İklim Değişikliği ve Çevre Felaketleri

İklim Değişikliği ve İklim Değişikliği ve Çevre FelaketleriÇevre Felaketleri

Kâmil VARINCAKâmil VARINCAYıldız Teknik Yıldız Teknik ÜniversitesiÜniversitesi

Çevre Mühendisliği BölümüÇevre Mühendisliği Bölümü

Ne nedir?Ne nedir?Tanımlar, kavramlar, Tanımlar, kavramlar,

sebeplersebepler

26 Mart 2004 Cum26 Mart 2004 Cumartesiartesi

İklim Değişikliği ve Çeİklim Değişikliği ve Çevre Felaketleri - Kâmilvre Felaketleri - Kâmil VARINCA VARINCA

33

TanımlarTanımlar• Hava, herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer Hava, herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer koşullarının kısa süreli durumudur. Hava, koşullarının kısa süreli durumudur. Hava, yeryüzünün herhangi bir yerindeki sıcaklık, yağış, yeryüzünün herhangi bir yerindeki sıcaklık, yağış, nem, güneşlenme, sis, bulut, rüzgar ve hava nem, güneşlenme, sis, bulut, rüzgar ve hava basıncı gibi çok sayıdaki değişkenin birlikteliği basıncı gibi çok sayıdaki değişkenin birlikteliği ile açıklanır.ile açıklanır.

• İklim, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar İklim, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen hava koşullarının ortalama boyunca gözlenen hava koşullarının ortalama durumudur. Ancak iklim, yalnızca ortalamaya yakın durumudur. Ancak iklim, yalnızca ortalamaya yakın koşulları değil, uç değerleri (ekstremleri) ve tüm koşulları değil, uç değerleri (ekstremleri) ve tüm istatistiksel değişimleri de içerir.istatistiksel değişimleri de içerir.

• İklim değişikliği, nedeni ne olursa olsun (tabii İklim değişikliği, nedeni ne olursa olsun (tabii yada insanî faaliyetler neticesinde) iklim yada insanî faaliyetler neticesinde) iklim koşullarındaki büyük ölçekli (küresel) ve önemli koşullarındaki büyük ölçekli (küresel) ve önemli yerel etkileri bulunan, uzun süreli ve yavaş yerel etkileri bulunan, uzun süreli ve yavaş gelişen değişiklikler biçiminde tanımlanır.gelişen değişiklikler biçiminde tanımlanır.



44

İklim Değişikliğinin İklim Değişikliğinin göstergelerigöstergeleri

• SıcaklıkSıcaklık• YağışlarYağışlar• Nem oranlarıNem oranları• BulutlarBulutlar• RüzgarlarRüzgarlar• Hava basınçlarıHava basınçları• GüneşlenmeGüneşlenme• SislerSisler



55

Dünyanın Sıcaklık Dünyanın Sıcaklık DeğişimiDeğişimi



66

Sıcaklık değişiminin Sıcaklık değişiminin sebeplerisebepleri•Dünyanın durum ve hareketindeki Dünyanın durum ve hareketindeki değişikliklerdeğişiklikler

•Kıta kayma hareketleri ve dağ Kıta kayma hareketleri ve dağ oluşumlarıoluşumları

•Yanardağ faaliyetleriYanardağ faaliyetleri•Güneşteki değişimlerGüneşteki değişimler



77

Dünyanın hareketinin Dünyanın hareketinin değişmesi değişmesi



88

Kıta hareketleriKıta hareketleri

•Kıta kayma hareketleri ve dağ Kıta kayma hareketleri ve dağ oluşumları oknayus akıntı oluşumları oknayus akıntı sistemi ve rüzgar sistemlerini sistemi ve rüzgar sistemlerini değiştirdiğinden iklime etki değiştirdiğinden iklime etki yaparlar.yaparlar.



99

AntarktikaAntarktika• Dünyanın en soğuk bölgesi,Dünyanın en soğuk bölgesi,• Avusturalya’nın iki katı büyüklüğünde,Avusturalya’nın iki katı büyüklüğünde,• 15 milyon yıldır %98’i buz,15 milyon yıldır %98’i buz,• Dünyadaki buzulların %90’i, temiz Dünyadaki buzulların %90’i, temiz suyun %70’i burada,suyun %70’i burada,

• Buz kalınlığı 1,5-4,5 km,Buz kalınlığı 1,5-4,5 km,• Gelen ışının %80-85’ini yansıtır,Gelen ışının %80-85’ini yansıtır,• Dünya ikliminin soğutma sistemidir,Dünya ikliminin soğutma sistemidir,• Rüzgar sistemi ve okyanus akıntı Rüzgar sistemi ve okyanus akıntı sistemini etkilersistemini etkiler



1010

Okyanus akıntı sistemi - Okyanus akıntı sistemi - taşıyıcı banttaşıyıcı bant

• Okyanuslar arası su Okyanuslar arası su alış-verişini alış-verişini sağlar,sağlar,

• Dünyadaki ırmakların Dünyadaki ırmakların 20 katı kadar su 20 katı kadar su taşır,taşır,

• Isı transferini Isı transferini sağlar,sağlar,

• Batı Avrupa bu bant Batı Avrupa bu bant sayesinde 10 derece sayesinde 10 derece daha sıcakdaha sıcak



1111

Yanardağ faaliyetleriYanardağ faaliyetleri• Yanardağ Yanardağ patlamalarıyla patlamalarıyla atmosfere çok büyük atmosfere çok büyük miktarlarda toz miktarlarda toz yükselir. Bu tozlar, yükselir. Bu tozlar, güneş ışınlarının güneş ışınlarının geçişini engelleyen geçişini engelleyen bir tabaka oluşturur bir tabaka oluşturur ve böylece dünyanın ve böylece dünyanın sıcaklığı da düşer. sıcaklığı da düşer.



1212

Sıcaklık-Aerosol Sıcaklık-Aerosol ilişkisiilişkisi

• 1991’de Filipinler’deki Pinatubo yanardağının patlamasıyla tonlarca kükürt 1991’de Filipinler’deki Pinatubo yanardağının patlamasıyla tonlarca kükürt dioksit stratosfere yayılmış ve orada sülfürik asit damlacıklarına dönüşmüştü. dioksit stratosfere yayılmış ve orada sülfürik asit damlacıklarına dönüşmüştü. Tüm dünyaya yayılan bu ayresol battaniyesi, gelen güneş ışınlarını yansıttığı Tüm dünyaya yayılan bu ayresol battaniyesi, gelen güneş ışınlarını yansıttığı gibi dünyanın ısısını da soğuruyordu. Bu yüzünden de bir yıl boyunca dünyanın gibi dünyanın ısısını da soğuruyordu. Bu yüzünden de bir yıl boyunca dünyanın ortalama sıcaklığı 1°C kadar düştü. Bu olay bilim adamlarına, iklim modellerini ortalama sıcaklığı 1°C kadar düştü. Bu olay bilim adamlarına, iklim modellerini geliştirme fırsatı sağladı.geliştirme fırsatı sağladı.



1313

Güneşteki değişimlerGüneşteki değişimler

•Güneş'in manyetik alanındaki Güneş'in manyetik alanındaki değişimler ve Güneş lekeleri, değişimler ve Güneş lekeleri, yayılan enerji miktarını yayılan enerji miktarını etkiler. Bu da doğal olarak etkiler. Bu da doğal olarak Dünya'nın aldığı enerji Dünya'nın aldığı enerji miktarının değişmesine yol miktarının değişmesine yol açar. Ve iklimler etkilenir.açar. Ve iklimler etkilenir.



1414

IsınıyoruzIsınıyoruz• Bugün aslında, bundan 50 milyon yıl önce Bugün aslında, bundan 50 milyon yıl önce başlamış olan soğuk dönemin içindeki başlamış olan soğuk dönemin içindeki kısa süreli sıcak vahalardan birindeyiz. kısa süreli sıcak vahalardan birindeyiz. Büyük bir olasılıkla da vahanın sonu Büyük bir olasılıkla da vahanın sonu görünmeye başladı.görünmeye başladı.

• Buna göre dünya şu anda artık soğuma Buna göre dünya şu anda artık soğuma eğiliminde olmalı. Ancak son 150 yıllık eğiliminde olmalı. Ancak son 150 yıllık gözlemler, bir şeylerin sanki ters gözlemler, bir şeylerin sanki ters gittiğini gösteriyor.gittiğini gösteriyor.

• Soğumuyor, ısınıyoruz.Soğumuyor, ısınıyoruz.



1515

Isınmanın delilleriIsınmanın delilleri• Sıcaklık kayıtlarıSıcaklık kayıtları• Göl ve akarsulardaki sıcaklık Göl ve akarsulardaki sıcaklık artışıartışı

• Buzul erimeleriBuzul erimeleri• Deniz kabarmalarıDeniz kabarmaları• Atmosferde sıcaklığın 0 dereceye Atmosferde sıcaklığın 0 dereceye indiği yüksekliğin artmasıindiği yüksekliğin artması– 1970’ten bu yana her sene 4,5 m artıyor1970’ten bu yana her sene 4,5 m artıyor



1616

Sıcaklık kayıtlarıSıcaklık kayıtları

• 1860-2000 yılları arasında 0,7 1860-2000 yılları arasında 0,7 derecelik bir artışderecelik bir artış



1717

Buzulların erimesiBuzulların erimesi• Yeni Zelanda'daki buzullar yalnızca 20 yılda Yeni Zelanda'daki buzullar yalnızca 20 yılda kütlelerinin ¼’ünü yitirdiler,kütlelerinin ¼’ünü yitirdiler,

• İspanya’da 1980'de 27 olan buzul sayısı bugün 13’e İspanya’da 1980'de 27 olan buzul sayısı bugün 13’e düşmüş durumda,düşmüş durumda,

• Peru Andları'ndaki Qori Kalis buzulu, 1963-78 Peru Andları'ndaki Qori Kalis buzulu, 1963-78 yılları arasında, yılda 4 metre kadar geri yılları arasında, yılda 4 metre kadar geri çekilirken, 1995'te buzulun yıllık geri çekilme çekilirken, 1995'te buzulun yıllık geri çekilme hızı 30 metreye ulaştı,hızı 30 metreye ulaştı,

• Afrika'da Kilimanjaro Dağı'ndaki buzul, 20. Afrika'da Kilimanjaro Dağı'ndaki buzul, 20. yüzyılda kütlesinin yaklaşık dörtte üçünü yitirdi,yüzyılda kütlesinin yaklaşık dörtte üçünü yitirdi,

• Aynı dönemde Kafkaslardaki buzulların kütlesi Aynı dönemde Kafkaslardaki buzulların kütlesi yarıya indi,yarıya indi,

• Çin-Rusya sınırında, Tiyen Şan Dağları'ndaki Çin-Rusya sınırında, Tiyen Şan Dağları'ndaki buzullarsa son 40 yılda yaklaşık % 20 küçüldüler.buzullarsa son 40 yılda yaklaşık % 20 küçüldüler.



1818

Buzul erimelerine Buzul erimelerine örneklerörnekler

• Dünyamızın ısınıyor olduğuna ilişkin en güzel delillerinden biri, Dünyamızın ısınıyor olduğuna ilişkin en güzel delillerinden biri, orta ve alçak enlemlerde dağlardaki buzulların geri orta ve alçak enlemlerde dağlardaki buzulların geri çekilmeleridir. Bu geri çekiliş, özellikle son yirmi yılda hız çekilmeleridir. Bu geri çekiliş, özellikle son yirmi yılda hız kazanmıştır. Buzullardan buharlaşan sular da denizlerin kazanmıştır. Buzullardan buharlaşan sular da denizlerin düzeylerinin yükselmesine yol açar. Bu değer 20. yüzyılda 10-25 düzeylerinin yükselmesine yol açar. Bu değer 20. yüzyılda 10-25 cm’dir.cm’dir.

Ne oluyor?Ne oluyor?Sebep ne? Değişen ne?Sebep ne? Değişen ne?



2020

Atmosfer ve tabakalarıAtmosfer ve tabakaları• Atmosferde N2, O2, H20, Atmosferde N2, O2, H20, Ar, CO2, CH4, eser Ar, CO2, CH4, eser miktarda diğer gazlar miktarda diğer gazlar ve aerosoller bulunur.ve aerosoller bulunur.

• Uzaydan bakıldığında Uzaydan bakıldığında Dünya -18 derecelik bir Dünya -18 derecelik bir cismin yaydığı enerjiyi cismin yaydığı enerjiyi yayar ama dünya yayar ama dünya sıcaklık ortalaması 15 sıcaklık ortalaması 15 derecedir.derecedir.

• Isı troposferde Isı troposferde tutulur. tutulur.



2121

Gelen enerjinin dağılımıGelen enerjinin dağılımı



2222

Doğal Sera EtkisiDoğal Sera Etkisi



2323

Sera GazlarıSera Gazları

•Su buharıSu buharı•Ozon (OOzon (O33))•Karbondioksit (COKarbondioksit (CO22))•Metan (CHMetan (CH44))•Azot oksitler (NOAzot oksitler (NOxx))•Kloroflorokarbonlar (CFC)Kloroflorokarbonlar (CFC)



2424

Küresel Isınmaya Küresel Isınmaya katkılarıkatkıları



2525

KarbondioksitKarbondioksit

• 17. yüzyılın başlarında 17. yüzyılın başlarında keşfedilmiş;keşfedilmiş;

• renksiz, kokusuz;renksiz, kokusuz;• atmosferde %0,03 oranında bulunan;atmosferde %0,03 oranında bulunan;• karbon içeren maddelerin karbon içeren maddelerin yakılması, fermantasyonu ve yakılması, fermantasyonu ve solunması ile ortaya çıkan bir solunması ile ortaya çıkan bir gazdır.gazdır.



2626

Karbondioksitin sera Karbondioksitin sera etkisietkisi•1860’dan bu yana meydana gelen 1860’dan bu yana meydana gelen 0,7 derecelik artışın %60’ı 0,7 derecelik artışın %60’ı karbondioksitten kaynaklanıyor.karbondioksitten kaynaklanıyor.

•Atmosferdeki karbondioksit Atmosferdeki karbondioksit miktarı son 200.000 yılın en miktarı son 200.000 yılın en üst düzeyindeüst düzeyinde

•Sorumlusu: İnsanoğluSorumlusu: İnsanoğlu



2727

Karbondioksitteki artışKarbondioksitteki artış



2828

Olayların karbondioksit Olayların karbondioksit artışı ile bağıartışı ile bağı

• Yüz elli yıllık sıcaklık kayıtları, Yüz elli yıllık sıcaklık kayıtları, Dünya’nın bu dönemde 0,5-0,7°C Dünya’nın bu dönemde 0,5-0,7°C kadar ısındığını ortaya koyuyor. kadar ısındığını ortaya koyuyor. Bilim adamları, endüstri Bilim adamları, endüstri devrimiyle birlikte atmosferde devrimiyle birlikte atmosferde karbondioksit ve metan gibi karbondioksit ve metan gibi sera gazlarındaki artmasının bu sera gazlarındaki artmasının bu ısınmayla ilişkili olduğunu ısınmayla ilişkili olduğunu düşünüyorlar. Çünkü buz düşünüyorlar. Çünkü buz örnekleri üzerinde yapılan örnekleri üzerinde yapılan çalışmalar, yüz binlerce yıl çalışmalar, yüz binlerce yıl boyunca atmosferdeki sera gazı boyunca atmosferdeki sera gazı oranlarının Dünya’nın oranlarının Dünya’nın sıcaklığıyla birlikte artıp sıcaklığıyla birlikte artıp azaldığını gösteriyor.azaldığını gösteriyor.



2929

Karbon ÇevrimiKarbon Çevrimi



3030

Karbondioksit alış-Karbondioksit alış-verişiverişi



3131

Kişi başı karbondioksit Kişi başı karbondioksit salınımısalınımı



3232

Tahmini toplam salınımTahmini toplam salınım



3333

Tahmini karbondioksit Tahmini karbondioksit düzeyidüzeyi

• Küresel ısınmanın Küresel ısınmanın durdurulabilmesi için tüm durdurulabilmesi için tüm ülkelerin atmosfere saldıkları ülkelerin atmosfere saldıkları CO2 miktarında çok ciddi bir CO2 miktarında çok ciddi bir azalma olması gerekiyor. Ne azalma olması gerekiyor. Ne var ki ne sanayileşmiş ülkeler var ki ne sanayileşmiş ülkeler ne de gelişmekte olanlar bu ne de gelişmekte olanlar bu yönde her hangi bir önlem yönde her hangi bir önlem almıyorlar. Karbon dioksit almıyorlar. Karbon dioksit düzeyi de azalmak şöyle düzeyi de azalmak şöyle dursun sürekli olarak dursun sürekli olarak yükseliyor; bu hızla giderse yükseliyor; bu hızla giderse 2100’de 1850’deki düzeyinin 3 2100’de 1850’deki düzeyinin 3 katına çıkması bekleniyor.katına çıkması bekleniyor.



3434

MetanMetan• Havadan hafif, renksiz, kokusuz,Havadan hafif, renksiz, kokusuz,• Atmosferde COAtmosferde CO22 miktarının 1/200’ü miktarının 1/200’ü kadar,kadar,

• Isı tutma kapasitesi COIsı tutma kapasitesi CO22’in 20 katı,’in 20 katı,• Atmosferde kalma süresi 10 yıl,Atmosferde kalma süresi 10 yıl,• Küresel ısınmanın %10-15’inden Küresel ısınmanın %10-15’inden sorumlu,sorumlu,

• Her yıl %1 oranında artıyor.Her yıl %1 oranında artıyor.



3535

Ozon bilgisinin zamansal Ozon bilgisinin zamansal gelişimigelişimi•1840 : ozon keşfedildi,1840 : ozon keşfedildi,•1880 : güneşin ultraviyole ışınlarına 1880 : güneşin ultraviyole ışınlarına karşı bir filtre vazifesi yaptığı ve karşı bir filtre vazifesi yaptığı ve stratosferde bulunduğu fark edildi,stratosferde bulunduğu fark edildi,

•1920 : Ozon tabakası ile ilgili ilk 1920 : Ozon tabakası ile ilgili ilk sistematik ölçümler başladı,sistematik ölçümler başladı,

•1985 : Ozon deliği keşfedildi,1985 : Ozon deliği keşfedildi,•1987 : Montreal Sözleşmesi imzalandı.1987 : Montreal Sözleşmesi imzalandı.



3636

CO2CO2 CH4CH4 N2ON2O CFC'lerCFC'ler O3O3 H2OH2O

sera sera etkisindeki etkisindeki rolürolü

yüksekyüksek yüksekyüksek yüksekyüksek yüksekyüksek yüksekyüksek yüksekyüksek

ozon ozon tabakasına tabakasına etkisietkisi

artırıcı-artırıcı-azaltıcıazaltıcı

artırıcı-artırıcı-azaltıcıazaltıcı

artırıcı-artırıcı-azaltıcıazaltıcı AzaltıcıAzaltıcı yokyok AzaltıcıAzaltıcı

başlıca doğal başlıca doğal kaynaklarkaynaklar

doğal doğal çevrimçevrim sulak alanlarsulak alanlar

topraklar, topraklar, tropikal tropikal ormanlarormanlar

yokyok hidrokarbonlhidrokarbonlarar buharlaşmabuharlaşma

başlıca insani başlıca insani kaynaklarkaynaklar

fosil fosil yakıtlar, yakıtlar, ormansızlaşormansızlaştırmatırma

pirinç pirinç tarlaları, tarlaları, hayvanlar, hayvanlar, fosil fosil yakıtlar, yakıtlar, biomas biomas yanmasıyanması

gübreler, gübreler, toprak toprak kullanımında kullanımında değişimdeğişim

buzdolapları, buzdolapları, aerosoller, aerosoller, endüstriyel endüstriyel işlemlerişlemler

Nox'li Nox'li hidrokarbonlhidrokarbonlar, biomas ar, biomas yanmasıyanması

sulamasulama

kalış süresikalış süresi 50-200 yıl50-200 yıl 10 yıl10 yıl 150 yıl150 yıl 60-100 yıl60-100 yıl haftadan aya haftadan aya kadarkadar günlergünler

endüstri endüstri öncesi öncesi yoğunluk (ppb)yoğunluk (ppb)

280.000280.000 700700 285285 00 1010 bilinmiyorbilinmiyor

şimdiki şimdiki yoğunlukyoğunluk 363.000363.000 1.6701.670 310310

CFC-11: 0,26 CFC-11: 0,26 CFC-12: 0,52 CFC-12: 0,52 CFC-113: 0,08CFC-113: 0,08

20-40 (kuzey 20-40 (kuzey yarımkürede)yarımkürede)

3.000-3.000-6.000 6.000 (stratosfe(stratosferde)rde)

artış hızıartış hızı 0,50%0,50% 0,90%0,90% 0,30%0,30% 4%4% %0,5-2%0,5-2 bilinmiyorbilinmiyor

küresel küresel ısınmaya ısınmaya katkısıkatkısı

11 1111 270270 3400-71003400-7100 -- --

insani sera insani sera etkisindeki etkisindeki paypay

60%60% 15%15% 5%5% 12%12% 8%8% BilinmiyorBilinmiyor

Ne olacak?Ne olacak?Öngörüler ve tahminlerÖngörüler ve tahminler



3838

Küresel iklim modelleriKüresel iklim modelleri

• Matematik modellemeMatematik modelleme• Bilgisayar destekli modellerBilgisayar destekli modeller

• Tüm modeller bir küresel ısınma Tüm modeller bir küresel ısınma olacağında birleşiyor.olacağında birleşiyor.

• Ancak ne kadar olacağı ve etkileri Ancak ne kadar olacağı ve etkileri konusundaki öngörüler değişiyor.konusundaki öngörüler değişiyor.



3939

Muhtemel etkilerMuhtemel etkiler• Hidrolojik döngünün değişmesiHidrolojik döngünün değişmesi• Enerji temin güvenliğiEnerji temin güvenliği• Su kaynaklarının hacminde ve kalitesinde azalmaSu kaynaklarının hacminde ve kalitesinde azalma• Kara ve deniz buzullarının erimesiKara ve deniz buzullarının erimesi• Kar ve buz örtüsünün alansal olarak daralmasıKar ve buz örtüsünün alansal olarak daralması• Deniz seviyesinin yükselmesiDeniz seviyesinin yükselmesi• Kuraklık ve sellerKuraklık ve seller• İklim kuşaklarının yer değiştirmesiİklim kuşaklarının yer değiştirmesi• Yüksek sıcaklıklara bağlı salgın hastalıkların Yüksek sıcaklıklara bağlı salgın hastalıkların ve zararlıların artması sonucunda dünya ve zararlıların artması sonucunda dünya ölçeğinde sosyo-ekonomik sektörleri, ekolojik ölçeğinde sosyo-ekonomik sektörleri, ekolojik sistemleri ve insan hayatını doğrudan sistemleri ve insan hayatını doğrudan etkileyecek önemli değişiklikleretkileyecek önemli değişiklikler



4040

Buzulların erimesiBuzulların erimesi• Kuzey kutbundaki buzulların tamamının Kuzey kutbundaki buzulların tamamının eriyeceği öngörülüyor,eriyeceği öngörülüyor,

• Deniz seviyesinin 15-95 cm artacağı Deniz seviyesinin 15-95 cm artacağı öngörülüyor,öngörülüyor,

• Milyonlarca insanın yaşadığı Nil ve Milyonlarca insanın yaşadığı Nil ve Yangtze deltaları, Po ovası, Çukurova, Yangtze deltaları, Po ovası, Çukurova, Bangladeş kıyıları, Pasifik'teki ada Bangladeş kıyıları, Pasifik'teki ada ülkeleri sular altında kalacak, çevrede ülkeleri sular altında kalacak, çevrede mülteci patlaması ve toplumsal mülteci patlaması ve toplumsal çatışmalar ortaya çıkacaktır.çatışmalar ortaya çıkacaktır.

• Temiz su kaynaklarının denizlere Temiz su kaynaklarının denizlere karışması ve su sıkıntılarıkarışması ve su sıkıntıları



4141

Sıcaklık artışıSıcaklık artışı•Sıcaklıktaki artışın 1-3,5 derece Sıcaklıktaki artışın 1-3,5 derece olacağı öngörülüyor,olacağı öngörülüyor,

•Artan sıcaklıktan dolayı insan Artan sıcaklıktan dolayı insan ölümlerinde artış,ölümlerinde artış,

•sıcak dalgaları, kuraklık, aşırı sıcak dalgaları, kuraklık, aşırı yağışlar, seller, ortalama yağışlar, seller, ortalama sıcaklıklarda değişiklikler, vb. sıcaklıklarda değişiklikler, vb. aşırı doğa olaylarında da bir aşırı doğa olaylarında da bir artış bekleniyor.artış bekleniyor.



4242

Taşıyıcı bandın Taşıyıcı bandın değişmesideğişmesi• Akıntı sistemi durabilir,Akıntı sistemi durabilir,• Akıntının ısıttığı yerler soğur,Akıntının ısıttığı yerler soğur,• Akıntının geçtiği yerlerde iklim Akıntının geçtiği yerlerde iklim farkları azalır,farkları azalır,

• Yangınlar, ormansızlaşma, Yangınlar, ormansızlaşma, erozyon, sel, fırtına ve erozyon, sel, fırtına ve kasırgaların artmasıkasırgaların artması



4343

Ozon tabakasının Ozon tabakasının delinmesidelinmesi



4444

İnsan sağlığıİnsan sağlığı•Sıcak şoktan kaynaklanan insan Sıcak şoktan kaynaklanan insan ölümleriölümleri

•Ozon tabakasının incelmesinden Ozon tabakasının incelmesinden kaynaklanan cilt ve deri kaynaklanan cilt ve deri hastalıkları, yanmalarhastalıkları, yanmalar

•Sıtma gibi salgın hastalıkların Sıtma gibi salgın hastalıkların yayılmasıyayılması

•Virüs çeşitliliğinin ve dağılımın Virüs çeşitliliğinin ve dağılımın artmasıartması



4545

Canlılara etkisiCanlılara etkisi• Bitki ve hayvanların yaşam alanlarında Bitki ve hayvanların yaşam alanlarında değişikliklerdeğişiklikler

• Bazı bitki ve hayvan popülasyonlarında Bazı bitki ve hayvan popülasyonlarında azalmaazalma

• Ağaçların erken çiçeklenmesi, böceklerin Ağaçların erken çiçeklenmesi, böceklerin erken ortaya çıkması, kuşların erken erken ortaya çıkması, kuşların erken yumurtlamasıyumurtlaması

• Bitki ve kara hayvanı türlerinin dörtte Bitki ve kara hayvanı türlerinin dörtte birinin yada 1 milyondan fazlasının yok birinin yada 1 milyondan fazlasının yok olabilecek olabilecek



4646

Tarımdaki değişimlerTarımdaki değişimler

•Farklı yağış sistemleri tarım Farklı yağış sistemleri tarım alanlarının değişmesini alanlarının değişmesini sağlayacak,sağlayacak,

•Maliyet artacak,Maliyet artacak,•Kuraklık artan yerlerde tarım Kuraklık artan yerlerde tarım azalacak,azalacak,



4747

Enerji sektörüne etkiEnerji sektörüne etki

•Fosil yakıt yerine alternatif Fosil yakıt yerine alternatif enerji kaynağı arayışlarıenerji kaynağı arayışları

•Temiz ve yenilebilir enerji Temiz ve yenilebilir enerji kaynaklarına verilen önemin kaynaklarına verilen önemin artmasıartması



4848

Pentagon RaporuPentagon Raporu• 2007’de Holanda’yı su basacak, Lahey yok 2007’de Holanda’yı su basacak, Lahey yok olacakolacak

• 2010 - 2020 arasında Avrupa kıtasında 2010 - 2020 arasında Avrupa kıtasında sıcaklık ortalama 14.5 santigrat derece sıcaklık ortalama 14.5 santigrat derece düşecek. Ancak ABD ve Avrupa kıtasında, düşecek. Ancak ABD ve Avrupa kıtasında, sıcaklığın 35 santigrat dereceyi geçtiği sıcaklığın 35 santigrat dereceyi geçtiği gün sayısı da artacak. İklimdeki gün sayısı da artacak. İklimdeki dengesizlikler, tarımı ve ülke dengesizlikler, tarımı ve ülke ekonomilerini vuracak. İngiltere soğuk ve ekonomilerini vuracak. İngiltere soğuk ve kurak olacak, iklim Sibirya'ya benzeyecek.kurak olacak, iklim Sibirya'ya benzeyecek.



4949

Pentagon RaporuPentagon Raporu• Deniz kabaracak, kıyılardaki Avrupa Deniz kabaracak, kıyılardaki Avrupa kentleri, yükselen suların altında kentleri, yükselen suların altında kalarak Lahey'le aynı kaderi paylaşacak.kalarak Lahey'le aynı kaderi paylaşacak.

• Hindistan, Güney Afrika ve Endonezya Hindistan, Güney Afrika ve Endonezya kuraklık ve açlık yüzünden iç kuraklık ve açlık yüzünden iç karışıklıkların pençesinde dağılacak. karışıklıkların pençesinde dağılacak. Kitlesel yağma olayları başlayacak.Kitlesel yağma olayları başlayacak.

• Suya sahip olmak için savaşlar çıkacak. Suya sahip olmak için savaşlar çıkacak. Nil, Tuna ve Amazon nehirleri çevresi, Nil, Tuna ve Amazon nehirleri çevresi, savaş alanına dönecek.savaş alanına dönecek.



5050

Pentagon RaporuPentagon Raporu

• Su ve enerji kaynaklarını korumak Su ve enerji kaynaklarını korumak için Japonya, Almanya, Kuzey için Japonya, Almanya, Kuzey Kore, Güney Kore, İran ve Mısır Kore, Güney Kore, İran ve Mısır nükleer silah geliştirecek.nükleer silah geliştirecek.

• Din, ideoloji yada ulusal onur Din, ideoloji yada ulusal onur gibi gerekçelere dayanan savaşlar gibi gerekçelere dayanan savaşlar tarihe karışacak, savaşların tek tarihe karışacak, savaşların tek amacı "hayatta kalmak" olacak.amacı "hayatta kalmak" olacak.



5151

Pentagon RaporuPentagon Raporu• ABD ve Avrupa, kuraklığın 400 milyon ABD ve Avrupa, kuraklığın 400 milyon insanı tehdit edeceği Afrika'dan insanı tehdit edeceği Afrika'dan kitlesel göç akınlarıyla boğuşacak. kitlesel göç akınlarıyla boğuşacak. Zengin ülkeler, göçten korunmak için Zengin ülkeler, göçten korunmak için birer "kale" olacak. İskandinav birer "kale" olacak. İskandinav ülkelerinden de güneye göç başlayacak. ülkelerinden de güneye göç başlayacak. 8200 yıl önce iklim değişikliğinin yol 8200 yıl önce iklim değişikliğinin yol açtığı dev kitlesel göçün bir benzeri açtığı dev kitlesel göçün bir benzeri yaşanabilir.yaşanabilir.



5252

Pentagon RaporuPentagon Raporu

•20 yıl içinde, dünyanın doğal 20 yıl içinde, dünyanın doğal kaynaklarının, nüfusu besleme kaynaklarının, nüfusu besleme kapasitesi azalacak. Savaş ve kapasitesi azalacak. Savaş ve açlık nedeniyle milyonlarca açlık nedeniyle milyonlarca insan ölecek, sonunda insan ölecek, sonunda yeryüzünde doğal kaynakların yeryüzünde doğal kaynakların besleyebileceği sayıda insan besleyebileceği sayıda insan kalacak.kalacak.



5353

Hawking’in Kıyamet Hawking’in Kıyamet TeorisiTeorisi

• 2000-2400 Yılları arası:2000-2400 Yılları arası:El Nino yüzünden iklim değişiklikleri olacak. İklim El Nino yüzünden iklim değişiklikleri olacak. İklim değişiklği nedeniyle sıtma,tifo gibi hastalıklar yeniden değişiklği nedeniyle sıtma,tifo gibi hastalıklar yeniden baş gösterecek. Kasırga ve hortumlar dünyayı kasıp baş gösterecek. Kasırga ve hortumlar dünyayı kasıp kavuracak. Sera etkisi şiddetini arttıracak. Önümüzdeki kavuracak. Sera etkisi şiddetini arttıracak. Önümüzdeki 100 yıl içinde meydana gelecek ısı değişimleri bitki 100 yıl içinde meydana gelecek ısı değişimleri bitki örtüsünü etkileyecek. Buzulların erimesi su baskınlarını örtüsünü etkileyecek. Buzulların erimesi su baskınlarını arttıracak. Alp dağları başta olmak üzere birçok bölge arttıracak. Alp dağları başta olmak üzere birçok bölge büyük çığ felaketlerine sahne olacak. Isınma bugünkü büyük çığ felaketlerine sahne olacak. Isınma bugünkü süratiyle devam ederse 400 yıl içinde Alp dağlarında kar süratiyle devam ederse 400 yıl içinde Alp dağlarında kar kalmayacak.kalmayacak.

• 2400-2500 Yılları arası2400-2500 Yılları arasıÖzellikle Güney Yarımküre etkilenecek. Güney Özellikle Güney Yarımküre etkilenecek. Güney Yarımküreden, Kuzey Yarımküreye büyük göçler başlayacak. Yarımküreden, Kuzey Yarımküreye büyük göçler başlayacak. Su seviyesi okyanuslarda süratle yükselecek. Aynı Su seviyesi okyanuslarda süratle yükselecek. Aynı dönemlerde Güney Avrupa'da büyük bir kuraklık başlayacak. dönemlerde Güney Avrupa'da büyük bir kuraklık başlayacak. Kuzey Avrupa ise sel suları ile boğuşacak.Kuzey Avrupa ise sel suları ile boğuşacak.



5454

Hawking’in Kıyamet Hawking’in Kıyamet TeorisiTeorisi• 2500-2800 Yılları arası2500-2800 Yılları arasıGüney Yarımkürede ölümden kaçan Güney Yarımkürede ölümden kaçan insanlar,Kuzey Yarımküreye göçünce, insanlar,Kuzey Yarımküreye göçünce, göçler ülkeler arası savaşlara neden göçler ülkeler arası savaşlara neden olacak. Çevre kirliliği doğal olacak. Çevre kirliliği doğal kaynakları kurutacak. Kuzey ve Güney kaynakları kurutacak. Kuzey ve Güney kutbundaki buzullar eriyecek, kutbundaki buzullar eriyecek, karaların çoğunu su kaplayacak.karaların çoğunu su kaplayacak.

• 2800-? Yılları arası2800-? Yılları arasıDünyanın atmosferi değişecek ve Dünya, Dünyanın atmosferi değişecek ve Dünya, Mars gibi sülfürik asitlerden Mars gibi sülfürik asitlerden oluşacak, hiç bir canlı yaşayamayacak.oluşacak, hiç bir canlı yaşayamayacak.

Ne yapmalı?Ne yapmalı?Tedbirler, sözleşme ve Tedbirler, sözleşme ve

anlaşmalaranlaşmalar



5656

Toplantılar - Toplantılar - SözleşmelerSözleşmeler• 1979 : WMO I. Dünya İklim Konferansı1979 : WMO I. Dünya İklim Konferansı• Eylül 1987 : Montreal SözleşmesiEylül 1987 : Montreal Sözleşmesi

– Ozon tabakasına zarar veren kimyasalların Ozon tabakasına zarar veren kimyasalların azaltılmasıazaltılması

• 1988 : Değişen Atmosfer Toronto Konferansı1988 : Değişen Atmosfer Toronto Konferansı– BM İklimin Korunması KararıBM İklimin Korunması Kararı

• 1990 : WMO II. Dünya İklim Konferansı1990 : WMO II. Dünya İklim Konferansı• 1992 : BM Çevre ve Kalkınma Konferansı 1992 : BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (Yeryüzü Zirvesi)(Yeryüzü Zirvesi)– BM İklim Değişikliği Çerçeve SözleşmesiBM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

• Amaç: Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, insanın Amaç: Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, insanın iklim sistemi üzerindeki tehlikeli etkilerini önleyecek iklim sistemi üzerindeki tehlikeli etkilerini önleyecek bir düzeyde durdurmakbir düzeyde durdurmak



5757

Toplantılar - Toplantılar - SözleşmelerSözleşmeler

• Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)• Nisan 1995 Almanya : 1. Taraflar KonferansıNisan 1995 Almanya : 1. Taraflar Konferansı

– İDÇS Berlin BuyruğuİDÇS Berlin Buyruğu• Aralık 1997 Japonya : 2. Taraflar KonferansıAralık 1997 Japonya : 2. Taraflar Konferansı

– İDÇS Kyoto protokolüİDÇS Kyoto protokolü• Gelişmiş Taraf ülkeler insan kaynaklı karbondioksit (COGelişmiş Taraf ülkeler insan kaynaklı karbondioksit (CO22) eşdeğer ) eşdeğer sera gazı salımlarını 2008-2012 döneminde 1990 düzeylerinin toplam sera gazı salımlarını 2008-2012 döneminde 1990 düzeylerinin toplam olarak en az % 5 altına indireceklerdir olarak en az % 5 altına indireceklerdir

• Kasım 1998 Arjantin : 3. Taraflar ToplantısıKasım 1998 Arjantin : 3. Taraflar Toplantısı– İDÇS Buenos Aires Eylem PlanıİDÇS Buenos Aires Eylem Planı



5858

İklim değişikliği çerçeve İklim değişikliği çerçeve sözleşmesisözleşmesi• 199 yılına Rio Çevre ve Kalkınma 199 yılına Rio Çevre ve Kalkınma Konferansında kabul edilip 50 ülkenin Konferansında kabul edilip 50 ülkenin onaylamasını müteakip 21 Mart 1994’te onaylamasını müteakip 21 Mart 1994’te yürürlüğe girmiştir.yürürlüğe girmiştir.

• Sözleşmenin amacı; atmosferde tehlikeli Sözleşmenin amacı; atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı emisyonu konsantrasyonunun iklim sistemi emisyonu konsantrasyonunun iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve belli bir düzeyde tutulmasını sağlamak.belli bir düzeyde tutulmasını sağlamak.

• Ek II listesi: 1992’de OECD üyesi 24 ülke, Ek II listesi: 1992’de OECD üyesi 24 ülke, Avrupa Birliği ülkeleriAvrupa Birliği ülkeleri

• Ek I listesi: Ek II listesine ek olarak Ek I listesi: Ek II listesine ek olarak Pazar ekonomisine geçiş sürecinde olan Pazar ekonomisine geçiş sürecinde olan ülkelerülkeler



5959

Kyoto ProtokolüKyoto Protokolü• İDÇS’nin yetersiz olduğu düşünülerek İDÇS’nin yetersiz olduğu düşünülerek yükümlülüklerin daha sıkı hale yükümlülüklerin daha sıkı hale getirilmesi ve yasal bağlayıcı bir belge getirilmesi ve yasal bağlayıcı bir belge olması amacıyla Kyoto Protokolü olması amacıyla Kyoto Protokolü hazırlanmış olup 16 Mart 1998-15 Mart hazırlanmış olup 16 Mart 1998-15 Mart 1999 tarihleri arasında imzaya açık 1999 tarihleri arasında imzaya açık kalmıştır.kalmıştır.

• Protokole göre Ek I listesinde yer alan Protokole göre Ek I listesinde yer alan ülkeler 2008-2012 birinci taahhüt dönemi ülkeler 2008-2012 birinci taahhüt dönemi sonunda toplam sera gazı emisyonlarını sonunda toplam sera gazı emisyonlarını ortalama olarak 1990 yılı seviyesinin en ortalama olarak 1990 yılı seviyesinin en az %5,2 altına indirme yükümlülüğünü az %5,2 altına indirme yükümlülüğünü kabul etmiştir.kabul etmiştir.



6060

Kyoto ProtokolüKyoto Protokolü• Protokolün yürürlüğe girmesi iki şarta Protokolün yürürlüğe girmesi iki şarta bağlıdır;bağlıdır;

• Birincisi; protokolün 55 ülke tarafından Birincisi; protokolün 55 ülke tarafından onaylanmasıonaylanması

• İkincisi; 1990 yılında hesaplanan toplam COİkincisi; 1990 yılında hesaplanan toplam CO22 emisyon miktarının en az %55’inden sorumlu Ek I emisyon miktarının en az %55’inden sorumlu Ek I ülkelerinin bu 55 ülke içinde yer almasıülkelerinin bu 55 ülke içinde yer alması

• %36,1 paya sahip ABD imzalamamıştır.%36,1 paya sahip ABD imzalamamıştır.• %17’lik paya sahip Rusya Federasyonunun %17’lik paya sahip Rusya Federasyonunun imzalaması ile 16 Şubat 2005 tarihinde protokol imzalaması ile 16 Şubat 2005 tarihinde protokol yürürlüğe girmiştir.yürürlüğe girmiştir.

• Protokol bugüne kadar 141 ülke ve Avrupa Protokol bugüne kadar 141 ülke ve Avrupa Birliği tarafından onaylanmıştı.Birliği tarafından onaylanmıştı.



6161

Esneklik mekanizmalarıEsneklik mekanizmaları• Emisyon ticaretiEmisyon ticareti

– Madde 17 ile düzenlenmiştir.Madde 17 ile düzenlenmiştir.– Ek I ülkeleri arasında emisyon ticaretini mümkün Ek I ülkeleri arasında emisyon ticaretini mümkün kılmaktadır.kılmaktadır.

• Ortak uygulamaOrtak uygulama– Madde 6Madde 6– Sera gazı azaltımını amaçlayan projelerden “Emisyon Sera gazı azaltımını amaçlayan projelerden “Emisyon Azaltma Kredisi” elde edilir.Azaltma Kredisi” elde edilir.

• Temiz kalkınma mekanizmasıTemiz kalkınma mekanizması– Madde 12Madde 12– Ek I ülkelerinin Ek I dışı ülkelerde Ek I ülkelerinin Ek I dışı ülkelerde gerçekleştirecekleri projelerden “Sertifikalandırılmış gerçekleştirecekleri projelerden “Sertifikalandırılmış Emisyon Azaltım Kredisi” elde etmeleriEmisyon Azaltım Kredisi” elde etmeleri



6262

Ne yapmalıyız?Ne yapmalıyız?

• Akıllı ve gerçekçi olmakAkıllı ve gerçekçi olmak• Gelişmeleri yakından takip etmekGelişmeleri yakından takip etmek• Fırsatları değerlendirmekFırsatları değerlendirmek• Esneklik mekanizmalarını iyi Esneklik mekanizmalarını iyi kullanmakkullanmak

• Milli menfaatleri ön planda tutmakMilli menfaatleri ön planda tutmak• Ülke gerçeklerini iyi tahlil etmekÜlke gerçeklerini iyi tahlil etmek

TeşekkürlerTeşekkürler

İklim Değişikliği ve Çevre Felaketleri

Documents