İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SU KAYNAKLARI Ali UYUMAZ İTÜ Öğretim Üyesi Su Vakfı SU VAKFI
Feb 11, 2016
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE
SU KAYNAKLARI
Ali UYUMAZİTÜ Öğretim Üyesi
Su Vakfı SU VAKFI
Genel BİLGİ soruları
TÜRKİYE ne kadar ısınmaktadır?
Son ısınmalar sıra dışı mıdır?
Geçmişte iklim ne kadar hızla değişmiştir?
Yağış ve nem miktarları değişti mi?
Kıyı bölgeleri deniz seviyesinden etkilenecek mi?
Türkiye’de iklim değişikliği veya değişkenliği uç değerleri değişti mi?
Meteoroloji değişkenlerinde gözlenen gidişler (trendler) tutarlı mıdır?
Gelecek için somut tasarım, plan, proje ve yönetim yapmak için BİLİMSEL BİLGİ gerekli.
SU VAKFI
Çölleşmenin yaygınlaşması
Su kaynaklarının bazı bölgelerde azalması (Türkiye bunlardan birisidir)
Salgın hastalıkların artması
Tarım zararlarının artması
Sosyo-ekonomik sistemlerin değişmesi
Ekolojik sistemlerin değişmesi
Türkiye için ‘’Sürdürülebilir Kalkınma ve İklim Değişikliği’’ konusunda aşağıdaki noktalar önem kazanmaktadır.
1) İklim değişikliği ile sürdürülebilir kalkınma arasında ters bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkinin en azından çok az bir ters ilişki haline indirilmesi gereklidir. Geçmiş veri ve belgelerden araştırılarak bir doküman haline getirilmesi gereklidir.
2) Yukarıdaki ilişkide mevcut olabilecek kanunların etkilerinin araştırılarak, kanunların iklim değişikliğini azaltacak biçimde uyarlanması gereklidir.
3) Değişik kamu kuruluşları ve sektörler arasında iklim değişikliğini azaltacak anlaşma ve AR-GE çalışmalarının başlatılması gereklidir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN BAZI ÖNEMLİ ETKİLERİ
4) İklim değişikliğine sebep olan salımlar (emisyonlar) ile ilgili envanterin hazırlanması çok yararlıdır. 5) Her beş yılda bir geçmiş 5-yıllık iklim değişikliği değerlendirmelerinin yapılarak, iklim değişikliği faaliyetleri bakımından meydana gelen değişimleri kıyaslamalı olarak incelemek lüzumu varır. 6) İklim değişimi azaltımı ve iklim değişikliğine sebep olan sera gazlarının yutulması için gereken her türlü etkinliğin gittikçe arttırılması gereklidir.
7) Her iki yılda bir yapılacak Ulusal İklim Değişikliği Kongreleri ile ülke içindeki çalışmaların bir ortak zeminde tartışılması ve gerekli kararların alınması yönüne gidilmelidir. Ayrıca bu tür kongrelerde gelecek 5 yılda ne gibi etkinliklerin daha öncelikli olarak iklim değişikliği ile savaşmada gerekli olduğu kararlarının da alınmasında yarar vardır
8) İklim değişikliği bilinçlenme eğitim program ve panallerinin yapılarak bu konularda halktan da destek sağlanmalıdır.
9) IPCC tarafından kullanıma sunulan modellerle mutlaka Türkiye için en azından gelecek 50 yıl için senaryoların üretilmesi çok yararlı olacaktır.
10) Ülke içinde de iklim değişikliği katkılarını özlendirmek için bölgeler arası iklim değişikliği yarışmalarının tesis edilmesinde yarar vardır. 11) Mevcut arazi kullanım durumlarının tespit edilerek Coğrafi Bilgi Sistemi’ne taşınması
SU VE İKLİM
İklim değişikliğinin hızlanmasına yol açan atmosferdeki sera gazlarının kaynaklarının azaltılması, iklim politikalarının anahtar hedefi olmayı sürdürürken, geçen yüzyıl boyunca ekonomik faaliyetlerin sebep olduğu atmosfer kirlenmesinin, tüm ilave kirlenmeler yarın duracak olsa bile, gelecek onlarca yıldan yüzlerce yıla kadar geri döndürülemeyecek bir iklim değişikliği sürecinin başlayacağı bir gerçektir.
Bu yüzden iklim değişikliğinin su kaynakları ve su yönetimi stratejileri üzerindeki kaçınılmaz etkilerine uyarlanabilmek (daptasyon) için gerekli önlemleri bugünden almamız gereklidir. Su sektörü ile iklim ve kalkınma politikaları arasında çok yakın ilişkiler bulunmaktadır. Bir dereceye kadar iklime eğer hükmedilebilirse su kaynaklarına hükmedilebilir kuralı çıkar ki bugün için bunun aksi geçerlidir.
1) İklimin hidroloji sistemleri ve geçim kaynakları üzerindeki etkileri onlarca yıllık kalkınma çabalarını boşa çıkarmakla tehdit etmektedir.
2) İklimle bağlantılı riskler su sektörü geliştirme ve yönetim planlarında yeterince değerlendirilmemiştir.
IPPC Milenyum Kalkınma Raporunda (MDR) şunlar sıralanmıştır
Doğal ve insan kaynaklı) iklim değişikliği su döngüsü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Atmosferdeki daha fazla sera gazları yer yüzeyinin enerji dengesinde değişikliklere yol açmakta ve böylelikle daha yüksek atmosfer sıcaklığına sebep olmaktadır. Bu yüzden
termodinamiğin temel kurallarına göre su döngüsünün “yoğunlaşmasına” yol açmaktadır.
3 (İklim âfetleri riskini azaltmak için şimdiden yatırım yapmak zaruridir.
4) Artan maliyetler gidişini (trendini) tersine çevrilmelidir. Bu tersine çevirme ‘Güvenlik Zinciri’ kavramı (önleme, hazırlık, müdahale, riski yayma, yeniden
şartlandırma, yeniden yapılandırma) yolları ile yapılabilir.
“Entegre Su Kaynakları Yönetimi” su sektörünün su ile bağlantılı gelişmeleri yaparak gerekli önlemleri alması için anahtar bir kavramdır.
Ülkemizin varsa “Ulusal Su Planlarında” yukarıda sayılan noktaların hiç birinin iklim değişikliği göz önünde tutularak programlara almaması ve gelecekte potansiyel bir
risk olarak söz etmemesi ne yazık ki bir gerçektir.
Kuraklık, taşkın ve siklonlar gibi havayla bağlantılı meteoroloji olaylarının aşırı etkinliklerdeki artma ihtimali âfetlerin maliyetlerinde artışa sebep olmaktadır.
Ağır iklim değişikliği etkileri, özellikle sürdürülebilir kalkınma için elzem olan su kaynakları, tarım (gıda), sağlık ve içme ve temizlik suyu tedariki sektörlerinde beklenmektedir.
Kalkınmakta olan ülkelerin ve bu arada TÜRKİYE’nin başa çıkma kapasitesini (adaptation) artırmak ve iklim değişikliğine karşı korunmaya muhtaçlığını azaltmak (mitigation) için, ekonomilerin taşkın ve kuraklık gibi iklim olaylarına daha az bağımlı hale getirilmesi gerekmektedir.
Su döngüsü ve gelişimindeki mekansal değişkenlik büyüktür ve küresel ortalamaya kıyasla bölgeler arasında büyük farklılıklara yol açmaktadır.
Bölgesel iklim gelişmelerinin tahmininde hâlâ oldukça yüksek bir belirsizlik bulunmaktadır.
İklim değişikliği senaryolarının büyük çoğunluğunda, yüksek enlemler ve Güneydoğu Asya’da yıllık ortalama yağışta artış ve Orta Asya, Akdeniz’in
etrafındaki bölgeler (TÜRKİYE), güney Afrika ve Avustralya’da azalmalar tahmin edilmektedir (IPCC 2007).
İklimdeki küçük değişiklikler aşırı hava etkinliklerinin (seller, kuraklık, fırtınalar zaman ve mekana dağılımı ve aşırılık yoğunluğu üzerinde büyük bir etkiye sahiptir (IPCC
2007).
Nüfus, ekonomik büyüme ve tüketici hayat tarzı
Tarım,
Gıda
Sera gazları
Arazi
Kullanımı
İklim
Su çekimi Su sıkıntısı
Doğal su
çevrimi
Değişimin genel hatlarını gösteren yol haritası
DOĞAL SU ÇEVRİMİ
Yıllık ortalama yağış değişimi (mm/gün) Meridyen boyu ortalama yağış (mm/gün)
Ansambıl ortalaması
Electricity production potential at existing hydropower stations decreases by more than 25% by the 2070s5. Increase of pathogen load due to
more heavy precipitation events in areas without good water supply and sanitation infrastructure6
Thickness of small island freshwater lens declines from 25 to 10 m due to 0.1 m sea level rise by 2040-20801
Flooded area for annual peak discharge in Bangladesh increases by at least 23-29% with a global temperature increase of 2°C4
Streamflow decreases such that present water demand could not be satisfied after 2020, and loss of salmon habitat2
Groundwater recharge decreases by more than 70% by the 2050s3
Illustrative map of future climate change impacts on freshwater which are a threat to the sustainable development of the affected regions. 1: (Bobba 2000), 2: (Barnett 2004, environmental), 3: (Döll 2005), 4 (Mirza et al. 2003) 5: (Lehner 2005) 6: (Kistemann 2002). Background map: Ensemble mean change of annual mean runoff between present (1981-2000) and 2100 (Nohara et al. 2006) blue: increase, red: decrease. Please note that increase of pathogen load of surface waters due to increased heavy precipitation and runoff events will be a threat in almost all developed regions of the world but no quantitative assessments of this climate change impacts are available.
Türkiye’nin geçmiş (DSI) ve 2100 yılına olabilecek su potansiyelinin bölge bölge, havza havza ve noktasal bazda çıkarılması (SU VAKFI)
Yıllık ortalama yağış: 643 mm/m2 Yıllık yağış suyu : 500 milyar m3 Yıllık buharlaşma: 275 milyar m3 Yeraltı suyu beslenmesi: 41 milyar m3 Yıllık akış: 193 milyar m3 Kullanılabilir akış: 98 milyar m3
Yıllık kullanılabilir yeraltısuyu: 14 milyar m3
Toplam kullanılabilir su: 112 milyar m3 Yıllık kişi başı su miktarı: 1500 m3.
HALİ HAZIRDAKİ TÜRKİYE SU KAYNAKLARI (DSI)
SU VAKFI
Y (mm)H (Mm3)A (Mm3)Y (mm)H (Mm3)A (Mm3)Y (mm)H (Mm3)A (Mm3)
MinimumOrtalamaMaksimum
Türkiye0.143.015.036.228,218.89,876.6130.1101,422.335,497.8
Marmara0.00.00.038.12,563.4897.2174.211,725.34,103.8
Ege0.00.00.030.72,428.1849.8176.813,965.84,888.0
Karadeniz0.110.13.544.96,444.02,255.4133.419,150.76,702.8
İç Anadolu0.00.00.036.05,436.41,902.7191.828,959.110,135.7
Doğu Anadolu0.00.00.037.86,258.42,190.4182.830,248.610,587.0
G. Doğu Anadolu0.00.00.024.31,439.3503.8195.611,575.74,051.5
Akdeniz0.00.00.032.13,947.91,381.8173.221,285.67,450.0
(İnce ayarlar SU VAKFI tarafından yapılmaktadır)(Aylık ortalama değerler)
GELECEKTEKİ TÜRKİYE SU KAYNAKLARI (SU VAKFI)
SU VAKFI
SenaryolarÖyküler (Kayitlar)
MODELLER
Sözel
Sayısal
Öykü: Geçmiş zamanlardan bilgiler, ULUSAL VE YEREL
Senaryo: Şimdiki zamanda sözel kurgular ULUSLARARASI, SRES
Model: Geleceğin sayısal tahmini ve mühendislik, ekonomik ve sosyal çıkarımlar ULUSLARARASI + ULUSAL
SU VAKFI
Nüfus
Ekonomi
Teknoloji Enerji
Toprak kulanımı
Tarım
ÇEVRE
A1 A2
B1 B2
KÜRESEL BÖLGESEL
EKONOMİ
SU VAKFI
A1 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: Bu senaryo dünyanın geleceğini çok hızlı ve çağın ortasında zirveye ulaşan ekonomik büyüme; sonrasında azalma ile birkaç veya fazlaca yetkin teknolojinin hızlı tanımı esaslarına dayanır. Konuların büyük bir çoğunluğu bölgeler arasında, kapasite yapımlarında ve artan kültür ve sosyal etkinliklerle yaklaşır ve bölgeler arasındası kişi başına gelir dağılımındaki
farklar azalır. A1 senaryosu ailesi üç gurupta gelişir ve enerji sistemindeki teknoloji seçeneklerinin değişimini tanımlar. Üç A1 gurubu teknolojiye verdikleri öneme göre birbirinden ayrılırlar.
a) A1F1 yoğunlukla fosil yakıt, b) A1T olarak fosil olmayan enerji kaynakları, ve c) A1B ile temsil edilen tüm kaynaklar arasında bir dengeyi sağlayan
gruplardır.
A2 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: Bu öykü çizgisi ve aile senaryosu tektür (heterojen) olmayan bir dünya tanımlar. Temel konu kendi kendine dayanma (self-reliance) ve yerel kimliklerin muhafaza edilmesidir. Bölgelerdeki verimlilik deseni çok yavaş olarak yakınsar ve bunun sonucunda da küresel nüfus sürekli artar. Ekonomik gelişme temel olarak bölgesel yöndedir ve kişi başına ekonomik büyüme ve teknoloji değişimileri fazlaca kırılgandır ve diğer öykü çizgilerinden daha da yavaştır. SU VAKFI
SRES
B1 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: B1 öykü çizgisi ve senaryo ailesi A1 öykü çizgisindekine benzer olarak çağın ortasında zirveye ulaşan ve sonrasında azalan yakınsayan bir dünya tanımlar ama ekonomik yapıda hizmet ve bilgi ekonomisinde hızlı değişmeler gösterir. Aynı zamanda madde yoğunluğunda azalmalar ve temiz ve verimli kaynağı olan teknolojiler kullanılır. Burada etki ekonomik, sosyal ve çevre sürdürülebilirliği üzerine olup eşitliğin iyileştirilmesi olmasına
karşılık ilave iklim özendiricilik yoktur.
B2 ÖYKÜ ÇİZGİSİ: Bu öykü çizgisi ve senaryo ailesi ekonomik, sosyal ve çevre sürdürülebilirliğine ağırlık veren bir dünya tanımlar. Bu dünyada A2’den daha az büyüme oranında artan bir nüfus, nerede ise orta seviyelerde ekonomik gelişme ama B1 ve A1 öykü çizgilerine göre daha az hızlı ve çok çeşitli teknolojik değişmeler söz konusudur. Bu senaryo çevre koruması ve sosyal eşitliğe doğru yönlendirilmiş olmasına rağmen, yerel ve bölgesel
ölçeklerde odaklanır.
SU VAKFI
SU VAKFI
2 6 2 8 3 0 3 2 3 4 3 6 3 8 4 0 4 2 4 4
3 6
3 8
4 0
4 2
NCAR ULUSLARARASI MODEL ÇIKTI DÜĞÜM NOKTALARI
Bu asırda Istanbul yağışları (mm)
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100100
200
300
400
500
600
700
800
YIL
YA
GIS
(mm
)Birinci Dugum Noktasi
Year
Prec
ipita
tion
(mm
)
Yıl
Yağ
ış (m
m)
GİDİŞLER (TRENDLER) ??????SALINIMLAR (MEVSİMSELLİK) ?STKASTİKLİK (BELİRSİZLİK) ?
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100100
200
300
400
500
600
700
800
YEAR
PR
EC
IPIT
ATI
ON
(mm
)
YIL
YA
ĞIŞ
(MM
)
SU VAKFI
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 210010
20
30
40
50
60
70
80
90
100
SUBAT AYLARI
YA
GIS
(MM
)
Birinci Dugum Noktasi
İSTANBUL'UN ŞUBAT AYLARINDA ALDIĞI YAĞIŞLAR
58.9
89.7
78.8
39.4 53
.3
49.9
100.
5
34.943
.9
72.8
61.5
53.2
33.3
16.1
44.9
26.1
105.
4
68.9
44.6
136.
1
152.
9
125.
1
121.
1
0.0
25.0
50.0
75.0
100.0
125.0
150.0
175.0
200.0
1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Yağı
ş [m
m]
Son 50 Yıllık Ortalama [68.7]
SU VAKFI
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 21000
20
40
60
80
100
120
140
MART AYLARI
YA
GIS
(mm
)
Birinci Dugum Noktasi
İSTANBUL'UN MART AYLARINDA ALDIĞI YAĞIŞLAR
88.5
39.4
68.7 71.9
94.9
54.6
36.3
59.1
88.6
27.5
20.6
120.
4
57.4
34.0
33.2 38
.0
100.
0
37.6
25.8
88.8 10
0.3
68.4
127.
8
0.0
25.0
50.0
75.0
100.0
125.0
150.0
1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Yağı
ş [m
m]
Son 50 Yıllık Ortalama [66,7]
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 500
20
40
60
80
100
120
140
160
180
50 yil
Mar
t ayi
yag
isla
ri (m
m)
Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI
Gozlenmis veriler
2000-2050 yillari2050-2100 yillari
SU VAKFI
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 21000
20
40
60
80
100
120
140
NISAN AYLARI
YA
GIS
(mm
)
Birinci Dugum Noktasi
İSTANBUL YAĞIŞLARI (OCAK 2007)
0.0
100.0
200.0
300.0
400.0
500.0
600.0
700.0
800.0
900.0
1000.0
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Yağ
ış [m
m]
Ortalama 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
0
100
200
300
400
500
600
AY (1=OCAK,.......,12=ARALIK)
TOP
LAM
YA
GIS
(mm
)
2007
2008
2009
2010
Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI
ŞİDDET
Tasarım
Boyutlama
FREKANS
Risk
Sigorta
İkaz
SÜRE
Erken uyarı
Yönetim
SU KAYNAKLARI ORTAK YÖNETİMİ
0 20 40 60 80 100 120 1400
50
100
150
200
250
Monthly precipitation (mm)
Freq
uenc
y
2000-2050
2000-2050
0 20 40 60 80 100 120 140 160 1800
50
100
150
200
250
Monthly precipitation (mm)
Freq
uenc
y
2050-2100
2050-2100
Kuraklık ?
Kuraklık ?
Yönetim?
Yönetim?
Taşkın ?
Taşkın ?
Aylık yağışlar (mm)
Aylık yağışlar (mm)
Sık
lık
Sık
lık
0 20 40 60 80 100 120 1400
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2025-2050
0 20 40 60 80 100 1200
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Monthly precipitation (mm)
Freq
uenc
y
2000-2025
0 50 100 1500
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2050-2075
0 20 40 60 80 100 120 140 160 1800
20
40
60
80
100
120
2075-2100
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100274
276
278
280
282
284
286
YIL
MA
RT
AY
I SIC
AK
LIK
LAR
I ( o K
)
Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI
Kapıdag Yarımadası deniz kıyısı
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
YIL
MA
RT
AY
I SIC
AK
LIK
LAR
I ( o K
)
Ikinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI
Adapazarı cıvarı kara etkisi
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100272
274
276
278
280
282
284
YIL
MA
RT
AY
I SIC
AK
LIK
LAR
I ( o K
)
Ucuncu dugum noktasiISTANBUL CIVARI
Karadeniz
2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080 2090 2100274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
YIL
MA
RT
AY
I SIC
AK
LIK
LAR
I ( o K
)
Dorduncu dugum noktasiISTANBUL CIVARI
Karadeniz
270 275 280 285 290 295 3000
20
40
60
80
100
120
AYLIK SICAKLIK ( oK)
SIK
LIK
Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI2000-2050 arasi
KURU
NEMLİ
265 270 275 280 285 290 295 300 3050
20
40
60
80
100
120
AYLIK SICAKLIKLAR ( oK)
SIK
LIK
Birinci dugum noktasiISTANBUL CIVARI2050-2100 arasi
KURU
NEMLİ
KARADENİZ
MELEN ÇAYIAlan = 2437.97 m
Eğim = 0.24Sentroid mesafesi = 58.69 m
KARADENİZ
MARMARA DENİZİ
Darlık
Ömerli
Durusu
KüçükÇekmece
BüyükÇekmece
BULGARİSTAN
TÜRKİYE
Yaklaşık TÜRK-BULGAR hududu
KARA
DENİ
Z
K
MUTLU DERE (REZVE DERESI)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 100
5
10
kuraklik süresi(yil)
Göz
lem
say
isi
0 5 10 15 20 25 30 35 400
2
4
6
kuraklik siddeti(mm)
Göz
lem
say
isi
0 50 100 1500
5
10
kuraklik toplami(mm)
Göz
lem
say
isi
DOĞU KARADENIZ 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
ERZURUM CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 60
5
10
kuraklik süresi(yil)
Göz
lem
say
isi
0 5 10 15 20 25 300
2
4
6
kuraklik siddeti(mm)
Göz
lem
say
isi
0 10 20 30 40 50 60 70 80 900
5
10
kuraklik toplami(mm)
Göz
lem
say
isi
FIRAT HAVZASI CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 110
5
10
15
kuraklik süresi(yil)
Göz
lem
say
isi
5 10 15 20 25 300
2
4
6
8
kuraklik siddeti(mm)
Göz
lem
say
isi
0 10 20 30 40 50 60 70 80 900
2
4
6
8
kuraklik toplami(mm)
Göz
lem
say
isi
DICLE HAVZASI CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 60
2
4
6
8
kuraklik süresi(yil)
Göz
lem
say
isi
0 5 10 15 20 25 300
2
4
6
kuraklik siddeti(mm)
Göz
lem
say
isi
0 10 20 30 40 50 60 70 800
2
4
6
8
kuraklik toplami(mm)
Göz
lem
say
isi
IZMIR CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
1 2 3 4 5 6 70
5
10
kuraklik süresi(yil)
Göz
lem
say
isi
0 5 10 15 20 25 30 350
2
4
6
kuraklik siddeti(mm)
Göz
lem
say
isi
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 1000
2
4
6
kuraklik toplami(mm)
Göz
lem
say
isi
KONYA CIVARI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
1 2 3 4 5 60
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Kuraklik suresi yil
Goz
lem
say
isi
0 10 20 30 40 500
1
2
3
4
5
6
7
8
Kuraklik siddti (mm)
Goz
lem
say
isi
0 20 40 60 80 100 1200
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Kuraklik toplami (mm)
Goz
lem
say
isi
TOROSLAR ANTALYA KUZEYI 2000-2100 YILLARI ARASI MART AYI KURAKLIKLARI
1 2 3 4 5 6 7 80
5
10
15
kuraklik süresi(yil)
Göz
lem
say
isi
0 5 10 15 20 25 30 35 400
2
4
6
kuraklik siddeti(mm)
Göz
lem
say
isi
0 20 40 60 80 100 120 1400
2
4
6
kuraklik toplami(mm)
Göz
lem
say
isi
1 ) İklim değişikliğinin tatlı su kaynakları ve yönetimine en önemli etkileri sıcaklığın artması, yağışın değişmesi ve deniz seviyesinin artması olarak beklenmektedir. Dünya nüfusunun 1/6’sı akışları kar erimesinden beslenen nehirlerin cıvarında yerleşmiştir. Bu sebeple akışların zaman kaymaları ve su azalmalarından doğrudan etkileneceklerdir. Deniz suyu seviyesindeki artmalar ise yeraltı suyu kaynaklarının tızlanmasına sebebiyet verecektir.Bunu sonucunda kıyı şeritlerinde tatlı su imkanlarında azalmalar görülecektir.
ÖNEMLİ SONUÇLAR
2 (Nehir akımlarının zaman ve hacimlerinde iklim değişikliği sonucunda ortaya çıkacak olan değişmeler hali hazırda gözlenmektedir ve bunlar su kaynaklarının yönetimine etki etmektedir. Bazı bölgelerde ise kar erimelerinde görülen zaman ve hacim değişiklikleri su kaynaklarının miktarlarında azalmalara sebep olacaktır.
3 (Küresel olarak kurak alanların sayı ve alan büyüklüklerinde artma eğilimleri başlamıştır. Birçok bölgede doğal su çevriminin daha yoğun hale gelmesi ile taşkın ve hidrolojik
kuraklıkların riskleri artmaya başlamıştır .
4 (Nehir akışlarındaki değişmelerin sayısal tahminleride ve su seviyelerinin bir su toplama havzasındaki ölçeğinde olabilecek değişmeler 2020 yılı sonrası için belirsizlik arz etmektedir. İklim değişikliği modelleri ile yağışların benzetim (simülasyon) çalışmalarında hala yüksek belirsizlikler vardır. Suyun bulunması konusundaki belirsizlikler iklim değişikliğine uyum çalışmalarında düşük veya orta ölçekli güven aralıklarında hesaplamaların yapılmasını gereklidir. Buna ilave olarak iklim değişikliğinin su ile ilgili politikalarında salım (emisyon) miktarlarının yüksek güvenirlilikle değerlendirilmesi mümkün görülmemektedir.
5) Isınma ve uç olaylar değişik su kirleticilerinin artarak yayılmasına sebep olurlar (mesela, nitrat, çözülmüş organik karbon, patojen, ısı kirliliği). Bunlar insan çevresine ve sağlığına zararlıdır.
6 (Birçok bölgede ve özellikle de su sıkıntısı olan yerlerde, insan kaynaklı kirleticiler, ekonomik büyüme, arazi kullanımı ve şehirleşme, iklim değişikliğine ilave olarak tatlı su
kaynakları için tehlikeli etkiler arz etmektedir .
7 (Su yönetiminde iklim değişikliği etkilerinin göz önünde tutulması gereklidir. Mesela , durağanlık (stasyonerlik) kabulü artık geçerli değildir. Yani gelecek olaylar geçmiş olayların istatistik olarak aynadaki yansıması özelkliklerini ihtiva etmez. Su yönetimi çalışmaları iklim değişikliği salınımlarını göz önünde tutmalı ve belirsizlikleri etkisiz hale getirmek için mutlaka RİSK yönetimi yoluna gidilmelidir.
8 (Dünya ölçeğide, iklim değişikliği sonucunda suya olan talep artacaktır ve su sıkıntısı çekilen yerlerde yeraltı suyu beslenmesi imkanları da azalacaktır .
9 (Suya talep özellike nüfus artışı ile artacaktır ama ikinci derecede de iklim değişikliği dolayısı ile artacaktır (Burada bitki su talebininde unutulmaması gereklidir, GIDA) ,
10 (Bitkilerden CO2 artması sonucunda terlemenin azalması ile akışlarda azalma veya çok küçük artmalar iklim değişikliğinin sebebiyeti ile olacaktır. Modellerden çıkan bir sonuca
göre geçmiş akımlarda görülen artış bir bakıma bundan ortaya çıkmıştır .
TAVSİYELER
1) Araştırma öncelikleri (veri şebekeleri, tabanları ve bankaları, problemin ölçeği, meslekler ve uzmanlararası uzlaşma, hoşgörü ve uyum TÜMEVARIŞ için),
2) Araştırma yönetimi ( büyük ölçekte arazi kullanım deneyleri, uzaktan alğılama, karar vericiler ve halk ile iletişimin sağlanması),
3) Proje tasarımı ve yönetimi (iklim değişikliğinin tesiri, pratik işletmelerde geniş bir diyalog, su kaynakları sorunlarının çözümleri için değişik çözüm seçeneklerinin belirlenmesi), ve
4) Politika seçeneklerinin belirlenmesi (tüm bilgi, kamu, kuruluş ve uzmanlarına dayalı bir Ulusal Planlama (iklim, su, tarım, kuraklık, taşkın, vb), yerel kültür ve gelişme seviyelerini
göz önünde tutmak, vb.).
SON
xX XSii
x
Standard yağış indeksi (SYİ), Xi, verilen bir yağış serisi, (X1, X2, ..., Xn) için aşağıdaki şekilde tanımlanır.
SYİ değerleri Kuraklık kategorisi
0 - (0.99) az kurak
(-1.00) - (-1.49) orta kurak
(-1.50) - (-1.99) ciddi kurak
< (-2.00) aşırı kurak
Sevinc Sırdas (2002), İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü
6 0.0 0 6 5.0 0 7 0.0 0 7 5.0 0 8 0.0 0 8 5.0 0
H u m id ity (% )
5.0 0
1 5.0 0
2 5.0 0Te
nper
ature
(C
)
-1 .5
-0 .5
0 .5
1 .5
2 .5
S tand ard ize d P r ecip itation
İstanbul üçlü kuraklık indeksi
Ankara üçlü kuraklık indeksi
3 5. 0 0 4 5. 0 0 5 5 .0 0 6 5. 0 0 7 5. 0 0 8 5 .0 0
H um id ity (% )
-5 .0 0
5 .0 0
15 .0 0
25 .0 0T
em
pe
ratu
re
(C)
-1 .5
-0 .5
0.5
1.5
2.5
S tan d ard iz ed P reci p itation
Adana üçlü kuraklık indeksi
2 0 .0 0 3 0 .0 0 4 0 .0 0 5 0 .0 0 6 0 .0 0 7 0 .0 0 8 0 .0 0
H u m id ity (% )
1 0 .0 0
2 0 .0 0
3 0 .0 0T
em
pe
ra
ture
(C
)
-2 .5
-1.5
-0.5
0.5
1.5
S tan d ard ize d P recip itatio n
5 0 . 0 0 6 0 .0 0 7 0 .0 0 8 0 . 0 0
H u m id ity ( % )
5 .0 0
1 5 .0 0
2 5 .0 0T
empe
ratu
re (
C)
-2.5
-2.0
-1.5
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
S tand ard iz ed P recip itation
Trabzon üçlü kuraklık indeksi
Nüfus, ekonomik büyüme ve tüketici hayat tarzı
Tarım,
Gıda
Sera gazları
Arazi
Kullanımı
İklim
Su çekimi Su sıkıntısı
Doğal su
çevrimi
Değişimin genel hatlarını gösteren yol haritası
DOĞAL SU ÇEVRİMİ
Havza adı Alan Ortalama Ortalama Ortalama Ortalama (km2) yıllık yağış yıllık akış yıllık yağış yıllık akış
(2000) (2000) (2050) (2050) (cm) (cm) (cm) (cm)
1. Fırat 127304 582 248.2 261 100.2 2. Dicle 56616 814 437.4 366 176.73. Doğu Karadeniz 24077 1291 581.2 580 234.84. Antalya 19577 910 574.1 409 231.9•Batı Karadeniz 29598 803 339.2 361 137.0•Batı Akdeniz 20953 865 370.3 389 149.6•Marmara 24199 766 316.2 344 127.7•Seyhan 20450 629 345.2 283 139.4•Ceyhan 21982 758 328.0 340 132.1•Kızılırmak 78180 459 80.6 206 32.5•Sakarya 58180 534 103.7 240 41.8•Çoruh 19872 540 327.1 243 132.1•Yeşilırmak 36114 556 153.4 250 61.9•Susurluk 22399 730 238.8 328 96.4•Aras 27548 462 201.1 208 81.2•Konya Kapalı 53850 437 62.4 197 25.2•B. Menderes 24976 656 118.1 295 47.7•Doğu Akdeniz 22048 669 556.5 301 224.0•Van Gölü 19405 507 133.5 228 53.9•Kuzey Ege 10003 730 220.0 328 88.9•Gediz 18000 639 100.6 288 40.6•Meriç-Ergene 14560 640 85.9 288 34.7•K. Menderes 6907 740 162.2 333 65.5•Asi 7796 837 153.9 377 62.2•Burdur Gölleri 6374 436 48.6 196 19.6•Akarçay 7605 472 59.2 212 23.9
Kişi başına yıllık m3 cinsinden su miktarlarının bugünkü ve 50 yıl sonraki durumları
Ülke Bugünkü iklim 2050 yılı iklimi Azalış oranı
Çin 2.500 1.630 0.652Kıbrıs 1.280 820 0.640Fransa 4.110 3.620 0.881Haiti 1.700 650 0.387Hindistan 1.900 1.050 0.553Japonya 3.210 3.060 0.953Kenya 540 170 0.315Madagaskar 3.330 710 0.213Meksika 4.270 2.100 0.492Peru 1.860 880 0.473Polonya 1.470 1.250 0.850Suudi Arabistan 310 80 0.258Güney Afrika 1.320 540 0.409İspanya 3.310 3.090 0.933Sri Lanka 2.500 1.520 0.608Tayland 3.380 2.220 0.657Togo 3.400 900 0.265Türkiye 3.070 1.240 0.404Ukrayna 4.050 3.480 0.859İngiltere 2.650 2.430 0.917Vietnam 6.880 2.970 0.432
Su kaynaklarına iklim değişikliğinin etkileri ve su yönetimiŞ:1) Yağışların zaman ve bölgesel dağılım dokusu değişecek ve daha yoğun
yağışlı günler ortaya çıkacaktır,
2) İklim değişikliğini modelleyen Genel Dolaşım Modelleri sıcaklıgın 2 ile 4 derece artmasının ortalama küresel yağışları %3 ile %15 arası artıracağını
göstermektedir,
3 (Yağışların bölgesel dağılımı olduk belirsizdir, özellikle kış aylarında yüksek enlemlerde yağışın artması beklenmektedir ,
4 (Sıcaklığın artması ile potansiyel buharlaşma+termelenin artması doğaldır. Bunun sonucunda yağışların artmasına rağmen buharlaşmaterleme oranlarının artması yüzey akışının azalmasına sebep olacaktır. Bunun anlamı da mümkün olabileek yenilenebilir su arzının ve özellikle de hidroelektrik enerjinin azalması söz konusudur ,
5) Yüksek enlemlerde yağışın artması sonucu daha fazla olacak yüzey akışının aksine orta enlemlerde fazla buharlaşma ve az yağış sonucu akasu
havzalarında daha az akış ve daha fazla su sıkıntıları baş gösterecektir,
6) Birçok bölgede taşkın sıklıkları artacaktır ama bunların tepe debilerinde belirsizlikler hüküm sürecek ve etkisi değişik su havzalarında havza
özelliğine göre farklı olacaktır. Bazı bölgelerde de taşkınlar daha az ortaya çıkacaktır,
7) Kuraklıkların sıklık ve şiddeti yağışların azalması nispetinde artacaktır. Böylece daha sık kurak devreler ve yüksek buharlaşma+terleme olacaktır
(bu ise sürekli su kaybı demektir),
8) KUrak ve yarı-kurak bölgelerde iklim değişikliğine olan hassasiyet artacaktır. Bazı bölgelerde göreceli olarak az sıcaklık ve yağış değişimleri
büyük mıktarlarda akışlara, taşkın ve kuraklık siddetlerinde artmalara sebep olabilecektir,
9) Mevsimlik farklılıklar ortaya çıkabilir ve bunun sonucunda özellikle dağlık bölgelerde su kaynaklarında azalmalar olabilir. Bu durum kardan
fazla yağış düşmesine ve kar birikimlerindeki süre ve hacim azalmalarına bağlıdır,
10) Su kalitesi sorunları az akışların bulunması durumlarında önem kazanır, çünkü u durumlarda doğal ve insan kaynaklı kirleticilerin etkisi fazla olur,
İklim değişikliği karşısında su kaynaklarının planlanması, işletilmesi ve yönetiminde ortaya çıkabilecek belirsizlikleri en aza indirebilmek için şu
noktaların önemle göz önünde tutulması gereklidir.
1) Küresel, bölgesel ve yerel iklim değişikliği etkileri beraberce düşünülmeli, 2) İklim, iklim değişikliği ve değişimi ile hidroloji arasındaki ilişki mutlaka çok iyi anlaşılmalı,
3) Yönetilmen eko-sistemlere iklim değişikliğinin etkileri iyi değerlendirilmeli,
4) Eko-sistemlerdeki değişikliklerin su kaynakları kalite ve miktarına olan etkiler iyi incelenmeli, ve
5) Artan atmosfer CO2‘nin bitki ve akışlar üzerine etkileri iyi anlaşılmalıdır.
1 ) İklim değişikliğinin tatlı su kaynakları ve yönetimine en önemli etkisi sıcaklığın artması, yağışın değişmesi ve deniz seviyesinin artmaı dolayısı iledir Dünyada yaşayanların altıda biri akışları kar erimesinden beslenen nehirlerin cıvarında yerleşmişlerdir. Bu sebeple akışların zamanındaki kaymalar ve su azalmalarından doğrudanetkileneceklerdir. Deniz suyu seviyesindeki artmalar ise yeraltı suyu kaynaklarının tızlanmasına sebebiyet verecektir.Bunu sonucunda kıyı şeritlerinde tatlı su imkanlarında azalmalar görülecektir.
ÖNEMLİ SONUÇLAR
2 (Nehir akımlarının zaman ve hacimlerinde iklim değişikliği sonucunda ortaya çıkacak olan deişmeler hali hazırda gözlenmektedir ve bunlar su kaynaklarının yönetimine etki etmektedirler. Bazı bölgelerde ise kar erimelerinde görülen zaman ve hacim değişiklikleri su kaynaklarının miktarlarında azalmalara sebep olacaktır ,
3 (Küresel olarak kural alanların sayı ve alan büyüklüklerinde artma eğilimleri başlamıştır. Birçok bölgede doğal su çevriminin daha yoğun hale gelmesi ile taşkın ve hidrolojik kuraklıkların artma risklerş artmaya
başlamıştır ,
4 (Nehir akışlarındaki değişmelerin sayısal tahminleride ve su seviyelerinin bir su toplama havzasındaki ölçeğinde olabilecek değişmeler 2020 yılı sonrası için belirsizlik arz etmektedir. İklim değişikliği modelleri ile yağışların benzetim (simülasyon) çalışmalarında hala yüksek belirsizlikler vardır.Suyun bulunması konusundaki belirsizlikler iklim değişikliğine uyum çalışmalarında düşük veya orta ölçekli güven aralıklarında hesaplamaların yapılması gereklidir. Buna ilave olarak iklim değişikliğinin su ile ilgili politikalarında salgı miktarlarının yüksek güvenirlilikle değerlendirilmesi mümkün görülmemektedir ,
5) Isınma ve uç olaylar değişik su kirleticilerinin artarak yayılmasına sebep olurlar (mesela, nitrat, çözülmüş organik karbon, patojen, ısı kirliliği). Bunlar insan çevresine ve sağlığına zararlı olurlar,
6 (Birçok bölgede ve özellikle de su sıkıntısı olan yerlerde insanlarıs sebep olduğu kirleticiler, ekonomik büyüme, arazi kullanımı, ve şehirleşme iklim değişikliğine ilave olark tatlı su kaynakları için tehlikeli
etkiler arasındadır ,
7 (Su yönetiminde iklim değişikliği etkilerinin göz önğünde tutulması gereklidir. Mesela duraganlık (stasyonerlik) kabulü artık geçerli değildir. Yani gelecek olaylar geçmiş olayların istatistik olarak aynadaki yansıması özelkliklerini ihtiva etmez. Su yönetimi çalışmaları iklim değişikliği salınımlarını göz önünde tutmalı ve belirsizlikleri etkisiz hale getirmek için mutlaka RİSK yönetimi yolune
gidilmelidir ,
8 (Dünya ölçeğide, iklim değişikliği sonucunda suya olan talep artacaktır ve su sıkıntısı çekilen yerlerde yeraltı suyu beslenme imkanları da azalacaktır ,
9 (Suya talep özellike nüfus artışı ile artacaktır ama ikinci derecede de iklim değişikliği dolayısı ile artacaktır (Burada bitki su talebininde unutulmaması gereklidir,
GIDA) ,
10 (Bitkilerden CO2 artması sonucunda terlemenin azalması ile akışlarda azalma veya çok küçük artmalar iklim değişikliğinin sebebiyeti ile olacaktır. Modellerden çıkan bir sonuca göre geçmiş akımlarda görülen artış bir bakıma bundan ortaya çıkmıştır .
TAVSİYELER1) Araştırma öncelikleri (veri şebekelei ve bankaları, problemin ölçeği,
meslekler arasın hoşgörü ve uyum),
2) Araştırma yönetimi ( büyük ölçekte arazi kullanım deneyleri, uzaktan alğılama, karar vericiler ve halk ile iletişimin sağlanması),
3) Proje tasarımı ve yönetmi (iklim değişikliğinin tesiri, pratik işletmelerde geniş bir diyalog, su kaynakları sorunlarının çözümleri için değişik çözüm
seçeneklerinin belirlenmesi), ve
4) Politika seçeneklerinin belirlenmesi (tüm bilgi, kamu, kuruluş ve uzmanlara dayalı bir ulusal planlama, yerel kültür ve gelişme seviyelerini
göz önünde tutmak, vb.).
Küresel ısınmanın etkisiyle ortaya çıkan mevsim değişiklikleri (???) gelecekte de devam edecek. Bakanlık gelecekteki değişikliklere karşı hazırlanmak için harekete geçti.
Çevre ve Orman Bakanlığı, küresel ısınma nedeniyle Türkiye'nin uzun süreli sıcaklık ve yağış değişiklikleri ile eğilimlerini ortaya çıkarmayı amaçlayan çalışmasını tamamladı (su, orman, tarım, su kullanımı vb. ???). Kamu kurumu ve üniversite işbirliği kapsamında, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ve İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından ortaklaşa yürütülen "Türkiye için iklim değişikliği senaryoları" projesinin Türkiye'nin gelecekteki iklimine ilişkin ilk sonuçları açıklandı.
KIŞIN DOĞU YAZIN BATIDA SICAKLIK ARTACAK (IPCC böyle demekte)
Çalışmanın en kötümser senaryosuna göre ülkenin genelinde yıllık ortalama sıcaklıklarda 2-3 derecelik artış olacak. Kış mevsiminde sıcaklıklar ülkenin doğusunda daha fazla artış gösterecek, yaz mevsiminde ise tam tersi sıcaklıklar batı bölgesinde doğuya nazaran 3-4 derece yüksek olacak.(Hangi model ve şartlarda??)
YAĞIŞLARDA DEĞİŞİM KIŞIN
Yağışlarda en belirgin değişikliklerin kış mevsiminde olacak. Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca yağışlar azalacak ve Karadeniz kıyısı boyunca artacak. İç Anadolu Bölgesi yağışlarında ise az ya da hiç değişiklik olmayacak. (Hangi senaryolar ve tedbirler nelerdir? Süre-şiddet ve sıklık nelerdir??; yağmur mu? Kar mı? İkisi birden mi?)
FIRAT VE DİCLE HAVZASINDA AZALACAK
Kış yağışları Türkiye'nin bölgedeki su kaynakları bakımından son derece önemli olan Fırat ve Dicle havzasının üst bölümlerinde azalacak. Kafkas (??? Ne alaka, doğu Karadeniz mi?) kıyı bölgesi ise önemli ölçüde daha fazla yağış alacak. Yaz yağışlarında büyük değişiklik olmayacak, fakat sonbaharda hafif artışlar olacak.
EN İYİMSER SENARYOSUNA GÖRE TÜRKİYE (HANGİ SENARYO ????)
Gelecekteki İklim değişikliğinin öngörülmesi üzerine yapılan sera gazı salım senaryolarından en iyimser olanının kullanıldığı model sonuçlarında ise 2070-2100 döneminde 1961-1990 dönemine göre Türkiye ikliminde belirgin değişiklikler
öngörülmüyor (???? Nasıl olur ?) .
ŞU AN GÖZLENEN DEĞİŞİKLİKLER
Yapılan çalışmalara göre Türkiye'de şu an gözlemlenen iklim değişiklikleri şöyle: Türkiye'nin ortalama hava sıcaklıklarında genel anlamda bir artış eğilimi söz konusu. Bu eğilimler özellikle güney bölgelerde kendini gösteriyor. Buna karşılık, yaz ve özellikle sonbahar ortalama sıcaklıkları, kuzeyde ve karasal iç bölgelerde azaldı. (Ne kadar genel ve BİLİMSEL bilgiden (sayısal) yoksun) Nasıl tasarım, mücadele, hazırlık ve uyum yapacağız?)
HIZLI KENTLEŞME
En belirgin ve en geniş yayılışlı ısınma eğilimleri minimum hava sıcaklıklarında ilkbahar ve yaz minimum sıcaklıklarında gözlemleniyor. Minimum sıcaklıklardaki ısınma eğilimlerinde Türkiye'deki hızlı kentleşmenin etkisi büyük. Maksimum sıcaklıklarda genel eğilim yaz mevsimlerinde artış yönünde.(????)
KIŞIN KURAKLIK YAŞANIYOR
Mevsimsel değerlendirmeler anlamında, yaz sıcaklıklarındaki yaygın artış göze çarpıyor. Bu özellikle Türkiye'nin batı ve güneybatı bölgelerinde gözlemleniyor. Yağışlarda önemli azalma eğilimleri ve kuraklık olayları kış mevsiminde daha belirgin olarak ortaya çıkıyor. Buna karşılık sonbahar yağışları İç Anadolu'nun kuzey kesimlerinde artış eğilimi gösteriyor.