan wód.
•
Ocena stanu ekologicznego JCW powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbior‐nikach naturalnych, wodach przejściowych dokonywana
jest na podstawie wyników
klasyfikacji ele‐mentów
fizykochemicznych, biologicznych
i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny wód zaliczanych do naturalnych jest definiowany jako:
− bardzo dobry ‐ dla wód o
niezmienionych warunkach przyrodniczych lub
zmienionych
tylko w bardzo niewielkim stopniu,
10 wody te zostały tak przekształcone przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie im stanu naturalnego. 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód po‐wierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
21
−
dobry ‐ gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalno‐ścią człowieka są niewielkie,
−
umiarkowany ‐ obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, −
słaby ‐ wody o znacznie
zmienionych warunkach przyrodniczych
(biologicznych, fizykochemicznych,
morfologicznych), gdzie gatunki roślin
i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód,
−
zły ‐ wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują
typowe dla danego rodzaju wód gatunki.
• Ocena potencjału ekologicznego
JCW powierzchniowych sztucznych i
silnie zmienionych
klasyfikuje się na podstawie wyników
klasyfikacji elementów
fizykochemicznych, biologicznych
i hydromorfolo‐gicznych. Potencjał ekologiczny
jest definiowany jako: dobry
i powyżej dobrego, umiarkowany, słaby oraz zły.
•
Ocena stanu chemicznego JCW powierzchniowych wykonywana na podstawie chemicznych wskaźni‐ków jakości wód. Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz nieosiągający dobrego.
b) Ocena przydatności do bytowania
ryb. Podstawę oceny stanowi
Rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań,
jakim powinny odpowiadać wody
śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455).
c) Ocena przydatności wody do
spożycia. Podstawę oceny stanowi
Rozporządzenie Ministra
Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wyko‐rzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728).
d)
Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofi‐zację. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na
zanieczyszczenia związkami azotu ze
źródeł rolniczych
(Dz. U. Nr 241 poz. 2093).
WYNIKI KLASYFIKACJI WÓD ZBADANYCH W 2009 R. W 2009
roku na terenie województwa
podlaskiego przebadano 58 rzek w
77 przekrojach pomiarowo‐
kontrolnych (ppk). Badania prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego w 77 ppk oraz monitoringu dia‐gnostycznego w 21 ppk. a)
Klasyfikacja stanu ekologicznego wód naturalnych województwa podlaskiego w 2009 roku przedstawia się
następująco (Mapa 1):
−
Brak wód o bardzo dobrym stanie ekologicznym (I klasa). −
Wody o dobrym stanie ekologicznym (II klasa) stwierdzono w 17,4% zbadanych JCW: Sokołda(w m. Suraż‐
kowo), Czarna (ujście w m. Sochonie), Słoja (ujście w m. Kondycja), Jaskranka (Góra‐Ruda), Rospuda‐Netta (Małe Raczki, Uroczysko Kozia Szyja), Ruź (ujście), Łosośna (w m. Kowale), Krynka (poniżej m. Krynki), Hoł‐nianka (m. Hołny Wolmera), Czarna Hańcza (wodowskaz Sobolewo, śluza Kudrynki)
−
Wody o umiarkowanym stanie ekologicznym (III klasa) odnotowano 79,7% JCW: Narew (profil graniczny Babia Góra, Bondary, Ploski, Suraż, Strękowa Góra, Piątnica
i Nowogród), Narewka (w m. Białowieża), Łu‐towni
(profil ujściowy), Orlanka
(ujście w m. Chraboły), Awissa
(ujście w m. Łapy), Czaplinianka
(profil uj‐ściowy), Liza (profil ujściowy), Turośnianka (profil ujściowy), Horodnianka(ujście poniżej m. Choroszcz), Su‐praśl (profile: Gródek, w m. Nowodworce oraz m. Dzikie), Sokołda (w m. Straż), Płoska (profil Kołodno), Śli‐na (profil Wity), Nereśl (Łaziuki), Turówka (w m. Białobrzegi), Brzozówka (w m. Karpowicze), Kamienna (w m. Stara Kamienna), Kropiwna (Ostrowo), Biebrza (w punktach: most Dąbrowa‐Lipsk, wodowskaz Osowiec i Burzyn‐Rutkowskie), Ełk
( w m. Osowiec), Jegrznia
(dopływ A21 do
j. Dręstwo oraz Kuligi), Czarna Struga (Goniądz), Wissa (profil Wąsosz), Dopływ z Łępic (w m. Wąsosz), Kosódka (m. Dobarz), Jabłonka (profil Ko‐nopki‐Koziki), Gać(ujście), Lepacka Struga (m. Szablak), Łojewek (w m. Bronowo), Turośl ( w m. Potasie), Pi‐sa (m. Morgowniki), Nurzec (Tworkowice), Brok (m. Ołdaki), Siennica ( m. Czyżew), Kamianka (ujście w m. Turna Mała), Wizga (w m. Bolcie), Leśna Prawa (profil graniczny Topiło), Świsłocz (profil graniczny w m. Bo‐browniki), Zalewianka (dopływ B22 do j. Necko – Zalewianka), Marycha (profile: w m. Michnowce, dopływ A21 do
j. Pomorze, Zelwa
i Stanowisko), Szeszupa
(profil graniczny wodowskaz Poszeszupie), Szelmentka (w m. Kupowo).
−
Stan ekologiczny słaby (IV klasa) stwierdzono w 1,4% JCW: Łabna (w m. Pastorczyk) i Brok (w m. Michałki). −
Nie stwierdzono wód o złym (V klasa) stanie ekologicznym.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
22
b)
Klasyfikacja potencjału ekologicznego wód sztucznych
i silnie zmienionych przedstawia się następująco (Mapa 1):
− wody o dobrym potencjale
ekologicznym odnotowano w 1 JCW
na Kanale Augustowskim (śluza
So‐snówka),
−
wody o umiarkowanym potencjale ekologicznym odnotowano w 2 JCW: na rzece Netcie w m. Polkowo‐Zwierzyniec i Łomżyczce (w profilu ujściowym),
−
wody o słabym potencjale ekologicznym odnotowano w 1 JCW na rzece Białej (ujście w m. Nowe Alek‐sandrowo).
Mapa 1. Klasyfikacja stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzecznych w 2009 r. źródło: WIOŚ
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
23
W podsumowaniu oceny stanu ekologicznego wód należy zwrócić uwagę, że na niezadowalający stan eko‐logiczny wód (poniżej dobrego) miały wpływ głównie ponadnormatywne stężenia: ogólnego węgla organiczne‐go, azotu Kjeldahla, biologicznego zapotrzebowania
tlenu
(BZT5), azotu amonowego, azotu Kjeldahla,
fosforu ogólnego oraz chemicznego zapotrzebowanie tlenu (ChZT). c)
Klasyfikacja stanu
chemicznego wód obejmuje w 2009
roku 21 JCW tworzące
sieć monitoringu diagno‐
stycznego (wykres, Mapa 2).
− Wody o dobrym
stanie chemicznym odnotowano w 10 ppk/10
JCW, co stanowiło 48%JCW, na
rze‐kach: Netta
(Małe Raczki, Kozia Szyja, Polkowo‐Zwierzyniec),
Jegrznia (Kuligi), Zalewianka
(Mazurki), Szeszupie (profil graniczny Poszeszupie), Szelmentka (Kupowo), Marycha (Zelwa
i Stanowisko)
i Kanał Augustowski (śluza Sosnówka).
−
Wody o stanie chemicznym poniżej dobrego odnotowano w 11 ppk/11JCW, co stanowiło 52% JCW, zbadanych
na rzekach: Narew (profile: Suraż,
Strękowa Góra, Nowogród), Biebrza
(Burzyn‐Rutkowskie), Ełk (Osowiec), Gać (ujście), Pisa (m. Morgowniki), Nurzec (Tworkowice), Kamianka (w m. Turna Mała) i Czarna Hańcza (wodowskaz Sobolewo, śluza Kudrynki).
Mapa 2. Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód rzecznych w 2009 roku; źródło: WIOŚ
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
24
O nieosiągnięciu stanu dobrego
najczęściej decydowało ponadnormatywne
stężenie sumy ben‐
zo(b)perylenu i indeno(1,2,3‐cd)pirenu. Notowano także przypadki przekroczenia wartości dopuszczalnej stęże‐
nia sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu, benzo(a)pirenu oraz niklu (1 przekroczenie).
d)
Klasyfikacja przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych, na podstawie badań przeprowa‐dzonych w 2009 roku wykazała, że na 77 przebadanych przekrojów pomiarowo‐kontrolnych tylko w dwóch woda spełniała warunki kryterialne przydatności do bytowania ryb karpiowatych
‐ Czarna Hańcza –
śluza Kudrynki, Szeszupa – w m. Poszeszupie. Natomiast w 75 profilach woda nie spełniała warunków do byto‐wania ryb karpiowatych i łososiowatych (w 2008 roku w żadnym spośród 69 profili woda nie spełniała wa‐runków do bytowania ryb karpiowatych i łososiowatych).
W większości przypadków na negatywną ocenę w 2009
roku miały wpływ ponadnormatywne
stężenia: azotynów (w 64 przekrojach),
fosforu ogólnego (w 62 profilach),
tlenu rozpuszczonego
(w 42 profilach), a w niektórych przypadkach także BZT5 (w 17 przekrojach), azotu amonowego (w 12 profilach)
i niezjoni‐zowanego amoniaku (w 2 przekrojach).
e)
Klasyfikacja wód podatnych na eutrofizację wykazała,
że na 77 zbadanych w 2009 roku profili pomiaro‐wych, w 25 woda była podatna na proces eutrofizacji, co stanowiło około 32,5% profili zbadanych (w 2008 – 40,6%).
f) Klasyfikacja wód wrażliwych na
zanieczyszczenia związkami azotu ze
źródeł rolniczych wykazała,
iż na obszarze województwa podlaskiego nie wystąpiły odcinki rzek spełniające kryteria wód zagrożonych zanie‐czyszczeniami ze źródeł rolniczych.
g)
Klasyfikacja wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia
ludności w wodę do spożycia. Na terenie województwa podlaskiego
istnieje
jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rzece Supraśl w Wasilkowie, zaopatrujące w wodę aglomerację białostocką. Część zlewni Supraśli stanowi obszar strefy ochronnej ujęcia. W roku 2009 w przekroju pomiarowym w m. Nowodworce dokonano oceny wód pod kątem przydatności do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do picia. Ocena wykazała, iż woda,
podobnie jak w 2008 roku,
spełnia warunki kategorii A3
(woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego).
2.3.3 Monitoring wód stojących
JEZIORA Według „Katalogu
jezior Polski” w obrębie województwa podlaskiego znajduje się około 280
jezior (o po‐
wierzchni powyżej 1 ha) o
łącznej powierzchni
sięgającej 148–154 km2, z których w
ramach monitoringu dia‐gnostycznego przebadano dotychczas 139 zbiorników.
Powierzchnia
jezior województwa podlaskiego
jest zróżnicowana – największym zbiornikiem tego obszaru są
Wigry – 2118,3 ha. Wśród
zbiorników występują 34 jeziora
o powierzchni powyżej 100 ha,
26 jezior o powierzchni 50–100 ha i 48 jezior o powierzchni 20–50 ha.
Pod względem głębokości maksymalnej 1 miejsce zajmuje jezioro Hańcza – 108,5 m (najgłębsze jezioro Pol‐ski). Większość akwenów nie jest głęboka – jedynie 6 jezior ma głębokość przekraczającą 50 m (Hańcza, Wigry, Ożewo, Gaładuś, Białe Filipowskie, Rajgrodzkie), a 32 jeziora mają głębokość w zakresie 25 – 50 m.
Badania
jezior z uwagi na możliwości
techniczno‐finansowe
Inspektoratu wykonuje się w cyklach kilkulet‐nich
(dla jezior powyżej 100 ha jest
to zwykle okres 6‐cio
letni). Program badań
jezior ma na celu określenie klasy jakości wód.
Szczegółowe opracowania wyników badań jezior przeprowadzonych 2009 roku przekazano do Urzędu Mar‐szałkowskiego Województwa Podlaskiego i Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz opublikowano na stronie internetowej (www.wios.bialystok.pl, Dział publikacje).
Podstawą oceny jakości jezior za
rok 2009 było rozporządzenie w
sprawie klasyfikacji wód z 20
sierpnia 2008 r.12 Nowa klasyfikacja uwzględnia w ocenach wskaźniki biologiczne: chlorofil „a”, wskaźnik okrzemkowy dla
jezior OIJ)charakteryzujący
fitobentos oraz wskaźnik ESMI
(makrofitowy
indeks stanu ekologicznego) cha‐rakteryzujący
stan roślinności naczyniowej w
jeziorze. Jeśli wybrane wskaźniki
biologiczne wskazują na
stan dobry lub bardzo dobry klasyfikację weryfikuje się wskaźnikami fizykochemicznymi. Równolegle przeprowadza się ocenę stanu chemicznego na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe i inne sub‐stancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)).
12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji …, op. cit.
-
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku
.......................................................................................
Stan środowiska …2009
25
O stanie jednolitej części wód takiej jak jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny decydują wyniki klasyfi‐kacji stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Stan wód jeziora określa się jako: stan dobry lub stan zły (poni‐żej dobrego).
W 2009 roku w województwie podlaskim monitoringiem jezior objęto następujące zbiorniki: •
Jezioro Długie Wigierskie – monitoring reperowy, •
Jezioro Gremzdel – monitoring reperowy, •
Jezioro Muliczne – stanowisko uzupełniające monitoringu reperowego, •
Jezioro Okrągłe Wigierskie – stanowisko uzupełniające monitoringu reperowego, •
Jezioro Białe Augustowskie – monitoring diagnostyczny, •
Jezioro Dręstwo – monitoring diagnostyczny, •
Jezioro Kolno – monitoring diagnostyczny, •
Jezioro Necko – monitoring diagnostyczny, •
Jezioro Rospuda Augustowska – monitoring diagnostyczny, •
Jezioro Sajno – monitoring diagnostyczny, •
Jezioro Staw Wigierski – monitoring badawczy.
WYNIKI KLASYFIKACJI WÓD JEZIOR ZBADANYCH W 2009 R. a)
Klasyfikacja stanu ekologicznego jezior województwa podlaskiego w 2009 roku wykazała że:
•
wody o bardzo dobrym stanie ekologicznym (I klasa) odnotowano w 3 jeziorach: Białe Augustowskie, Muliczne i Okrągłe Wigierskie.
•
wody o dobrym stanie ekologicznym (II klasa) stwierdzono w 4
jeziorach: Długim Wigierskim, Sajno, Necko i Kolno.
• wody o umiarkowanym stanie
ekologicznym (III
klasa) odnotowano w 4
jeziorach: Gremzdel, Drę‐stwo, Rospuda Augustowska i Staw Wigierski.
• brak jezior o słabym (IV k