Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
CHNG 1 : M T MT H THNG IU KHIN T NG
1.1 Cc khi nim c bn hiu c khi nim v h thng iu khin t ng trc ht ta xem v d
sau
Tuc
bi
My pht in o
thng s v in U, IO2 T P
My tnh
Khng ch tc
Va
Va
Va
L HI
Tn hiu ch oHnh 1.1: S iu khin ca l hi pht in
iu khin l tp hp tt c cc tc ng c mc ch nhm iu khin mt qu
trnh ny hay qu trnh kia theo mt quy lut hay mt chng trnh cho trc.
iu khin hc l mt b mn khoa hc nghin cu nguyn tc xy dng cc
h iu khin.
Qu trnh iu khin hoc iu chnh c thc hin m khng c s tham
gia trc tip ca con ngi, th chng ta gi l qu trnh iu khin v iu
chnh t ng.
Tp hp tt c cc thit b m nh qu trnh iu khin c thc hin gi
l h thng iu khin . 1
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Tp hp tt c cc thit b k thut, m bo K hoc C t ng mt qu
trnh no c gi l h thng K hoc C t ng (i khi gi tt l h
thng t ng HTT).
1.2 Cc phn t c bn ca h thng iu khin t ng i tng iu khin (Object), Thit b iu khin (Controller ), Thit b o
lng (Measuring device).
- S tng qut
2
OC
M
-
z(t)
u(t) e(t) x(t) y(t)
Hnh 1.2: S tng qut h thng iu khin t ng Mi h thng iu khin t ng u bao gm 3 b phn c bn :
- Thit b iu khin C (Controller device).
- i tng iu khin (Object device).
- Thit b o lng (Measuring device).
u(t) tn hiu vo ; e(t) Si lch iu khin ; x(t) Tn hiu iu khin ; y(t) Tn
hiu ra ; z(t) Tn hiu phn hi
1.3 Cc nguyn tc iu khin c bn C 3 nguyn tc iu khin c bn :
-Nguyn tc iu khin theo sai lch (Hnh 1.3).
OC
M
-
z(t)
u(t) e(t) x(t) y(t)
Hnh 1.3: S nguyn tc iu khintheo sai lch Tn hiu ra y(t) c a vo so snh vi tn hiu vo u(t) nhm to nn tn
hiu tc ng ln u vo b iu khin C nhm to tn hiu iu khin i
tng O.
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 -Nguyn tc iu khin theo phng php b nhiu (Hnh 1.4)
3
OC
K
u(t) x(t) e(t)
y1(t)
y(t)
Hnh 1.4: S nguyn tc iu khin b nhiu Nguyn tc b nhiu l s dng thit b b K gim nh hng ca nhiu l
nguyn nhn trc tip gy ra hu qu cho h thng (hnh 1.4).
-Nguyn tc iu khin theo sai lch v b nhiu (Hnh 1.5)
O C
K
u(t) y(t) x(t)e(t)
y1(t)
M
-
z(t)
Hnh 1.5: S nguyn tc iu khin hn hp Nguyn tc iu khin hn hp l phi hp c hai nguyn tc trn, va c hi
tip theo sai lch va dng cc thit b b nhiu.
1.4 Phn loi cc h thng iu khin t ng. 1.4.1 Phn loi theo nguyn l xy dng.
Cc phn t c phn chia thnh cc loi: h thng K theo mch h, h
thng K theo mch kn v h thng K hn hp .
Ngoi nhng nguyn l trn, t nhng nm 60 ca th k XX, trn c s p
dng iu khin hc trong c th sng vo k thut ra i mt loi hnh h
thng t ng m phng hot ng ca c th sng: l cc h t chnh, thch
nghi. Nguyn l t chnh v thch nghi khng i hi phi bit y cc c
tnh ca qu trnh iu khin v trong qu trnh lm vic, cc h thng ny t
chnh v thch nghi vi cc iu kin bn ngoi thay i.
L thuyt cc h K t chnh v thch nghi tr thnh mt nhnh pht trin
quan trng ca l thuyt KT.
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 V hu ht cc h thng KT trong k thut l nhng h mch kn v qu
trnh iu khin cc thit b k thut chung quy li l qu trnh iu chnh cc
tham s ca n, nu di y chng ta s cp n s phn loi cc h thng
KT mch kn v l thuyt v cc h .
1.4.2/ Phn loi theo tnh cht ca lng vo.
Tu theo tnh cht ca tc ng u vo, cc h thng KT c 3 loi:
H thng n nh t ng (iu chnh theo hng s) l h thng c lng vo
khng i. Nhim v ca h thng l duy tr mt hoc mt vi i lng vt l
gi tr khng i. Th d nh h thng KT tc ng c nhit, h thng
KT in p, tn s ca my pht, h n nh ng bay ca my bay khi gc
li khng thay i ...
H thng iu chnh theo chng trnh l h thng c lng vo l cc hm
bit trc, c th di dng chng trnh.Th d h iu khin ng bay
nh trc ca my bay khng ngi li, h thng iu khin cc my cng c:
bo, phay vi chng trnh nh trc trong b nh my tnh...
H t ng bm, gi tt l h bm l h thng c lng vo l cc hm thi
gian khng bit trc, c th thay i theo quy lut bt k. Nhim v ca h l
bo m lng ra phi "bm" theo s thay i ca lng vo. Th d cc h nh
l h bm ng b gc, cc h bm v tuyn in t ca cc i radar...
1.4.3/ Phn loi theo dng tn hiu s dng trong h thng.
Theo dng tn hiu s dng trong h thng, chng ta c cc tc ng lin tc
v cc h thng gin on (hay h ri rc).
H tc ng lin tc (gi tt l h lin tc) l h m tt c cc phn t ca h
c lng ra l cc hm lin tc theo thi gian.
Tn hiu di dng hm lin tc c th l tn hiu mt chiu (cha bin iu)
hoc tn hiu xoay chiu ( c bin iu) tng ng chng ta c h KT
mt chiu (DC) v h thng KT xoay chiu (AC) (th d h thng bm ng
b cng sut nh dng ng c chp hnh 2 p ha).
4
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 H tc ng gin on (gi tt l h gin on hay h ri rc) l cc h c
cha t nht mt phn t gin on, tc l phn t c lng vo l mt hm lin
tc v lng ra l mt hm gin on theo thi gian.
Tu theo tnh cht gin on ca lng ra, cc h gin on c th phn chia
thnh cc loi: h thng KT xung, h thng KT kiu r le v h thng
KT s.
Nu s gin on ca tn hiu ra xy ra qua nhng thi gian xc nh (ta gi l
gin on theo thi gian) khi tn hiu vo thay i, th ta c h KT xung.
Nu s gin on ca tn hiu xy ra khi tn hiu vo qua nhng gi tr ngng
xc nh no (chng ta gi l gin on theo mc), th c th KT kiu rle.
H rle thc cht l h phi tuyn, v c tnh tnh ca n l hm phi tuyn. y l
i tng nghin cu ca mt phn quan trng trong l thuyt K .
Nu phn t gin on c tn hiu ra di dng m s (gin on c theo mc
v c theo thi gian), th ta c h KT s. H thng KT s l h cha cc
thit b s (cc b bin i A/D, D/A, my tnh in t (PC), b vi x l.
1.4.4/ Phn loi theo dng phng trnh ton hc m t h thng.
V mt ton hc, cc h thng KT u c th m t bng cc phng trnh
ton hc: phng trnh tnh v phng trnh ng. Da vo tnh cht ca cc
phng trnh, chng ta phn bit h thng KT tuyn tnh v h KT khng
tuyn tnh (phi tuyn).
H thng KT tuyn tnh l h thng c m t bng phng trnh ton
hc tuyn tnh. Tnh cht tuyn tnh ca cc phn t v ca c h thng KT
ch l tnh cht l tng. V vy, cc phng trnh ton hc ca h thng l cc
phng trnh c tuyn tnh ho, tc l thay cc s ph thuc gn ng
tuyn tnh.
H tuyn tnh c phng trnh ng hc vi cc tham s khng thay i th
gi l h KT tuyn tnh c tham s khng thay i, hay h KT tuyn tnh
dng, cn nu h thng c phng trnh vi tham s thay i th gi l h
KT tuyn tnh c tham s bin thin, hay h KT tuyn tnh khng dng.
5
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 H thng KT phi tuyn l h thng c m t bng phng trnh ton
hc phi tuyn. H phi tuyn l h c cha cc phn t phi tuyn in hnh, th d
l h c cha cc phn t rle.
1.4.5/ Phn loi theo tnh cht ca cc tc ng bn ngoi.
Cc tc ng bn ngoi vo h t ng c quy lut thay i bit trc hoc
mang tnh cht ngu nhin.
H thng tin nh l cc h c cc tc ng bn ngoi l tin nh, tc l
bit trc cc quy lut thay i ca n (th d xt h thng vi cc tc ng in
hnh).
H thng khng tin nh (hay h ngu nhin) l cc h c xem xt nghin
cu khi cc tc ng bn ngoi l cc tn hiu ngu nhin.
1.4.6/ Phn loi theo s lng i lng cn iu khin.
Tu theo s lng cn iu khin (lng ra ca h) chng ta c: h mt chiu
v h nhiu chiu.
H thng KT mt chiu c cha mt i lng cn iu khin, cn h
KT nhiu chiu l h c cha t hai i lng cn iu khin tr ln. Th d
v h nhiu chiu c th l h thng KT mt my pht in, nu h thng
KT cng mt lc iu khin t ng in p v tn s ca n.
Ngoi cc cch phn loi chnh xt trn, tu thuc vo s tn ti sai s
ca h trng thi cn bng, chng ta phn bit hai loi h thng: h thng tnh
(c sai s tnh) v h phim tnh (khng c sai s tnh). Tu thuc vo quy lut
(nh lut) iu khin (tc l dng ca tn hiu iu khin x(t) do c cu iu
khin to ra), chng ta phn bit cc b iu khin t l (b iu khin P), b
iu khin t l vi phn (b iu khin PD), b iu khin vi phn - tch phn
(b iu khin PID).
1.5 Qu trnh thit lp mt h thng iu khin - Bc 1: Chuyn i cc yu cu k thut thnh mt h thng vt l.
- Bc 2: V s khi chc nng. Chuyn i s miu t c tnh h
thng thnh mt s khi chc nng. y l s miu t v cc phn
chi tit ca h thng v mi quan h gia chng.
6
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 - Bc 3: Thit lp s nguyn l.
- Bc 4: S dng s nguyn l thit lp s khi hoc graph tn
hiu hoc biu din khng gian trng thi.
- Bc 5: Rt gn s khi.
- Bc 6: Phn tch v thit k.
7
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Cu hi n tp chng 1 1. H thng iu khin t ng c th phn loi nh th no?2. H thng iu khin c my phn t c bn? 3. Hy nu cc quy tc iu khin c bn iu khin mt h thng iu khin? 4. Nu cc bc thit lp mt h thng iu khin?
8
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 CHNG 2: M HNH TON HC CA H THNG IU KHIN
Mi h thng c th chia lm nhiu phn s thun tin hn v mi phn s c biu din bng 1 hm ton hc gi l hm truyn t (transfer function)
H thng (System)
u ra u vo
Hnh 2.1 : S phn chia h mt h thng iu khin thnh cc h thng
H thng con (subsystem)
H thng con(subsystem)
H thng con (subsystem)
u ra u vo
2.1 Cc khu c bn Ta c mt h thng iu khin:
9
Hnh 2.2 : S mt h thng iu khin tng qut
B iu khin
C1
E
o lng
i tng
Chp hnh
CR
a phn cc mch phn hi ca h thng iu khin l mch phn hi m. Khi chng ta tin hnh phn tch h thng tt hay xu hay thit k b iu khin cho h thng u phi xut pht t m hnh ton hc ca h thng hay ni cch khc ta phi tm c quan h gia u vo v u ra ca h thng. 2.1.1 Khu khuch i
x y
K
Hnh 2.3 : S khu khuch i tnh - Khu khuch i l tn hiu u ra l khuch i ca tn hiu u vo
y = K.x (2.1) trong : K l h s khuch i ( Khuch i tnh l c c tn hiu u vo th tm c tn hiu u ra)
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 - Cng c h thng c khuch i nhiu tng
10
x y
K1 K2 K3
Hnh 2.4: S khu khuch i tng 2.1.2 Khu tch phn
)()(1)(0
0 += tti
ydttxT
ty (2.2)
Vi Ti l thi gian tch phn 2.1.3 Khu vi phn
dtdxTy D= (2.3)
TD l hng s thi gian vi phn 2.1.4 Khu bc nht
xKydtdyT .=+ (2.4)
trong : K l h s truyn ca khu T l hng s thi gian ca khu Phn ng ca h thng tt hay xu ph thuc vo h s K, nhanh hay chm ph thuc vo T. 2.1.5 Khu bc hai
)()(22 tKxtydtdyT
dtdyT =++ (2.5)
Trong : K l h s khuch i T l hng s thi gian suy gim tn hiu y l m hnh ton hc ca mch RLC. 2.1.6 Khu bc n
)(...)(... 111
1011
1
10 txbdtxdb
dtxdb
dtxdbtya
dtyda
dtyda
dtyda mmm
m
m
m
nnn
n
n
n
++++=++++
(2.6)
thng thng nm. 2.2 M hnh trong min tn s 2.2.1 Khi nim v php bin i Laplace v ng dng
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 2.2.1.1 Khi nim v bn cht ca php bin i Laplace :
Khi s dng cc php bin i tn hiu h thng t min thi gian sang min khc thun tin trong vic x l tn hiu. Nh trong h thng lin tc ngi ta hay s dng php bin i Lpalace bin i t min thi gian sang min tn s phc. Cc phng trnh vi tch phn s chuyn i thnh cc phng trnh i s thng thng.
Trong cc h thng ri rc ngi ta hay s dng php bin i Z chuyn tn hiu t min thi gian sang min tn s phc. Trong thc t ngi ta cn s dng cc php bin i khc x l tn hiu nh gii tng quan, m ho c hiu qu, chng nhiu,.
Thc hin cc php bin i c cng c ton hc nh my tnh s, cng c ph bin v hiu qu l phn mm Matlab hay thc hin bin i bng tay. a) Bin i Laplace thun nh ngha: Gi F(s) l bin i Laplace ca hm f(t), khi ta c:
==0
)()]([)( dtetftfsF stL (2.7)
trong : - js += - l ht nhn ca php bin i. ste
- F(s) l hm phc. - f(t) l hm biu din trn min thi gian xc nh trn R.
thc hin c bin i Laplace hm f(t) phi l hm thc v tho mn mt s iu kin sau: - f(t) l hm gc khi tho mn cc iu kin sau: 1. f(t) = 0 khi t < 0 2. f(t) lin tc khi t0, trong khong hu hn bt k cho trc ch c hu hn cc m cc tr. 3. Hm f(t) gi l hm bc s m khi t nu tn ti mt s thc 0 v M >0 th 0,)( > tMetf t , c gi l ch s tng ca hm f(t). Khi hm f(t) l hm bc s m nu hm f(t) tng khng nhanh hn hn hm et.
- Nu f(t) l hm gc c ch s tng th tch phn s hi t
trong min Re(s) = > . Khi s l mt hm phc.
+ =0
)( dttfeI st
)()(0
sFdttfeI st == + 11
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 V d 1: Tm nh ca hm gc sau
f(t)
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Gi s f(t) c nh Laplace dng sau
nn
mm
sasaasbsbb
sAsBsF +++
+++== LL
10
10
)()()( (2.9)
vi n m. Cc bc thc hin nh sau: Bc 1: Phn tch F(s) thnh tng cc hm phn thc ti gin
= = +
+++=l
k kk
kkkkr
ii
k
ki
sCsB
asAAsF
k
122
1 )()(
)()(
(2.10) trong A, Aki, Bk, Ck l cc hng s. ak l im cc thc bi rk v kk j + l im cc phc ca F(s), ni cch khc chng l im m ti F(s) = . Bc 2: Xc nh hm gc cho tng phn t.
- L -1{ } )(tAA = - L -1 )(1
)!1()(
1
ti
etAas
A taikii
k
kik
=
- L -1 )(1)cos()(
)(22
tteBs
sBk
tk
kk
kk k =
+
- L -1 )(1)sin()( 22
tteCs
Ck
tk
kk
kk k =
+
V d 1: Tm hm gc f(t) ca nh Laplace sau
)1(1)( 2 += sssF
Gii: Bc 1: Phn tch thnh tng cc phn thc ti gin
2
111
1)(sss
sF ++= Bc 2: Xc nh hm gc cho tng thnh phn
f(t) = (e t 1 + t)1(t) V d 2:
2762)( 2
23
+++++=
ssssssF
Ta thc hin chia t s cho mu s cho n khi s d cn li c bc ca t nh hn bc ca mu. 13
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
221)( 2 ++++= ssssF
Thc hin bin i Laplace ngc c s dng bng bin i Laplace
++++=
52)()()( 2
1
sst
dttdtf L
S dng phng php phn tch 5
2)( 2 ++= sssX thnh tng cc phn thc n gin. Ta xt mt s trng hp sau: Trng hp 1: Nghim ca mu thc T(s) l thc v ring bit. Gi s nghim ca mu thc T(s) c hai nghim s1 = -1 v s2 = - 2.
)2)(1(2)( ++= sssX
Nghim ca mu thc l ring bit nn tng phn thc s c bc l 1.
21)2)(1(2)( 21 +++=++= s
KsK
sssX
tm K1 ta nhn (2.) vi (s+1) tch K1 ring ra
)2()1(
)2(2 2
1 +++=+ s
KsKs
Sau cho s - 1, rt ra c K1 = 2. Lm tng t v cho s - 2 ta rt ra c K2 = - 2. Lc
22
12
)2)(1(2)( ++=++= sssssX
Thc hin bin i Laplace ngc ca X(s) ta c )()22()( 2 tueetx tt =
Mt cch tng qut khi mu s ca F(s) cos nghim thc v ring bit, ta thc hin nh sau:
)()()()(
)()())(()(
)()()(
2
2
1
1
21
n
n
m
m
nm
psK
psK
psK
psK
pspspspssB
sAsBsF
+++++++++=++++==
LL
LL (2.11)
Nu bc ca t nh hn bc ca mu ta thc hin tm cc h s Ki nh sau: - Nhn hai v vi (s + pi) tm h s Ki. - Cho s - pi, rt ra c Ki.
14
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Trng hp 2: Mu s c nghim thc v lp li. Gi s nghim ca mu thc T(s) c ba nghim s1 = -1 v s2,3 = - 2. Lc ta phn tch X(s) nh sau:
)2()2(1)2)(1(2)( 32
212 +++++=++= s
Ks
KsK
sssX
Tm cc h s K1, K2 v K3
2)2(
2
121 =+= ss
K
tm K2 ta nhn hai v ca (2.) vi (s + 2)2
321
2
)2(1
)2()1(
2 KsKs
Kss
+++++=+
Khi cho s - 2 ta tm c K2 = - 2 Tm K3 bng cch ly o hm (2.) theo bin s ta c
3122 )1()2(
)1(2 KK
sss
s++
+=+
Cho s - 2 ta rt ra c K3 = - 2. Thay K1, K2 v K3 ta c
)2(2
)2(2
12
)2)(1(2)( 22 +++=++= ssssssX
Thc hin bin i Laplace ngc ta c )()222()( 22 tueteetx ttt =
Tng qut cho trng hp ny
)()()()()(
)()()()(
)()()(
211
1
2
1
1
21
n
nrrrr
nr
psK
psK
psK
psK
psK
pspspssB
sAsBsF
+++++++++++=+++==
LL
L (2.12)
thc hin c phi c iu kin bc ca t nh hn bc ca mu v c r nghim bi ti - p1. tm K1 n Kr cho phn thc c nghim bi, u tin ta nhn hai v (2. 12) vi (s + p1)r ta c
)()(
)()(
)()()(
)()()()()(
)()()(
1
2
11
113
21211
21
1111
n
nr
rr
rr
nr
rr
psKps
psKps
KpsKpsKpsKpspsps
sBpssFpssF
+++++
++++++++++=
++++=+=
+
L
LL
(2.13)
15
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Ta c th tm ngay c K1 khi cho s - p1. tm K2 ta ly o hm (2.12) theo bin s v cho s - p1. Ln lt ly o ta tm c K3 n Kr. Cng thc chung tm K1 n Kr l:
1!0,1)()!1(
1
1
11
1
===
rids
sFdi
Kps
i
i
i (2.14)
Trng hp 3: Mu thc c nghim phc hay nghim o. Gi s mu s ca F(s) c nghim phc.
)52(3)( 2 ++= ssssF
F(s) c th phn tch thnh cc phn thc nh sau
52)52(3
2321
2 ++++=++ ss
KsKs
Ksss
D dng tm c K1 = 3/5 khi cho s 0. tm K2 v K3 ta quy ng phn thc vi mu s chung nh nht l b c cc phn thc )52( 2 ++ sss
356
533 3
22 +
++
+= sKsK
Thc hin ng nht thc hai v ta c
560
56
530
53
33
22
==
+
==
+
KK
KK
Thay cc h s ta c
522
535
3
)52(3)( 22 ++
+=++= sss
sssssF
T bng tra nh ca tch hm m v hm sin v cos
{ } 22)( )(cos ++ += as asAtAe atL V
{ } 22)(sin ++= as BtBe atL Cng hai cng thc trn ta c
{ } 22)( )(sincos ++ ++=+ as BasAtBetAe atatL Ta a cng thc (2.) v dng trn
16
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 ( ) ( )( )( ) 222 21
2211
535
3
)52(3)( ++
++=++= ss
sssssF
Tra bng ta tm c hm gc nh sau
+= ttetf t 2sin212cos
53
53)(
Trong trng hp trn ta cng c th thc hin n gin bng cch phn tch thng thng
2121
)21)(21(3
)52(3)(
321
2
jsK
jsK
sK
jsjssssssF
+++++=+++=++=
K1 d dng tnh c v bng 3/5.
)2(203
)21(3
212 jjss
Kjs
+=+=
Tng t ta tm c K3 l nghim phc lin hp ca K2. Ta c
++++
++=21
221
22035
3)(
jsj
jsj
ssF
T ta tm c hm gc nh sau
( ) ( ) ( ) ( )[ ]
+
+=
++=
+
jeeeee
ejejtf
tjtjtjtjt
tjj
22
24
203
53
22203
53)(
2222
2121
p dng cng thc le ca hm sin v cos
jee
ee
tjtj
tjtj
2sin
2cos
22
22
=
+=
Suy ra
+= ttetf t 2sin212cos
53
53)(
17
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Bin i Laplace mt s hm n gin:
x(t) X(s) X(t) X(s)
(t) 1 )!1n(
et t1n
n)s(
1
+
1(t) s
1 sint 22s +
tu(t) 2s
1 cost 22ss
+
tnu(t) 1ns
!n+ sin(t)e-t 22)s( ++
e-t +s1 cos(t)e-t 22)s(
s
+++
btat ee ))(( bsasab++
)()(1
abbe
abae
ab
btat
))((
1bsass ++
2.2.1.2 Cc tnh cht ca php bin i Laplace :
1. Tnh cht tuyn tnh: L[a.f(t)]= a.L[f(t)] = a.F(s). 2. Tnh cht xp chng: Nu f1(t) v f2(t) c nh bin i Laplace l F1(s) v
F2(s) th ta c: L[f1(t) f2(t)] = L[f1(t)] L[f2(t)] = F1(s) F2(s)
V d : Tm nh ca hm hm f(t) = cosat trong a l hng s. Theo cng thc le ta c
jatjatjatjat
eeeeat
+=+=21
21
2cos
Thc hin php bin i Laplace
{ } 2222211
211
21
21
21cos
ass
asjasjas
jasjaseeat jatjat +=+
++=++=
+= LL
3. Tnh cht tr (Chuyn dch thi gian -Translation in time): Nu f(t) c nh l F(s), a l mt s thc v f(t-a) =0 khi 0
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 V d: Tm nh Laplace ca hm gc c th nh sau
f(t)
1 2
1
0
-1
2
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 2.2.1.3 ng dng ca php bin i Laplace a) ng dng gii phng trnh vi phn tuyt tnh. Khi chuyn phng trnh vi phn t min thi gian sang min nh phc tr thnh phng trnh i s. Sau khi gii ra c nghim ta chuyn ngc v min thi gian. V d 1: Gii phng trnh vi phn sau vi cc s kin u bng khng.
uydtdy
dtyd 3232122
2
=++ chuyn sang min nh Laplace vi y(0-) = 0 v 0)0( =y&
ssYssYsYs 32)(32)(12)(2 =++
Rt Y(s) ra ta c
)8)(4(32
)3212(32)( 2 ++=++= sssssssY
Phn tch Y(s) thnh tng cc phn thc ti gin
84)8)(4(32)( 321 ++++=++= s
KsK
sK
ssssY
Tm cc h s K1, K2 v K3.
1)4(
32
2)8(
32
1)8)(4(
32
81
41
01
=+=
=+=
=++=
s
s
s
ssK
ssK
ssK
Vy
81
421)( +++= ssssY
Thc hin bin i Laplace ngc ta tm c )()21()( 84 tueety tt +=
Trong cng thc trn c cha u(t) ni ln rng cc p ng s bng 0 cho n khi t = 0. V vy cc p ng u ra cng bng 0 cho n kho t = 0. thun tin ta c th b k hiu u(t) i, vy p ng u ra c th vit nh sau
tt eety 8421)( += V d 2: Gii phng trnh vi phn bng ton t Laplace sau
02322
=++ ydtdy
dtyd
vi s kin y(+0) = a v bdt
dy =+ )0( Chuyn c hai v sang min nh phc nh ton t Laplace
20
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
[ ]
212
)2)(1()3(
)23()3()(
)3()()23(
0)(2)0()(3)0()0()(
2
2
2
+++
+=++++=++
++=++=++
=+++
++
sba
sba
ssbaas
ssbaassY
baassYss
sYyssYdt
dysysYs
Thc hin bin i Laplace ngc rt ra c y(t) tt ebaebaty 2)()2()( ++= vi t 0.
V d 3: Gii phng trnh vi phn sau
35222
=++ ydtdy
dtyd
vi s kin 0)0()0( =+=+dt
dyy
Thc hin bin i Laplace
[ ] [ ]222222
2)1(5)1(3
2)1(1023
53
523)(
3)()52(
+++++
=++=
=++
ss
sssssY
ssYss
Suy ra )2cos(
53)2sin(
103
53)( tetety tt = vi t 0.
b) Gii mch in Cho mch in sau
Gi s khi mch in ng ti thi im t 0 th vC(0) = 1.0V. Tm dng in i(t) chy trong mch in. (trong V(t) = 5V, C = 1F, R = 1k) Gii: Ta c phng trnh sau
+= idtCRitv 1)( hay
+= idtRCitCv )( thay cc thng s u bi cho vo
+=+=
idti
idti36
636
1010.5
10.1010.5
Thc hin php bin i Laplace
21
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 [ ]
++= =
s
idt
sII
st 03
6
1010.5
Theo u bi vC(0) = 1.0V nn ta c [ ] [ ][ ] 6
0
060
10
110
11)0(
=
==
====
t
ttC
idt
idtidtC
V
Thay vo cng thc trn ta c
( )1000110.4
10110.4
10.4101
10.41010.5101
101010.5
33
6
63
6663
63
6
+=+==+
==
+
++=
ssI
Issss
Is
ssII
s
Thc hin tra bng bin i Laplace ta tm c i(t) nh sau teti 1000310.4)( =
2.2.2 Hm s truyn ca h thng KT.
Nhm n gin ho cc phng php phn tch v tng hp h thng t ng ngi ta thng chuyn phng trnh ng hc ca h dng phng trnh vi phn vit vi cc nguyn hm x(t), y(t) thnh phng trnh vit di dng cc hm s X(s), Y(s) thng qua php bin i Laplace.
V d xt hm s x(t) hm s ca bin s t (bin s thc, y t l thi gian) ta gi l nguyn hm. Ta cho php bin i hm s x(t) thng qua tch phn:
=0
.).()( dtetxsX st (2.15)
trong : s = + j - bin s phc, bin i (2.15) hm x(t) thnh hm bin s X(s) c gi l l bin Laplace, v X(s) c gi hm nh. Nh vy hm nh l mt hm bin s phc s. Php bin i Laplace c k hiu sau:
L{x(t)}=X(s) hoc x(t) X(s) Gi s nguyn hm x(t) c cc iu kin ban u khng, tc l vi t=0 gi tr
ca hm x(t) v cc bc o hm dix(t) / dti vi i = 1, 2, 3, , (n-1) u bng 0, tnh theo tnh cht ca php bin i Laplace (nh l v nh o hm ca nguyn hm) chng ta c:
ni
sXsadt
txdaL iiii
i
,,3,2,1
)(..)(
L==
(2.16)
22
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Nhn hai v ca phng trnh (2.6) vi e-st , sau ly tch phn theo t t 0
n , tc l ly bin i Laplace ca hai v phng trnh, vi gi thit rng cc hm x(t), y(t) c cc iu kin ban u bng 0, da theo tnh cht tuyn tnh ca php bin i Laplace , phng trnh (2.6) s c dng:
)()()()(
)()()()(
11
10
11
10
sXbsXbsXsbsXsbsYassYasYsasYsa
mmmn
nnnn
++++==++++
LL (2.17)
y, Y(s), X(s) l cc bin i Laplace ca hm lng ra v hm lng vo ca h.
Phng trnh (2.17) c gi l phng trnh ng hc m t quan h vo ra ca h vit di dng ton t Laplace.y l phng trnh i s, vi n v m l cc s m ca bin s s gii phng trnh (2.17) ng vi lng ra Y(s).
)()(1
110
11
10 sXasasasabsbsbsbsY
nnnn
mmmm
++++++++=
LL (2.18)
Chng ta k hiu:
nnnn
mmmm
asasasabsbsbsbsW ++++
++++=
11
10
11
10)(LL (2.19)
v gi biu thc i s ny l hm s truyn (hoc hm truyn t) ca h thng t ng (hay ca mt phn t ca n).
Khi Y(s) = W(s)X(s) (2.20) Hoc W(s) = Y(s) / X(s) (2.21)
Vy hm s truyn (H S T) ca h thng (hay ca mt phn t ) t ng l t s hm nh ca lng ra vi hm nh ca lng vo ca n (qua php bin i Laplace) vi gi thit tt c cc iu kin u bng khng.
Biu thc (2.19) cho chng ta thy, HST l mt hm phn s hu t ca bin s, c bc cc a thc tho mn m n. Gi thit iu kin ban u ca cc hm lng vo v lng ra u bng khng l ph hp vi iu kin thng gp trong cc h thng KT.
Phng trnh (2.20) cho php xc nh hm nh ca lng ra nu bit hm nh ca lng vo v biu thc HST ca h. Nh vy HST hon ton xc nh cc tnh cht ng hc ca h thng. xc nh nguyn hm ca lng ra, tc l xc nh y(t) khi bit x(t) c th bin i ngc Laplace, theo :
[ ] +
==
j
j
st dsesYj
sYLty ).(2
1)()( 1 (2.22)
23
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 l phng php ton t gii phng trnh vi phn. Nu Y(s) l hm
n gin,chng ta c th s dng bng bin i Laplace ca cc hm n gin in hnh, c trong ph lc cc sch ni v bin i Laplace, tra cu nguyn hm y(t). Nu hm nh Y(s) l hm phc tp, cn phn tch chng thnh t hp tuyn tnh cc hm n gin, m chng ta bit nguyn hm ca n. Nguyn hm y(t) chnh l t hp tuyn tnh ca cc nguyn hm thnh phn.
2.2.3 Hm truyn t ca mch in
Trong mch in c cc phn t c bn l in tr (R), in cm (L) v t in (C).
a) in tr R
Hnh 2.5: in tr
in p ri t l thun vi cng dng in I chy qua in tr:
RZtvR
tiRitv === )(1)()(
Thng qua php bin i Laplace ta c c hm truyn ca in tr l
RUI 1G R == (2.23)
b) in cm L
Hnh 2.6 : in cm L
24
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
in p ri trn in cm l
== 0
)(1)()()( dttvL
tidt
tdiLtv (2.24)
Thng qua bin i Laplace ta tnh c tr khng Z v hm truyn ca in cm L
LsUIGLsZ
LL
1=== (2.25)
c) T in C
Hnh 2.7 : T in C
in p ri trn in dung l
dttdvCtidtti
Ctv )()()(1)(
0
== (2.26)
Tr khng v hm truyn t ca t in
CsU
IGC
ZC
C === 1 (2.27)
d) Cc phn t R, L v C mc ni tip
Hnh 2.8 : S cc phn t mch in RLC mc ni tip
25
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
Vrrr
rrr
rV
UUdt
dURCdt
UdLC
dtUdC
dtdi
dtdUCiidt
CU
UdtdiLRiU
=++
===
++=
2
2
2
2
0
1 (2.28)
Thc hin php bin i Laplace ta c
(LCs2 + RCs + 1) Ur = Uv (2.29)
Rt ra c hm truyn l:
LCs
LRs
LCUUsG
V
r
11)(
2 ++== (2.30)
e) Cc phn t mc song song
UV UrR L C
I
Hnh 2.9: S cc phn t mch in RLC mc song song
Dng in ca mch in l
ZUI = (2.31)
Tng tr ca mch song song c tnh l
RLsRLsRLCs
CsLsRZ++=++=
2
/11111 (2.32)
Hm truyn ca h thng l
26
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
sC
LCs
RCs
ZUIsG
1
111)(
2 ++=== (2.33)
2.2.4 Hm truyn ca h thng c kh
2.2.4.1 Phn t chuyn ng thng
a) L xo
Hnh 2.10: S biu din l xo
trong : K l h s n hi ca l xo
Nu ta n l xo c chiu di L, di ng c mt lng X th cn mt lc tc ng ln l
F(t) = Kx(t) (2.34)
Thng qua bin i Laplace to c hm truyn ca l xo nh sau:
KsXsFGloxo == )()( (2.35)
b) B gim chn du p (khng kh)
Hnh 2.11: S biu din b gim chn du p
di ng pt tng vi vn tc v, ta cn tc ng ln mt lc l f
dttdxftvftf vv)()()( == (2.36)
27
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 trong fv l h s gim chn
Thc hin bin i Laplace
sfsXsFG vVD == )()( (2.37)
c) Trng khi
Hnh 2.12: S biu din trng khi
Theo nh lut II Newton tng cc lc bn ngoi tc ng vo mt trng khi s bng tch ca trng khi v gia tc ta c
=== 22 )()( dt txdMdttdvMMaf (2.38) Thc hin php bin i Laplace ta c hm truyn ca trng khi l
2
)()( Ms
sXsFGM == (2.39)
d) Thit b gim chn
Thit b gim chn bao gm trng khi l x0 - b gim chn
Hnh 2.13: S biu din thit b gim chn
28
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 tm c hm truyn ca h thng trc tin ta v biu din cc lc tc
ng trng khi
Hnh 2.14: S biu din lc tc ngln trng khi
S dng nh lut Newton vit phng trnh chuyn ng
)()()()(22
tftKxdt
tdxfdt
txdM v =++ (2.40)
Thc hin php bin i Laplace
( ) )()(2 sFsXKsfMs v =++ (2.41) T ta rt ra hm truyn ca h thng l
KsfMssFsXsG
v ++== 2 1)(
)()( (2.42)
2.2.4.2 Phn t chuyn ng quay
Theo nh lut II Newton v chuyn ng quay th gia tc gc ca vt quay t l thun vi tng momen tc ng ln n, ta c phng trnh sau
2
2
dtdJM = (2.43)
trong :
J l mmen qun tnh tc ng ln vt.
l v tr gc quay ca vt th
M l m men tc ng ln vt
29
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Cc mmen bn ngoi c to bi ng c do ti trng tc ng ca l xo
hoc vt gim chn. Hnh biu din s ca mt a quay trong cht lng lm cho trc lp trn n b bin dng i mt gc .
Nu ta quay a vi mmen xon x, trc s quay i mt gc to nn mmen ca l xo xon:
M1 = k (2.44)
Mmen cn thit thng lc ma st ca cht lng:
dtdCM =2 (2.45)
trong C l h s ma st ca cht lng
Nh vy ta c phng trnh:
2
2
21 dtdJMMxM == (2.46)
Thay vo ta c:
kdtdC
dtdJx ++= 2
2
(2.47)
2.2.5 S tng ng gia h c kh vi mt mch in
S tng ng gia mch c kh v mch in trng khi = M in cm = M b gim chn = fv in tr = 1/fvl xo = K in dung = 1/ K lc tc ng = f(t) ngun p = f(t) vn tc = v(t) dng vng = v(t)
30
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
Hnh 2.15: S biu din s tng ng gia mch c kh v mch in
Khi so snh vi dng vng ta c mch tng ng ni tip, nu dng
phng php nt, th mch tng ng ng l mch song song. Phng trnh chuyn ng l
)()()( 2 sFsXKsfMs v =++ (2.48) i vi mch RLC ni tip l
)()(1 sEsICs
RLs =
++ (2.49) hai cng thc trn khng tng thch vi nhau do khong cch v dng in khng tng thch vi nhau. Ta bin i s tng thch bng cch chuyn i t khong cch sang vn tc
)()()()(2
sFsVsKfMsssX
sKsfMs
vv =++=++ (2.50)
Ta cng c th chuyn i sang h song song trng khi = M in cm = M b gim chn = fv in tr = 1/fvl xo = K in dung = 1/ K lc tc ng = f(t) ngun dng = f(t) vn tc = v(t) in p nt = v(t)
Cng thc mch song song l )()()11( sIsE
LsRCs =++ (2.51)
31
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 2.2.6 Hm truyn ca cc phn t in t
Hnh 2.16 : Biu din phn t khuch i thut ton
- Sai lch in p u vo: v2(t) v1(t). - Tr khng u vo cao: Z1 = (l tng). - Tr khng u ra thp: Z0 = 0 (l tng). - H s khuch i cao A = (l tng). in p u ra c tnh l
v0(t) = A(v2(t) v1(t)) (2.52) Nu v2(t) c ni t th b khuch i c gi l khuch i o. Lc v0(t) = A v1(t). Trong hnh 2.16 c, nu tr khng u vo cao th ta c Ia(s) = 0 suy ra I1(s)=-I2(s). Khi h s khuch i A ln, v1(t) = 0 th I1(s) = V1(s)/Z1(s) v - I2(s) = - V0(s)/Z2(s). Cho hai dng in ny bng nhau ta c
)()(
)()(
1
1
2
0
sZsV
sZsV = hay l
)()(
)()(
1
2
1
0
sZsZ
sVsV = (2.53)
V d : Tm hm truyn ca mch khuch i o sau
Hnh 2.17 S h thng khuch i o
Tng tr Z1(s) l
1016.210360
103601106.5
11
1)(3
36
11
1 +=+=
+=
sx
xsx
RsC
sZ
Tng tr Z2(s) l
32
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
sx
sCRsZ
73
222
10102201)( +=+= Thay Z1(s) v Z2(s) vo cng thc 2.
sss
sZsZ
sVsV 547.22951.45232.1
)()(
)()( 2
1
2
1
0 ++== 2.3 M hnh ton hc trong min thi gian 2.3.1 Khi nim trng thi v bin trng thi
2.3.1.1 Khi nim v trng thi Khi nim trng thi c trong c s ca cch tip cn hin i trong m t ng hc ca cc h thng c Turing ln u tin a ra nm 1936. Sau khi nim ny c cc nh khoa hc Nga v M ng dng rng ri gii cc bi ton iu khin t ng. Trng thi ca h thng c c trng nh l lng thng tin ti thiu v h, cn thit xc nh hnh vi ca h trong tng lai khi bit tc ng vo. Ni mt cch khc, trng thi ca h c xc nh bi t hp cc to m rng c trng cho h. Trng thi ca mt h thng l tp hp nh nht cc bin (gi l bin trng thi) m nu bit gi tr ca cc bin ny ti thi im t0 v bit cc tn hiu vo thi im t>t0 ta hon ton c th xc nh c p ng ca h thng ti mi thi im t>t0. H thng bc n c n bin trng thi. Cc bin trng thi c th chn l bin vt l hoc khng phi l bin vt l. Theo quan im phn tch v tng hp h thng thng, ngi ta chia cc bin c trng h thng hay c quan h nht nh vi n v cc nhm nh sau: - Cc bin vo hay cc tc ng vo ui c to ra bi cc h thng nm
ngoi cc h c xt. - Cc bin ra yi c trng cho p ng ca h theo cc bin vo nh. - Cc bin trung gian xi c trng trng thi bn trong ca h.
2.3.1.2 Khi nim vc t trng thi: n bin trng thi hp thnh vc t ct
[ ]Tnxxxx ...21= (2.54) gi l vc t trng thi. - Khng gian trng thi: khng gian n chiu l khng gian hp bi cc trc ca cc bin trng thi.
33
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 V d ta c cc bin trng thi in p ca in tr vR v in p ca t in vC cc bin ny s hnh thnh 2 trc ca khng gian trng thi. thun li trong thao tc vi cc i lng nhiu chiu, t hp cc bin vo c th trnh by di dng vc t cc tc ng vo:
[ ]Tn tutututu )(...)()()( 21= (2.56 ) T hp cc bin ra trnh by di dng vct ra
[ ]Tn tytytyty )(....()()( 21= (2.57 ) Cc t hp cc to trung gian, c trng ni dung bn trong ca h c vit dng vc t trng thi ca h .
[ Tnxxxx ...21= ] (2.58) Theo nh ngha trng thi ca h ti thi im bt k t > t0, trng thi ca h l mt hm ca trng thi ban u x(t0)v vc t vo r(t0,t), tc l:
x(t) = F[x(t0),u(t0,t) ] (2.59) Vc t ra ti thi im t c quan h n tr vi x(t0) v u(t0 ,t)
y(t) = [x(t0),u(t0,t)] (2.60) Cc phng trnh (2.59) v (2.60) thng gi l phng trnh trng thi ca h. Nu h thng c m t bi cc phng trnh vi phn tuyn tnh ,th phng trnh trng thi ca h c vit di dng sau : (Bng cch s dng cc bin trng thi, ta c th chuyn phng trnh vi phn bc n m t h thng thnh h gm n phng trnh vi phn bc nht)
( )
+=+=
)()()().()()().()().(tutDtxtCtytutBtxtAtx&
(2.61)
trong : x (n x1) vc t cc bin trng thi,
u (m x 1) vc t cc bin u vo
y (r x 1) vc t cc bin u ra.
A(t) - Ma trn h thng. B(t) - Ma trn iu khin hay m trn u vo. C(t) - Ma trn ra.
D(t) - Ma trn vng.
Cc ma trn c cc phn t ph thuc vo bin t, ln lt c kch thc
l: A(n x n), B(n x m), C(r x n ), D(r x m).
34
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
Hnh 2.18: S khi biu din h thng iu khin trong khng gian trng thi Thc t cc h thng thc u c tnh qun tnh, do D l mt ma trn c cc phn t u bng khng. 2.3.2 H tuyn tnh h s hng.
H thng c m hnh trng thi l:
uDxCyuBxAx
+=+=&
(2.62)
Trong cc ma trn A, B, C v D l cc ma trn hng s.
A c gi l ma trn h thng. Nu s lm cho phng trnh det(sI - A) = 0
th s c gi l gi tr ring ca ma trn A (y chnh l im cc ca h
thng). I l ma trn n v, s l mt s phc, det l k hiu ca php tnh nh
thc ma trn.
2.3.3 ng dng biu din m hnh ton hc trn khng gian trng thi
ng dng h phng trnh trng thi biu din cc h vt l phc tp.
Bc u tin l chn vct trng thi, vic la chn ny phi tun theo cc yu
cu sau:
- Cc bin trng thi phi l ti thiu nhng vn phi m bo biu din
y trng thi ca h thng.
- Cc bin trng thi phi c lp tuyn tnh.
35
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 V d 1: Cho h thng vt l c s nh sau:
Hnh 2.19: S mch RLC mc hn hp
Xy dng m hnh trng thi cho i tng.
Gii:
Bc 1: t tn cc dng in nhnh bao gm iR, iL v iC. Bc 2: Chn cc bin trng thi bng cc vit phng trnh vi phn cho cc
phn t cha nng lng bao gm t in C v in cm L
LCC v
dtdiLi
dtdv
C == (2.63) Ta chn iL v vC l cc bin trng thi, nhng do iC v vL khng phi l cc bin trng thi nn ta phi vit di dng t hp tuyn tnh ca cc bin trng thi iL v vC , bin u vo l v(t). Bc 3: S dng l thuyt v mch in c th l vit phng trnh da vo nh lut Kirchhoff. Ti nt 1 ta c
LC
LRC
ivR
iii
+=+=
1 (2.64)
Mt khc ta c vL = - vC + v(t) (2.65)
Bc 4: Thay cng thc trn vi nhau ta thu c cng thc nh sau:
)(
1
tvvdtdiL
ivRdt
dvC
C
LCC
+=
+= (2.66)
hoc
36
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
)(11
11
tvL
vLdt
di
iC
vRCdt
dv
C
LCC
+=
+= (2.67)
Bc 5: Rt ra cng thc ca tn hiu u ra iR(t)
CR vRi 1= (2.68)
kt qu cui cng l
)(10
01
11
.
.
tvLi
v
L
CRCiv
L
C
L
C
+
=
(2.69)
tn hiu u ra
=L
cR i
vR
i 01 (2.70)
V d 2: Cho mch in gm ba phn t R, Lv C mc ni tip
Hnh 2.20: S mch RLC mc ni tip
U1 l in p t vo mch. Tm m hnh trng thi. Gii: Ta c phng trnh in p ca mch l:
u1 = uR + uL + uC (2.71) thay cc cng thc tnh in p ca cc phn t
21 dtdiLR uiu ++= (2.72)
trong == idtCuu C 12 (2.73) Trng thi ca mch c quyt nh bi in p ra u2 v dng in i. Ta gi u2 v i l cc bin trng thi. t:
u2 = x1 37
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 i = x2
T cng thc (2.72 v (2.73) ta rt ra cng thc tnh dng in l
12
2
11 uL
uL
iLR
dtdi
dtduCi
+=
=
1212
21
11
1
uL
xLRx
Lx
xC
x
+=
= (2.74)
Dng chnh tc c vit nh sau:
12
1211
11
.01.0
uL
xLRx
Lx
uxC
xx
+=
++=
&
& (2.75)
Vit h trn di dng vct ma trn
12
1
2
1 10
1
10u
Lxx
LR
L
Cxx
+
=
&&
(2.76)
hay vit gn li uBxAx +=& (2.77)
gi l phng trnh trng thi ca h thng. Khng gian hai chiu gm trng thi dng in i = x2 v in p trn t l u2 = x1 c gi l khng gian trng thi. V d 3:
Hnh 2.21: S mch RLC mc ni tip
Ta c
)(1dtdiLR tvidt
Ci =++ (2.78)
Thay dtdqti =)( vo cng thc trn ta c
)(122
tvqCdt
dqRdt
qdL =++ (2.79)
38
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Ta t i(t), q(t) l cc bin trng thi
)(11 tvL
iLRq
LCdtdi
idtdq
+=
= (2.80)
vit di dng vct ma trn
vLq
i
LR
LCiq
+
=
101 10&&
(2.81)
in p vL l bin trng thi u ra
vRiqC
vL += 1 (2.82)
hay uiq
RC
vL +
= 1 (2.83)
2.4 Chuyn t hm truyn t sang khng gian trng thi v ngc li 2.4.1 Chuyn t hm truyn t sang khng gian trng thi
c th m phng c mt h thng trn my tnh th m hnh ton hc ca i tng phi c biu din trn khng gian trng thi. V vy khi ta a m hnh ca i tng biu din bng hm truyn t ta phi chuyn sang phng trnh trng thi. - Chn cc bin trng thi, mi bin trng thi c xc nh bi o hm ca bin trng thi trc . - Ta xt phng trnh vi phn sau:
ubyadtdya
dtyda
dtyd
ni
n
nn
n
0011
1
1 ... =++++
(2.84)
Cch thun tin chn bin trng thi l chn bin u ra
1
1
1
2
2
3
2
1
...
=
=
==
n
n
n dtydx
dtydx
dtdyx
yx
(2.85)
39
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Ly o hm hai v
n
n
n dtydx
dtydx
dtydx
dtdyx
=
=
=
=
1
3
3
3
2
2
2
1
...
&
&
&
&
(2.86)
Biu din trn khng gian trng thi
ubxaxaxaxxx
xxxxxx
nnn
nn
012110
1
43
32
21
...
...
+==
===
&&
&&&
(2.87)
Biu din di dng vct ma trn
u
bxx
xxx
aaaaaaaxx
xxx
n
n
nn
n
+
=
0
1
3
2
1
1543210
1
3
2
1
0
000
1000000
000100000001000000010
MM
KK
MKMMMMMMKKK
&&M&&&
(2.88)
Vit phng trnh trng thi u ra
[
=
n
n
xx
xxx
y
1
3
2
1
00001 MK ] (2.89)
Cc bc thc hin bin i t hm truyn sang h phng trnh trng thi: - B1: chuyn t hm truyn v phng trnh vi phn v thc hin php
bin i Laplace ngc vi cc iu kin u bng khng. - B2: Thc hin chn cc bin trng thi v biu din trong khng gian
trng thi.
40
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
V d 1: Mt i tng c hm truyn t l 45
25)()()( 2 ++== sssR
sCsW .
Xy dng m hnh trng thi cho i tng. Xc nh cc gi tr ring.
Gii
Bc 1: Tm phng trnh vi phn
rcdtdc
dtcdsRsssC 2545)(.5)45).(( 2
22 =++=++ (2.90)
Bc 2: La chn cc bin trng thi
==
===
212
21
12
1
5425 xxrxxx
xdtdcx
cx
&&
& (2.91)
Vit i dng vct ma trn
[ ]
=
+
=
xy
uxx
0 1250
.5- 41 0&
(2.92)
Tm gi tr ring
sI - A = (2.93)
+=
54
154
100
0s
sS
S
det(sI - A) = s(s + 5) + 4 = s2 + 5s + 4 = 0 (2.94)
91625 == (2.95) Cc gi tr ring l s1 = -1, s2 = -4
V d 2: Cho hm truyn sau:
2426924
)()()( 23 +++== ssssR
sCsG
Chuyn i sang h phng trnh trng thi. Gii: Bc 1: Tm phng trnh vi phn Thc hin php nhn cho
( ) )(24)(24269 23 sRsCsss =+++ (2.96) Chuyn i thnh phng trnh vi phn bng cch dng php bin i Laplace ngc vi iu kin u bng 0
41
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 rcccc 2424269 =+++ &&&&&& (2.97)
Bc 2: La chn bin trng thi Chn cc bin trng thi nh sau:
cxcxcx
&&&
===
3
2
1
(2.98)
Ly o hm c hai v phng trnh (2.89) ta s thu c h phng trnh trng thi
1
3213
32
21
2492624xcy
rxxxxxx
xx
==+=
==
&&&
(2.99)
Vit di dng vct ma trn
[ ]
=
+
=
3
2
1
3
2
1
3
2
1
001
2400
92624100010
xxx
y
rxxx
xxx
&&&
(2.100)
M hnh c biu din nh sau:
Hnh 2.22: S biu din bng s khi trong gian trng thi
42
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 2.4.2 Chuyn t khng gian trng thi sang hm truyn t
M hnh ton hc trong gian trng thi c biu din nh sau:
uDxCyuBxAx
+=+=&
(2.101)
Thc hin chuyn i Laplace vi iu kin u bng 0
sX(s) = AX(s) + BU(s) (2.102) Y(s) = CX(s) + DU(s) (2.103)
T rt X(s) ra: (sI A)X(s) = BU(s) (2.104) X(s) = (sI A)-1BU(s) (2.105)
Trong I l ma trn n v Thay X(s) vo (2.94) rt ra c
Y(s) = C(sI A)-1BU(s) + DU(s) (2.106) Ta gi [C(sI A)-1BU(s) + DU(s)] l ma trn hm truyn bi v n quan h vi vct bin ra Y(s) v vct bin vo U(s). Nu U(s) = U(s) v Y(s) = Y(s) l cc i lng v hng ta c th tm hm truyn nh sau:
DBAsICsUsYsT +== 1)_()()()(
(2.107)
Vi d: Cho phng trnh trng thi bit u ra l Y(s) v u vo l U(s)
[ ]xyuxx
00100
10
321100010
=
+
=& (2.108)
Gii: T u bi ta xc nh cc ma trn A, B, C v D
[ ] 000100
10
321100010
==
=
=
DC
BA (2.109)
Ta tm (sI - A)-1
43
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
123
)12()3(1
1323
)det()()(
32110
01
321100010
000000
)(
23
2
2
1
+++
+++++
==
+
=
=
sss
ssssss
sss
AsIAsIadjAsI
ss
s
ss
sAsI
(2.110)
Thay (sI - A)-1, B, C, D vo ta c hm truyn
123)23(10)( 23
2
+++++=sss
sssT (2.111)
2.5 Tuyn tnh ha - Cc h thng m ta xt vi gi thuyt l tuyn tnh. Trn thc t hu ht cc i tng l phi tuyn. - Trong h thng cng c th bao gm c i lng phi tuyn v tuyn tnh. - Do thc t yu cu ngi thit k pha tuyn tnh ha mt s i lng phi tuyn s dng. - Cc bc thc hin tuyn tnh ha + Bc 1: Vit phng trnh vi phn ca h thng. Vi gi thit tn hiu u vo nh + Bc 2: Tuyn tnh ha phng trnh vi phn, dng bin i Laplace vi iu kin u = 0.
44
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Bi tp chng 2 1. Tm hm truyn ca h thng sau a) G(s) = V0(s)/Vi(s) b) G(s) = V0(s)/Vi(s)
c) G(s) = VL(s)/V(s) d) G(s) = X1(s)/F(s)
e) G(s) = V0(s)/Vi(s)
2. Gii phng trnh vi phn sau
063 22
3
3
=++dtdy
dtyd
dtyd vi 14)0(,2)0(,5)0( 2
2
=+=+=+dtyd
dtdyy
3. Tm hm truyn G(s) ca h thng khi bit c dng biu din trn khng gian trng thi
a) b)
[ ]xyrxx
0011000
523100010
=
+
=&
[ ]xyrxx
631641
423350832
=
+
=&
45
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
CHNG 3: P NG THI GIAN
3.1 Cc c tnh ca h thng KT 3.1.1 c tnh thi gian
Mt trong cc c tnh quan trng ca h thng t ng l c tnh thi gian.
Ngi ta thng s dng c tnh thi gian m t h thng t ng tuyn tnh
dng v khng dng. c tnh thi gian l phn ng ca h thng i vi tc
ng no khi iu kin ban u bng 0. Cc tc ng thng c s dng l
tc ng xung n v (t) v tc ng bc thang n v 1(t).V vy ngi ta thng nh ngha c tnh thi gian l s thay i ca tn hiu ra theo thi gian
khi u vo tc ng l cc hm chun. Trong c tnh thi gian ngi ta quan
tm n hai c tnh c bn: c tnh qu v c tnh xung (Hm trng
lng).
3.1.2 c tnh xung (Hm trng lng):
Phn ng ca h thng i vi tc ng xung n v khi iu kin ban u
bng 0 c gi l hm qu xung g(t) (hm trng lng). Hm xung n v
(t-) c dng tng t nh (t), nhng sai lch theo thi gian mt khong l . Tng t, phn ng ca h thng t ng tuyn tnh i vi tc ng a(t-) s l ag(t-); vi a l hng s no . Ti trc thi im c tc ng, gi tr ca c tnh qu xung bng 0
ngha l:
g(t-) = 0, t < ng thc ny c gi l iu kin vt l thc t.
Dng khi nim c tnh qu xung, ta c th tm c phn ng ca h
thng i vi tc ng bt k cho trc.
Gia c tnh qu xung v hm s truyn ca h thng c quan h vi
nhau. nh hm trng lng s bng:
46
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
==0 0
)( )()()()()( dvevgsXdtetgdtexsY svtsst (3.1)
M Y(s) = X(s) . W(s) (3.2)
So snh (3.1) v (3.2) s c:
=0
)()( dtetgsW st (3.3)
Nh vy hm s truyn l bin i Laplace ca hm qu xung. Tt nhin,
hm qu xung c th nhn c theo hm s truyn bng cch bin i
ngc Laplace:
{ })()( 1 sWLtg = (3.4) 3.1.3 Hm qu
c tnh qu h(t) l phn ng ca h thng i vi tc ng bc thang
n v khi iu kin ban u bng khng.
i vi h thng t ng dng, c tnh qu khng ph thuc vo thi
im bt u tc ng. c tnh h(t) c th c dng dao ng hay bin i mt
cch n iu. Hin nay, nh gi cht lng h thng t ng ngi ta
thng s dng c tnh qu h(t) bi v n th hin c cc ch tiu cht
lng c bn ca h thng.
Gia c tnh qu xung v c tnh qu c lin h vi nhau, thay x(t)
= l(t) trong tch phn sau ta c:
==00
d)t(gd)t(g)t(l)t(h (3.5)
i bin t- = v v d = -dv, ta nhn c:
===
t
0
t
0
dv)v(gdv)v(gdv)v(g)t(h (3.6)
Nh vy, c tnh qu l tch phn ca c tnh qu xung. Ly o hm
ca c hai v ca (3.6), ta s nhn c:
dt
)t(dh)t(g = (3.7)
47
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Vy c tnh qu xung l o hm theo thi gian ca c tnh qu .
Vit (3.7) di dng ton t, s c:
W(s) = s.H(s) (3.8)
Trong H(s) = L[h(t)] v W(s)=L[g(t)] (3.9)
T (3.8) ta c mi lin h gia nh hm ca c tnh qu theo hm truyn
ca h thng.
)(1)( sWs
sH = (3.10)
S dng bin i ngc Laplace, s xc nh c hm qu theo hm s
truyn.
= )(1)( 1 sW
sLth (3.11)
3.1.4 c tnh tn s.
Cc c tnh tn s (TTS) c ngha quan trng trong m t h thng t
ng dng. C th nhn c cc c tnh ny khi nghin cu chuyn ng
cng bc ca h thng di tc ng ca tn hiu iu ho.
Tnh cht c bn ca h thng tuyn tnh l tnh cht xp chng. Gi s nhiu
lon g(t) tc ng ln h thng bng khng, ta c mi quan h gia lng ra y(t)
vi lng vo x(t) c m t bng phng trnh vi phn sau:
xbdt
dxb
dt
dxba
dt
dya
dt
dya m1mm
m
0n1nn
n
0 +++=+++ LL (3.12)
Cc TTS xc nh mi lin h gia ph lng vo X(j) v ph lng raY(j). Cc ph ny chnh l bin i Phuri ca cc hm thi gian tng ng:
{ }{ }
==
==
)t(yFdte)t(y)j(Y
)t(xFdte)t(x)j(X
0
tj
0
tj
(3.13)
y: F - k hiu bin i Phuri.
- bin thc, l tn s ca tn hiu iu ho.
48
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Ly bin i Phuri phng trnh (3.13) vi iu kin ban u bng 0, s
nhn c phng trnh biu din quan h gia ph lng ra vi ph lng vo
ca h thng t ng:
)()()()()()()()( 01
10 jXbjXjbjYajYjajYja mmnnn ++=+++ LL (3.14) sau khi bin i, s nhn c:
)()()()()()()()( 1
10
110
jWjXajajabjbjbjXjY
nnn
mmm
=++++++=
LL (3.15)
T s ca cc a thc:
)()(
)()()()()( 1
10
110
jDjE
ajajabjbjbjW
nnn
mmm
=++++++=
LL (3.16 )
c gi l hm s truyn tn s ca h t ng.
T y ta thy c th nhn c biu thc hm truyn tn s t hm s
truyn bng cch thay bin phc s bng j. Hm s truyn truyn tn s W(j) c th biu din di dng:
)()()()()( jeAjQPjW =+= (3.17) y
=+=
)()()()()( 22
jarctgWQPA (3.18)
Nu 2
)( jarctgW
Th )()()(
PQarctg= (3.19)
Trn mt phng phc (hnh 3.1) ng vi tn s no th hm s truyn tn
s s xc nh vc t. di vc t bng A(), cn argument (gc hp thnh bi vc t ny vi bn trc thc dng) l (). ng cong c v bi u mt ca vc t ny, khi tn s bin thin t 0 n (i khi t - n ) gi l c tnh tn s (TTS) bin pha ca h thng t ng.
49
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
50
Hnh 3.1: c tnh tn s bin pha
W(j)
jQ()
P()
Hm truyn tn s c gi l hm tn s bin pha. Phn thc ca n
P() =ReW(j) v phn o Q() = ImW(j) c gi l tng ng l hm tn s phn thc v hm tn s phn o. th ca hm tn s phn thc P() gi l TTS phn thc. Cn th ca hm tn s phn o - TTS phn o Q().
Mun A() =W(j) gi l hm tn s bin . th ca n gi l TTS bin . Cn () l argument ca W(j) c gi l hm tn s pha. th ca n gi l TTS pha.
Ngoi cc TTS ni trn, cn thng s dng cc TTS bin logarit
L() v TTS pha logarit (). Gi: )(lg20)(lg20)( jWAL == (3.20)
l hm tn s bin logarit. th din t s ph thuc gia hm tn s bin
logarit L() vi hm logarrit tn s lg(), gi l TTS bin logarit. Khi xy dng TTS bin logarit, trn trc honh ta t cc tn s theo t
l logarit, cc im chia tng ng vi gi tr lg(), nhng li ghi gi tr ca tin cho vic c tn s, ch khng ghi gi tr lg(). Cn trc tung l L(). TTS pha logarit l th biu din s ph thuc gia hm tn s pha () vi logarit lg(). Trc honh ca TTS pha logarit ging trc honh ca TTS bin logarit.
n v ca L() tnh theo (3.20) l xibel [db]. n v c s ca trc honh trong TTS bin logarit la cc [dc] hay octav [oc]. cc l rng
khong tn s m trn tn s thay i 10 ln. Tng t, octav l khong m
trn tn s thay i 2 ln.
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Khi xy dng TTS logarit th cn lu l trc tung v trc honh khng ct
nhau ti tn s = 0. Hai trc s ct nhau ti mt tn s thch hp no , bi v khi 0 th lg() - : ngha l = 0 th s tng ng vi im xa v cng. Trn thc t, ngi ta thng s dng TTS bin logarit tim cn.
nghing ca c tnh tim cn thng dng l db/dc hay db/oc. Khi tc ng ln
u vo h thng T l mt tn hiu iu ho th lng ra ca h thng cng
thay i theo quy lut iu ho, nhng bin v pha ca lng ra v lng vo
s khc nhau. Ni chung, bin v pha lng ra s ph thuc vo tn s ca
lng vo. Ngi ta gi t s gia bin lng ra vi bin lng vo l m
un, cn gc lch pha gia lng ra vi lng vo l argument ca hm s
truyn tn s. V th, c tnh tn s bin din t s thay i ca t s cc
bin lng ra vi lng vo, cn TTS pha din t gc lch pha gia lng
ra vi lng vo. l ngha vt l i TTS.
3.2 Cc khu ng hc in hnh 3.2.1 nh ngha cc khu ng hc in hnh
Cc khu ng hc m phng trnh vi phn m t qu trnh ng hc ca
chng c bc nh hn hoc bng 2, c gi l khu ng hc in hnh.
c im ca cc khu ng hc in hnh l ch c mt u vo v mt u
ra, tn hiu u ra khng nh hng n tn hiu u vo.
51
W(s) X(s) Y(s)
Hnh3.2 Biu din khu ng hc in hnh. Cc khu ng hc in hnh bao gm: Khu nguyn hm, khu tch phn,
khu vi phn, khu tr. Khu nguyn hm gm cc khu: Khu khuch i
(khu khng qun tnh), khu qun tnh bc mt, khu qun tnh bc hai (Khu
giao ng). Sau y ta kho st cc khu ng hc in hnh trn.
3.2.2.Cc khu nguyn hm.
a)Khu khuch i
- Khu khng qun tnh l khu m phng trnh ng hc c dng:
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 y = K.x - Hm truyn t ca khu. W(s) = K - Cc c tnh thi gian. Hm qu :h(t) = K.1(t).
Hm trng lng : g(t) = K.(t).
K
0 t
h(t) K.(t)
0
g(t)
t
Hnh 3.3. c tnh thi gian ca khu khng qun tnh
- Cc c tnh tn s.
TBP
K 0 P()
jQ() 20lgK
0 lg
L() TBL
A()
()BT PT
00
K
x
Hnh 3.4: c tnh tn s ca khu khnng qun tnh
Hm truyn tn s : W(j) = K. c tnh BT : A() = K. c tnh PT : () = 0. c tnh BTL : L() = 20.lgK
b) Khu qun tnh bc nht: - Phng trnh vi phn:
x.Kydt
dyT =+ (3.21)
52
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Trong K l h s truyn ca khu.
T l hng s thi gian ca khu. - Hm truyn t : W(s) = K/ (Ts+1)
- Cc c tnh thi gian :
Hm qu : h(t) = K( 1-e-t /T) .1(t)
Hm trng lng : g(t) = dh(t)/dt = K.e-t / T.1(t)/T
K
0 t
h(t) .K
0 t
g(t)
T
T
Hnh 3.5: c tnh thi gian ca khu qun tnh bc nht - Cc c tnh tn s:
BTK
0
TBP jQ()
0K
P()lg
-20db/dec
0
L()
x
20lgK
lgc
TBL
PT ()0
-/2
A()
Hnh 3.6: c tnh tn s ca khu qun tnh bc nht TTS bin pha : W(j) = Y(j)/X(j) =K/ (Tj + 1) TTS bin : A() = [ P2 () + Q2()] 1/2 =k/ (T22 + )1/2 TTS pha () = arctgT TTS bin logarit (TBL L() = 20lg A()
c) Khu qun tnh bc hai:
- Phng trnh:
53
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
Kxydt
dyT2
dt
ydT
2
22 =++ (3.22)
Trong : T l hng s thi gian.
K l h s truyn. l h s tt dn tng i ( 0).
- Hm truyn t: 1Ts2sT
K
)s(X
)s(Y)s(W
22 ++==
- Cc c tnh thi gian:
Trng hp th nht: 0 < < 1. Hm qu : )]tsint(cose1[K)t(h t
=
Hm trng lng: tT
Kethtgt
sin.)(')(
==
Trong : T
= v T
1 = Trng hp ny c tnh qu c dng dao ng tt dn v c gi l
khu dao ng. Trng hp th hai: = 0.
Hm qu : )tcos1(K)t(h 1= Hm trng lng : g(t) = K1sin1t Vi 1=1/T : Tn s ring dao ng. c tnh qu dao ng iu ho
v c gi l khu dao ng iu ho. Trng hp th ba : 1.
Hm qu : Khi = 1 vi l nghim kp ca phng trnh c trng.
)e)t1(1(K)t(h t= Khi > 1 vi 1, 2 l hai nghim thc ca phng trnh c trng.
+
= t12
1t
12
2 21 ee1K)t(h
Hm trng lng:
Khi = 1 vi l nghim kp ca phng trnh c trng. t2 teK)t(k =
54
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Khi >1 vi 1, 2 l hai nghim thc ca phng trnh c trng.
)ee(K)t(k tt
12
21 21 =
Hnh 3.7: c tnh thi gian ca khu bc hai
g(t
0 t =1
0 < < 1
t
K
h(t)
0 < 1
0
- Cc c tnh tn s:
-40db/d
20lgK
0lg
=0L(
0 < <
=0
=1 >1
-
(0-/2
0 < < =1 >1
0
>1 0 < < 1
A() K
0 K
P(
jQ()
=1 0 < < 1
>1
Hnh 3.8: c tnh tn s ca khu bc hai TTS bin pha : W(j) = Y(j)/X(j) =K/( 1-T22 +j2T) TTS bin :
A() = [ P2 () + Q2()] 1/2 =K/[(1-T22 )2 +(2T)2]1/2 TTS pha () = -arctg [2T/(1-T22 )]. TTS bin logarit (TBL L() = 20lg A().
3.2.3 Khu tch phn.
- Phng trnh vi phn ca khu tch phn.
= xdtKy hoc Tx
Kxdt
dy == (3.23) Trong T = 1/K c gi l hng s thi gian tch phn.
- Hm truyn t ca khu.
55
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Bin i phng trnh vi phn sang ton t Laplace ta c :
Ts
1
)s(X
)s(Y)s(W ==
- Cc c tnh thi gian. Hm qu : h(t) = Kt.
Hm trng lng : k(t) = h(t) = K.
Hnh 3.9: c tnh thi gian ca tch phn - Cc c tnh tn s.
Hm truyn tn s : Kj
Tj
TjjW === 11)(
Nh vy hm truyn tn s ca khu tch phn ch c pn o m khi thay i t 0 n m khng c phn thc.
c tnh BT: = T1
)(A
c tnh PT : 2
)( =
c tnh BTL : L() = lgA() = -20lgT - 20lg y l phng trnh ca mt ng thng ct trc tung ti im c
tung bng - 20lgT v c nghing bng - 20db/dec.
56
Hnh 3.10: c tnh tn s ca khu tch phn
0 t
h(t)
K
0 t
g(t)
tg=K
BT
-/2
PT( 0
A()
0 TBP
P(0 = =0 lg
-20db/d
0
L(-20lgT
TBL
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 3.2.4.Khu vi phn.
- Phng trnh khu vi phn l tng: y(t) = Kdx(t)/dt.
- Phng trnh khu vi phn bc mt: y(t) = KTdx(t)/dt + Kx(t).
- Hm truyn t:
Khu vi phn l tng: G(s) = Ks
Khu vi phn bc mt: G(s) = C(s)/R(s) =K(Ts + 1)
- Cc c tnh thi gian:
Khu vi phn l tng:
Hm qu : h(t) =K(t) Hm trng lng: g(t) = dh(t) /dt = Kd(t)/dt Khu vi phn bc mt:
Hm qu : h(t) =K.1(t) + KT(t) Hm trng lng: g(t) = dh(t) /dt = Kd(t)/dt + K(t)
57
Hnh 3.11: c tnh thi gian ca khu vi phn l tng 0 t
h(t)
t
T.(t)
0
g(t)
T.(t)
- Cc c tnh tn s:
Khu vi phn l tng :
TTS bin pha : G(j) = C(j)/R(j) =-j K TTS bin : A() = [ P2 () + Q2()] 1/2 =K TTS pha () = /2 TTS bin logarit (TBL) L() = 20lg A()=20lgK
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
Hnh 3.12: c tnh tn s ca khu vi phn l tng
0
A()
TBP
0
()
0 P()
jQ()
20db/dec
0 lg
L()
BT
=0
=
/2
20lgT
TBL
PT
Khu vi phn bc mt :
TTS bin pha : G(j) = C(j)/R(j) =-j KT + K TTS bin : A() = [ P2 () + Q2()] 1/2 =K(1 + 2T2 )1/2 TTS pha () = arctg T. TTS bin logarit (TBL) L() = 20lg A()=20lgK
3.2.5 Khu tr
Khu chm sau l khu ng hc m sau mt khong thi gian xc nh th
lng ra lp li lng vo v tn hiu khng b mo.
Phng trnh ng hc ca khu tr c dng :
y(t) = x(t-) Cc phn t thuc khu tr nh bng ti , ng ng dn nhit , ng ng
dn cht lng
- Hm truyn t ca khu tr:
W(s) = Y(s) /X(s) = e-s
- c tnh thi gian:
Hm qu : h(t) = 1(t-) Hm trng lng: g(t) = dh(t)/dt = (t- ) - Cc c tnh tn s:
TTS bin pha : G(j) = e-j TTS bin : A () = 1 TTS pha : () = -
58
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 TTS bin lgarit : L() = 20lgA() = 0
59
()
A() A(),()jQ()
P()t
h(t)
Hnh 3.13. c tnh qu v cc c tnh tn s ca khu tr 3.3 M hnh ZPK (Zero, Pole and Gain) Ta xt hm truyn sau:
mnpspspszszszsK
asasasabsbsbsbsG
n
m
nnnn
mmmm
=
++++++++=
))(...)()(())(...)()((
...
...)(
21
21
22
110
22
110
(3.24)
t : (3.25) m
mmmn
nnn
bsbsbsbsBasasasasA
++++=++++=
...)(
...)(2
21
10
22
110
A(s) l mu s ca hm truyn, B(s) l t s ca hm truyn.
- im khng (Zeros) l l cc gi tr lm cho hm truyn G(s) bng 0 hay l
nghim ca phng trnh B(s) = 0. Cc im khng c k hiu l zi (i: 1m).
- im cc (Poles) l cc gi tr lm cho hm truyn khng xc nh hay l
nghim ca phng trnh A(s) = 0. Cc im cc c k hiu l pi (i: 1m).
- H s khuch i tnh (Gain) k hiu l K.
V d 1: Tm cc im cc, im khng v h s khuch ica h thng ca
hm truyn sau:
)3)(5()2)(1(5)( ++
++=sssssG (3.26)
H s khuch i K = 5.
- im cc: A(s) = (s+5)(s+3) = 0 suy ra p1 = -5 v p2 = -3
- im khng: B(s) = (s+1)(s+2) = 0 suy ra z1 =-1 v z2 = -2
V d 2:
Ngoc ThanhHighlight
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Ta c hm truyn sau
)5(2)( +
+=ssssC (3.27)
Phn tch thnh tng cc phn s bc nht
5)5(2
++=++
sB
sA
sss (3.28)
Quy ng mu s v ng nht hai v ta c
(A+B)s + 5A = s + 2 (3.29)
Gii h phng trnh:
A + B = 1
5A = 2
Suy ra: A = 2/5, B = 3/5
55
35
2
)5(2)( ++=+
+=ssss
ssC (3.30)
Hnh 3.14 : S b tr cc im cc v im khng
p ng u ra:
tetc 553
52)( += (3.31)
trong : 52 l thnh phn cng bc
te 553 l thnh phn t do.
60
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Mt s kt lun:
1. im cc ca hm truyn u vo ca h thng quyt nh dng ca p ng
cng bc.
2. im cc ca hm truyn h thng quyt nh dng ca p ng t do.
3. p ng u ra c dng hm m nu c im cc nm trn trc thc. te
4. im cc v im khng quyt nh bin ca c p ng cng bc v
p ng t do.
V d 3: Cho h thng c hm truyn nh sau:
61
)5)(4)(2()3(
++++
ssss
)(sCssR 1)( =
Hnh 3.15 :H thng i tng lm v d 3
Tm hm p ng u ra c(t) bao gm hai thnh phn p ng t do v p ng
cng bc.
Gii:
- Kim tra xem cc im cc ca h thng to ra thnh phn p ng t do tun
theo quy lut hm m.
- im cc u vo to ra thnh phn p ng cng bc.
Ta c: 542
)( 4321 ++++++= sK
sK
sK
sKsC
(3.32 )
p ng
t do p ng
cng bc
Thc hin bin i Laplace ngc ta c:
c(t) = K1 + K2e-2t + K3e-4t + K4e-5t (3.33)
p ng
t do p ng
cng bc
3.4 H thng bc nht
H thng bc 1 khng c im khng c biu din nh sau:
Ngoc ThanhHighlight
Ngoc ThanhHighlight
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
62
asa+
j
Hnh 3.16: H tthng bc nht v phn b im cc nu tn hiu u vo l bc thang n v R(s) = 1/s th p ng u ra C(s) l:
)()()()(
assasGsRsC +== (3.34)
Thc hin bin i Laplace ngc ta c p ng u ra biu din trn min thi
gian l
c(t) = cf(t) + cn(t) = 1 e-at (3.35)
- im cc u vo ti thi im ban u to ra p ng cng bc cf(t) = 1
- im cc h thng ti a tao ra p ng t do cn(t) = - e-at.
Hnh 3.17: p ng u ra ca h thng bc 1 vi tn hiu bc thang n v
G(s) R(s) C(s)
- a
a) b)
0.3
0.2
0.1
0.6
0.5
0.4
0.9
0.8
0.7
1
a1
a2
a3
a4
a5
t
dc ban u = 1/hng s thi gian = a
Tr
x(t)
Ts
0
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 ti thi im t = 1/a ta c
63.037.011)(
37.0
11
11
===
==
=
=
=
atat
at
atat
etx
ee (3.37)
T vic kho st c tnh ca i tng bc ta c cc khi nim sau:
- Hng s thi gian (constant time): gi 1/a l hng s thi gian ca p ng.
Hng s thi gian c th c hiu nh l khong thi gian m e-at gim 37%
gi tr ban u hay l khong thi gian p ng tn hiu bc thang dn v tng
ti 63% gi tr xc lp.
Nghch o ca hng s thi gian gi l tn s (1/s). V vy ta c th gi
hng s a l tn s hm m. Hng s thi gian c xem nh l c tnh p
ng thi gian ca h thng bc 1 v vy n c quan h vi tc ca h thng
tng ng vi tn hiu bc thang n v u vo.
- Thi gian tng Tr (rise time): thi gian tng c nh ngha l thi gian m
c c tnh mp m i t 01. n 0.9 gi tr xc lp.
Thi gian tng c tnh bng s sai lch gia hai thi im c(t) = 0.9 v
c(t) = 0.1.
aaaTr
2.211.031.2 == (3.38)
- Thi gian xc lp hay thi gian n nh Ts (settling time): thi gian xc lp l
khong thi gian m p ng t n v sai s trong khong 2%. Vi c(t) =
0.98 thay vo cng thc v rt ra c
a
Ts4= (3.39)
Hm truyn ca h thng bc 1 qua thc nghim:
Trn thc t khng d dng tm c hm truyn ca h thng bi v cc thit
b trong h thng kh c th xc nh c. V vy hm truyn ca h thng c
th xc nh c bng cch xc nh quan h gia u vo v u ra thng qua
phn tch ng c tnh ca i tng khi cho p ng u vo l tn hiu bc
thang n v. Hm truyn c th xc nh ngay car khi ta khng bit c cu
trc bn trong ca i tng. 63
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 vi tn hiu vo l hm bc thang n v ta c th tnh c hng s thi gian
v cc gi tr xc lp.
Xt v d sau:
asKsG +=)( (3.40)
Cc p ng u ra:
asa
K
sa
K
assKsC ++=+= )()( (3.41)
Nu ta xc nh c h s khuch i K v a t phng th nghim ta s xc
nh c hm truyn ca i tng.
Gi s ta c p ng sau:
Bin 0.8
0.7
0.6
0.5
0.1 0.30.2 0.5 0.70.4 0.6 0.8 Thi gian (s)
0.4
0.3
0.2
0.1
Hnh 3.18 : ng c tnh p ng ca h thng bc nht p ng ca h thng bc nht khng c qu iu chnh v sai lch im
khng. T ng p ng ta xc nh hng s thi gian
- Gi tr xc lp l gi tr m ng p ng t n bng 0.72.
- Hng s thi gian l thi gian m ln bng 63% gi tr xc lp v
bng 0.63 x 0.72 = 0.45 hay bng 0.13 (s) suy ra a = 1/0.13 = 7.7
- p ng cng bc t n gi tr xc lp K/a = 0.72 suy ra K = 5.54
- Lc ta c hm truyn ca h thng l
64
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
7.754.5)( += ssG (3.42)
Hm truyn ny cng rt gn vi hm truyn ca p ng trn
75)( += ssG (3.43)
3.5 H thng bc 2 )(sG
65
ssR 1)( =
c(t)
ssR 1)( =
bassb++2
tt eetc 146.1854.7 171.1171.01)( +=
0.5
0
1j C(s)
-7.854 99
92 ++ ss
)(sGa)
- 1.146
C(s) t
b)1 2 3 4 5
ssR 1)( =
0.8
0.6
0.4
0.2
1.4
1.21
j
- 1
8j
8jC(s)
929
2 ++ ss
c) 0 543 1 2
)47.98cos(06.11
)8sin888(cos1)(
0=+=
te
ttetc
t
tc(t)
)(sG
t
Ngoc ThanhHighlight
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
66
Hnh 3.19 : Cc h thng bc hai v p ng vi tn hiu bc thang n v Ta c hm truyn tng qut ca h thng bc hai :
12)( 22 ++= TssT
KsG (3.44) trong : K l h s khuch i.
T l hng s thi gian.
l suy gim.
3.5.1 H thng p ng xung tt dn (Overdamped)
y l p ng khng c dao ng trong khong gi tr n nh nhng t
ti dao ng gii hn tt dn lu hn.
j
- j3
99
2 +ss
sR 1)( =
)(sG
C(s)
j3
c(t) = 1 cos3tc(t)
2
1
t0
1 2 3 4 5 d)
c(t)c(t) = 1 3e-3t e-6t
0.20.40.6
1
- 3
j 0.8)(sG
969
2 ++ ss
ssR 1)( = C(s) t
0 1 2 3 4 5e)
Ngoc ThanhHighlight
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Khi khu qun tnh bc hai c hai im cc thc th bao gm 2 khu qun tnh
bc mt ni tip nhau. Vi iu kin > 1ta c
11)(
2
2
1
1
++= sTKx
sTKsG (3.45)
Hai im cc l: p1 = -1/T1 v p2 = -1/T2Xt p ng u ra sau:
)46.1.1)(854.7(9
)99(9)( 2 =+=++= sssssssC (3.46)
- p ng u ra c mt im cc t gc to (do c p ng tn hiu bc
thang n v).
- Hai im cc thc ca h thng.
- im cc u vo s to ra thnh phn p ng cng c. Mi im cc
ca h thng s to ra p ng t do c dng hm m trong tn s hm
m chnh bng v tr cc im cc.
p ng u ra s c dng:
c(t) = K1 + K2e - 7.854t + K3e - 1.146t (3.47)
ng c tnh ca h thng bc hai tt dn th hin hnh 3.19b
3.5.2 H thng p ng di tt dn (Underdamped)
y l p ng c dao ng trong khong ng bao suy gim. H thng
cng c nhiu ng bao th p ng t ti trng thi n nh cng lu.(Xem
hnh 3.19c)
Ta xt phng trnh c tnh:
01222 =++ TssT (3.48) Khi < 1 thi phng trnh (3.48) s c hai nghim phc lin hp hai
nghim ny l hai im cc ca hm truyn.
Tj
T
jT
jT
p
jT
jT
p
2
2,1
2
2
2
1
2
1
1;
1
1
==
==
+=+=
(3.49)
67
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
Tj
2
2,11 =Qu trnh qa xy ra trong khu bc hai l qu trnh dao ng
l khu dao ng bc 2. p ng thi gian bao gm bin hm m gim to
bi phn thc ca im cc h thng v dng sng hnh sin to bi phn o ca
im cc h thng.
c(t) ng c tnh hm m gimto bi phn thc ca im cc
ng c tnh hnh sin to biphn o ca im cc
t
Hnh 3.20: p ng bc hai to bi cc nghim phc Hng s thi gian ca hm m bng phn thc ca im cc h thng. Gi tr
ca phn o l tn s thc ca dao ng hnh sin. Tn s dao ng hnh sin
c gi l tn s suy gim ca dao ng wd. p ng n nh c quyt nh
bi im cc u vo t gc to . Chng ta gi p ng ny l p ng
di tt dn m tin ti gi tr n nh qua p ng thi gian gi l dao ng
suy gim.
3.5.3 H thng p ng khng b nht (Undamped)
Nu im cc tin gn v khng cng b, ng bao gim cng lu, lc ta
c dao ng khng tt.
H thng bc hai ny s c: im cc nm gc to do p ng tn hiu
bc thang u vo v hai im cc ca h thng ch c phn o ( = 0).
T hnh 3.19d
)9(9)( 2 += sssC (3.50)
68
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Hai im cc p1,2 = j3 to ra p ng dao ng hnh sin m tn s ca n
bng v tr ca cc im cc nm trn trc o.
p ng u ra l:
))]tan(cos(11[))sin(cos1()( 12
+=+=
tKtteKtc t (3.51)
Thay vo ta c
c(t) = 1- cost3t (3.52)
3.5.4 H thng p ng tt dn ti hn (Critically Damped Response)
y l p ng t ti gi tr n nh nhanh nht. Gi tr gii hn lun lun
bng 1.
Ta c p ng sau:
22 )3(9
)96(9)( +=++= ssssssC (3.53)
p ng ny c mt im cc nm ti gc to v hai im cc thc.
c(t) = 1 3te - 3t e 3t (3.54)
Xem dng p ng hnh 3.19d
3.5.5 Tm p ng t do
p ng tt dn: Cc im cc: hai im thc 1, 2p ng: (3.55) tt eKeKtc 21 21)( +=
p ng di tt dn Cc im cc: 2 nghim phc d jd
p ng:
==
d
dd
t tAetc d 1tan);cos()( (3.56)
p ng khng b nht Cc im cc: 2 im cc o j
p ng:
== 1tan);cos()( tAtc (3.57)
p ng tt dn ti hn Cc im cc: 2 im cc thc (kp) 1
69
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 p ng: (3.58) tt eKeKtc 11 21)( +=
3.6 Mt s vn chung v h thng bc hai Trong phn ny ta s xem xt hai khi nim ca hai thng s h thng bc 2
c dng miu t ng c tnh p ng thi gian. l tn s t do
(natural frequency) v h s tt dn (damping ratio).
- Tn s t do (Natural Frequency, n): l tn s ca dao ng trong h thng
m khng c s tt dn.
- H s tt dn (Damping ratio ):
Tn s suy gim hm m Chu k t do (seconds)
Hng s m 21= (3.59)
Tn s t do (rad/second) =
Biu din h thng bc hai theo hai thng s n v
bassbsG ++= 2)( (3.60)
i vi h thng khng b nht ta c cc im cc nm trn trc o
bsbsG += 2)( (3.61)
Theo inh ngha tn s dao ng t do n l tn s ca dao ng trong h thng.
V vy cc im cc nm trn trc o l bj . Suy ra 2nn bhaybj == (3.62)
Vi gi thit h thng di tt dn im cc phc c phn thc l a/2. ln
ca gi tr ny chnh l tn s gim hm m
70
suy ra na 2= (3.64) Vy hm truyn l
22
2
2)(
nn
n
sssG
++= (3.65)
Tn s suy gim hm m
nn
a
2== (3.63)
Tn s t do (rad/second) =
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
V d:
Cho hm truyn sau:
362.436)( 2 ++= sssG (3.66)
So snh hai cng thc (3.66) v (3.65) ta c:
35.02.426362
====
n
nn
Ta tm cc im cc ca h thng:
Phng trnh c trng l: s2 + 4.2s + 36 = 0
C hai nghim phc:
122,1 = nns (3.67) ng c tnh p ng t gi tr ca
T a = 2n v bn = suy ra
ba
2= (3.68)
Ta c cc p ng tng ng vi gi tr ca nh sau:
71
c(t)
j 21 nj
n 21 njj
n
10
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
H thng tt dn
21 + nn j
21 nn
c(t)
>1 t
Hnh 3.21 : p ng bc hai theo h s tt dn
3.7 H thng bc hai di tt dn (Underdamped) H thng di tt dn, m hnh vt l ph bin, c cc p ng n nht nn
c xem xt c th hn. nh ngha cc thng s p ng ca h thng di tt
dn theo thi gian v xem xt mi quan h vi v tr cc im cc.
Trc tin ta tm p ng ca h thng bc hai vi p ng tn hiu bc
thang n v
22321
22
2
2)2()(
nnnn
n
ssKsK
sK
ssssC
++
++=++= (3.69)
gi thit < 1 v thc hin bin i ta c
)1()(
11
)(1)( 222
2
2
++
+++=nn
nn
s
s
ssC (3.70)
Thc hin php bin i Laplace ngc
)1cos(1
11
1sin1
1cos1)(
2
2
2
2
2
=
+=
te
ttetc
nt
nt
n
n
(3.71)
trong :
=
2
1
1tan
Khi cng nh th p ng dao ng cng nhiu.
72
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
c(t)
c0.98c
1.02c
cmax
0.9c
0.1c
%
tTp
Tr
Ts
Hnh 3.22: p ng bc hai ca h thng di tt dn
Ngoi hai khi nim h s suy gim v tn s p ng t do n ta c thm cc
khi nim sau:
- Thi gian nh Tp (Peak Time): l thi gian m c(t) t max u tin.
- Phn trm qu iu chnh: %OS (Percent Overshoot): l khong m dng
sng vt qu gi tr n nh c.
- Thi gian tng Tr (rise time): thi gian tng c nh ngha l thi gian
m c c tnh mp m i t 0.1 n 0.9 gi tr xc lp.
- Thi gian xc lp hay thi gian n nh Ts (settling time): thi gian xc lp
l khong thi gian m p ng t n v sai s trong khong 2%.
a) Tnh Tp
{ }
)1()(
11
)1()(
2)()(
222
2
2
222
2
22
2
++=++=
++==
nn
n
nn
n
nn
n
ss
ssssCtcL &
(3.72)
Bin i Laplace ngc ta c:
tetc tn n 22
1sin1
)( =
& (3.73)
Cho 0)( =tc& suy ra 73
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
ntn = 21 (3.74) hay
21 = n
nt (3.75)
Khi n = 1 ng c tnh t gi tr max
21
= np
T (3.76)
b) Tnh phn trm qu iu chnh
T hnh v 3.22 ta c
100S% max xc
ccO
= (3.77)
cmax l gi tr khi ng c tnh t gi tr max ti thi im Tp
2
2
1
2
1max
1
sin1
cos1)(
+=
+==n
n
e
eTcc p (3.78)
i vi tn hiu bc thang n v
c = 1 (3.79)
Thay vo cng thc (3.77) ta tm c phn trm qu iu chnh
100%21 xeOS
n
= (3.80)
Suy ra
( )( )100%ln
100%ln
22 OS
OS
+=
(3.81)
c) Tnh Ts tm c Ts ta phi tm c thi gian m c(t) t n v gi n nh
trong khong 2%
T cng thc (3.71) ta tnh bin ca c(t) t n 0.02
02.01
12
= tne (3.82)
74
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
vi gi thit 1)1cos( 2 = tn ti Ts.
Suy ra ( )
nsT
2102.0ln = (3.83)
Ly xp x cng thc (3.83)
aT
ns
24 == (3.84)
d) Tnh TrTm nt bng cch cho c(t) = 0.9 v c(t) = 0.1. Ly gn ng ta c thi gian
tng nTr.
V d: Cho hm truyn sau
10015100)( 2 ++= sssG (3.85)
Tnh Tp, %OS, Ts v Tr.
Gii:
T hm truyn ta tnh c 75.0,10 == n Thay vo cng thc tnh Tp
475.075.0110
14.31 22
===
n
pT
838.2100100% 22 75.01
1075.01 === xexeOS x
n
533.01075.0
44 ===x
Tn
s
Ta c bng sau:
75
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
H s suy gim Thi gian tng thng thng
0.1 1.104
0.2 1.203
0.3 1.321
0.4 1.463
0.5 1.638
0.6 1.854
0.7 2.126
0.8 2.467
0.9 2.883
Da vo bng trn ta tnh c thi gian tng thng thng xp x 2.3 suy ra
Tr = 0.23 v n = 10.
76
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 Bi tp chng 3 1. Hy xc nh hm trng lng g(t) v hm qu h(t) ca nhng h tuyn tnh c hm truyn t sau a)
4321)( 2 ++
+=ss
ssG b))51)(31(
12)(ss
ssG +++=
2. Tm v tr cc im cc, im khng v v trn mt phng phc a)
22)( += ssG b) )4)(3(
1)( ++= sssG
c))14)(7(
)2(5)( +++=ss
ssG d) 92)( 2 +
+=sssG
3. Tm hm truyn v im cc ca h thng sau
[ ]
==
+
=
000
)0(001
)(100
420100012
xxy
tuxx&
4. Tm cc thng s ca h thng bc 2 OS%,, prsn TTT a)
12012120)( 2 ++= sssG b) 01.0002.0
01.0)( 2 ++= sssG 5. Tm p ng u ra c(t) khi bit tn hiu tc ng l tn hiu bc thang n v a)
)5(5)( += sssC b) )4(
4)( += sssC
c))16(
16)( 2 += sssC d) )168(16)( 2 ++= sssC
77
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
CHNG 4: CC PHNG PHP GIM THIU
H THNG A CP Mc ch: trn thc t cc h thng k thut c biu din bng cc s khi rt phc tp, tm c quan h gia tn hiu u vo v u ra ca h thng tc l phi tm c hm truyn t ca h thng. Do ta phi tm cch rt gn h thng tm c hm truyn chung ca ton b h thng. 4.1 S khi ca mt h thng
C(s)
Hm truyn ca
G(s)
R(s) u vo
(Input) u ra
(Output)
Hnh 4.1: S khi ca h thng Quy nh:
- K hiu tn hiu u vo: R(s). - K hiu tn hiu u ra: C(s). - K hiu cc hm truyn con: Gi(s) - K hiu hm truyn h thng: G(s).
Quan h ca tn hiu u vo v u ra c biu din di dng hm truyn (transferfunction):
)()()(
sRsCsG = (4.1)
Hai dng biu din: - S khi. - hnh tn hiu Graph
4.1.1 H thng dng ni tip
H thng c gi l mc ni tip nu tn hiu ra ca phn t trc l tn hiu vo ca phn t sau. Tn hiu vo ca h thng l tn hiu vo ca phn t u tin. Tn hiu ra ca h thng l tn hiu ra ca phn t cui cng.
G1(s) G2(s) G3(s) G4(s)C(s) R(s)
G1(s)xG2(s)xG3(s)xG4(s)C(s)R(s)
Hnh 4.2: S khi ca h thng ni tip
78
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 V d: Ta c m hnh nh sau:
Hnh 4.3: H thng ghp ni tip.
Hnh 4.3a) hm truyn c tnh:
11
11
1
1'
1 1
1
)()()(
CRs
CRsVsVsG
+== (4.2)
Hnh 4.3 b) hm truyn c tnh:
22
22
1
22 1
1
)()()(
CRs
CRsVsVsG
+== (4.3)
Hnh 4.3 c) ta tnh c hm truyn ca h thng bng mch vng hoc theo nt:
2211122211
2
2211
1
2
1111
1
)()()(
CRCRs
CRCRCRs
CRCRsVsVsGT
+
+++
== (4.4)
Nhng nu tnh theo cng thc ca s ni mc ni tip
22112211
2
221112
1
2
111
1
)()()()()(
CRCRs
CRCRs
CRCRsGsGsVsVsGT
+
++
=== (4.5)
Ta thy s khc nhau l do gia hai h thng tn ti mt h s t l. khc phc gia hai h thng ta mc thm mt khu khuch i nh hnh 4.3 d).
79
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 4.1.2 H thng dng song song(Parallel Form)
H thng mc song song l h thng c tn hiu vo ca h thng l tn hiu vo ca cc phn t thnh phn, cn tn hiu ra ca h thng bng tng i s ca cc tn hiu thnh phn.
G1(s)
G2(s)C(s) R(s)
G3(s)
80
]Hnh4.4: S khi ca h thng mc song song
[ )()()()()( 321 sGsGsGsRsC ++= (4.6) 4.1.3. H thng dng phn hi (Feedback Form)
H thng c mch mc phn hi gm hai mch: mch thun v mch phn hi. Tn hiu ra ca mch thun l tn hiu ra ca h thng v l tn hiu vo ca mch phn hi. H thng c hai dng phn hi:
- Phn hi m: E(s) = R(s) C(s) . - Phn hi dng: E(s) = R(s) + C(s).
G4(s)
G1(s) G2(s) G3(s)C(s) R(s)
Hnh 4.5: S khi ca h thng c phn hi
Hnh 4.6: a) H thng phn hi m b) H thng phn hi dng
c) Hm truyn ca h thng c phn hi
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 - Mch phn hi n v:
G(s)
R(s) C(s) E(s)
Hnh 4.7: S khi h thng phn hi n v
E(s) = R(s) C(s) (4.7) Mt khc:
)()()(
sGsCsE = (4.8)
Hm truyn ca h thng c tnh l:
)(1)(
)(sG
sGsGe m= (4.9)
Cc k nng bin i s c bn: - Chuyn tn hiu u vo: T trc ra sau mt khi:
X(s)
X(s)
G(s) G(s
G(s
C(s) R(s)C(s)R(s)
T sau mt khi ra trc mt khi:
- Chuyn i tn hiu ra:
T trc mt khi ra sau khi :
81
G(sR(s) C(s)
X(s)
G(sC(s) R(s)
)(1sG
X(s)
)(1sG
G(sR(s)
C2(s
C1(s
G(sR(s)
C2(s
C1(s
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1 C1(s) = R(s) C2 (s) = R(s).G(s)
T sau mt khi ra trc khi :
G(sR(s)
C2(s
C1(sG(s
R(s)
C2(s
C1(sG(s
C1(s) = C2(s) = R(s).G(s) - Cc b cng lin nhau c th i ch cho nhau hoc cng xp chng li:
82
Hoc l
X1 C
X3X2
X1 C
X3 X2
X1 C
X3X2
C = X1 - X2 + X3 V d 1: Rt gn h thng nh hnh sau
H1(s)
G1(s G2(s) G3(s)+
-
H2(s)
H3(s)
+
+-
+C(s)R(s)
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
H1(s)
G1(s G2(s) G3(s)R(s) C(s)
H3(s)(a)
G1(s G2(s)+G3(s
H1(s)-H2(s)+H3(s)
+
-
(b)
C(s)R(s)
+
-
H2(s)
-+
[ ])()()()()()(1)()()(
3213121
3121
sHsHsHsGsGsGsGsGsG
++
(c)
C(s)R(s)
Hnh 4.8 : Hnh bin i cc s khi c bn. V d 2: Rt gn s khi p dng cc quy tc di chuyn tn hiu
H3(s)
G1(s G2(s) G3(s) R(s)
H2(s)
H1(s)
+
-
+
-
V2(s
V6(s
V1(s +
-
+
V8(sV7(s
V5(sV4(s
V3(s
C(s)
R(s) G1(s G2(s) )()(1)(
33
3
sHsGsG
+H2(s)
H1(s)
+
-
+
V7(s
V3(s
V1(s
V6(s
V2(s +V4(s
)(1
2 sG
(a)
+
-
C(s)
83
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
G1(s)G2(s) )()(1)(
33
3
sHsGsG
+
)()(
1
2
sGsH
H1(s)
+
-
+ 1)(
1
2
+sG
V4(sV1(s
-
C(s)R(s)
(b)
G1(s)G2(s)
+
+
)()(1)(
1)(
1
33
3
2 sHsGsG
sG
)()()(
11
2 sHsGsH +
+ V4(s
-
C(s)R(s)
)()()()()(1
)()(
12122
21
sHsGsGsHsGsGsG
++
+
+
)()(1)(
1)(
1
33
3
2 sHsGsG
sG
V4(s(c)
C(s)R(s)
(d)
[ ][ ][ ])()(1)()()()()(1)(1)()(
3312122
231
sHsGsHsGsGsHsGsGsGsG
++++ C(s)R(s)
(e) Hnh 4.9: Rt gn s p dng cc quy tc bin i
4.2 Phn tch v thit k h thng phn hi Mc ch : ng dng cc quy tc trn phn tch v thit k h thng bc 2.
Phn trm qu iu chnh, thi gian nh, thi gian tng c th c tnh ton t hm truyn ca h thng.
Xt h thng:
)( ass
K+
R(s) C(s)
-
+
Hnh 4.10: H thng c phn hi m
i tng c hm truyn l: )( ass
K+ (4.10)
Hm truyn ca h thng c tnh l:
84
Gio trnh L thuyt iu khin t ng 1
KassKsT ++= 2)( (4.11)
Trong : K: H s khuch i (t l gia in p u vo v u ra)
Khi h s K thay i, cc im cc thay i qua 3 ch hot ng ca h thng bc hai: dao ng tt dn, tt tt dn ti hn v di tt dn. V d K bin i trong ri gia 0 v a2/4, cc im cc ca h thng l thc