1 I. YURTDIŞI YATIRIM BİLGİLERİ A. ARNAVUTLUK’TAKİ İŞ ORTAMI VE POTANSİYEL ARZ EDEN YATIRIM ALANLARI 1. İş Ortamı a. İş Ortamına İlişkin Genel Bilgi ve Göstergeler Dünya Bankasınca her yıl düzenlenen ve ülkelerin iş yapılabilirliğini irdeleyen “Doing Business” çalışmasının 2017 yılı raporuna göre Arnavutluk 190 ekonomi içerisinde iş yapılabilirlik açısından 58. sırada yer almaktadır. Arnavutluk İçin Doing Business İndikatörlerinin Özeti 2016 Şirket Kurma İnşaat/ Müteahhitlik İzinleri Elektrik Erişimi Tapu/Mülkiyet Kayıtları Banka Kredisin e Erişim Yatırımc ının Korunm ası Vergi Ödenebil irliği Dış Ticaret Uygulamalarına Açıklık Mahkeme Süreci Şirket Tasfiyesi Dünya Sıralaması 46 106 156 106 44 19 97 24 116 43 Prosedür Sayısı 5 16 6 6 - - - 6/9 (İhr/İth) 39 - Gerekli Gün Sayısı 5 220 134 19 - - - 15/18 saat (İhr/İth) 525 2 yıl Maliyet (% kişi başına düşen gelir) 10.1 - 515,5 9,9 (% taşınmazın değeri) - - - 745/730 (İhr/İth/$ konteynır başına) 34,9 (% taşınma z bedeli) 10 (% varlık değeri) Kaynak: Arnavutluk Doing Business 2017 Raporu, www.doingbusiness.org Arnavutluk’ta yabancı yatırımlar, 1990’ların başından itibaren yavaş bir seyir izleyerek artmaktadır. 2006 yılında ise yabancı yatırımlar GSYİH’nın %3,6’sına ulaşmış ve 2005 yılına göre %16 oranında artış göstererek 86,4 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında ise çimento fabrikalarına yatırımın ve petrol üretiminin artması ile Albtelekom’un özelleştirilmesi sonucu Arnavutluk’taki yabancı yatırım akımı 470 milyon euro olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılında yapılan özelleştirmeler, çimento fabrikalarının yapımı ve enerji yatırımları ile doğrudan yabancı sermaye yatırım tutarı 619,2 milyon euro’ya ulaşmıştır. UNCTAD 2014 Dünya Yatırım Raporu’na göre 2013 yılı boyunca Arnavutluk’a rekor seviyede 1.2 milyar dolarlık yabancı sermaye akışı gerçekleşmiştir. Bu denli yüksek sermaye akımının gerçekleşmesinin ana sebebi 4 Hiroelekterik santralinin özelleştirilmesi ve en büyük petrol rafirneri şirketi olan ARMO’nun Azerbaycan Heaney Assets Corporation şirketince satın alınmasıdır. Ülkeye 2014 ve 2015 yıllarında da 1 milyar doların üzerinde (sırasıyla 1.110 ve 1.003) yabancı sermaye girişi kaydedilmiştir (Kaynak UNCTAD WIR 2014, s.71,s.191). .
21
Embed
I. YURTDIŞI YATIRIM BİLGİLERİ · Yatırım Politikası Arnavutluk yabancı yatırımcılara yerli yatırımcılarla aynı artları sağlamakla birlikte, arazi mülkiyeti ile ilgili
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
I. YURTDIŞI YATIRIM BİLGİLERİ
A. ARNAVUTLUK’TAKİ İŞ ORTAMI VE POTANSİYEL ARZ
EDEN YATIRIM ALANLARI
1. İş Ortamı
a. İş Ortamına İlişkin Genel Bilgi ve Göstergeler
Dünya Bankasınca her yıl düzenlenen ve ülkelerin iş yapılabilirliğini irdeleyen “Doing
Business” çalışmasının 2017 yılı raporuna göre Arnavutluk 190 ekonomi içerisinde iş
yapılabilirlik açısından 58. sırada yer almaktadır.
Arnavutluk İçin Doing Business İndikatörlerinin Özeti
2016 Şirket
Kurma
İnşaat/
Müteahhitlik
İzinleri
Elektrik
Erişimi
Tapu/Mülkiyet
Kayıtları
Banka
Kredisin
e Erişim
Yatırımc
ının
Korunm
ası
Vergi
Ödenebil
irliği
Dış Ticaret
Uygulamalarına
Açıklık
Mahkeme
Süreci
Şirket
Tasfiyesi
Dünya
Sıralaması
46 106 156 106 44 19 97 24 116 43
Prosedür
Sayısı 5 16 6 6 - - - 6/9 (İhr/İth) 39 -
Gerekli Gün
Sayısı
5 220 134 19 - - - 15/18 saat
(İhr/İth) 525 2 yıl
Maliyet
(% kişi başına
düşen gelir)
10.1 - 515,5
9,9 (%
taşınmazın
değeri)
- - -
745/730
(İhr/İth/$
konteynır
başına)
34,9 (%
taşınma
z
bedeli)
10 (%
varlık
değeri)
Kaynak: Arnavutluk Doing Business 2017 Raporu, www.doingbusiness.org
Arnavutluk’ta yabancı yatırımlar, 1990’ların başından itibaren yavaş bir seyir izleyerek
artmaktadır. 2006 yılında ise yabancı yatırımlar GSYİH’nın %3,6’sına ulaşmış ve 2005 yılına
göre %16 oranında artış göstererek 86,4 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında ise
çimento fabrikalarına yatırımın ve petrol üretiminin artması ile Albtelekom’un özelleştirilmesi
sonucu Arnavutluk’taki yabancı yatırım akımı 470 milyon euro olarak gerçekleşmiştir. 2008
yılında yapılan özelleştirmeler, çimento fabrikalarının yapımı ve enerji yatırımları ile doğrudan
yabancı sermaye yatırım tutarı 619,2 milyon euro’ya ulaşmıştır. UNCTAD 2014 Dünya Yatırım
Raporu’na göre 2013 yılı boyunca Arnavutluk’a rekor seviyede 1.2 milyar dolarlık yabancı
sermaye akışı gerçekleşmiştir. Bu denli yüksek sermaye akımının gerçekleşmesinin ana sebebi 4
Hiroelekterik santralinin özelleştirilmesi ve en büyük petrol rafirneri şirketi olan ARMO’nun
Azerbaycan Heaney Assets Corporation şirketince satın alınmasıdır. Ülkeye 2014 ve 2015
yıllarında da 1 milyar doların üzerinde (sırasıyla 1.110 ve 1.003) yabancı sermaye girişi
kaydedilmiştir (Kaynak UNCTAD WIR 2014, s.71,s.191).
Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, 2013 yılı sonu itibariyle ülkemizin
Arnavutluk'taki doğrudan yatırım stoku 31.000.000 ABD Doları değerindedir.
Arnavutluk’taki temsilciliğimiz tarafından anılan ülkede faaliyet gösteren 43 tane
yatırımcı firmamızın toplamda 46 tane yatırımı bulunduğu tespit edilmiştir. Bahse konu
firmaların toplam yatırım tutarı yaklaşık 1,7 milyar dolar, piyasa değerleri ise 2 milyar dolar
civarındadır. Söz konusu işletmelerde yıl içeriisndeki faaliyetlerin yoğunluğuna göre 7.500 ila
10.000 arasında istihdam sağlanmaktadır.
Hazine Müsteşarlığı verileri ile Bakanlığımız verileri arasında farklılıklar
bulunmaktadır. Hazine Müsteşarlığı verileri sadece bankacılık sistemi kanalıyla Türkiye’den
hedef ülkelere çıkarılan sermaye ihracı verilerini tutmaktadır. Bakanlığımız verileri ise nakdi
sermaye çıkışının yanı sıra ayni sermaye çıkışlarını, bankacılık sistemi dışında sermaye
çıkışlarını ve son olarak, Türk sermayesi olmakla bilirlikte üçüncü ülkeler üzerinden hedef
ülkeye yapılan yatırımları da içermektedir.
Arnavutluk’ta bulunan yatırımcı firmalarımız ağırlıklı olarak; elektrik, gaz, buhar ve
iklimlendirme (%23), ana metal sanayi ve fabrikasyon metal ürünleri imalatı (%19), bilgi ve
iletişim (%17), finans ve sigorta faaliyetleri (%15) ve ulaştırma ve depolama (%9)
sektörlerinde faaliyet göstermektedir. (Kaynak: Arnavutluk-Türkiye Ticaret ve Sanayi Odası-
ATTSO)
18
D. ARNAVUTLUK’TAKİ DİĞER ÜLKELERİN
YATIRIMLARI
Ülkeler bankacılık sistemi kanalıyla ihraç ve ithal edilen sermayelere ilişkin verileri
genellikle merkez bankaları tarafından tutulmakta ve her yıl IMF’ye yayınlanması için
verilmektedir. Ülkemizde Hazine Müsteşarlığınca derlenen yurtdışı yatırım stok verileri
TCMB kanalıyla IMF’ye iletilmektedir. 2015 yılı sonu itibarıyla doğrudan yabancı sermaye
yatırımlarına ilişkin IMF verilerine göre Arnavutluk’a yönelik olarak gerçekleştirilen
yatırımların stok değeri 4.275 milyon ABD Dolarıdır. 2015 yılı sonu itibarıyla Arnavutluk’a
gelen doğrudan yabancı yatırımlarda ilk 5 ülkenin ve Türkiye’nin payını gösteren tablo
aşağıda sunulmaktadır:
2015 yılı Arnavutluk’a Yatırım İçin Sermaye İhracı (IMF)*
Ülke Adı Doğrudan Yatırım
Miktarı (Milyon $)
%
Yunanistan 1.270 % 30
Hollanda 706 % 16
Türkiye* 397 % 9
Avusturya 350 % 8
İtalya 222 % 5
TOPLAM 4.275 %68
Kaynak: cdis.imf.org, Tablo 3, Arnavutluk Coordinated Direct Investment Survey *Hedef ülkelerce açıklanan, hedef ülkelere girişi yapan FDI rakamları ile kaynak ülkelerce açıklanan
hedef ülkeye çıkış yapan FDI rakamları bazen tutmamaktadır. Burada yatırım yapılan hedef ülkelerce
raporlanan veriler baz alınmıştır.
Ülkemizden Arnavutluk’a yapılan yatırımlara bakıldığında, ülkemizin 397 milyon
ABD Doları ile Arnavutluk’taki toplam yabancı yatırımlar arasında %9’luk bir paya sahip
olduğu görülmektedir.
Öte yandan, Arnavutluk Merkez Bankası verilerine göre ise 2015 yılı sonu itibariyle
ülkedeki yabancı sermaye kümülatif olarak 5.005 milyon Euro (5.642 milyon ABD Doları)
seviyesine ulaşmıştır. Ülkeler itibariyle yatırım tutarlarına bakıldığında Yunanistan (%25),
Hollanda (%14), Kanada (%13), İtalya (%11), Türkiye (%9) ve Avusturya(%8) olarak ilk
sıraları almaktadır.
E. GÜNCEL GELİŞMELER
1. Firma Sorunları
1. Kürüm Holding: Kürüm Holding tarafından Tiran Büyükelçiliğimiz kanalıyla
Bakanlığımıza iletilen 14 Mayıs 2014 tarihli yazıda firmanın Arnavutluk Hükümeti
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Durres Limanı Konteyner Terminalinin
işletilmesine ilişkin yaşadığı İmtiyaz Sözleşmesinden kaynaklanan sorunlar dile
19
getirilmiştir. Bu aşamada firma Bakanlığımızdan yardım talebinde bulunmuş ve bu
çerçevede sorunun çözülmesini teminen 16 Haziran 2014 tarihinde Ekonomi
Bakanımız Sayın Nihat ZEYBEKCİ tarafından imzalanan mektup Arnavutluk
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı’na iletilmiştir. Söz konusu mektup üzerine Arnavutluk
Başbakanı Edi RAMA; Ulaştırma Bakanı, Sayın Büyükelçimiz ve Kürüm Holding
Yönetim Kurulu Başkanı Haşmet KÜRÜM ile Temmuz ayı başında bir görüşme
gerçekleştirmişlerdir. Başbakan Edi RAMA, sorunları yargıya ya da tahkime gitmeden
çözmek istediklerini, terminali Kürüm Holding’in elinden almayı düşünmediklerini,
ancak ülkenin en önemli taşımacılık tesisi olan terminalin iyi işletildiğinden emin
olmak istediklerini, terminal işletmesinin ortağı olan Malta menşeli Mariner şirketinin
uluslararası bilgi ve tecrübe sahibi profesyonel bir şirket olduğunu, bahse konu
şirketin Kürüm Holding tarafından terminale sokulmadığını ve bunu kabul etmelerinin
mümkün olmadığını ifade etmiştir. Diğer taraftan firma yetkilileri ile yapılan
görüşmeler neticesinde sorunun esasen siyasi mülahazalardan kaynaklandığı
anlaşılmaktadır. Holding’in Durres Konteyner Limanı işletme imtiyazı, 2015 yılında
iptal edilmiş olup, işleme ilişkin mahkeme süreci devam etmektedir. Ayrıca, şirket
hisselerinin bir başka offshore şirketine aktarıldığı yönünde bilgi alınmıştır.
Holding’in Kalimash ve Vllaha bölgelerindeki krom madeni çıkarma ile Kalimash ve
Golaj’daki krom ve bakır zenginleştirme işletmetme imtiyazları, Arnavutluk
Hükümetince 2016 yılı Ekim tek taraflı olarak iptal edilmiştir.
2. ALBtelecom/Ayırımcı Pazar Giriş Tarifesi ve Cezası: Arnavutluk’taki %14.1’lik pazar
payı ile 3 üncü büyük mobil operatotör olan Türk sermayeli ALBtelecom, Arnavutluk
Telekomünikasyon Düzenleme Kurumu (AKEP) tarafından, Plus firması lehine olmak
üzere ayırımcı pazara giriş muamelesine tabi tutulmuştur. Telefon operatörleri,
müşterilerinin diğer operatörlerin altyapısını kullanarak yaptıkları konuşmalarda,
altyapısı kullanılan operatöre belirli bir tarife üzerinden ödeme yapmaktadırlar.
Normal şartlarda düzenleyici Kurumlar tarafından tüm operatörler için aynı olarak
uygulanan tarife, bazı durumlarda piyasaya yeni giren işletici operatör firma lehine
olmak üzere farklı bir oran üzerinden uygulanabilmektedir. Ancak bu ayrıcalıklı
tarifenin, AB düzenlemelerinde olduğu üzere belirli bir zaman diliminde geçerli, adil,
ihtiyaca matuf ve kamulaştırma şekline dönüşmeden uygulanması gerekmektedir.
Ancak, pazar ve firma büyüklükleri birbirine yakın olmasına karşın AKEP, ALBtelecom’a sınırlı bir süre için uyguladığı %50 tercihli tarife oranını, 1 Aralık 2014’te Plus için %340 olarak tespit etmiş ve ancak 1 Ocak 2016 tarihinde geçerli olmak üzere diğer operatörlerle eşitlemiştir. Bir yıldan uzun süren orantısız tercihli tarife döneminin sonlanması üzerine Plus, AKEP kararını mahkemeye götürerek Kararı iptal ettirmiş ve orantısız tercihli tarifenin süre sınırı olmaksızın uygulanmasının yolunu açmıştır. ALBtelecom firması, mahkeme sürecininadil bir şekilde yürütülmediğini öne sürmektedir. Davaya bakan ilk duruşma hakimlerinin değiştirildiği, savunma için benzeri görülmemiş şekilde kısa süre verildiği ve duruşma sürecinde tarafların görüşlerini iletmeleri imkanı verilmediği ifade edilmektedir. Sonuç olarakALBtelecom, benzer şartlarda pazara girmelerine karşın Plus firmasına (mevcut pazar payı %7.1) kendilerine uygulanandan daha yüksek oranda ve sınırsız bir şekilde özel tarife uygulandığını, bu haksız uygulama nedeniyle, diğer iki büyük operator (Vodafone Albania, pazar payı %46.2 ve Telecom Albania, pazar payı %33.1) ile birlikte toplam 9 milyon Euro (Albtelecom payına düşen 1.1 milyon Euro)
20
civarında ödeme yapmak zorunda bırakıldıklarını ifade etmektedir.
3. KDV Alacakları/Fikri Mülkiyet Hakları: Bereket Enerji firması, Arnavutluk’ta açmış
olduğu temsilcilik ofisi tarafındna yaptırmış olduğu fizibilite çalışmaları için ödediği
hizmet bedelinden doğan KDV’nin (25.000 Euro kadar) iadesi için yapmış olduğu
başvuru, şirketin Arnavutluk’ta üretim faaliyetinde bulunmadığı geekçesi ile
karşılanmamıştır. Firma, söz konusu bedelin düşük olmasına karşın Arnavutluk’taki
olumsuz yatırım ortamına ilişkin bir gösterge oalrak değerlendirmiştir.
Ülkemizdeki ABC Deterjan San. firması adına tescilli ABC Deterjanları 2009 yılında
Arnavutluk’ta da tescil edilmiş olmaısna karşın, 2015 yılında Arnavut bir şahıs
tarafından tescil edildiği ve bu şahıs tarafındna taklit üretim ve dağıtım yapıldığı
anlaşılmıştır. Konuya ilişkin dava süreci devam etmektedir.
4. ALCABLE Yatırım: İşkodra şehrindeki eski bir kablo tesisini satın alan firmanın
Arnavutluk hükümetine taahhüt etmiş olduğu yatırımları yerine getirmemesi ve
işletme sorunları nedeniyle imtiyaz sözleşmesinin sürdürülmesine ilişkin sorunlar
yaşanmaktadır.
2. Gündemdeki Konular
2017 yılı Şubat ayı başlarında Başbakan Edi Rama tarafından “1 Milyar Euro Yatırım”
programı açıklanmıştır. Program ulaştırma, eğitim ve sağlık alanlarında altyapının
iyileştirilmesini hedeflemektedir. Ulaştırma alanında turizmin gelişmesi için Berat-
Gjrokastra-Saranda şehirleri arasındaki yol altyapısının iyileştirilmesi ve yeni bir havalimanı
inşa edilmesi, eğitim alanında 6’sı özel amaçlı 150 kadar okul yapılması ve sağlık lanında ise
Fier şehrindeki bölge hastanesi ile birlikte 10 hastane kurulmesı hedeflenmektedir. Tamamı
yap-işlet-devret modeli ile 10-15 yıllık geri ödeme şeklinde gerçekleştirilecek projeler
sayesinde ekonomik büyümenin %5’in üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir. acağını ifade
etmiştir. Özellikle eğitim ve sağlık projelerinin yap-işlet-devret modeline uygun olmaması,
sunulacka projelerin maliyeti ile devletin geri ödeyeceği tutarın belirlenmesi, ArnavutluK’un
geçmiş özelliştirme uygulamaları gibi hususlar dikkate alındığında Programın finansmanı
konusunda açıklığa kavuşturulması gereken noktalar olduğu görülmektedir.
Arnavutluk’taki bölümünün inşasına 2016 yılı Eylül ayında başlanan Trans Adriatic
Pipeline (TAP) projesinin en önemli aşamasının 450-500 milyon Euroluk yatırımla 2017 yılı
içerisinde tamamlanması beklenmektedir. Ülkeye 2015 yılında 871 milyon Euro, 2016 yılı
Ocak-Eylül döneminde 716 milyon Euro yabancı sermaye girişi olduğu dikkate alındığında,
Proje kapsamındaki yatırımların ülke için önemli bir yatırım anlamına geldiği görülmektedir.
Toplam 6.2 milyar Euro’luk TAP projesinin Arnavutluk’taki toplam yatırımlarının 1.5 milyar
Euroyu bulacağı tahmin edilmektedir. Yıllık 10 milyar metreküp gaz akışı sağlayacak
projenin 2020 yılında tamamlanması planlanmaktadır.
Durres konteyner limanı yakınlarındaki Spitalla sanayi bölgesi üzerinde bir serbest
bölge/lojistik bölge kurulması amacıyla Kocaeli Serbest Bölgesi İşletmesi A.Ş. arasında Şubat
ayı içeirisnde bir ön anlaşma imzalanması beklenmektedir.
21
3. KEK
Türkiye-Arnavutluk Ekonomik, Ticari, Sanayi ve Teknik İşbirliği Karma
Komisyonu'nun 11. Dönem Toplantısı 29-30 Kasım 2011 tarihleri arasında Tirana’da
gerçekleştirilmiştir. Eylül 2016’da Arnavutluk tarafı, 12. Dönem KEK toplantısının
gerçekleştirilmesi önerisini iletmiş olup, ülkemiz tarafının tarih önerisi beklenmektedir.
4. Yatırım Ajansları/Yatırım İlanları Siteleri
Kurum Web ve E-Posta Adresi
Arnavutluk Ekonomi, Ticaret ve Enerji Bakanlığı www.mete.gov.al
Arnavutluk Maliye Bakanlığı www.minfin.gov.al
Arnavutluk Ticaret ve Yatırım Ajansı (ALBINVEST) http://aida.gov.al/
Kamu İhale Ajansı www.app.gov.al
Elektrik Düzenleme Kurulu (ERE) (Elektrik enerjisi
üretimi, elektrik enerjisi iletimi, elektrik enerjisi
dağıtımı, elektrik enerjisi temini, yurt içi ve yurt dışı
firmalara imtiyaz verilmesi konularındaki faaliyetler için