III WL Nowotwory nab Bonkowe - patomorfologia-cmuj.plpatomorfologia-cmuj.pl/sites/default/files/III WL Nowotwory... · - cewkowy/sitowaty - 6%-śluzowy - 2% - rdzeniasty - 2% - brodawkowaty

NOWOTWORY

NABŁONKOWE

RAK SUTKA

W 2010 r w Polsce rak sutka stanowił 22,4% ogółu zachorowa ń na nowotwory zło śliwe u kobiet i 12,8% zgonówOd 1975 do 2005 trzykrotny wzrost zachorowalno ściPowolny spadek umieralno ściSzczyt zachorowa ń 50 - 69 rŜ.Najwy Ŝsza umieralno ść > 70rŜ.

Czynniki genetyczne:rak sutka w rodzinie5-10% dziedziczenie AD, BRCA1 i BRCA2zespół Li-Fraumeni (p53)ataxia-teleangiectasia

płećwiekchoroba proliferacyjna sutkarak drugiego sutka, endometrium, jajnikawczesna I miesi ączka, pó źna menopauza

CiąŜe - rola ochronna, ale pierwsza ci ąŜa po 30 r Ŝ zwiększa ryzykoKarmienie piersi ąOtyło ść (otyłe przed 40 r Ŝ.- ryzyko zmniejszone, po menopauzie- zwi ększone)Doustne środki antykoncepcyjne i HTZRóŜnice geograficzneNapromienianie (leczenie ziarnicy)Dieta (tłuszcz, alkohol- tak, kawa, papierosy- nie)

L : P = 110 : 100obustronne - 4%kwadrant górny zewn ętrzny - 50%część centralna - 20%pozostałe kwadranty po 10%

KLASYFIKACJA

Raki in situ - 15-30%- przewodowe DCIS - 80%- zrazikowe LCIS - 20%

Raki naciekaj ące 70 - 85%- przewodowy NOS - 79%- zrazikowy - 10%- cewkowy/sitowaty - 6%- śluzowy - 2%- rdzeniasty - 2%- brodawkowaty - 1%

DCIS- wykrywalno ść wzrosła z 5% do 15-30% (mammografia)- szerzenie si ę wzdłu Ŝ przewodów- comedocarcinoma = high-grade- non-comedocarcinoma = low-grade (sitowaty, brodawkowaty)

LCIS- nie tworzy guza, nie zawiera zwapnie ń, mammograficznie „niemy”- często obustronny

Rak Pageta

RAKI ZRAZIKOWE NACIEKAJ ĄCErozlany wzrost, bez tworzenia guzaczęściej obustronne i wieloogniskoweczęściej ni Ŝ inne typy raka sutka przerzutuj ą do CSF, błon surowiczych, jajnika, macicy, szpikubrak ekspresji E-kadheryny

WSPÓLNE CECHY RAKÓW NACIEKAJ ĄCYCH

naciekanie we wszystkich kierunkachskórka pomara ńczowa, zaci ąganie brodawkirak zapalnyprzerzuty do w ęzłów chłonnych (zale Ŝnie do lokalizacji)przerzuty z krwi ą do płuc, ko ści, w ątroby, nadnerczy, mózgu, opon

Stan w ęzłów chłonnych - najwa Ŝniejszy niezale Ŝny czynnik prognostycznyWielko ść guza (ponad 98% chorych z rakiem poni Ŝej 1 cm prze Ŝywa 5 lat)Typ histologicznyKlasyfikacja Blooma-RichardsonaObecno ść receptorów hormonalnych

RAK PŁUCA

40 - 70 lat (2% przed 40)palenie tytoniu (10-60 x wi ększe ryzyko) - zmiany morfologiczne nabłonka oskrzelinapromienianie, uran, azbest, nikiel, chrom, arsen, berylzanieczyszczenie powietrza (radon)

Czynniki genetyczne: c-MYC, KRAS, EGFR, c-MET, C-KIT, p53, RB1, p16, loci 3p - carcinoma microcellulare- c-KIT, MYCN, MYCL, p53, 3p, RB, BCL-2- carcinoma nonmicrocellulare- EGFR, KRAS, p53, p16- polimorfizm cytochromu P-450 (gen CYP1A1)25% raków u niepal ących – cz ęściej kobiety, raki gruczołowe, mutacje EGFR, brak mutacji KRAS, mutacje p53 rzadsze i innego typu

Zmiany prekursorowe:1. metaplazja płaskonabłonkowa - rak in situ – rak płaskonabłonkowy inwazyjny2. atypowy rozrost adenomatyczny – rak oskrzelikowo-p ęcherzykowy – rak gruczołowy inwazyjny3. rozlany idiopatyczny rozrost komórek neuroendokrynnych

Klasyfikacja:1. raki drobnokomórkowe – prawie zawsze w stadium rozsiewu, dobra pocz ątkowa reakcja na chemioterapi ę2. raki niedrobnokomórkowe – rzadziej w stadium rozsiewu, słaba reakcja na chemioterapi ę

Typ histologiczny raka

M K

adenocarcinoma 37% 47%

carcinoma planoepitheliale

32% 25%

carcinoma microcelulare

14% 18%

carcinoma macrocellulare

18% 10%

Morfologia:- okolica wn ęki (75% z oskrzeli I, II i III-rz ędowych)- wzrost cz ęstości guzów obwodowych -adenocarcinoma- rak in situ; rak inwazyjny; wzrost do światła oskrzela lub naciek mi ąŜszu wzdłu Ŝ oskrzeli; guzowata masa o do ść ostrych granicach; martwice; jamy- naciek opłucnej, osierdzia

duŜa tendencja do przerzutowania (przerzut mo Ŝe być pierwszym objawem choroby)węzły chłonne nadnercza w ponad 50%wątroba 30 - 50%mózg 20%kości 20%

Adenocarcinoma (mutacje KRAS, EGFR):najczęstszy typ raka u kobiet i niepal ącychguzy obwodowe, mniejsze rozmiary, ró Ŝny stopie ń zróŜnicowania, produkcja śluzu, wolniejszy wzrost przerzuty drog ą krwiono śną Rak oskrzelikowo-p ęcherzykowy:1-9% raków oskrzelaguzki lub obraz zapalenia płuc

Rak płaskonabłonkowy (p53, p16):M, palaczeduŜe oskrzela, ale ro śnie częstość raka obwodowej cz ęści płucaszerzy si ę miejscowo szybko, nieco pó źniej przerzutuje

Carcinoma microcellulare:rak owsianokomórkowyziarnisto ści neurosekrecyjne, hormony peptydowesilny zwi ązek z paleniem (1% u niepal ących)guzy centralne, agresywne

Carcinoma macrocellulare:prawdopodobnie nisko zró Ŝnicowane raki płaskonabłonkowe i gruczołowe

Raki mieszane:10% raków płuca

Inne zmiany morfologiczne:częściowe zamkni ęcie oskrzela - rozedma płucacałkowite zamkni ęcie - niedodmazapalenie płuc, oskrzeliropnie płucazespół Ŝyły głównej górnejpericarditis, pleuritis

Objawy:kaszel, utrata masy ciała, ból w klatce piersiowej, duszno śćzaburzenia połykania, guz Pancoasta - zespół HorneraCytologia plwociny, BAC15% raków niedrobnokomórkowych nadaje si ę do operacji (prze Ŝycie 48%)PrzeŜycie w rakach drobnokomórkowych – do 1 roku (nieleczone - 6-17 tygodni)

Zespoły paranowotworowe:ACTH - zespół Cushinga (raki drobnokomórkowe)ADH – hiponatremia (raki drobnokomórkowe)PTH, PTHrP, PGE - hiperkalcemia (raki płaskonabłonkowe)kalcytonina - hipokalcemiagonadotropiny - ginekomastiaserotonina - zespół rakowiaka

zespół miastenicznyobwodowa neuropatia czuciowaacanthosis nigricansreakcja leukemicznaprzerostowa płucna osteoartropatia

RAK PROSTATY

Powy Ŝej 50 rŜ (1% poni Ŝej), częstość rośnie z wiekiemRzadki w Azji (1-4/100000), najcz ęstszy w USA (50-60/100000 u białych, cz ęściej u Afroamerykanów)Czynniki ryzyka - wiek, rasa, rodzina (2-5x), hormony, czynniki środowiskowe, dieta (tłuszcze) - androgeny, receptory, oporno ść na blokad ę hormonaln ą

- czynniki genetyczne (1q24-25); mutacje p53 w rakach z przerzutami; utrata E-kadheryny, CD44 - germinalna mutacja BRCA2 – 20x wzrost ryzyka- epigenetyczne - hypermetylacja GSTP1, wyciszenie PTEN, RB, p16, MLH1, MSH2, APC

W 70% lokalizacja obwodowa (płat tylny)Inwazja miejscowa - naciekanie torebki, nerwów, pęcherzyków nasiennych, podstawy p ęcherzaRozsiew krwiopochodny - ko ści, narz ądy wewnętrzne (rzadko)Kręgosłup l ędźwiowy, proksymalna cz ęść kości udowej, miednica, kr ęgosłup piersiowy, ŜebraWęzły chłonne

AdenocarcinomaPINGrading (klasyfikacja Gleasona), StagingBadanie per rectum, USG, biopsjaPSA (norma do 4 ng/ml)Kwaśna fosfataza prostatowaLeczenie chirurgiczne, radioterapia, hormonoterapia

NOWOTWORY JELITA GRUBEGO

Gruczolak (adenoma)M=K, skłonno ść rodzinna, 40-50% po 60 r Ŝ- adenoma tubulare (najcz ęstsze)- adenoma villosum- adenoma mixtumWielko ść, stopie ń dysplazji, szypułaObjawy - krwawienie, autoamputacja

Rodzinne zespołyrodzinna polipowato ść (APC)zespół Gardnera zespół Turcotazespół Lyncha (HNPCC)

RAK JELITA GRUBEGO

Wiek - 60 - 79 latCzynniki ryzyka - dieta wysokokaloryczna, ubogoresztkowa, czerwone mi ęso, brak witamin i mikroelementówLokalizacja - rectosigmoideum 55%, k ątnica i wst ępnica 22% W 99% pojedyncze

Anemia z niedoboru ŜelazaInwazja lokalna, przerzuty do w ęzłów, z krwi ą do wątroby, płuc, ko ści

Klasyfikacja Astlera-Collera:A - 100% 5-letnie prze ŜycieB1 - 67% B2 - 54%C1 - 43% C2 - 23%

RAK SZYJKI MACICY

Czynniki ryzyka: liczne kontakty seksualne, partnerzy wysokiego ryzyka, liczba porodów, palenie, doustne środki antykoncepcyjne, skłonno ść rodzinna, infekcjeHPV 16, 18, 31, 33

CIN, SIL

Rak płaskonabłonkowy:- 40 - 45 lat, typ wzrostu, inwazja lokalna, przerzuty do w ęzłów, z krwi ą do w ątroby, płuc, kości, szpiku kostnego

Adenocarcinoma, carcinoma adenoplanoepitheliale, carcinoma clarocellulare-DES)

Cytologia (klasyfikacja Papanicolaou, system Bethesda)Objawy - krwawienia, ból, niewydolno ść nerekPrzeŜycia:I - rak ograniczony do szyjki - 80-90%IV - przerzuty - 10-15%

RAK TRZONU MACICY

55-65 lat, otyło ść, cukrzyca, nadci śnienie, niepłodno śćEstrogenyObjawy, typ wzrostu, przerzuty do w ęzłów, płuc, wątroby, ko ściPrzeŜycia od 90% (ograniczony do trzonu) do 20% (przerzuty)

RAK śOŁĄDKA

RóŜnice geograficzne, M:K=2:1Czynniki środowiskowe (nitrozoaminy, dieta, potrawy w ędzone, solone, brak świeŜych warzyw i owoców, palenie tytoniu)Helicobacter pylori, autoimmunizacyjne zapalenie błony śluzowej, stan po resekcji Ŝołądka, grupa krwi A, rak w rodzinie, HNPCC

Klasyfikacja Laurena:typ jelitowy (po 55 r Ŝ, częściej M, podobie ństwo genetyczne do raka jelita grubego)typ rozlany (młodszy wiek, M=K)

50-60% część odźwiernikowa, 25% wpust

Rak wczesny

Typ wzrostu i typ histologiczny (linitis plastica)

Przerzuty- w ęzeł Virchowa, otrzewna, w ątroba, płuca, ko ści, guzy Krukenberga

Rak wczesny - prze Ŝycie 90-95% Rak zaawansowany - poni Ŝej 20%

RAKI SKÓRY

Rak kolczystokomórkowy:skóra odsłoni ęta, częściej M, karcinogeny chemiczne, owrzodzenia, przetoki, blizny po oparzeniach, arsenrak in situ

Rak podstawnokomórkowy:ulcus rodens

RAK NERKI

6-7 dekada, M:K=3(2):1Czynniki ryzyka:palenie tytoniu, otyło ść (kobiety), nadci śnienie, azbest, metale ci ęŜkieprzewlekła niewydolno ść nerek, nabyta torbielowato ść, sclerosis tuberosaRaki rodzinne (AD): zespół von Hippel-Lindau, rodzinny rak jasnokomórkowy, rodzinny rak brodawkowaty

Rak jasnokomórkowy:70-80%, sporadyczny lub w zespole VHL, w 98% zaburzenia genu VHLRak brodawkowaty:10-15%, zaburzenia genu MET Rak z komórek chromofobnych:5%, dobre rokowanieRak z cewek zbiorczych (Belliniego) – 1%

Obraz makroskopowy, objawy

Zespoły paranowotworowe:policytemia, hyperkalcemia, nadci śnienie, zespół Cushinga, eozynofilia, reakcje białaczkowe, skrobiawica

Przerzuty - płuca, ko ści, w ęzły, w ątrobaPrzeŜycie od 70% do 20%

RAK WĄTROBY

2-5/100000 w Europie, Ameryce, Australii36/100000 w Korei, Tajwanie, pd-wschodnich Chinach, MozambikuM > K Infekcja HBV, HCV Przewlekły alkoholizmNASH AflatoksynyHemochromatoza, glikogenozy, niedobór α-1-AT

Populacja o wysokiej zachorowalno ści – rak 20 -40 rŜ, marsko ść w 50%Populacja o niskiej zachorowalno ści – rak > 60 r Ŝ, marsko ść w 75 - 90%Pojedynczy guz, mnogie guzy, posta ć rozlanaInwazja naczy ń, przerzuty do w ęzłów chłonnych, płucPoziom AFP; USG; CT; biopsja w ątrobyZgony do 2 lat - kacheksja, krwawienie z guza lub Ŝylaków przełyku, niewydolno ść wątroby