Η ανάλυση λόγου ως εργαλείο της πολιτικής ανάλυσης

Λόγος και Πολιτική ανάλυση

Dr Dimitris

Trimithiotis AMU-LAMES-CNRS

[email protected]

Η ανάλυση λόγου ως εργαλείο της πολιτικής ανάλυσης

Προς ένα ορισμό του «λόγου» ...

• Ο ορισμός του “λόγου” ως αντικείμενο των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών προϋποθέτει τον διαλεκτικό συσχετισμό μεταξύ των ενδογενών και των εξωγενών στοιχείων του λόγου.

• Ένας τέτοιος ορισμός παραπέμπει σε τρεις βασικές αποδοχές που αφορούν το λόγο και τις ιδιότητες του :

1) Ο λόγος ως ερμηνεία της πραγματικότητας2) Ο λόγος ως κατασκευή της πραγματικότητας3) Ο λόγος ως κοινωνική διαδραστική διαδικασία


• Ερμηνεία της πραγματικότητας

O λόγος (ένα κείμενο, μια προφορική ομιλία, ένας νόμος, κτλ.) θεωρείται ως η υλική υπόσταση ενός κοινωνικού φαινομένου που αντανακλά την κοινωνική πραγματικότητα μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα το κοινωνικό φαινόμενο.


• Κατασκευή της πραγματικότητας

Ο λόγος είναι παράγοντας που δρα πάνω στην διαδικασία κατασκευής της πραγματικότητας, αναπαράγοντας, διαμορφώνοντας ή αναιρώντας νοηματικά δεδομένα της πραγματικότητας.


• Διαδραστική κοινωνική διαδικασία

Ο λόγος είναι το αποτέλεσμα της διαδραστικής σχέσης μεταξύ διαδικασίας παραγωγής και διαδικασίας λήψης του, η οποία εμπλέκει κοινωνικούς δρώντες, κοινωνικές δομές και αξίες.

Μέθοδοι Ανάλυσης Πολιτικού Λόγου

• Αυτόματη ανάλυση κειμένωνΛεξικομετρίαΘεματική Ανάλυση περιεχομένου

Μέθοδοι Ανάλυσης Πολιτικού Λόγου

• Ανάλυση χωρίς λογισμικά Η θεωρία του εκφερόμενου λόγουΠραγματολογία ή θεωρία των γλωσσικών πράξεων

Το παράδειγμα των πολιτικών προγραμμάτων των ευρωεκλογών του 2009

Η έρευνα : Συγκριτική προσέγγιση : Ανάλυση των προγράμματων των ευρωπαϊκών εκλογών του 2009 και της διαδικασίας παραγωγής τους, μέσα από τη μελέτη περίπτωσης τριών ευρωπαϊκών κομμάτων (ΕΛΚ, ΕΣΚ, ΕΕΑ) και των αντίστοιχων γαλλικών (UMP, PS, PCF) και κυπριακών (ΔΗΣΥ, ΕΔΕΚ, ΑΚΕΛ) μελών τους.


• Η Πολιτική προϋποθέτει την συνύπαρξη μιας ή και περισσοτέρων ομάδων ατόμων και τις διαδικασίες, πρακτικές και γνωστικές, που αφορούν στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση της οργάνωσης αυτής της συμβίωσης.

• Άρα ο ορισμός της πολιτικής εμπερικλείει δύο διαστάσεις :

Πραξεολογική Διάσταση Γνωστική Διάσταση

• Η ανάλυση λόγου ως επί μέρους μέθοδος πολιτικής ανάλυσης επικεντρώνεται στην γνωστική διάσταση της Πολιτικής.

Δείκτες συγκριτικής ανάλυσης :

Χρονικός Δείκτης Δείκτης της εκφοράς Θεματικός δείκτης



• Ομοιότητες μεταξύ των προγραμμάτων :

Εξειδικευμένος-τεχνοκρατικός λόγος («αδιαμφισβήτητος»), ο οποίος χαρακτηρίζεται από την κινδυνολογία:

- απουσία του «ομιλητή»

- αναφορά σε απόψεις και διαγνώσεις μη-πολιτικών οργανισμών (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οίκους αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, κτλ).

Το παράδειγμα των πολιτικών προγραμμάτων των ευρωεκλογών του 2009 Αποσπάσματα από προγράμματα :

«(…) Σύμφωνα με την έκθεση Stern, οι απαραίτητες δαπάνες για τη κλιματική σταθεροποίηση είναι σημαντικές αλλά διαχειρίσιμες. Η οποιαδήποτε καθυστέρηση θα είναι επικίνδυνη και πολύ πιο δαπανηρή (…) Η διακρατική ομάδα των ειδικών (GIEC) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι (...) Επιστημονικές αποδείξεις καταδεικνύουν ότι (…) Όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι εάν δεν υπάρξει άμεση δραστηριοποίηση, ακόμα και τα πιο αισιόδοξα σενάρια προβλέπουν την αμετάκλητη υπερθέρμανση της γης (…)»


• Διαφοροποιήσεις μεταξύ προγραμμάτων :

Σύμφωνα με την κομματική προέλευση των προγραμμάτων

(Πχ. πώς εκλαμβάνονται την οικονομική κρίση, δόμηση της ρητορικής των προγραμμάτων)


• Αποσπάσματα προγραμμάτων Δεξιάς:

“Η Ευρώπη δεν απέφερε μόνο την ειρήνη, την ελευθερία, τη σταθερότητα, αλλά εγκαθίδρυσε επίσης ένα κλίμα αλληλοκατανόησης, συνεργασίας και ευημερίας χωρίς προηγούμενο.”

“Η συνεργασία όλων μας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της περιόδου της κρίσης και των οικονομικών δυσκολιών.”

“Μόνο έτσι θα είμαστε σε θέση να διατηρήσουμε την ευημερία του καθενός και να προστατεύσουμε το μέλλον του συστήματος μας.”


• Αποσπάσματα προγραμμάτων Αριστεράς :

“Οι πολιτικές των χαμηλών μισθών και της επισφαλής απασχόλησης από τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών έχουν εξαθλιώσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα”

“Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια χρηματοπιστωτική, οικονομική και κοινωνική κρίση, μια κρίση ολόκληρου του συστήματος που συνεχίζει να μεγαλώνει μέρα με τη μέρα.”

“Θα διεκδικήσουμε μια δυνατή κοινοβουλευτική ομάδα έτσι ώστε να μπορέσουμε να αλλάξουμε την Ευρώπη”


• Διαφοροποιήσεις μεταξύ προγραμμάτων :

Σύμφωνα με την γεωγραφική προέλευση των προγραμμάτων

(Πχ. πώς τα τοπικά κόμματα συνδέονται με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, θεματικές των προγραμμάτων)


• Αποσπάσματα κυπριακών προγραμμάτων :

« Ο Δημοκρατικός Συναγερμός αταλάντευτα προσηλωμένος στην ευρωπαϊκή ιδέα, μέσα από τη μεγάλη οικογένεια του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), έχει θετικά συμβάλει στην εξέλιξη της ΕΕ »

« Εμείς με την Ομάδα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και προοδευτικές δυνάμεις, συμμαχήσαμε με τα συμφέροντα των πολλών »


• Αποσπάσματα γαλλικών προγραμμάτων :

“Να διαδώσουμε παντού όπου εκπροσωπούμαστε τη μέθοδο και το όραμα της πολιτικών ενεργειών του Νικολά Σαρκοζί ”

“Κάθε ψήφος για το Αριστερό Μέτωπο, τις 7 Ιουνίου, θα είναι πρώτα και κύρια μια “κόκκινη κάρτα” για τον Νικολά Σαρκοζί και τις πολιτικές του”


• Διαλεκτική μεταξύ ομοιοτήτων και διαφοροποιήσεων των προγραμμάτων

Τα κυπριακά προγράμματα παρουσιάζουν περισσότερες ομοιότητες με τα ευρωπαϊκά παρά τα γαλλικά (Το παράδειγμα της θεματικής δομής των προγραμμάτων).

Σειρά εμφάνιση

ς

Τίτλοι κεφαλαίων (Προγράμμα ΔΗΣΥ)

1 Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και Κυπριακό2 Δημιουργώντας ευημερία για όλους3 Καταπολεμώντας την κλιματική αλλαγή4 Η δημογραφική πρόκληση και η γήρανση

του πληθυσμού5 Η Ευρώπη πρωταγωνιστής στη διεθνή

σκηνήΣειρά

εμφάνισηςΤίτλοι κεφαλαίων (Πρόγραμμα ΕΛΚ)

1 Δημιουργώντας ευημερία για όλους2 Κάνοντας την Ευρώπη ένα μέρος πιο

ασφαλές3 Καταπολεμώντας την κλιματική αλλαγή4 Αναχαιτίζοντας την δημογραφική

πρόκληση5 Ενώνοντας την Ευρώπη στην παγκόσμια

σκηνή


• Διαλεκτική προγραμμάτων και διαδικασίας παραγωγής τους

Ενώ τα κυπριακά προγράμματα παρουσιάζουν περισσότερες ομοιότητες με τα ευρωπαϊκά παρά τα γαλλικά, η συμμετοχή των κυπριακών αντιπροσωπειών στις διαδικασίες παραγωγής των ευρωπαϊκών προγραμμάτων κρίνεται ως παθητική σε αντίθεση με τις γαλλικές που εμφανίζεται ως ενεργητική.

Πολιτικό πεδίο

Πολιτικά

νοήματα

Πολίτες-

Ψηφοφόροι

Πολιτικά νοήματα

ΨηφοφόροιΔιαδικασία Παραγωγής

Πολιτικό πεδίο

Γενική Βιβλιογραφία

• Ιωσηφίδης Θεόδωρος, «Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες», Αθήνα, 2008, Εκδόσεις Κριτική.

• Παπαγιώργης Κωστής, (πρόλογος και μετάφραση) Κείμενα Σημειολογίας: Μπενβενίστ, Μπάρτ, Ντεριντά, Πίρς, Φουκώ, Αθήνα, 1981, Εκδόσεις Νεφέλη.

• Φουκώ Μισέλ, « Η τάξη του λόγου » (μτφρ. Μ. Χρηστίδης), 1970, Αθήνα, Εκδόσεις Ηριδανός.

• Austin J. L. «How to Do Things With Words», Oxford, 1962, Oxford University Press.

• Fairclough Norman, Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research, London, 2003, Routledge.

• Searle J. R. «Speech Acts. An Essay in the Philosophy of Language», Cambridge, 1969, Cambridge University Press.

Λόγος και Πολιτική ανάλυση

Dr Dimitris

Trimithiotis AMU-LAMES-CNRS

[email protected]

Η ανάλυση λόγου ως εργαλείο της πολιτικής ανάλυσης

Η ανάλυση λόγου ως εργαλείο της πολιτικής ανάλυσης

Documents