Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 2485-2500, ANKARA-TURKEY I. VE II. DÖNEM TBMM’DE NİĞDE MİLLETVEKİLLERİ VE FAALİYETLERİ Mücahit ÖZÇELİK ** ÖZET Milli Mücadeleyi başarıyla gerçekleştirerek yeni Türk Devleti‟ni kuran I. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920‟de Ankara‟da açılmış ve 1920–1923 yılları arasında çalışmalarını yürütmüştür. Nüfus oranlarının dikkate alınmayarak her sancaktan 5 milletvekilinin seçilmesi esasına göre belirlenen I. TBMM‟de Niğde‟yi İtilaf Devletlerince kapatılan Meclisi-i Mebusan‟dan gelen bir üyenin de katılımıyla 6 milletvekili temsil etmiştir. Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında yaşanan işgallere tepki göstermekte gecikmeyen Niğde halkı, Pozantı bölgesinde Fransızlara karşı yapılan mücadelelerde önemli görevler üstlenmiştir. Sivas Kongresi‟ne delege göndererek ülkenin geleceği adına atılacak adımlara destek vereceğini de gösteren Niğde halkı, işgallere sessiz kalan İstanbul hükümetine cephe almaktan çekinmemiştir. I. Dönem Niğde milletvekillerinin tamamı Mustafa Kemal‟i destekleyerek Birinci Grup içerisinde yer almışlardır.1923–1927 yılları arasında faaliyet gösteren ve yeni Türk Devleti‟nin şekillenmesi yolunda önemli inkılâplara imza atan II. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi için ise Niğde‟den 4 milletvekili seçilmiştir. Niğde milletvekilleri her iki dönemde de ülke genelini ilgilendiren meselelerin yanında Niğde halkının sorunlarını da meclise taşımışlardır. Birinci dönemde Ata Bey, ikinci dönemde ise Hazım Bey çalışmalarıyla Niğde milletvekilleri içerisinde en dikkat çekici isimler olmuştur. O dönemde Niğde‟ye bağlı olan Aksaray ve Nevşehir kökenli milletvekilleri ise kendi bölgeleriyle ilgili sorunları gündeme getirmişlerdir. Niğde milletvekillerinin komisyonlarda aldıkları görevler, verdikleri kanun teklifleri ve yaptıkları konuşmalar dikkate alındığında TBMM„de önemli görevler ifa ettikleri söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Niğde, Niğde Milletvekilleri, TBMM, Milli Mücadele DEPUTIES OF NİĞDE IN THE FIRST AND SECOND PERIOD IN GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY AND THEIR ACTIVITIES ABSTRACT Grand National Assembly of Turkey, which established the new Turkish state by performing the “National Struggle” successfully, was opened on the 23 rd of April in 1920 in Ankara and maintained its Bu makale 3-5 Mayıs 2012 tarihlerinde düzenlenmiş olan 1. Uluslararası Niğde Dil, Kültür ve Tarih Sempozyumunda sunulmuş olan bildirinin düzenlenmiş ve genişletilmiş halidir. ** Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, El -mek: [email protected]
16
Embed
I. VE II. DÖNEM TBMM’DE NİĞDE MİLLETVEKİLLERİ VE Mücahit ... · Niğde milletvekilleri her iki dönemde de ülke genelini ilgilendiren meselelerin yanında Niğde halkının
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/4, Fall 2012, p. 2485-2500, ANKARA-TURKEY
I. VE II. DÖNEM TBMM’DE NİĞDE MİLLETVEKİLLERİ VE
FAALİYETLERİ
Mücahit ÖZÇELİK**
ÖZET
Milli Mücadeleyi başarıyla gerçekleştirerek yeni Türk Devleti‟ni
kuran I. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920‟de
Ankara‟da açılmış ve 1920–1923 yılları arasında çalışmalarını yürütmüştür. Nüfus oranlarının dikkate alınmayarak her sancaktan 5
milletvekilinin seçilmesi esasına göre belirlenen I. TBMM‟de Niğde‟yi
İtilaf Devletlerince kapatılan Meclisi-i Mebusan‟dan gelen bir üyenin de
katılımıyla 6 milletvekili temsil etmiştir. Mondros Ateşkes Antlaşması
sonrasında yaşanan işgallere tepki göstermekte gecikmeyen Niğde halkı, Pozantı bölgesinde Fransızlara karşı yapılan mücadelelerde önemli
görevler üstlenmiştir. Sivas Kongresi‟ne delege göndererek ülkenin
geleceği adına atılacak adımlara destek vereceğini de gösteren Niğde
halkı, işgallere sessiz kalan İstanbul hükümetine cephe almaktan
çekinmemiştir. I. Dönem Niğde milletvekillerinin tamamı Mustafa
Kemal‟i destekleyerek Birinci Grup içerisinde yer almışlardır.1923–1927 yılları arasında faaliyet gösteren ve yeni Türk Devleti‟nin şekillenmesi
yolunda önemli inkılâplara imza atan II. Dönem Türkiye Büyük Millet
Meclisi için ise Niğde‟den 4 milletvekili seçilmiştir.
Niğde milletvekilleri her iki dönemde de ülke genelini ilgilendiren
meselelerin yanında Niğde halkının sorunlarını da meclise taşımışlardır. Birinci dönemde Ata Bey, ikinci dönemde ise Hazım Bey çalışmalarıyla
Niğde milletvekilleri içerisinde en dikkat çekici isimler olmuştur. O
dönemde Niğde‟ye bağlı olan Aksaray ve Nevşehir kökenli milletvekilleri
ise kendi bölgeleriyle ilgili sorunları gündeme getirmişlerdir. Niğde
milletvekillerinin komisyonlarda aldıkları görevler, verdikleri kanun
teklifleri ve yaptıkları konuşmalar dikkate alındığında TBMM„de önemli görevler ifa ettikleri söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Niğde, Niğde Milletvekilleri, TBMM, Milli
Mücadele
DEPUTIES OF NİĞDE IN THE FIRST AND SECOND PERIOD IN GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY AND THEIR
ACTIVITIES
ABSTRACT
Grand National Assembly of Turkey, which established the new
Turkish state by performing the “National Struggle” successfully, was
opened on the 23rd of April in 1920 in Ankara and maintained its
Bu makale 3-5 Mayıs 2012 tarihlerinde düzenlenmiş olan 1. Uluslararası Niğde Dil, Kültür ve Tarih Sempozyumunda
sunulmuş olan bildirinin düzenlenmiş ve genişletilmiş halidir. ** Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, El-mek: [email protected]
2486 Mücahit ÖZÇELİK
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/4,Fall, 2012
activities between the years of 1920 and 1923. 1st period of Grand National Assembly of Turkey was determined according to the rule of
“five deputies from a district”. Niğde was a district and represented by
five deputies and one member from Meclis-i Mebusan (Assembly of
Ottoman Empire) which was closed down by Allied Powers. 2nd period of
Grand National Assembly of Turkey maintained its activities between
the years of 1923 and 1927 and brought in important revolutions. For the 2nd period of Grand National Assembly of Turkey, four deputies were
selected from Niğde. Just after the Mondros Ceasefire, Niğde started to
react against the French invasion and undertook an important role
during the struggle against the French in Pozantı. Besides sending
delegates to Sivas Congress to show its support for the plans made for the country‟s future, Niğde did not hesitate to oppose the Istanbul
Government which was silent against the invasion. The first term
deputies were all the members of the first group by supporting Mustafa
Kemal.
In both terms, the deputies of Niğde raised not only the questions
related with the whole country but also the questions of people who live in Niğde in the National Assembly. Mr. Ata in the first period and Mr.
Hazım in the second period were the two names that attracted attention
most. Aksaray and Nevşehir were in the borders of Niğde at that time
and the deputies who were originally from those districts raised
questions of their own. Niğde deputies took charge in the commissions, offered bills and addressed speeches. In consideration of these, it can be
said that Niğde deputies fulfilled important duties.
Osmanlı Devleti‟nde Avrupa‟nın etkisiyle fakat Avrupa‟ya göre oldukça geç bir dönem
olan 1876‟da Meşrutiyet rejimi ile Kanun-i Esasi kabul edilmiş ve anayasal düzene geçilmiştir.1
Halkın yönetime katılmasını amaçlayan meşrutiyetin ilanından sonra yapılan Meclis-i Mebusan
seçimleri ile halk ilk kez yönetime ortak olmuş ve böylelikle parlamenter sisteme geçilmiştir.
II. Abdülhamit Dönemi‟nde (1878-1908) kesintiye uğrayan parlamenter sistem 1908‟de
II. Meşrutiyetin ilanı ile tekrar yürürlüğe girmiş, fakat Meclis-i Mebusan Birinci Dünya Savaşı
sonrasında İtilaf Devletlerinin baskısı ile faaliyetlerine ara vermek zorunda kalmıştır.
Kongreler sürecinde oluşturulan baskı neticesinde Damat Ferit Paşa hükümeti istifa
etmek zorunda kalmış ve yerine Milli Mücadeleye daha ılımlı yaklaşan Ali Rıza Paşa hükümeti
kurulmuştur. Ali Rıza Paşa Hükümeti ise Amasya Görüşmeleri neticesinde2 Mustafa Kemal‟in
genelgeler ve kongrelerde ısrarla dile getirdiği “Milli İrade” düşüncesini kısmen hayata geçirerek
Temsil Heyeti‟nin etkisini kırmak amacıyla Meclis-i Mebusan‟ın yeniden açılmasını kabul
etmiştir.3 7 Ekim 1919 tarihli seçim kararnamesine göre yapılan Meclis-i Mebusan seçimlerinde
her 50.000 erkek nüfusa 1 mebus düşecek şekilde hesaplanmış ve Mondros Ateşkesi sonrasında
işgal edilmemiş yerlerden 164 mebus seçilmiştir.4
1 Ayşe Pınar Satılmış, Birinci ve İkinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisinde Kayseri Milletvekilleri
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi, 2002, s.8 2 Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali, C.1, İstanbul, 2010, s.325-327 3 Ahmet Demirel, İlk Meclisin Vekilleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010, s.35-37 4 Ahmet Demirel, age., s.39-44
I. ve II. Dönem TBMM’de Niğde Milletvekilleri ve Faaliyetleri 2487
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/4, Fall, 2012
Yapılan seçimlerden sonra Meclis-i Mebusan 12 Ocak 1920‟de İstanbul‟da çalışmalarına
başlamıştır. Temelleri ve içeriği kongreler sürecinde hazırlanan Misak-ı Milli, Meclis-i Mebusan‟ın
22 Ocak 1920 tarihli oturumunda görüşülüp tartışıldıktan sonra 28 Ocak‟ta kabul edilmiştir. Misak-
ı Millî metni “Ahd-i Milli Esasları” başlığıyla Meclis matbaasında tek sayfa çoğaltılarak dağıtılmış
ve gazetelerde yayımlanarak kamuoyunun bilgisine sunulmuştur. Ayrıca, metin Fransızcaya
tercüme edilerek 24 Şubat‟ta da Avrupa parlamentolarına iletilmiştir.5
Meclis-i Mebusan‟da ilan edilen Misak-ı Milli kararları sonrasında ise Meclis‟in
kendinden istenileni değil istediği bir kararı kabul etmesi üzerine 10 Şubat‟ta Londra‟da toplanan
İtilaf Devletleri temsilcileri uzun tartışmalardan sonra İstanbul‟un resmen işgaline karar
vermişlerdir.6 İstanbul‟un işgali ile Anadolu‟da Mustafa Kemal‟in Samsun‟a çıkışından sonra
işgallere karşı organize olmaya başlayan Türk milletine bir gözdağı verilmesi düşünülüyordu.7
İstanbul‟da azınlıkların güvenliğinin sağlanması bahanesiyle işgal kararını uygulama safhasına
geçiren İtilaf Devletleri 16 Mart 1920‟de İstanbul‟u resmen işgal ederek 8 bazı milletvekillerini
tutuklamışlardır. Sonrasında ise, Meclis 18 Mart 1920‟de güvenli bir çalışma ortamı sağlanıncaya
kadar çalışmalarına ara verme kararı almıştır. Bu kararı padişahın 11 Nisan 1920 tarihli Meclis-i
Mebusan‟ın kapatıldığını belirten iradesi izlemiştir.9 Böylece İstanbul‟un işgaliyle son Osmanlı
meclisinin çalışmaları sona ermiş ve millet iradesi yok sayılmıştı. Fakat bu gelişme İstanbul
hükümetinin meşruiyetini yitirmesi anlamına da gelmekteydi.
İstanbul‟un işgaliyle Türk milletinin yok sayılmak istendiğini gören Mustafa Kemal 17
Mart 1920‟de Temsil Heyeti başkanı olarak ordu komutanlarına gönderdiği bir genelge ile
Ankara‟da yeni bir meclisin açılacağını duyurmuştur. Kazım Karabekir Paşa gibi komutanların da
görüşleri dikkate alınarak 19 Mart „ta yayımlanan ikici bir genelge ile de seçimin hangi şartlarda
yapılacağı açıklanarak seçim süreci başlatılmış ve meclisin açılması çalışmalarına başlanmıştır.10
Nüfus oranlarının dikkate alınmaksızın her sancaktan 5 milletvekilinin seçilmesi esası üzerine I.
TBMM için 66 seçim bölgesinden 349 milletvekili seçilmiştir.11
Niğde‟de 6 Nisan 1920‟de yapılan
seçimler neticesinde 5 milletvekili seçilmiştir. Bunlar; Abidin Bey (Zeynel Abidin Bayhan),
Ahmet Hakkı Sütekin, Mustafa Bey (Mustafa Soylu), Mustafa Hilmi Efendi (Mustafa Hilmi
Soydan), Mustafa Vehbi Bey‟dir (Mustafa Vehbi Çorakçı). Ata Bey (Ata Atay) ise Osmanlı
Meclis-i Mebusan üyesi olarak I. TBMM„ye katılmış12
ve böylece I.TBMM‟de Niğde‟yi 6
milletvekili temsil etmiştir.
23 Nisan 1920„de Ankara‟da açılan TBMM‟nin çalışmalarına İstanbul‟dan gelen ve diğer
illerden yeni seçilen 115 milletvekili katılmıştır. Meclis-i Mebusan milletvekillerinin kademeli
olarak TBMM‟ye katılmasından ve değişik sebeplerden dolayı birinci meclisin mebus sayısının,
sürekli değişmekle birlikte, 360 civarında olduğu söylenebilir13
Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk milletini temsilen Millî
Mücadele‟yigerçekleştirmek üzere kurulmuştur. Bu meclis, yeni Türkiye‟nin ilk Millî Meclisi
olması itibariyle “Birinci Meclis”; Türk İstiklâl Harbi‟ni zaferle neticelendirerek yeni Türk
devletinin temelini attığı için “Kurucu Meclis”; Türk milletinin millî ruhunu temsil ettiği için
5 Mesut Aydın, “Yeni Türk Devleti ve Misak-ı Milli”, Türkler, Cilt 16, s.96-97 6 Serdar Sakin, Uluslararası Bağımsızlık Projesi Misak-ı Milli ya da Büyük Güçlere Meydan Okuma, Kayseri,2010,
s.135-142 7 Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, C.II, Ankara, 1998, s.384 8 Mustafa Selçuk, Hedef Şehir İstanbul, İstanbul, 2005, s.189 9 İhsan Güneş, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), İstanbul,2009, s.53 10 Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2012, s. 287-289 11 Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, Ankara, 1994, s.38-39 12 Ahmet Demirel, Birinci Meclis’te Muhalefet İkinci Grup, İstanbul, 2009, s.99-108 13 İhsan Güneş, age., s.71-77
2488 Mücahit ÖZÇELİK
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/4,Fall, 2012
“Kuvâ-yı Milliye Meclisi” şeklinde tarif ve tavsif edile gelmiştir.14
Açılışından itibaren farklı
isimlerle telaffuz edilen meclisin ismi Hamdullah Suphi Bey‟in bildirisi ve Mehmet Şükrü‟nün
Hıyanet-i Vataniye Kanunu önerisinde ilk kez “Büyük Millet Meclisi” ismiyle anılmıştır. Kasım
1920‟den itibaren ise Mustafa Kemal ve bazı bakanlıkların yazışmalarında “Türkiye Büyük Millet
Meclisi” tabirinin kullanılmaya başlandığını görmekteyiz.15
Milli Mücadeleyi başarıyla gerçekleştirerek yeni Türk Devleti‟ni kuran I. Dönem Türkiye
Büyük Millet Meclisi 1920–1923 yılları arasında çalışmalarını yürütmüştür.
I- Birinci Dönem TBMM’de Niğde Milletvekilleri ve Faaliyetleri
Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında yaşanan işgallere tepki göstermekte gecikmeyen
Niğde halkı, Pozantı bölgesinde Fransızlara karşı yapılan mücadelelerde önemli görevler
üstlenmiştir. Sivas Kongresi‟ne delege göndererek ülkenin geleceği adına atılacak adımlara destek
vereceğini de gösteren Niğde halkı, işgallere sessiz kalan İstanbul hükümetine cephe almaktan
çekinmemiştir. İstanbul‟un işgalinden sonra ise Ankara‟da açılacak TBMM‟ye mebus seçerek
Mustafa Kemal‟in yanında olduklarını göstermişlerdir.16
Niğde milletvekillerinin tamamı Mustafa
Kemali destekleyerek Birinci Grup içerisinde yer almışlardır.17
1.1. Abidin Bey (Zeynel Abidin Bayhan)
1869 yılında Niğde‟de dünyaya gelen Zeynel Abidin Bey'in babasının adı Battal,
annesinin adı Hatice‟dir. Rüştiye‟yi bitirdikten sonra 1890‟da adliyede çalışmaya başlayan Abidin
Bey bir süre sonra ise avukatlık yapmıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Kuvâ-yı Milliye
bünyesinde aktif görevler almıştır. İl Eğitim Müdür Vekilliği yapan Abidin Bey İl Genel Meclisi ve
daimi encümen üyeliklerinde de bulunmuştur. Niğde Çiftçi ve Tüccar Bankası kurucusudur. 6
Nisan1920 tarihinde milletvekilleri arasında en fazla oyu alarak mebus seçilmiştir. Milletvekilliği
ve memurluk görevlerinin aynı anda yapılamayacağına dair kanunun TBMM‟de kabul
edilmesinden sonra Abidin Bey, Liva Meclisi Umumi azalığını tercih ettiği için 11 Ekim 1920
tarihinde milletvekilliğinden istifa etmiştir. Evli ve 4 çocuğu olan Abidin Bey 6 Şubat 1944
tarihinde vefat etmiştir.18
1.1.1. Abidin Bey’in Meclisteki Faaliyetleri
Zeynel Abidin Bey‟in Hıyanet-i Vataniye Kanununun 4. maddesinin değiştirilmesine dair
bir teklifi ile Seyyar Jandarma Müfrezesi hakkında kanun lahiyası üzerinde konuşmaları
bulunmaktadır. Mecliste 6 değişik konuda konuşma ve önergeleri de bulunmaktadır.
Niğde mebusları Mustafa, Vehbi ve Abidin Beyler 15 Mayıs 1920 tarihinde verdikleri
önerge ile meclisteki milletvekillerinin çoğunun devlet kademelerinde önemli görevlerinin olması
ve şuan yerlerine vekil bırakmaları ve bu durumun Meclis-i Mebusan Kanunu‟na aykırı olmasından
dolayı mebusların devlet memurluğundan ayrılmalarını teklif etmişlerdir.19
Abidin Bey de iki
vazifenin bir arada yapılamayacağını düşünmekte ve meclisin sadece vali ve üst düzey komutanlar
için verdiği memurluk görevi izninin genelleştirilmesinden rahatsızlık duyduğunu belirtmiştir. 20
Kendisi de 5 Eylül 1920‟de Nisab-ı Müzakere Kanunu‟nun kabul edilmesinden sonra
14 Mustafa Küçük, “Birinci TBMM‟nin Açılışı ve Anlamı”, Türkler, Cilt 16, s.9 15 İhsan Güneş, age., s.71-73 16 Selma Çamur, Birinci Dönem Niğde Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
Siyasi ve İktisadi Faaliyetleri”, Tarihin Peşinde Dergisi, Sayı:6, (2011), s.139 44 Selma Çamur, age., s.88-89
2492 Mücahit ÖZÇELİK
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/4,Fall, 2012
Mustafa Kemal yeni Türk Devleti‟ne şekil verecek olan önemli anayasal değişikliklerin bu mecliste
yapılamayacağını düşünmekteydi.45
1920–1923 yılları arasında faaliyet gösteren ve yeni Türk Devleti‟nin şekillenmesi
yolunda önemli inkılâplara imza atan Birinci Mecliste 1 Nisan 1923‟te yapılan görüşmelerden
sonra oy birliği ile seçimlerin yenilenmesine karar verilmiştir. Meclis son oturumunu 16 Nisan
1923‟te yaparak görevini tamamlamıştır.
1923 seçimleri iki dereceli olarak haziran-temmuz aylarında gerçekleştirildi. Bu
seçimlere siyasi partilerle değil, Müdafaa-i Hukuk Grubu ile gidilmiştir.46
Mustafa Kemal, 1923
seçimlerinde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Grubu adaylarının kazanması adına önemli
çalışmalar yapmıştır. Gümüşhane dışında hemen her yerde seçimleri Müdafaa-i Hukuk adayları
kazandılar. Seçimleri kazanan tek bağımsız aday Gümüşhane Milletvekili Zeki Bey olmuştur.47
Birinci Meclis üyelerinden 125‟i İkinci Meclise de seçilmiştir. Bu 125 kişiden 114‟ü birinci grup
üyesi milletvekillerinden oluşmaktadır.
287 milletvekilinden oluşan II. Dönem TBMM‟nin 2 Ağustos 1923 günü açılması
gerekiyorsa da çoğunluk sağlanmadığı için ilk toplantı 11 Ağustos 1923‟te yapılmıştır. En yaşlı
üye olan Abdurrahman Şeref Bey‟in konuşmasıyla başlayan meclis çalışmalarında Şeref Bey İkinci
Meclisin ülkenin refah ve mutluluğu için kanunlar yapacağını, devlet düzenini sağlayacağını ve
savaş sırasında harap olan vatanın yeniden inşasına çalışacağını dile getirmiştir.48
Ankara‟dan milletvekili seçilen Mustafa Kemal II. TBMM‟de de meclis başkanı
seçmiştir. Lozan Antlaşması‟nın onaylanması, Cumhuriyet‟in ilanı, halifeliğin kaldırılması ve 1924
Anayasası‟nın kabulü gibi siyasi inkılâpların yanında sosyal, ekonomik, kültürel ve hukuki
inkılâplar gerçekleştiren II. Meclis 1 Kasım 1927 tarihine kadar çalışmalarını yürütmüştür.49
İkinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi için Niğde‟den 4 milletvekili seçilmiştir.
Bunlar Ebu Bekir Hazım Bey (Ebubekir Hazım Tepeyran), Galip Bey (Ali Galip Yenen), Halit Bey
(Halit Mengi), Mehmet Ata Bey‟dir ( Mehmet Ata Atay).
2.1. Ebu Bekir Hazım Bey (Ebubekir Hazım Tepeyran)
1863 yılında Niğde‟de doğan Hazım Bey‟in Babası Hasan Efendi‟dir. Niğde‟de Rüşdiye
tahsilini tamamladıktan sonra Konya‟da medrese eğitimi gördü. Arap ve Acem edebiyatı eğitimi de
alan Hazım Bey Fransızca bilmektedir. Değişik idari görevlerden sonra Dedeağaç Mutasarrıflığı,
Şuray-ı Devlet Azalığı, Musul, Manastır, Bağdat, Sivas, Ankara, Hicaz, Beyrut, Bursa ve Trabzon
Valiliği, İstanbul Şehreminliği, Şuray-ı Devlet, Mülkiye ve Maarif Dairesi Riyaseti görevlerinde
bulunmuştur.50
Mütareke Dönemi‟nde kurulan Salih Paşa hükümetlerinde iki defa da Dâhiliye
Nazırı olarak görev almıştır. Nazırlığı sırasında Kuvâ-yi Milliye yanlısı olmak suçlamasıyla 24
Mayıs 1920‟de tutuklanmıştır. 18 Kasım 1920‟de 9 ay kaldığı Sultanahmet Hapishanesi‟nden
tahliye edildikten sonra Milli Mücadele‟ye katılmış ve Sivas Valiliği‟ne atanmıştır.51
Emekli
olduktan sonra ise II. TBMM döneminde milletvekili seçilmiştir. Milletvekilliği mazbatası 12
45 Ahmet Demirel, age., s.487-490 46 Dursun Ali Akbulut, II. Dönem TBMM ve Cumhuriyet‟in İlanı, Türkler, Cilt 16, s.620-621 47 Dursun Gök, İkinci Büyük Millet Meclisi ve Faaliyetleri, Selçuk Üniversitesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), 1991,
s.7-8 48 Salih Sıngıl, İkinci Dönem Tokat Milletvekilleri ve Meclisteki Faaliyetleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),