İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı Kazanımlarının Ulaşılma Düzeyinin Belirlenmesi

- AYRI BASIM / SPECIAL EDITION -

Ahmet TETİK – Yrd. Doç. Dr. Ali ARSLAN

İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı Kazanımlarının Ulaşılma Düzeyinin Belirlenmesi

-Investigating the Degree of Attaining to Objectives of the Primary School Fifth Investigating the Degree of Attaining to Objectives of the Primary School Fifth

Grade Social Studies Curriculum

BARTIN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DERGİSİ

BARTIN UNIVERSITY JOURNAL OF FACULTY OF EDUCATION

Cilt/Volume: 2, Sayı/Issue: 2, Kış/Winter 2013

ISSN:1308-7177

Sahibi Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Adına Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ (Dekan) Editör Yrd. Doç. Dr. Sedat BALYEMEZ Alan Editörleri Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Doç. Dr. Nuriye SEMERCİ Yrd. Doç. Dr. Aysun Nüket ELÇİ Yrd. Doç. Dr. Ayşe Derya IŞIK Yrd. Doç. Dr. Cemal TOSUN Yrd. Doç. Dr. Fatma ÜNAL Yrd. Doç. Dr. Sinem TARHAN Yabancı Dil Sorumlusu Yrd. Doç. Dr. Özge GÜN Yayıma Hazırlık Arş. Gör. Arzu ÇEVİK Arş. Gör. Ömer KEMİKSİZ Sekretarya Arş. Gör. Hasan Basri KANSIZOĞLU Teknik Sorumlular Arş. Gör. Barış ÇUKURBAŞI Arş. Gör. Fatma Gizem KARAOĞLAN YILMAZ İletişim Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi 74100 BARTIN – TÜRKİYE e-posta: [email protected] Tel: +90 378 223 52 19 Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (BÜEFAD), yılda iki kez yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Yazıların sorumluluğu, yazarlarına aittir.

Owner On Behalf of Bartin University Faculty of Education

Prof. Dr. Firdevs GUNES (Dean)

Editor Assist. Prof. Dr. Sedat BALYEMEZ

Field Editors

Assoc. Prof. Dr. Cetin SEMERCI Assoc. Prof. Dr. Nuriye SEMERCI

Assist. Prof. Dr. Aysun Nuket ELCI Assist. Prof. Dr. Ayse Derya ISIK

Assist. Prof. Cemal TOSUN Assist. Prof. Dr. Fatma UNAL

Assist. Prof. Dr. Sinem TARHAN

Foreign Language Specialist Assist. Prof. Dr. Ozge GUN

Preparing for Publication

RA. Arzu CEVİK RA. Omer KEMIKSIZ

Secretary

RA. Hasan Basri KANSIZOGLU

Technical Assistants RA. Baris CUKURBASI

RA. Fatma Gizem KARAOGLAN YILMAZ

Contact Bartin University Faculty of Education

74100 BARTIN – TURKEY e-mail: [email protected]

Tel: +90 378 223 52 19

Bartin University Journal of Faculty of Education (BUJFED) is a international refereed journal that is published two times a year. The responsibility lies with the authors of papers.

Kapak: Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan KARABURGU

mailto:[email protected]






Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Kış 2013, BARTIN-TÜRKİYE

Bartin University Journal of Faculty of Education, Volume 2, Issue 2, Winter 2013, BARTIN-TURKEY

DİZİNLENME VE LİSTELENME / INDEXING AND LISTING

Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, aşağıdaki indeksler tarafından

dizinlenmekte ve listelenmektedir. / Bartin University Journal of Faculty of Education is

indexed and listed by the following indexes.

EBSCOHOST Database

Modern Language Association

Proquest Education Journals Database

Index Copernicus

New Jour Electronic Journals & Newsletters

Ulrich’s Periodicals Directory

Akademia Sosyal Bilimler İndeksi

Türk Eğitim İndeksi

Araştirmax Bilimsel Yayın İndeksi

Akademik Türk Dergileri İndeksi

http://buefad.bartin.edu.tr/

http://www.asosindex.com/journal-view?id=307

http://www.turkegitimindeksi.com/Journals.aspx?ID=90

http://arastirmax.com/dergi/bartın-üniversitesi-eğitim-fakültesi-dergisi



YAYIN DANIŞMA KURULU / EDITORIAL ADVISORY BOARD

Prof. Dr. Ahmet ARIKAN Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet GÜNŞEN Trakya Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet N. SERİNSU Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Cemal TOSUN Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ Bartın Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet KIRKILIÇ Atatürk Üniversitesi

Prof. Dr. Hayati AKYOL Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Hüseyin ALKAN Dokuz Eylül Üniversitesi

Prof. Dr. İsmet EMRE Bartın Üniversitesi

Prof. Dr. M. Fatih TAŞAR Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN Akdeniz Üniversitesi

Prof. Dr. Murat ÖZBAY Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Murtaza KORLAELÇİ Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. N. Hikmet POLAT Niğde Üniversitesi

Prof. Dr. Ramazan KAPLAN Bartın Üniversitesi

Prof. Dr. Recai DOĞAN Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Recep KAYMAKCAN Sakarya Üniversitesi

Prof. Dr. Safure BULUT ODTÜ

Prof. Dr. Şefik YAŞAR Anadolu Üniversitesi

Prof. Dr. Yavuz TAŞKESENLİGİL Atatürk Üniversitesi

Doç. Dr. Aziz KILIÇ ÇOMÜ

Doç. Dr. Bahri ATA Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Bilgin Ünal İBRET Kastamonu Üniversitesi

Doç. Dr. Çavuş ŞAHİN ÇOMÜ

Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Bartın Üniversitesi

Doç. Dr. Emine KOLAÇ Anadolu Üniversitesi

Doç. Dr. Eyyüp COŞKUN Mustafa Kemal Üniversitesi

Doç. Dr. Gıyasettin AYTAŞ Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Kamil İŞERİ Niğde Üniversitesi

Doç. Dr. Kubilay YAZICI Niğde Üniversitesi

Doç. Dr. Neşe TERTEMİZ Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Nuriye SEMERCİ Bartın Üniversitesi

Doç. Dr. Ömer KÜÇÜK Kastamonu Üniversitesi

Doç. Dr. Tolga GÜYER Gazi Üniversitesi



BU SAYININ HAKEMLERİ / REFEREES OF THIS ISSUE

Prof. Dr. Ali YAKICI Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ Bartın Üniversitesi

Prof. Dr. Hülya ARGUNŞAH Erciyes Üniversitesi

Doç. Dr. Ali DELİCE Marmara Üniversitesi

Doç. Dr. Alper Cihan KONYALIOĞLU Atatürk Üniversitesi

Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Bartın Üniversitesi

Doç. Dr. Emin AYDIN Marmara Üniversitesi

Doç. Dr. Enfel DOĞAN İstanbul Üniversitesi

Doç. Dr. Halil İbrahim BÜLBÜL Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Işıkhan UĞUREL Dokuz Eylül Üniversitesi

Doç. Dr. Kürşad YILMAZ Dumlupınar Üniversitesi

Doç. Dr. Nilgün YENİCE Adnan Menderes Üniversitesi

Doç. Dr. Nuriye SEMERCİ Bartın Üniversitesi

Doç. Dr. Savaş BAŞTÜRK Sinop Üniversitesi

Doç. Dr. Şenay SEZGİN NARTGÜN Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Tolga GÜYER Gazi Üniversitesi

Doç. Dr. Yasin SOYLU Atatürk Üniversitesi

Doç. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU Gazi Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ahmet SAKİN Sakarya Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ali Rıza ŞEKERCİ Dumlupınar Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ayten ERDURAN Dokuz Eylül Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Aysun DOĞUTAŞ Pamukkale Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ayşe Derya IŞIK Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Burcu DUMAN Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Bülent AYDOĞDU Afyon Kocatepe Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Cemal TOSUN Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Cengiz ÖZMEN Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Çığıl AYKUT Gazi Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Deniz DAĞSEVEN EMECEN Maltepe Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Derya ÇELİK Karadeniz Teknik Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Emre SATICI Bülent Ecevit Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Etem YEŞİLYURT Mevlana Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Güliz AYDIN Ordu Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Handan DEMİRCİOĞLU Cumhuriyet Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Harun ER Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Hasan Said TORTOP Bülent Ecevit Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Hicran ÇETİN GÜNDÜZ Nevşehir Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Hülya KUTU Kilis 7 Aralık Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. İrfan TOSUNCUOĞLU Karabük Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Altan KURNAZ Kastamonu Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Metin DENİZ Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Murat GENÇ Düzce Üniversitesi



Yrd. Doç. Dr. Necati HIRÇA Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan KARABURGU Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Oğuzhan KILDAN Kastamonu Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Özge GÜN Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Salim RAZI Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sedat BALYEMEZ Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sedat KARAÇAM Düzce Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sinem TARHAN Bartın Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sultan Bilge KARA Okan Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Süleyman GÖKSOY Düzce Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Şafak BAYIR Karabük Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Şükran KILIÇ Aksaray Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Tamer KUTLUCA Dicle Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Fırat Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Vafa SAVAŞKAN Artvin Çoruh Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN Adıyaman Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Zafer TANGÜLÜ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Zekiye TUNÇ Ardahan Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Zeynel KABLAN Kocaeli Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Kerim KARABACAK Sakarya Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Saide ÖZBEY Gazi Üniversitesi

Dr. Devrim AKGÜNDÜZ MEB



İÇİNDEKİLER / CONTENTS

Prof. Dr. Firdevs GÜNEŞ

Zihin Yönetimi Mental Management doi number: 10.14686/201321978

1-17

Dr. E. Banu KAYHAN KIRMAÇ - Prof. Dr. Safure BULUT

A Case Study on the Ways How Engagement with Spatial Visualization Problem Solving Activities Helps Pre-Service Mathematics Teachers in Solving Mental Rotation Problems Uzamsal Görsellestirme Problemleri Çözme Etkinliklerinin Ögretmen Adaylarının Zihinsel Döndürme Problemleri Çözmelerine Nasıl Yardımcı Oldugu Üzerine Bir Durum Çalısması doi number: 10.14686/201321979

18-46

Doç. Dr. Şenay SEZGİN NARTGÜN - Vural KARTAL

Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Sessizlik Hakkındaki Görüşleri Teachers’ Perceptions on Organizational Cynicism and Organizational Silence doi number: 10.14686/201321980

47-67

Doç. Dr. Ahmet AKIN - Uzm. Mahir GÜLŞEN - Uzm. Serap KARA - Banu YILDIZ

Çocuklar İçin Maddi Değerler Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirliği The Validity and reliability of the Turkish Version of the Material Values Scale for Children (MVS-C) doi number: 10.14686/201321981

68-79

Yrd. Doç. Dr. Songül KEÇECİ KURT – Arş. Gör. Suat POLAT

Osmanlı Devleti’nde Kızların Eğitiminde Okulun Önemi (1839 -1920) The Importance of School on Girls’ Education in Ottoman Empire (1839-1920) doi number: 10.14686/201321982

80-100

Arş. Gör. Dr. Pınar BULUT - Arş. Gör. Yasemin KUŞDEMİR

Çocuk Gözüyle Nasreddin Hoca Nasreddin Hoca from a Child’s Perspective doi number: 10.14686/201321983

101-112

Arş. Gör. Mustafa İLHAN - Doç. Dr. Bayram ÇETİN - Mehmet Ali KILIÇ

Matematik Öğrenme Yaklaşımları Ölçeği’nin (MÖYÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması Development of Mathematics Learning Approaches Scale (MLAS): Validity and Reliability Study doi number: 10.14686/201321984

113-145

Arş. Gör. Sinem TORAMAN - Yrd. Doç. Dr. Hasan AYDIN

Öğretmen Adaylarının Fen – Teknoloji – Toplum - Çevre İlişkilendirmelerine Yönelik Görüşleri Pre-service Teachers’ Opinions on Associations of Science – Technology – Society - Environment

doi number: 10.14686/201321985

.

146-170




Okt. Ömer ÖZER - Yrd. Doç. Dr. Ramazan Şükrü PARMAKSIZ

Comparative Analysis of Lower Secondary Education 3rd Grade Curriculum for English Language and the Common European Framework of Reference for Languages Ortaokul 3. Sınıf Ingilizce Ögretim Programı ve Avrupa Diller için Ortak Basvuru Metni’nin Karsılastırmalı Analizi doi number: 10.14686/201321986

171-189

Arş. Gör. Merve ŞAHİN - Arş. Gör. İbrahim UYSAL

Öğretmen Adaylarının Ölçme ve Değerlendirme Konusundaki Öz-Yeterlik Algılarının İncelenmesi Analysis of Pre-Service Teachers’ Self-Efficacy Perceptions on Measurement and Evaluation doi number: 10.14686/201321987

190-207

Öğr. Gör. Tunay KARAKÖK

Yükseköğretim Kurumu Olarak Osmanlı’da Medreseler: Bir Değerlendirme An Evaluation: Madrasas in The Otoman Empire as a Hıgher Educatıonal Instıtutıon doi number: 10.14686/201321988

208-234

Yrd. Doç. Dr. Sedat KARAÇAM

İlköğretim Öğrencilerinin Farklı Formattaki Performans Görevlerine İlişkin Görüşleri Views of Elementary School Students Related Performance Tasks in Different Formats doi number: 10.14686/201321977

235-266

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Altan KURNAZ - Mustafa Kemal YÜZBAŞIOĞLU

Ortaöğretim Kurumlarına Giriş Sınav Sorularının Bazı Gösterim Türleri Arasındaki Geçişler Açısından İncelenmesi Investigating the Questions Placed in High School Entrance Exams in Terms of Transitions between Some Representation Types doi number: 10.14686/201321989

267-279

Ahmet TETİK – Yrd. Doç. Dr. Ali ARSLAN

İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı Kazanımlarının Ulaşılma Düzeyinin Belirlenmesi Investigating the Degree of Attaining to Objectives of the Primary School Fifth Grade Social Studies Curriculum doi number: 10.14686/201321990

280-294

Dr. Ürün ŞEN SÖNMEZ

Fatma Âliye’nin Muhâdârât Adlı Romanında Kadının Eğitimine Dair

About Women’s Education at Fatma Aliye’s Novel Named Muhâdârât doi number: 10.14686/201321991

295-311

Yakup BALANTEKİN

İlköğretim Öğrencilerinin Bilimsel Bilgiye Yönelik Epistemolojik İnançları Epistemological Beliefs of Primary School Students’ Intended for Scientific Knowledge doi number: 10.14686/201321992

312-328




Yrd. Doç. Dr. Nihal ÇALIŞKAN

Lise Düzeyindeki Osmanlı Türkçesi Dersi Öğretim Programı’nın Uygulanışına İlişkin Öğrenci Görüşlerine Dayalı Bir Değerlendirme Evaluating the Implementation of High School Ottoman Turkish Courses on the Basis of Students’ Opinions doi number: 10.14686/201321993

329-343

Arş. Gör. Mustafa KOCAARSLAN – Arş. Gör. Zuhal ÇELİKTÜRK

Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Görsel Okuryazarlık Yeterliklerinin Belirlenmesi Determination of Visual Literacy Competencies of the Students of Education Faculty doi number: 10.14686/201321994

344-362

Yrd. Doç. Dr. Vafa SAVAŞKAN

Sınıf Öğretmeni Adaylarının Okumaya İlişkin Algılarının İncelenmesi Investigate the Perceptions of Reading of Intern Elementary School Teachers doi number: 10.14686/201321995

363-375

Arş. Gör. Tuba KAPLAN – Arş. Gör. S. Damla GEDİK Doç. Dr. A. Cihan KONYALIOĞLU – Prof. Dr. Ahmet IŞIK

Lineer Cebir Ders Kitaplarının Öğretici Unsurlar Açısından İncelenmesi An Evaluation of Linear Algebra Textbooks from an Instructive Factors Perspective doi number: 10.14686/201321996

376-394

Yrd. Doç. Dr. Ayşe Derya IŞIK

Elektronik Kitapların Eğitimde Kullanılabilirliği Usability of E-Books in Education doi number: 10.14686/201322034

395-411

Doç. Dr. Ali Günay BALIM – Yrd. Doç. Dr. Güliz AYDIN – Yrd. Doç. Dr. Suat TÜRKOĞUZ Sabriye Nihan YILMAZ – Arş. Gör. Ertuğ EVREKLİ

Fen ve Teknoloji Öğretmenlerine Yönelik Teknoloji Destekli Kavram Haritaları Uygulamaları Technologically Supported Concept Map Applications for Science and Technology Teachers doi number: 10.14686/201322200

412-424

İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı Kazanımlarının

Ulaşılma Düzeyinin Belirlenmesi*

Ahmet TETİK

Milli Eğitim Bakanlığı [email protected]

Yrd. Doç. Dr. Ali ARSLAN Bülent Ecevit Üniversitesi

Ereğli Eğitim Fakültesi [email protected]

Özet: Bu çalışmanın amacı ilköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersi kazanımlarının ulaşılma

düzeyini belirlemektir. Çalışmada Tyler’ın hedefe dayalı değerlendirme modeli kullanılmıştır. Araştırmaya 2010-2011 öğretim yılında Zonguldak ili Ereğli ilçe merkezindeki 5 farklı okuldan 389 ilköğretim 5.sınıf öğrencisi katılmıştır. Çalışmanın verileri başarı testi ile toplanmıştır. Başarı testleri araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Başarı testleri hem ön-test hem de son-test olarak uygulanmıştır. Kazanımların ulaşılma düzeyi için madde güçlük indeksine bakılmıştır. Çalışmada ayrıca programın öğrenci başarısı üzerindeki etkisine Cohens’ d testi ile bakılmıştır. Çalışmanın sonunda kazanımların bir çoğuna ulaşılamadığı bulunmuştur.

Anahtar Sözcükler: Sosyal bilgiler programı, program değerlendirme, Tyler’ın hedefe dayalı değerlendirme modeli

Investigating the Degree of Attaining to Objectives of the Primary School Fifth Grade Social Studies Curriculum

Abstract: The aim of this study is to identify the attainment degree of the primary school fifth grade social studies course objectives. Tyler’s Objective Based evaluation model was used in this study. Study was conducted on 389 5th graders from 5 different central schools in Zonguldak Eregli in 2010-2011 academic year. The data were gathered achievement tests. The tests were developed by researches. Achievement tests were applied as a pre-test and post-test. The attainment degree of the objectives was identified by analysing item difficulty index. Moreover, the effect of curriculum on students’ achievement was examined by Cohens’d test. At the end of the study, it was found that most of the objectives couldn’t be accomplished.

Key words: Social studies curriculum, program evaluation, Tyler’s objectives based evaluation model.

* Bu çalışma “İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler programı kazanımlarının ulaşılma düzeyinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi” adlı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi

Cilt 2, Sayı 2, s. 280 - 294, Kış 2013 BARTIN – TÜRKİYE

ISSN: 1308-7177

Bartin University Journal of Faculty of Education Volume 2, Issue 2, p. 280 - 294, Winter 2013 BARTIN – TURKEY

doi number: 10.14686/201321990



281 İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı Kazanımlarının Ulaşılma Düzeyinin Belirlenmesi Ali ARSLAN- Ahmet TETİK

Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 2, Sayı 2, s. 280 - 294, Kış 2013, BARTIN – TÜRKİYE Bartin University Journal of Faculty of Education Volume 2, Issue 2, p. 280 - 294, Winter 2013, BARTIN – TURKEY

1. GİRİŞ

Nitelikli bir eğitim planlı olarak yürütülen öğretim faaliyetleriyle gerçekleştirilir.

Uygulanan eğitim programlarının ve bu çerçevede yürütülen öğretim faaliyetlerinin sürekli

olarak izlenmesi ve tespit edilen eksikliklerin giderilmesi niteliği daha da artırır. Eğitim

programının başarılı bir şekilde geliştirilebilmesi için bilimsel çalışmalarla değerlendirilmesi

gerekir. Programların uygulama öncesinde, uygulama sürecinde ve uygulama sonrasında

değerlendirilmesi hem aksayan yönlerin görülmesini sağlar, hem de programın ne düzeyde

başarılı olduğunu ortaya koyar. Kaya’ya (1997) göre program değerlendirme, bir programdaki

bütün boyutları ya da birkaç boyutun etkililiği hakkında veya programın sahip olabileceği tüm

çıktıları hakkında bilgi toplanması ve bu bilgilerin çözümlenmesi işlemidir. Program

değerlendirme çalışmaları sistematik bir süreci gerektirir. Sistematik sürece uyulması,

değerlendirmenin bir taraftan yapısallaştırılmasını sağlarken; diğer yandan kapsamlı hale

gelmesine yardımcı olmaktadır.

Eğitim programlarını değerlendirebilmek amacıyla birçok model öne sürülmüştür.

Başlıca değerlendirme yaklaşımlarını Worthern, Sanders ve Fitzpatrick (2004) altı grupta

toplamıştır. Bunlar hedef yönelimli değerlendirme yaklaşımları, yönetim yönelimli

değerlendirme yaklaşımları, müşteri yönelimli değerlendirme yaklaşımları, uzmanlık yönelimli

değerlendirme yaklaşımları, rakip yönelimli değerlendirme yaklaşımları ve katılımcı yönelimli

değerlendirme yaklaşımlarıdır. Hedef yönelimli yaklaşımlardan biri de Tyler’ın hedefe dayalı

değerlendirme modelidir. Tyler’ın hedefe dayalı değerlendirme modelinin temelinde eğitim

hedefleri bulunmaktadır. Programın etkililiği hakkında karar vermede hedeflerin gerçekleştirilip

gerçekleştirilmediğine bakılır. Bu modelde önce ulaşılan hedeflere bakılır, sonra ulaşılmayan

hedeflerin nedenleri için öğrenme yaşantıları irdelenir (Demirel, 2009). Hedefe dayalı

değerlendirme modelinde hedefler belirlenip sınıflandırıldıktan sonra değerlendirme ölçütleri

belirlenir. Hedefleri ölçmeye dönük uygun ölçme araçları kullanılarak veriler toplanır ve elde

edilen veriler ölçütlerle karşılaştırılarak karar verilir (Ornstein ve Hunkins, 1998). Bu çalışmada

da Tyler’ın hedefe dayalı değerlendirme modeli temele alınmıştır.

Ülkemizde okutulan ilköğretim programlarından birisi de sosyal bilgiler programıdır.

Sosyal bilgiler programı da ilköğretim programının temelini oluşturan yapılandırmacı anlayışı

temele almıştır. Bu bağlamda da bilgiyi sorgulamadan ezberleyen bireyler yetiştirmenin yerine

bilgiyi üreten bireyler yetiştirmek amaçlanmaktadır. Bu yüzden programda eleştirel düşünme,

yaratıcı düşünme, problem çözme, girişimci olma, gözlem yapabilme, zamanı ve mekanı



algılama, değişimi ve sürekliliği kavrayabilme, etkili iletişim ve empati kurabilme, bilgi

teknolojilerini etkili olarak kullanma gibi beceriler ve bu becerilerin elde edilmesinden çok

öneme sahip Türkçe’yi etkili kullanabilme becerisinin geliştirilmesi öğrencilere kazandırılacak

beceriler olarak programda yer almıştır (MEB, 2005). 4 ve 5. sınıflarda öğrencilerin toplam 8

öğrenme alanında 92 kazanıma ulaşmaları sağlanarak yukarıda bahsedilen becerilerin

kazandırılması planlanmaktadır. İlköğretim 5. sınıfta haklarımı öğreniyorum ünitesinde 4

kazanım, gerçekleşen düşler, adımı adım Türkiye, hepimizin dünyası ünitelerinde 6’şar kazanım,

bölgemizi tanıyalım ve ürettiklerimiz ünitelerinde 7’şer kazanım, toplum için çalışanlar ve bir

ülke bir bayrak ünitelerinde 5’er kazanım yer almaktadır (MEB, 2005).

Ülkemizde ilköğretim sosyal bilgiler programının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar

incelendiğinde ağırlıklı olarak öğretmenlerin uygulanan programa ilişkin görüşlerini alma

yoluyla program tasarısının değerlendirilmesi şeklinde gerçekleştirildiği görülmektedir.

Memişoğlu (2012), Aykaç ve Başar (2005), Ece (2007), Dilmaç (2008), Ayten (2006), Kamber

(2007), Bulut (2006), Kırtay (2007), Kılıçoğlu (2007), Doğanay ve Sarı (2008), Uslu (2007),

Kalaycı (2007), Gömleksiz ve Bulut (2006), Hürsen ve Uzunboylu (2008) tarafından yapılan

çalışmalarda öğretmenlerin sosyal bilgiler programının öğeleri olan kazanım, içerik, eğitim

durumları ve ölçme-değerlendirme öğelerine ilişkin görüşlerinin anket yoluyla elde etmiştir.

Çalışmalarda genel olarak öğretmenlerin programın genel yapısına ve öğelerine ilişkin kısmen

veya tamamen olumlu yaklaştıkları ortaya çıkmıştır.

Kazanımlara ulaşılmasında öğretim etkinlikleri kritik bir öneme sahiptir. Öğrencilerin

kazanımları elde edebilmesi için bu kazanımlar için öngörülen etkinliklerin bu kazanımlara

uygun olması gerekir. Bir kazanıma ulaşılmadığı ortaya çıktığında da öncelikli olarak o kazanıma

ulaştırmada başvurulan öğretim etkinlikleri gözden geçirilir. Bu yüzden Güneş (2008) ilköğretim

5. sınıf kazanımları için önerilen etkinliklerin uygunluğu konusunda öğretmenlerin görüşlerine

başvurmuştur. Çalışmanın sonunda ilköğretim sınıf öğretmenlerinin ilköğretim 5. Sınıf

programında önerilen etkinliklerin ilgili kazanımlara uygun olduğu yönünde görüş belirttikleri

ortaya çıkmıştır. Bir değerlendirme işleminde elde edilen sonuçların kullanılabilmesi için

kullanılan ölçme araçlarının amaca uygun ve doğru ölçümler yapması gerekir. Bu yüzden de

programlarda yer alan ölçme araçlarının da geçerliği ve güvenirliği yüksek ölçümler yapabilen

araçlar olması gerekmektedir. Arslan ve Şahiner (2010) tarafından ilköğretim sosyal bilgiler

programında öğretmenlere derslerinde uygulamaları önerilen tutum ölçeğinin ve öz



değerlendirme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Elde edilen bulgular

çerçevesinde çeşitli öneriler geliştirmişlerdir.

İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler programı kazanımlarının ulaşıma düzeylerini

belirlemeye dönük tek çalışma Arslan ve Demirel (2007) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu

çalışmada veriler başarı testine ek olarak programın uygulanması esnasında gözlenmesi ve

öğrenci velisi ile öğretmenlerin görüşlerinin alınması yoluyla toplanmıştır. Bu çalışmada bir ülke

bir bayrak ünitesinin 5 kazanımında 2’sine ulaşılabilirken 3’üne ulaşılamadığı, programın

tasarlandığı şekilde uygulanamadığı ve bunun da ağırlıklı olarak öğretmenlerin yeteri kadar

bilgilendirilmemesine bağlı olabileceği ortaya çıkmıştır.

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler programı kazanımlarının ulaşılma

düzeyini tespit etmektir. Ulaşılamayan kazanımlar belirlendiği taktirde kazanımın kendisi ve bu

kazanım için öngörülen etkinlikler gözden geçirilerek programın bu yöndeki eksiklikleri giderilebilir.

1. YÖNTEM

1.1. Araştırma Modeli

Bu çalışma, deneysel bir çalışmadır. Çalışmada deneme öncesi modellerden tek grup

modeli kullanılmıştır (Karasar, 1999). Tek grup ön-test – son-test modelinde, gruba ve ölçümün

niteliğine ilişkin bilgi edinmek amacıyla ölçme araçları çalışmanın başında ve sonunda

uygulanır. Uygulanan programın etkililiğini belirleyebilmek amacıyla programın uygulanması

öncesinde ve sonrasında ölçümler yapılmıştır.

1.2. Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini, 2010-2011 öğretim yılı güz döneminde Zonguldak ili Ereğli ilçe

merkezinde bulunan ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinden oluşmuştur. Zonguldak ili Ereğli ilçe

merkezindeki ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin tümüne ulaşmak zor olduğu için olasılıklı

örnekleme yöntemi ile 5 okuldan toplam 389 öğrenci örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem

çok büyük ve geniş bir alana yayılmış ise bu durumda basit rastgele örneklem seçimi oldukça

zordur. Bu durumda, kümelere ayırma yolu ile rastgele olarak evrenin içinden okullar seçilir ve

örneklemi oluşturur (Çepni, 2007).

1.3. Veri Toplama Araçları

1.3.1. Başarı Testi

Başarı testi öğrencilerin kazanımlara ulaşılma düzeylerini belirlemek amacıyla ünitelere

başlanmadan ön-test ve ünitelerin sonunda da son-test olarak uygulanmıştır. Başarı testi

haklarımı öğreniyorum, adım adım Türkiye, bölgemizi tanıyalım ve ürettiklerimiz ünitelerini



kapsamaktadır. Ünitelerin kazanımları MEB ilköğretim sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıflar

programından aynen alınmıştır. Haklarımı öğreniyorum ve adım adım Türkiye ünitesi

kazanımlarını ölçen 50 soruluk çoktan seçmeli test hazırlanmış ve bu test geçerlik ve güvenirlik

çalışmasını yapmak amacıyla Alaplı ilçe merkez okullarındaki 6. sınıfta okuyan 144 öğrenciye

uygulanmıştır. Analiz sonucunda toplam 34 madde elde edilmiştir. Testi oluşturan maddelerin

madde ayırt edicilik indeksleri 0.24 ile 0.75 arasında değişirken ortalama güçlük indeksleri

ortalaması 0.72 olarak bulunmuştur. Testin ölçüm sonuçlarının KR-20 iç tutarlılık katsayısının

0.80 olduğu bulunmuştur.

Bölgemizi tanıyalım ve ürettiklerimiz ünitelerinin kazanımları için ise 40 soruluk çoktan

seçmeli test hazırlanmış ve bu test de Alaplı ilçe merkezindeki okullarında 6. sınıfta okuyan 188

öğrenciye uygulanmıştır. Analiz sonucunda toplam 30 madde elde edilmiştir. Testi oluşturan

maddelerin madde ayırt edicilik indeksleri 0.27 ile 0.62 arasında değişirken madde güçlük

indeksleri ortalaması 0.48 olarak bulunmuştur. Testin ölçüm sonuçlarının KR-20 iç tutarlılık

katsayısının 0.79 olduğu bulunmuştur. Üniteler farklı sayılarda kazanımları içerdiklerinden her

bir ünite için hazırlanan soru sayısı kazanım sayısına bağlı olarak değişmektedir.

1.4. Verilerin Toplanması

Verilerin toplanması sürecinde şu işlemler yapılmıştır:

1. Uygulamanın kolay olabilmesi için Kdz Ereğli ilçe merkezinde çeşitli gelir düzeyine

sahip 5 ilköğretim okulu seçilmiştir.

2. Uygulama yapılacak okullarda sınıf rehber öğretmenleri ile görüşülmüş ve uygulama

hakkında bilgi verilmiştir.

3. Çalışma başlamadan önce başarı testinin güvenirlik ve geçerlik çalışması yapılmıştır.

Sonuçlar dahilinde başarı testi yeniden düzenlenmiştir.

4. Testler ünitelere başlamadan önce ön-test, ünite bitiminde son-test olarak

uygulanmıştır.

5. Elde edilen verilerin analizi yapılmıştır.

1.5. Verilerin Çözümlenmesi

Verilerin analizinde kazanımların ulaşılma düzeyi için o kazanımı ölçen soruların madde

güçlük indekslerine (pj) bakılmıştır. Kazanımların ulaşılabilirliği için alt sınırın Baykul (2000)

tarafından 0.75 olduğu ifade edilmiştir. Buna göre uygulama sonunda son-test puan

ortalamaları 0.75’in altında olan kazanımlara ulaşılamazken; 0.75’in üstünde bir değere sahip



olan kazanımlara ulaşılabildiği söylenebilir. Başarı testlerinin ön-test ortalamaları ile son-test

ortalamaları arasında fark olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla bağımlı gruplar için t testi

uygulanmıştır. Ortalamalar arasındaki farkın etki büyüklüğüne de Cohens’d ile bakılmıştır. Etki

büyüklüğünün hesaplanmasında bu yöntemin tercih edilmesinin sebebi, örneklem

büyüklüğünü hesaba katmamasıdır. Bu da istatistiksel anlamlılığın örneklem büyüklüğünden

kaynaklanabileceği şüphesini ortadan kaldırabilecek bir durumdur (Yıldırım ve Yıldırım, 2011).

İki test arasındaki farkın etki büyüklüğü 0.20< η<0.50 ise küçük etki; 0.80 > η>0.50 ise orta etki;

η>0.80 ise büyük etkiyi ifade etmektedir (Green, Salkind ve Akey, 2000).

2. BULGULAR

2.1. Haklarımı Öğreniyorum Ünitesine Yönelik Bulgular

Haklarımı öğreniyorum ünitesi kazanımlarının ulaşılma düzeyi, ön-test ile son-test puan

ortalamalarının karşılaştırılması ve etki büyüklüğü değerleri tablo 1’de sunulmuştur.

Tablo 1: Haklarımı Öğreniyorum Ünitesi Kazanımlarının Ön-test Son-test Puan Ortalamaları

Haklarımı öğreniyorum

Ön-test (pj)

Son-test (pj)

Fark (pj)

t sd p Cohens’d

1.Kazanım 0.64 0.72 0.08

9.90 387 0.00 0.50 2.Kazanım 0.70 0.82 0.12

3.Kazanım 0.56 0.75 0.19

4.Kazanım 0.70 0.71 0.01

p<0.05

Tablo 1 incelendiğinde son-test puan ortalamaları 0.75’ten büyük olan 2. kazanıma

(içinde bulunduğu gruplar ile gruplara ait rolleri ilişkilendirir) ve 3. kazanıma (katıldığı gruplarda

aldığı roller ile rollerin gerektirdiği hak ve sorumlulukları ilişkilendirir) ulaşılırken; ortalaması

0.75’ten küçük olan 1. kazanıma (bulunduğu çeşitli grup ve kurumlar içindeki yerini belirler) ve

4. kazanıma (çocuk olarak haklarını fark eder) ulaşılamadığı söylenebilir. Ayrıca ön-test

puanlarıyla son-test puan ortalamaları arasındaki en fazla fark da 2. ve 3. kazanımlarda

meydana gelmiştir.

Haklarımı öğreniyorum ünitesinin ön-test ile son-test puan ortalamaları bütün olarak

karşılaştırıldığında ön-test ile son-test arasında son-test lehine anlamlı bir fark

bulunmuştur(t(387):9.90; p<0.05). Ayrıca haklarımı öğreniyorum ünitesinin son-test ile ön-test

arasındaki farkın etki büyülüğü 0.50’dir. Buna göre uygulanan programın öğrencilerin haklarımı

öğreniyorum kazanımlarına ulaşma düzeyleri üzerinde orta düzeyde etkiye sahip olduğu

söylenebilir (0.50<η<0.80).



2.2. Adım Adım Türkiye Ünitesine Yönelik Bulgular

Adım adım Türkiye ünitesi kazanımlarının ulaşılma düzeyi, ön-test ile son-test puan

ortalamalarının karşılaştırılması ve etki büyüklüğü değerleri tablo 2’de sunulmuştur.

Tablo 2: Adım Adım Türkiye Ünitesi Kazanımlarının Ön-test Son-test Puan Ortalamaları

Adım adım Türkiye

Ön-test (pj)

Son-test (pj)

Fark (pj)

t p Cohens’d

1.Kazanım 0.49 0.58 0.09

9.72 0.00 0.49

2.Kazanım 0.70 0.83 0.13

3.Kazanım 0.51 0.60 0.09

4.Kazanım 0.64 0.76 0.12

5.Kazanım 0.47 0.64 0.17

6.Kazanım 0.49 0.56 0.07

p<0.05

Tablo 2 incelendiğinde son-test puan ortalaması 0.75’ten büyük olan 2. kazanıma

(ülkemizin çeşitli yerlerindeki kültürel özelliklere örnekler verir) ve 4. kazanıma (kültürel

öğelerin, insanların bir arada yaşamasındaki önemini açıklar) ulaşılabildiği; ortalaması 0.75’ten

küçük olan 1. kazanıma (çevresindeki ve ülkemizin çeşitli yerlerindeki doğal varlıklar ile tarihi

mekanları, nesneleri ve yapıtları tanır), 3. kazanıma (ülkemizin çeşitli yerleri ile kendi çevresinin

kültürel özelliklerini benzerlikler ve farklılıklar açısından karşılaştırır), 5. kazanıma (kanıt olarak

Atatürk inkılaplarının öncesi ile sonrasındaki günlük yaşamı karşılaştırır) ve 6. kazanıma

(Atatürk inkılaplarıyla ilkelerini ilişkilendirir) ulaşılamadığı söylenebilir. Bu ünitede ön-test puan

ortalamaları ile son –test puan ortalamaları arasında en fazla artış 5., 2. ve 4. kazanımda

meydana gelmiştir. 5. kazanımda meydana gelen bu artışa rağmen ön-test puan ortalaması

diğerlerine göre daha düşük olduğu için bu kazanıma ulaşılamamış olabilir.

Adım adım Türkiye ünitesinin ön-test ile son-test ortalamaları arasında son-test lehine

anlamlı bir fark vardır (t(388):9.72; p<0.05). Bu ünitenin son-test ile ön-test puanları arasındaki

farkın etki büyüklüğü 0.49’dir. Buna göre uygulanan programın öğrencilerin adım adım Türkiye

ünitesi kazanımlarına ulaşmaları üzerinde küçük etkiye sahip oldukları söylenebilir (0.20<η<

0.50).

2.3. Bölgemizi Tanıyalım Ünitesine Yönelik Bulgular

Bölgemizi tanıyalım ünitesi kazanımlarının ulaşılma düzeyi, ön-test ile son-test puan

ortalamalarının karşılaştırılması ve etki büyüklüğü değerleri tablo 3’te sunulmuştur.



Tablo 3: Bölgemizi Tanıyalım Ünitesi Kazanımlarının Ön-test Son-test Puan Ortalamaları

Bölgemizi Tanıyalım

Ön-test (pj)

Son-test (pj)

Fark (pj)

t p Cohens’d

1.Kazanım 0.43 0.57 0.14

15.34 0.00 0.77

2.Kazanım 0.43 0.60 0.17

3.Kazanım 0.32 0.52 0.20

4.Kazanım 0.61 0.80 0.19

5.Kazanım 0.55 0.74 0.19

6.Kazanım 0.27 0.41 0.14

7.Kazanım 0.68 0.82 0.14

p<0.05

Tablo 3 incelendiğinde son-test puan ortalaması 0.75’ten büyük olan 4. kazanıma

(yaşadığı bölgedeki insanların doğal ortamı değiştirme ve ondan yararlanma şekillerine kanıtlar

gösterir) ve 7. kazanıma (yaşadığı bölgede görülen doğal afetlere neden olan uygulamaları fark

eder) ulaşılabildiği; ortalaması 0.75’ten küçük olan 1. kazanıma (Türkiye’nin kabartma haritası

üzerinde, yaşadığı bölgenin yüzey şekillerini genel olarak tanır), 2. kazanıma (yaşadığı bölgede

görülen iklimin insan faaliyetlerine etkisini, günlük yaşantısından örnekler vererek açıklar), 3.

kazanıma (yaşadığı bölgedeki insanların yoğun olarak yaşadıkları yerlerle coğrafi özellikleri

ilişkilendirir), 5. kazanıma (yaşadığı bölgede görülen bir afet ile bölgenin coğrafi özelliklerini

ilişkilendirir) ve 6. kazanıma (kültürümüzün sözlü ve yazılı öğelerinden yola çıkarak, doğal

afetlerin toplum hayatı üzerine etkilerini örneklendirir) ulaşılamadığı söylenebilir. Kazanımlara

ilişkin ön-test son-test puan ortalaması arasındaki farklar incelendiğinde her bir kazanımda

birbirine yakın düzeyde bir artış meydana geldiği görülmektedir.

Bölgemizi tanıyalım ünitesinin ön-test puan ortalamaları ile son-test puan ortalamaları

arasında son-test lehine anlamlı bir fark vardır (t(387): 15.34; p<0.05). Bu farkın etki büyüklüğü

de 0.77’dir. Buna göre uygulanan programın öğrencilerin bölgemizi tanıyalım ünitesi

kazanımlarına ulaşmaları üzerinde orta etkiye sahip olduğu söylenebilir (0.80 >η>0.50).

2.4. Ürettiklerimiz Ünitesine Yönelik Bulgular

Bölgemizi tanıyalım ünitesi kazanımlarının ulaşılma düzeyi, ön-test ile son-test puan

ortalamalarının karşılaştırılması ve etki büyüklüğü değerleri tablo 4’te sunulmuştur.



Tablo 4: Ürettiklerimiz Ünitesi Kazanımlarının Ön-test Son-test Puan Ortalamaları

Ürettiklerimiz Ön-test

(pj) Son-test

(pj) Fark (pj)

t sd p Cohens’d

1.Kazanım: 0.27 0.33 0.06

11.37 388 0.00 0.57

2.Kazanım: 0.30 0.43 0.13 3.Kazanım: 0.64 0.82 0.18 4.Kazanım: 0.37 0.44 0.07 5.Kazanım: 0.34 0.44 0.10 6.Kazanım: 0.41 0.58 0.17

7.Kazanım: 0.56 0.68 0.12

p<0.05

Tablo 4 incelendiğinde son-test puan ortalaması 0.75’ten büyük olan yalnızca 3.

kazanıma (yaşadığı bölgedeki ekonomik faaliyetlere ilişkin meslekleri belirler) ulaşıldığı; diğer

kazanımların son-test puan ortalamaları 0.75’ten küçük olduğu için bu kazanımlara (1. kazanım

(yaşadığı bölgedeki ekonomik faaliyetleri fark eder); 2. kazanım (yaşadığı bölgedeki ekonomik

faaliyetler ile coğrafi özellikleri ilişkilendirir); 4. kazanım (yaşadığı bölgedeki ekonomik

faaliyetlerin ülke ekonomisindeki yerini değerlendirir); 5. kazanım (ekonomideki insan etkisini

fark eder); 6. kazanıma (üretime katkıda bulunma konusunda görüş oluşturur); 7. kazanım (iş

birliği yaparak üretime dayalı yeni fikirler geliştirir) ulaşılamadığı söylenebilir. Bu ünitenin ön-

test ortalamaları ile son-test puan ortalamaları arasında en fazla fark 3. ve 6. kazanımda

meydana gelmesine rağmen 6. kazanıma ulaşılamamıştır.

Ürettiklerimiz ünitesinin ön-test puan ortalamaları ile son-test puan

ortalamaları arasında son-test lehine anlamlı bir fark vardır (t(388):11.37; p<0.05). Bu

farkın etki büyülüğü 0.57’dir. Buna göre uygulanan programın öğrencilerin ürettiklerimiz

ünitesi kazanımlarına ulaşmaları üzerinde orta etkiye sahip olduğu söylenebilir (0.80> η

>0.50).

4. TARTIŞMA VE SONUÇ

Bu çalışmanın amacı, ilköğretim sosyal bilgiler programı kazanımlarına ulaşılma

düzeyini belirlemektir. Bu çalışmada aynı zamanda programın öğrencilerin kazanımlara ulaşma

düzeyinde anlamlı bir katkı sağlayıp sağlamadığı; anlamlı bir artış meydana gelmişse ne

düzeyde etkiye sahip olduğu da incelenmiştir. Araştırmanın bulgularından şu sonuçlara

ulaşılmıştır.

Haklarımı öğreniyorum ünitesi birey olarak hakları, kültür öğelerini ve Atatürk İlke ve

İnkılapları’nı içermektedir. Bu üniteye ilişkin uygulanan programın sonunda öğrencilerin 2. ve 4.



kazanıma ulaşılırken, 1. ve 3. kazanıma ulaşamadığı görülmüştür. Ayrıca uygulanan program

öğrencilerin başarıları üzerinde orta etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Adım adım Türkiye

ünitesinin kazanımları kültür - kültürel farklılıklar ve Atatürk İlke ve İnkılapları üzerine

oluşturulmuştur. Öğrencilerin bulunduğu çevredeki kültürel öğelerin farkına varmaları ve çeşitli

kültürleri tanımalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu üniteye ilişkin uygulanan programın

neticesinde 2. ve 4. kazanımına ulaşılırken, 1, 3, 5 ve 6. kazanımlarına ulaşılamamıştır.

Uygulanan programın öğrencilerin bu üniteye ilişkin kazanımlara ulaşmalarını sağlamada küçük

etkiye sahip olduğu görülmüştür. Bölgemizi tanıyalım ünitesi coğrafi özelliklerin insanların

yaşantıları üzerine etkileri ve doğal afetlerle ilgili kazanımlara yer verilmiştir. Uygulanan

program sonunda ünitenin 4. ve 7. kazanımlarına ulaşılırken, 1., 2., 3., 5.ve 6. kazanımlarına

ulaşılamamıştır. Ürettiklerimiz ünitesi yaşanılan bölgedeki ekonomik faaliyetleri ve girişimcilik

kavramlarını içermektedir. Uygulanan program sonucunda 3. kazanıma ulaşılırken; 1., 2., 4., 5.,

6. ve 7. kazanımlara ulaşılamamıştır. Uygulanan programın öğrencilerin başarıları üzerinde orta

etkiye sahip olduğu görülmüştür. Arslan ve Demirel (2007) tarafından yapılan çalışmada da

benzer sonuçlara ulaşılmıştır. Bu çalışmada da öğrencilerin kazanımların çoğuna ulaşamadıkları

ortaya çıkmıştır.

Kırtay (2007) ve Kılıçoğlu (2007) tarafından yapılan çalışmalarda ilköğretim sınıf

öğretmenleri 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersi kazanımlarının öğrencilerin hazır bulunuşluk

düzeylerine kısmen uygun olduğunu ifade etmişlerdir. Bu durum bu çalışmada öğrencilerin ön-

test puan ortalamaları ile çelişen bir durumdur. Bu çalışmada öğrencilerin ön-test puan

ortalamaları pj=0.50 civarında olduğu bulunmuştur. Buna göre bazı kazanımları öğrencilerin

hazırbulunuşluk düzeyinin altında olduğu bile söylenilebilir. Bu durumun ise sarmal program

anlayışından kaynaklandığı düşünülmektedir. Çünkü öğrenciler 4. sınıfta ve 5. sınıfta aynı

öğrenme alanlarını öğrenmektedirler. 5. sınıfta öğrencilerin 4. sınıfta öğrendiklerini biraz daha

genişletip derinleştirmeleri sağlanmaktadır.

Elde edilen bulgularda uygulanan programın öğrencilerin başarıları üzerinde istatistiksel

olarak anlamlı bir artış meydana getirdiği ve orta düzeyde etkiye sahip olduğu ortaya çıkmasına

rağmen bu bulgular dikkatli bir şekilde yorumlanmalıdır. Yukarıda da bahsedildiği gibi ön-test

puan ortalamalarının orta düzey civarında (pj=0.50) olmasına rağmen kazanımların birçoğuna

ulaşılamamıştır. Bu da uygulanan programın etkililiğinin düşük olduğunu göstermektedir.

Bu kazanımlara ulaşılamamasının bir çok sebebi olabilir. Sosyal bilgiler programın

uygulanmasında karşılaşılan güçlükler olarak ortaya çıkan fiziki koşulların yetersiz olması, sınıf



mevcutlarının kalabalık olması (Ayten, 2006; Kaya ve Ersoy, 2007; Akgül ve Sezer, 2007; Ekinci,

2007; Doğanay ve Sarı, 2008; Hürsen ve Uzunboylu, 2008; Ekinci, 2007), öğretmenlerin

program hakkında yeteri kadar bilgilendirilmemeleri ve bunun sonucu olarak da programın

felsefesini kavrayamamış olmaları (Arslan ve Demirel, 2007; Akgül ve Sezer, 2007; Aykaç,

2007), bireysel ve bölgesel faklılıkların göz önünde bulundurulamaması (Aykaç, 2007)

kazanımların ulaşılmamış olması üzerinde etkili faktörler olabilir.

Bu sonuçlara dayalı olarak ulaşılamayan kazanımlara niçin ulaşılmamış olabileceği

araştırılmalıdır. Güneş (2008) tarafından yapılan çalışmada öğretmenler üzerinde çalışılan bu

ünitelerin kazanımları için önerilen etkinliklerin uygun olduğuna dair görüş bildirmeleri de göz

önünde bulundurulduğunda bu kazanımlara ne sebeple ulaşılamadığına dair sınıf ortamının

gözlenmesi daha sağlıklı bilgiler sağlayabilir. Kazanımlar ve öğretim etkinlikleri eğitim

psikologları, eğitim programları ve öğretim uzmanları ile sosyal bilgiler eğitimi uzmanlarının da

görüşleri alınarak tekrar gözden geçirilebilir. Program öğrencilerin başarıları üzerinde orta

etkiye sahip olarak bulunmuştur. Programın öğrencilerin kazanımlara ulaşmaları üzerinde

büyük etkiye sahip olabilmesi için ne gibi değişikliler yapılabileceği araştırılabilir.

KAYNAKLAR

Arslan, A. ve Demirel, Ö. (2007). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Programının Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi 175,198-209.

Arslan, A. ve Şahiner, S. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında (4-5. Sınıflar) Önerilen Tutum ve Öz Değerlendirme Araçlarının Geçerlik ve Güvenirliği Üzerine Bir Çalışma. M. Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (14), 195-208.

Akgül, N. İ. ve Sezer, A. (2007). Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullandıkları Yöntemler ve Yöntem Seçiminde Karşılaşılan Sorunlar (Niğde İli Örneği). VI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitim Sempozyumu. 27-29 Nisan2007, Eskişehir: Nobel.

Aykaç, N. ve Başar, E. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Eğitim Programının Değerlendirilmesi. Eğitimde Yansımalar VIII. Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu. 14-16 Kasım 2005. Sin Matbaacılık, Ankara.

Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (22), 46-73.

Ayten, P. (2006). İlköğretim Okullarında Sosyal Bilgiler Dersini Yürüten 4.ve 5. Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programına İlişkin Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.

Bulut, İ. (2006). Yeni İlköğretim Birinci Kademe Programlarının Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Çepni, S. (2007). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler.



Demirel, Ö. (2009). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: PegemA.

Dilmaç, Y. (2008). Yeni İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Uygulanabilirliği Hakkında Öğretmen Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.

Doğanay, A. ve Sarı, M. (2008). Öğretmen Gözüyle Yeni Sosyal Bilgiler Programı: Adana İlinde Bir Araştırma. İlköğretim Online, 7(2), 468-484, http:// ilkogretim-online.org.tr (Erişim Tarihi: 18.01.2012).

Ece, B. (2007). İlköğretim Birinci Kademe 2005 Sosyal Bilgiler Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Afyonkarahisar İl Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.

Ekinci, A. (2007). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Yapılandırmacı Yaklaşım Bağlamında Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.

Fitzpatrick, L. J., Sanders, J. R., Worthen, B. R. (2004). Program Evaluation: Alterneative Approaches and Practical Guidelines, NY: Pearson Education.

Gömleksiz, M. N. ve Bulut, İ. (2006). Yeni Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 47, 393-421.

Green, B. S., Neil J. S. ve Akey, T. M. (2000). Using SPSS for Window Analyzing and Understanding Data (2th Ed). New Jersey: Upper Saddle River.

Güneş, M. (2008). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımları ile Ders Kitabında Önerilerin Etkinliklerin Uygunluk Düzeyi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Hürsen, Ç. ve Uzunboylu, H. (2008). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. VIII. International Educational Technology Conference. 6-9 Mayıs 2008. Eskişehir.

Kalaycı, E. (2007). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.

Kamber, T. (2007). 2005-2006 Yeni Öğretim Programında Sosyal Bilgiler Dersi Etkinliklerinin Uygulanabilirliğinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.

Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.

Kaya, Z. (1997). Eğitimde Program Değerlendirme Sürecinin Temel İşlemleri. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatları Eğitim Dergisi, 5, 59-65.

Kaya, E. ve Ersoy, F. (2007). Sosyal Bilgiler Programının Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. VI. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitim Sempozyumu Bildiriler, 27-29 Nisan2007, Eskişehir: Nobel.

Kılıçoğlu, G. (2007). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi, Kars.



Kırtay, A. (2007). 2005-2006 Öğretim Yılı 4. ve 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Programının Uygulamasında Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri. Yayınlanmamış Yüksek

Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi, Kars.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi (4-5.sınıflar) Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.

Memişoğlu, H. (2012). İlköğretim 4-5 Sosyal Bilgiler Ders Programının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(2), 66-81.

Ornstein, A. C, ve Hunkins, F. P. (1998). Curriculum: Foundations, Principles, and Issues. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.

Uslu, E. (2007). İlköğretim 4.ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programının Öğretmen ve İdareci Görüşleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi (Şırnak İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi, Niğde.

Yıldırım, H. H., Yıldırım, S. (2011). Hipotez Testi, Güven Aralığı, Etki Büyüklüğü ve Merkezi Olmayan Olasılık Dağılımları Üzerine. İlköğretim Online, 10(3), 1112-1123. (Erişim Tarihi: 13.08.2013)



SUMMARY

The quality of education depends on planned activities. So, curriculum must be designed to teach

identified cognitive, affective, psychomotor properties. Designed curriculum must constantly be

monitored, evalutaed and corrected for it’s effectiveness, if necessary. A number of curriculum

evaluation models were proposed for this purpose. One of these models is Tyler’s objectives based

evaluation model. In this model, the objectives are criterion for effectiveness of the curriciulum. The

objectives accomplished are identified at first; then learning experiences are examined to find

unaccomplished objectives. Tyler’s objectives based evaluation model was used in this study.

The social studies program is one of primary school curricula. This curriculum was based on

constructivism. The students are active in this approach. The students don’t memorize what presented

by their teachers. They construct meaning cooperatively and individually. The critical thinking, creactive

thinking, problem solving, effective communication and emphaty, initiativeness, observing, perceiving

time and place, comprehending the change and continuity, using information technologies, and

speaking effectively Turkish language are skills that will be earned by students in the curriculum.

Besides, there are 8 units containing 92 objectives in social studies curriculum for 5th grades. These

units are “I learn my rights”, “step by step Turkey”, “let’s recognize our region”, “our products”,

“realizing dreams” “workers for community”, “a country a flag” and “our world”.

The studies conducted on evaluation of social studies were commonly descriptive. In these

studies, survey was used to get opinions of teachers about components of curriculum. Generally, the

teachers stated that objectives, contents, learning experiences and, measurement instruments were

sufficient. There isn’t any study else on identifying the attaining degree of objectives in primary school

social studies. The purpose of this study was to identify degree of attaining of objectives in 5th grade

social studies curriculum.

One-shot pre-test and post-test model form experimental designs were employed in this study.

The data were obtained from 389 primary school students attending in Ereğli city of Zonguldak province.

5 schools were selected via cluster sampling method.

The study was conducted on 4 units. These units were I learn my rights consisting of 4 objectives,

“step by step Turkey” consisting of 6 objectives, “let’s recognize our region” consisting of 7 objectives,

“our products” consisting of 7 objectives. Data of the study were collected with the help of achievement

tests. Two multiple choice tests were developed by researchers. First of them contains 34 items. The

discrimination index interval was 0.24-0.75, item difficulty index was 0.72 and, reliability coefficiency of

test items was 0.80. Second test contained 30 items. The discrimination index interval was 0.27-0.62,

item difficulty index was 0.48 and, reliability coefficiency of test items was 0.79. Achievement test was

applied as a pre-test and post-test for each units.



The item difficulty index was calculated to identify the attaining degree of the objectives. 0.75

item difficulty index was used as a criterion. Comparison of pre-test and post-test was calculated with

“Paired-Sample t test”. Moreover, the effect size of differences was calculated with Cohens’ d.

The students attained 2nd objective (relates group roles in which live) and 3rd objective (relates

his/her roles and, rights and responsibilities necessary for these roles) of I learn my rights unit. There is a

significant difference between pre-test and post-test in favor of post-test. The effect size of this

difference is 0.50. Students attained 2nd

objective (examples cultural characteristics in different regions

of our country) and 4th objectives (explains importance of cultural components in living together) of

step by step Turkey unit. . There is a significant difference between pre-test and post-test in favor of

post-test. The effect size of this difference is 0.49. Students attained 4th objective (examples the

changing of natural environment and shape of benefit from these in their region) and 7th objective

(recognizes reasons of natural disasters in region in which s/he lives) of let’s recognize our region unit.

There is a significant difference between pre-test and post-test in favor of post-test. The effect size of

this difference is 0.77. Students attained only 3rd objective (identifies jobs relevant to economical

activities in region s/he lives) of our products unit. There is a significant difference between pre-test and

post-test in favor of post-test. The effect size of this difference is 0.57.

The findings of the study showed that students couldn’t reach most of the objectives of the

curriculum. It can be concluded that social studies curriculum was ineffective in leading students to

objectives, although curriculum has medium effect size. Therefore, the reasons lying under this must be

researched. Objectives and learning experiences of curriculum must be reexamined by educational

psychologists, curriculum and instruction experts. Also, to make interviews with teachers and to observe

classroom environment can provide information about this failure.

Curricula are conducted to reach students to objectives. So, similar studies must be conducted on

different courses, track levels and samples.

İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Programı Kazanımlarının Ulaşılma Düzeyinin Belirlenmesi

Documents