Activiteitenverslag Sig 2016
2
Inhoud
Woord vooraf ...................................................................................... 3
Voorstelling Sig
1. Naam en missie ......................................................................... 5
2. Werking .................................................................................... 6
3. Organogram ............................................................................. 7
Algemene Vergadering en Raad van Bestuur ............................... 8
Afgevaardigd Bestuur ................................................................ 8
Personeel ................................................................................. 8
Adviesraden en redactie ............................................................. 12
4. Participanten ............................................................................. 14
5. Erkenning en subsidiëring .......................................................... 15
6. Samenwerkingsverbanden ......................................................... 16
7. Lidmaatschappen ...................................................................... 16
Werking 2016
1. Vorming professionele hulpverleners ........................................... 17
2. Breedmaatschappelijke vorming ................................................. 38
3. Vorming op maat ...................................................................... 51
4. Sensibilisering ........................................................................... 53
5. Publicaties en producties ............................................................ 57
6. Tijdschrift Signaal ...................................................................... 62
7. Docudienst ............................................................................... 64
8. Wetenschappelijk onderzoek ...................................................... 69
9. Website, nieuwsbrief en ICT ........................................................ 80
10. Sig in de pers en op verplaatsing ................................................ 81
Activiteitenverslag Sig 2016
3
Woord vooraf
Het eerste volle jaar in een nieuwe omgeving en een nieuwe infrastructuur zit
erop. Volgens Viviane Vermeiren zijn we “goed geland in Gijzegem”.
Sig heeft zich weer in de bekende verscheidenheid getoond. Hiervan is dit
jaarverslag een getuige. De medewerkers hebben alweer enthousiast en met
soms schijnbaar onuitputtelijke energie een werking op poten gezet die onze
diverse publieken moet bekoren. Ze kregen daarbij hulp van een onuitputtelijke
resem sprekers, wetenschappers, werkgroepcoördinatoren, vrijwilligers, enz.
Allemaal verdienen zij daarvoor onze grote appreciatie
En toch… Een onverdeeld succes lijkt dit eerste jaar op het eerste gezicht nog
niet te zijn. Terwijl het aantal en de variatie van de activiteiten rijker zijn dan
vroeger moeten we een ernstige terugval noteren van het aantal deelnemers
aan vorming voor professionele hulpverleners. Wat verklaart dan deze erosie?
Ligt het aan het alsmaar groter wordende aanbod van alternatieven op de
vormingsmarkt? Aan de beperktere middelen die voorzieningen en zelfstandigen
kunnen besteden aan vorming? Kan de teruggang niet te wijten zijn aan onze
veranderende tijd, waarin het steeds minder voor de hand ligt om eropuit te
trekken voor het volgen van studiedagen enz. ten voordele van het elektronisch
communicatieverkeer? En wat met de e-vorming via elektronische
nieuwsbrieven, focusgroepen, video-conferencing en webinars?
We hebben ook nog geen idee van de juiste impact van ons verhuisavontuur op
de opkomst van de professionele hulpverleners voor onze activiteiten. Zijn de
veranderde afstanden tot het Sig-huis de oorzaak? Liggen de verkeersperikelen
rond de stad Aalst mee aan de basis?
Toch blijkt het ingroeien in een nieuwe regio en een nieuwe gemeenschap vlot
te verlopen, want er is een mooie belangstelling van de ruime buurt en zeker
van de andere voorzieningen op de site (ouderenzorg, onderwijs, enz.).
Er blijven dus veel vragen en onzekerheden. Een ernstige analyse van alle
aspecten en een bezinning dringen zich op.
Activiteitenverslag Sig 2016
4
De plannen van de Vlaamse Regering met een nieuw decreet op het sociaal-
cultureel werk nemen blijkbaar meer tijd in beslag dan eerst bedoeld. Ook zij
zijn voor Sig en voor Vijftact een bron van onzekerheid.
In de schoot van Sig werd alvast een veranderingsproject opgezet met als
projectnaam Sig 2.0 in 2020. Onder de dynamische leiding van Viviane
Vermeiren denken alle betrokkenen mee op een positieve en creatieve manier
over de toekomst van Sig, op zoek naar hoe we een maatschappelijk relevante,
eigentijdse en financieel gezonde organisatie kunnen blijven met als doel een
stevig plan.
Uitdagingen genoeg dus.
Herman Van Hove
Voorzitter Sig
Activiteitenverslag Sig 2016
5
Voorstelling Sig
1. Naam en missie
De missie van Sig luidt als volgt:
Sig bevordert de levenskwaliteit van personen met beperkingen en hun omgeving via inclusie en integratie.
Levenskwaliteit duidt op gevoelens van voldoening en welzijn die iemand in
zijn leven ervaart en op de mate waarin hij ambities en wensen kan
waarmaken.
Beperkingen kunnen zich voordoen in de verstandelijke, zintuiglijke,
motorische, emotionele of psychosociale ontwikkeling en/of op het gebied
van communicatie, leren en gezondheid. Sig focust op de mogelijkheden,
ondanks de handicap of stoornis.
Inclusie en integratie zijn elkaar aanvullende begrippen. Inclusie duidt op de
inspanningen waarvoor de samenleving in al haar geledingen
verantwoordelijk is. Integratie duidt op de inspanningen die een persoon en
zijn directe omgeving zelf leveren.
De dagelijkse realiteit stelt echter grenzen aan de realisatie van dit ideaal. Sig
maakt zich sterk in het verleggen van deze grenzen en zet gespecialiseerde
krachten en werkvormen in om de maatschappij te sensibiliseren, om
participatie te stimuleren, om ontmoeting te creëren en om de expertise en
competentie te verhogen. Het doelpubliek bestaat uit individuele burgers,
organisaties uit het maatschappelijke middenveld en deskundigen werkzaam in
de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector.
Sig gelooft in een veranderbare samenleving en in de mogelijkheden van elke
persoon, vertrekkend vanuit wederzijds respect, betrokkenheid en gelijk-
waardigheid.
Activiteitenverslag Sig 2016
6
2. Werking
Werking voor professionele hulpverleners
Sig vindt het belangrijk de expertise en competentie te verhogen van
hulpverleners die beroepsmatig werken aan de inclusie, integratie en revalidatie
van mensen met beperkingen.
Professionele hulpverleners vormen een onmiskenbare schakel in het
bevorderen van de levenskwaliteit van personen met beperkingen. De constant
evoluerende wetenschappelijke inzichten in de diagnostiek en behandeling
zorgen ervoor dat iedereen in het werkveld - pas of lang afgestudeerd -
overtuigd is van de noodzaak van permanente vorming en bijscholing.
Om hieraan tegemoet te komen organiseert Sig o.a. studiedagen, workshops,
bijscholingscyclussen, intervisiewerkgroepen en symposia voor professionele
hulpverleners uit de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector. Verder
verspreidt Sig het vaktijdschrift Signaal, geeft Sig educatief materiaal uit
(publicaties en producties) en stelt Sig gespecialiseerde informatie en
documentatie ter beschikking. Tot slot stimuleert en coördineert Sig
praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek.
Breedmaatschappelijke werking
Minstens tien procent van de westerse bevolking gaat door het leven met een
handicap of stoornis. Iedereen moet met beperkingen kunnen leven en omgaan.
Sig streeft naar een maatschappij die een correct beeld heeft over kinderen,
jongeren, volwassenen en ouderen die kampen met problemen in hun
functioneren. Sig wil ertoe bijdragen dat ze volwaardig aan de samenleving
kunnen deelnemen.
Een positieve houding tegenover mensen met beperkingen speelt een
belangrijke rol. Onwetendheid is echter voor velen een grote struikelblok.
Onbekend is nog altijd vaak onbemind. Sig wil de maatschappij dan ook
informeren hoe ze kan omgaan met personen met beperkingen en zo veel
mogelijk mensen sensibiliseren voor de inclusie- en integratiegedachten.
Activiteitenverslag Sig 2016
7
Om dat doel te bereiken, organiseert Sig onder andere infomiddagen en -
avonden, cursussen, debatten en ontmoetingsmomenten. Sig ontwikkelt ook
zelf projecten, publiceert boeken, brochures en dvd’s, beheert een docudienst
en verspreidt een nieuwsbrief. Deze werking is bedoeld voor alle
geïnteresseerden en betrokkenen.
Ten slotte begeleidt en adviseert Sig allerlei organisaties (verenigingen,
openbare diensten, bibliotheken, provinciebesturen, enz.) met vragen over
inclusie en integratie.
3. Organogram
Activiteitenverslag Sig 2016
8
Algemene Vergadering en Raad van Bestuur
De Raad van Bestuur van Sig vzw is samengesteld uit de volgende personen:
Leen Cautereels
Marc Claeys
Marc Colson
Ann Coppieters
Trees De Wael
Dirk florin
Lieve Haverbeke
Jo Rigole
Jan Rodts
Jan Scheiris
Stefaan Singelée
Pieter Vanvolsem
Marleen Verbeke
Herman Van Hove
Steven Wellekens
De Algemene Vergadering is samengesteld uit de leden van de Raad van Bestuur
en de volgende personen:
Jacques Adriaens
Sandra Adriaens
Chantal Betrains
André Bosman
Siska Cauwe
Liesbeth Crommen
Walter d’Haenens
Jan De Smet
Maia DeWymmer
Erwin Franceus
Luc Ghyselinck
Marc Lambrecht
Heidi Pollier
Bart Portier
Chris Sijbers
Herman Theeten
Hugo Van de Veire
Anne Van Haesendonck
Evelyne Verstraete
Bart Volders
Afgevaardigd Bestuur
Het Afgevaardigd Bestuur wordt gevormd door Leen Cautereels, Marc Colson, Ann
Coppieters, Lieve Haverbeke, Jo Rigole, Herman Van Hove en Steven Wellekens.
Het Afgevaardigd Bestuur komt tweemaandelijks samen, in aanwezigheid van
directeur Viviane Vermeiren.
Personeel (d.d. 31/12/2016)
Directeur
Viviane Vermeiren (38/38)
- algemene coördinatie, medewerkersbeleid en kwaliteitszorg
- vorming professionele hulpverleners
Stafmedewerkers
Geert Andries (38/38)
- publicaties en tijdschrift, website en externe communicatie
- wetenschappelijke onderzoeksprojecten
- preventieadviseur en netwerkbeheerder
Activiteitenverslag Sig 2016
9
Jolien Leclercq (30,5/38)
- vorming professionele hulpverleners
Jozefien Maertens (23/38)
- vorming professionele hulpverleners
Sarah Persyn (23/38)
- documentatie en informatie
Sabine Willaert (19/38)
- breedmaatschappelijke vorming
Administratieve en logistieke medewerkers
Pieter Vermeiren (30,5/38)
- organisatie activiteiten, inschrijvingsadministratie en ICT-ondersteuning
- public relations
Katia Casier (30,5/38)
- onthaal, bestellingen publicaties, verhuur zalen en administratie
Vanessa De Grauwe (30,5/38)
- onthaal, facturatie en administratie
Fatoumata Sow (29/38)
- onderhoud
Logistiek medewerker (38/38)
- i.s.m. OCMW Aalst (artikel 60-tewerkstelling)
Verder kunnen we rekenen op de vrijwillige medewerkers Björn Callens, Paul
Calmeyn, Greet De Muynck, Myriam Declercq, Els Serras, Paula Van den Hauwe
en Clemence Van Brantegem.
Activiteitenverslag Sig 2016
10
Vorming, training en opleiding
De medewerkers van Sig volgden in 2016 de onderstaande vormingen:
Onderwerp Organisatie + datum Gevolgd door
Juridische aspecten 2016 Sociare
8 januari 2016 Viviane Vermeiren
Workshop Nieuwsbrieven versturen met Mailchimp
Gemeente Destelbergen
23 februari en 1 maart 2016
Pieter Vermeiren
Boeklancering ‘Bouwstenen voor een
cultuursensitieve zorg- en
welzijnsorganisatie’
VIVO
9 maart 2016 Jozefien Maertens
Commercieel denken in de
non-profit en publieke sector
Escala
21 april 2016
Geert Andries en
Pieter Vermeiren
Trends als basis voor
innovatie
Koen Steuperaert
17 mei 2016 Sabine Willaert
LEAN in de gezondheids- en welzijnszorg
HoGent
6 juni 2016 Viviane Vermeiren
Sociaal-cultureel werk in
digitale transformatie
Socius
9 juni 2016 Pieter Vermeiren
Ontdek je talenten Impuls vzw
14 juni 2016 Geert Andries
Coachen naar verandering: Het Brugse model
Hogeschool Gent
16 september 2016 Viviane Vermeiren
Brandpreventie Provikmo
29 september 2016 Geert Andries
Fondsenwerving Escala
12 en 19 oktober 2016 Viviane Vermeiren
NAH Symposium Sig
14 oktober 2016
Geert Andries, Jolien Leclercq,
Jozefien Maertens en Sabine
Willaert
Vloek of zegen? Marketing in SKW
Socius
17 en 24 oktober, 7, 21
en 25 november 2016 en 16 januari 2017
Pieter Vermeiren
Multifunctioneren met
multimedia
VSPW
18 oktober 2016 Sarah Persyn
Sterker op het werk door verbindende communicatie
VIVO
7 en 14 november 2016 Jolien Leclercq
Activiteitenverslag Sig 2016
11
Onderwerp Organisatie + datum Gevolgd door
Inspiratiedag
‘Hoe mensen met een
migratieachtergrond bereiken?’
Vijftact
15 november 2016
Geert Andries, Viviane
Vermeiren en Sabine Willaert
Geweldloos en verbindend
communiceren
De Onderstroom
30 november, 8, 15 en 21 december 2016
Geert Andries
Opfrissingscursus EHBO Sig
2 december 2016
Geert Andries, Katia Casier en
Viviane Vermeiren
Twee vormingsmomenten werden collectief georganiseerd in Sig voor alle
medewerkers en vrijwilligers:
Zorgvernieuwing: nieuwe
begrippen en tendensen
Gezin en Handicap
12 mei 2016 Alle medewerkers
Ergonomie op de werkplek Provikmo
29 juni 2016 Alle medewerkers
In september werd een intern vormingsprogramma georganiseerd waarin medewerkers opgebouwde deskundigheid door vorming of ervaring doorgaven aan de andere collega’s. De topics werden gezamenlijk vastgelegd.
Activiteitenverslag Sig 2016
12
Adviesraden en redactie
Adviesraad Vorming en opleiding
Voorzitter
Jo Rigole
Leden
Ann Coppieters, Liesbet Crommen, Els De Jaegher, Jean-Pierre De Maître, Lucia Vaes,
Kris Vanden Bempt, Martine Van der Linden, Herman Van Hove, Pieter Van Volsem,
Bart Volders, Petra Warreyn en medewerkers Sig
De Adviesraad Vorming en opleiding geeft advies en sturing op het vlak van
vorming en opleiding voor professionele hulpverleners werkzaam in de
ambulante revalidatie en aanverwante sectoren. De adviesraad vergadert
tweemaandelijks. Op de agenda staan o.m. behoeftedetectie, prospectie en
programmering, en evaluatie van de activiteiten. De adviesraad focust op de
sector ‘ambulante revalidatie’. Van daaruit worden ook de meeste activiteiten
geprogrammeerd, al staan de meeste initiatieven ook open voor andere
geïnteresseerden. Voor de organisatie van specifieke activiteiten voor andere
sectoren werken we samen met een netwerk van belangrijke contactpersonen
uit die sectoren. Zij kunnen feedback geven over opleidingsnoden en -vragen.
Redactie Signaal
Hoofdredacteur
Herman Van Hove
Kernredactie
Geert Andries, Dieter Baeyens, Annemie Desoete, Jo Rigole, Hilde Roeyers, Romain Van
De Voorde, Hilde Van Waelvelde, Kristel Verdeyen, Petra Warreyn en Inge Zink
Adviesraad
Jean-Pierre Fryns, Pol Ghesquière, Tine Van Damme, Evert Thiery en Martine Vanryckeghem
SIGnaal is in de loop der jaren uitgegroeid tot een kwartaaltijdschrift met een
ruim aanbod, relevant voor de praktijk van de revalidatie en het netwerk waarin
die zich afspeelt. Dit omstrijkt de diagnose en behandeling van personen met
ontwikkelingsstoornissen, neuropsychologische en neurologische stoornissen
vanuit een biopsychosociale benadering en de daarmee samenhangende
belevingsaspecten. Inclusie en integratie staan centraal. Eind 2004 sloegen de
redacties van SIGnaal en Significant, het elektronisch wetenschappelijk
tijdschrift van Sig, de handen in elkaar. SIGnaal werd Signaal: Significant voor
de professionele hulpverlener. Elk nummer zit boordevol informatie: artikels
klinische praktijk, onderzoeksartikels, verslagen van congressen, een
forumrubriek, recensies, een vormingsagenda, enz.
Activiteitenverslag Sig 2016
13
Adviesraad Wetenschappelijk Onderzoek
Voorzitter
Steven Wellekens*
Leden
Caroline Andries (VUB) - Inge Antrop (UGent) - Dieter Baeyens* (KU Leuven) - Ivo
Bernaerts* (Thomas More Antwerpen) - Caroline Braet (UGent) - Paul Corthals*
(UGent & HoGent) - Marieke Coussens (Arteveldehogeschool) - Marina Danckaerts
(KU Leuven) - Peter Paul De Deyn (UAntwerpen) - Miet De Letter (UGent) - Leo De
Raeve (Onici) - Greetje Desnerck* (Howest) - Annemie Desoete* (UGent &
Arteveldehogeschool) - Pol Ghesquière (KU Leuven) - Hans Hellemans (UAntwerpen)
- Christophe Lafosse (KU Leuven) - Wouter Lambrecht (PC Caritas) - Bea Maes (KU
Leuven) - Jarymke Maljaars (KU Leuven) - Mieke Meirsschaut (Artevelde-hogeschool)
- Emmanuël Nelis (KAS/AZ Sint-Lucas Brugge) - Jo Rigole (Sig)* - Herbert Roeyers
(UGent) - Hilde Roeyers* (Vives) - Mark Schittekatte (UGent) - Stefaan Singelée
(Federatie CAR) - Evert Thiery (UGent) - Wim Tops (RUGroningen) - John Van Borsel
(UGent) - Gunther Van Bost (UGent) - Saskia van der Oord (KU Leuven) - Herman
Van Hove* (Sig) - Karla Van Leeuwen (KU Leuven) - Hilde Van Waelvelde* (UGent)
- Dirk Van West (UAntwerpen & VUB) - Martine Vanryckeghem (UC Florida) - Viviane
Vermeiren* (Sig) - Guy Vingerhoets (UGent) - Petra Warreyn* (UGent) en Inge Zink
(KU Leuven)
Eén van de doelstellingen van Sig bestaat erin het professionele
(revalidatie)werk wetenschappelijk te onderbouwen. Sig wil de samenwerking
tussen onderzoekers en veldwerkers stimuleren. In de praktijk is er namelijk wel
nood aan, maar geen tijd voor dergelijk onderzoek en in researchprogramma's
is de praktijkbetrokkenheid soms onderbelicht. Sig vervult deze rol mede met
de steun van de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie.
In de loop van vorig jaar voltrok zich de vernieuwing van de werking, via twee
nieuwe organen: het Wetenschappelijk Platform en het Wetenschappelijk
Netwerk. We vonden heel wat onderzoekers bereid om (blijvend) bij te dragen
tot de wetenschappelijke werking van Sig. Dertien nieuwe leden sloten aan.
Het Wetenschappelijk Platform (leden hiervan zijn hierboven aangeduid met *)
heeft de intentie om twee keer per jaar bijeen te komen om nieuwe
onderzoeksprojecten te bespreken en de lopende projecten op te volgen. Het
biedt hen ook de mogelijkheid om onderzoekers/wetenschappers van andere
instituten te ontmoeten en in Sig een kanaal te vinden voor de realisatie van de
maatschappelijke meerwaarde van het onderzoek. Het Wetenschappelijk
Netwerk is een breder netwerk van wetenschappers dat Sig kan aanspreken om
mee te werken of feedback te geven op zaken van het Wetenschappelijk
Platform.
Activiteitenverslag Sig 2016
14
4. Participanten
Alle vzw's uit de ruime welzijns- en gehandicaptensector kunnen jaarlijks Sig-
participant worden. In ruil voor een vast bedrag krijgen ze een aantal voordelen:
reductie op de deelnemersprijs voor tal van workshops en studiedagen, deelname
aan intervisiewerkgroepen (CAR) aan gereduceerde prijs, reductie bij ‘Gebruik
infrastructuur Sig’ en een gratis abonnement op het tijdschrift Signaal. De bijdrage
en voordelen van het participantschap gelden per kalenderjaar.
De volgende vzw's tekenden in januari 2016 in als participant: 35 Centra voor
Ambulante Revalidatie (CAR) en 3 andere vzw’s.
CAR Aalst R. De Hert
CAR Aartrijke-Zedelgem ‘t Veld
CAR Beveren ‘t Vlot
CAR Bree
CAR Brugge De Kade
CAR Brussel De Poolster
CAR Brussel
CAR Buggenhout
CAR Deinze Ter Kouter
CAR De Steijger Destelbergen
CAR Drongen Bolt
CAR Eeklo Klimop
CAR Ninove De Locomotief
CAR Lede De Springplank
CAR Gent Sint-Lievenspoort
CAR Gent Impuls
CAR Geraardsbergen Horizon
CAR Halle Land van Halle, Pajottenland
CAR Ieper De Klinker
CAR Knokke-Heist De Klinker
CAR Kortrijk Overleie
CAR Kortrijk Heule Accent
CAR Oostakker
CAR Oostende Stappie
CAR Oudenaarde Ter Eecken
CAR Roeselare
CAR Kortrijk Rollegem De Kindervriend
CAR Ronse Werken Glorieux
CAR Sint-Niklaas Het Veer
CAR Tienen DAT
CAR Torhout Sint-Rembert
Activiteitenverslag Sig 2016
15
CAR Wetteren De Schakel
CAR Wuustwezel Noorderkempen
CAR Zele Kapelhof
CAR Zottegem Wegwijs
Arteveldehogeschool, Gent
Centrum voor Ontwikkelingstherapie, Roeselare
Ziekenhuis Inkendaal, Vlezenbeek
Overzicht van het aantal participanten 2008-2016
Centra Ambulante Revalidatie Andere vzw’s (non-profitsector)
2008 40 6
2009 41 6
2010 38* 4
2011 39 4
2012 37 4
2013 37 6
2014 35 4
2015 35 4
2016 35 3
* Drie centra werden in 2010 één vzw i.p.v. twee vzw’s (Buggenhout, Deinze en Sint-Niklaas).
5. Erkenning en subsidiëring
Ministerie van Cultuur
Sig vzw werd in 1993 door het Vlaams Ministerie van Cultuur erkend als
‘organisatie voor vormings- en ontwikkelingswerk voor bijzondere doelgroepen’.
Vanaf 1 januari 1997 werd Sig vzw erkend als ‘dienst voor sociaal-cultureel werk’
bij hetzelfde ministerie. De erkenning en subsidiëring gebeurde op basis van de
jaarlijkse realisatie van een aantal activiteitenpakketten. In 2003 werd het decreet
sociaal-cultureel volwassenenwerk opnieuw gewijzigd. Twee jaar bleef Sig
functioneren als dienst voor sociaal-cultureel werk. Vanaf 1 januari 2005 wordt
Sig erkend als lid van de federatie Vijftact, een federatie van vormingsdiensten
voor personen met een handicap en hun omgeving. Vijftact werd officieel
opgericht op 21 april 2004. De federatie groepeert vijf voormalige diensten voor
sociaal-cultureel werk: Sig, Centrum Zit Stil, Gezin en handicap, Vlaamse Dienst
Autisme en Fevlado Diversus. De opdracht van Vijftact is het ontwikkelen van
educatieve programma's en het aanbieden van aanvullende activiteiten op het
vlak van sensibilisatie, begeleiding en maatschappelijke activering. Dit alles moet
Activiteitenverslag Sig 2016
16
gericht zijn naar het brede (hoofdzakelijk niet-professionele) publiek. Onder
impuls van dit decreet richt de Sig-werking zich expliciet tot twee doelgroepen:
(1) professionele hulpverleners en (2) alle geïnteresseerden. Het nieuwe decreet
houdt ook een ommekeer in van een kwantitatieve naar kwalitatieve regelgeving.
Er wordt gewerkt met beleidsplannen en jaarprogramma's. Kwaliteitszorg wint
aan belang.
Momenteel is een ontwerptekst van alweer een nieuwe decreet sociaal-cultureel
volwassenenwerk goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Dit zou ingaan vanaf
1 januari 2018.
Provincie Oost-Vlaanderen
In 2014 werd de nominatum subsidie die Sig in het verleden kreeg via de
Provincie Oost-Vlaanderen overgeheveld naar het ministerie van Cultuur. Sig
krijgt deze subsidie (voorlopig) verder via de federatie Vijftact.
6. Samenwerkingsverbanden
Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie - Sig
doelstelling: het opzetten van projectmatig wetenschappelijk onderzoek in
samenwerking met verschillende universiteiten en hogescholen
Arteveldehogeschool - Sig
doelstelling: samenwerken aan projectmatig wetenschappelijk onderzoek,
maatschappelijke dienstverlening, permanente vorming en publicaties
Verder werkt Sig intensief mee in het Netwerk Leerproblemen Vlaanderen, het
Vlaams Forum voor Diagnostiek (lid van het Kwaliteitscentrum voor
Diagnostiek) en het ICF-platform.
7. Lidmaatschappen
Sig is lid van:
- Vijftact, Federatie van vormingsdiensten voor personen met een handicap
- Sociare, Federatie Werkgevers Sociaal-culturele sector (via Vijftact)
- Federatie voor Organisaties Volksontwikkeling (FOV) (via Vijftact)
- Vlaams Studie- en Documentatiecentrum voor vzw's (VSDC)
Activiteitenverslag Sig 2016
17
Werking 2016
1. Vorming professionele hulpverleners
Het vormingsaanbod richt zich tot professionele hulpverleners werkzaam in de
Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) en aanverwante sectoren. We
proberen zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de vormingsnoden van deze
sectoren. Op die manier willen we het verantwoord handelen (evidence based)
in de praktijk van de professionele hulpverlening ondersteunen.
Bij het opzetten van het programma hanteren we de principes van verantwoord
handelen. Drie factoren zijn hierbij belangrijk: (1) de mate waarin een
onderzoek, een therapeutische methode, een test, … wetenschappelijk
verantwoord is, (2) of en hoe deze in de klinische praktijk kan worden gebruikt
door hulpverleners, rekening houdend met de specifieke kenmerken en
vaardigheden van deze therapeuten, en (3) afgestemd op de kenmerken en
context van de specifieke cliënt.
Elke activiteit wordt door de deelnemers geëvalueerd. Via deze evaluaties
volgen we de kwaliteit van de vorming op en sturen we zo nodig bij.
De gros van de studiedagen wordt in vakantieperiodes georganiseerd (herfst,
krokus- en paasvakantie). Daarnaast plannen we telkens een aantal studiedagen
die plaatsvinden op gewone werkdagen. We noemen dit ‘studiedagen buiten de
vakantie’. Ook de workshops vinden meestal plaats op gewone werkdagen. Het
volledige aanbod verschijnt twee maal per jaar in een programmabrochure (juni
en november) die enkel online verschijnt. Een beknopte flyer wordt
rondgestuurd. Inschrijven gebeurt online via de website. Verder wordt het
aanbod bekendgemaakt via de elektronische nieuwsbrief, via aankondigingen in
tijdschriften, enz. In uitzonderlijke gevallen wordt een aparte promotiefolder
gemaakt, bijvoorbeeld voor het symposium Insigt.
Activiteitenverslag Sig 2016
18
Verder organiseren we ook studiedagen voor specifieke doelgroepen,
bijvoorbeeld voor zorgleerkrachten of medewerkers in de ouderenzorg. Dit
aanbod wordt via specifieke kanalen bekendgemaakt. Tot slot zijn er de
intervisiewerkgroepen: deze richten zich nagenoeg exclusief tot personeelsleden
van de CAR.
Hieronder volgt een overzicht van de georganiseerde activiteiten en het aantal
deelnemers in 2016. Verder in het verslag vindt u een globale overzichtstabel
van de deelnemersaantallen over de laatste jaren.
Studiedagen
Opzet en doelgroep
Organisatorisch vormen de studiedagen tijdens de vakantie telkens een geheel.
De aangeboden onderwerpen staan inhoudelijk echter los van elkaar. De meeste
studiedagen duren een hele dag, sommige maar een halve. Wanneer een
studiedag volzet is, wordt afhankelijk van het aantal mensen op de wachtlijst
onmiddellijk of op termijn een herneming overwogen. Als de herneming in
diezelfde vakantie valt, zijn de cijfergegevens over de hernemingen vermeld bij
de oorspronkelijk geplande studiedagenreeks. Valt de herneming buiten de
vakantie, dan staat ze vermeld bij de studiedagen buiten de vakantieperiode,
samen met studiedagen die per definitie buiten de vakantie werden
georganiseerd.
Studiedagen tijdens de vakantie (Krokus, Pasen en Herfst 2016) (in Gijzegem, tenzij anders vermeld)
Titel van de studiedag Begeleiding Deelnemers
8 februari
Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 20
Hilde Heuninck 50
Schrijfmotoriek bij kinderen met
ontwikkelingsstoornissen Karen Van Dyck 60
Logopedie bij jonge kinderen: stimuleren van communicatieve interactie en taal
Begga Van De Walle 50
9 februari
Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de
rekenwereld tot 100 Hilde Heuninck 50
Activiteitenverslag Sig 2016
19
Titel van de studiedag Begeleiding Deelnemers
Gender-identiteit
bij kinderen en jongeren
Joz Motmans, Beni
Monsecour en
Karlien Dhondt
20
Therapeutisch werken met kinderen en
gezinnen
Myriam Le Fevere de
Ten Hove 15
10 februari
Zeven denkstappen om een probleem op te lossen
Albert Janssens 45
Hoortraining anno 2016:
de technologie vereist maatwerk
Martine De Smit en
Bianka Vandaele 36
ICT-hulpmiddelen in de zorg:
mogelijkheden en valkuilen Sandrine De Coster 75
Het gebruik van digitale apps en tablets in de begeleiding van kinderen met dyslexie
Sandrine De Coster 31
Het gebruik van digitale apps en boeken in
de begeleiding van jonge kinderen met taalproblemen
Eddy Hoste 31
11 februari
Ontwikkelingsgericht werken met kinderen
vanuit Feuersteins gedachtegoed: een introductie
Albert Janssens 12
Aan de slag met het ESDM, een
ontwikkelingsgerichte benadering voor jonge kinderen met autisme
Katleen Smets 32
NAH in een ICF-kader: van hulpvraag tot
therapeutische aanpak
Wouter Lambrecht en
Koen Matthys 35
12 februari
Initiatie in de bewegingspedagogiek
gebaseerd op het werk van Veronica Sherborne
Véronique Goethals 12
Praktijksessie: Het gebruik van digitale apps
en tablets in de begeleiding van kinderen met dyslexie
Sandrine De Coster 6
Praktijksessie: Het gebruik van digitale apps
en boeken in de begeleiding van jonge kinderen met taalproblemen
Eddy Hoste 4
Versterken van sociale vaardigheden en
assertiviteit bij kinderen en jongeren Nathalie Haeck 30
4 april
EMDR: een effectieve behandelingsmethode
bij verwerking van traumatische ervaringen Leen Thys 13
Grootmotorische competentie bij kinderen: nieuwe Vlaamse normen voor de KTK
Matthieu Lenoir 11
‘Maak me niet down’: specifieke
kwetsbaarheden van mensen met downsyndroom
Karel De Corte 11
Gezin, ouderschap en opvoeding in een
migratiecontext Birsen Taspinar 20
Activiteitenverslag Sig 2016
20
Titel van de studiedag Begeleiding Deelnemers
5 april
Diagnostiek en behandeling van ADHD
vanuit een ontwikkelings- en contextperspectief: een update
Dieter Baeyens 48
Fysieke conditie meten en trainen bij
adolescenten en volwassenen met een verstandelijke beperking
Patrick Calders 24
Cijfers liegen soms! Rekenstoornissen: een
update sinds het M-decreet Annemie Desoete 39
5 april (Leuven)
NAH: iets anders Jeroen Walravens 13
Eet- en drinkmoeilijkheden bij kinderen met
een motorische beperking Chris Rampelbergh 15
ACT in Actie:
Acceptance and Commitment Therapy Francis Pascal-Claes 29
6 april
Werken met diep verstandelijke beperking en autisme
Steven Degrieck 26
Onverstaanbare kinderen snel en efficiënt
beter verstaanbaar maken a.d.h.v. de fonologische methode Hodson & Paden en
andere
Ingrid Herreman 50
Mogelijkheden en valkuilen van
casusbesprekingen in het kader van
intervisie
Joris Ghijsels 16
7 april
Emotieregulatie bij kinderen en
adolescenten Caroline Braet 37
Kwaliteitsstandaard voor de zorg voor kinderen en jongeren met ASS in de CAR:
Wat, waarom en hoe?
Herbert Roeyers 90
8 april
Andere zintuiglijke verwerking en autisme Steven Degrieck 29
Verdwaald in het dementiepaleis? Wegwijs
in symptomen, opsporing, aanpak en behandeling!
Sebastiaan Engelborghs 13
Ouderbegeleiding: opvoeden doe je zo!
Hoezo? Ilse Dewitte 18
31 oktober
Broddelen: een miskend probleem van
spraak en taal Caroline Moerenhout 36
Werkhouding bij kleuters Kaat Timmerman 50
2 november
Rekenen met RekenTrapperS in 1e, 2e en 3e
leerjaar. Hoofdrekenen met en zonder brug Sabine Hechtermans 65
Autismevriendelijke stappenplannen en
werkbladen maken Kobe Vanroy 48
Activiteitenverslag Sig 2016
21
Titel van de studiedag Begeleiding Deelnemers
Ontwikkelingsdysfasie (OD): theoretisch
kader, diagnostiek en behandeling Inge Zink 66
Talentgedreven werken met kinderen
Els Pronk 40
3 november
Maal- en deeltafels en beginnend breukenonderwijs in 2e en 3e leerjaar.
Inzichtelijk en automatiserend rekenen met RekenTrapperS
Sabine Hechtermans 42
Kennismaken met
Signs of Safety Petra Rozeboom 23
Heb ik een probleem dan? Ziektebesef en interventies bij hersenletsel
Arno Prinsen 28
Spanning in een nieuw samengesteld gezin
Lieve Cottyn 22
3 november (Leuven)
Kinderen/jongeren die na uni-/bilaterale
cochleaire implantatie niet evolueren zoals verwacht
Leo De Raeve 14
Wat als… spreken niet vanzelfsprekend is?
Communiceren met personen met ASS en een verstandelijke beperking (ComVoor)
Jarymke Maljaars 43
Verantwoord begeleiden van kinderen met leesproblemen of dyslexie
Luc Koning 111
4 november
Recente neurologische inzichten relevant
voor de revalidatie Evert Thiery 60
Onverstaanbare kinderen snel en efficiënt
beter verstaanbaar maken a.d.h.v. de
fonologische methode Hodson & Paden en andere
Ingrid Herreman 54
Invloed van context op de executieve
functies bij ADHD
Dieter Baeyens en
Loren Vandenbroucke 48
Behandeling van ernstig probleemgedrag
vanuit ‘Geweldloos verzet’ en ‘Nieuwe autoriteit’
Bart Colson 38
Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden):
- Taaldiagnostiek bij meertalige kinderen: een haalbare kaart (Charlotte Mostaert) (12 februari 2016)
- Kinderen en echtscheiding (Interuniversitair consortium FiTTiF) (7 april 2016)
Activiteitenverslag Sig 2016
22
Studiedagen buiten de vakanties 2016 (in Gijzegem, tenzij anders vermeld)
Titel van de studiedag (begeleiding) Datum Deelnemers
Waarom en hoe psychomotorische tests
gebruiken bij kinderen?
(Griet Dewitte en Hilde Van Waelvelde)
11 maart 31
Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de
rekenwereld tot 1000 (Hilde Heuninck) 13 mei 38
Rekenzwakke kinderen leren omgaan met kommagetallen (Hilde Heuninck)
30 september 28
Breuken zetten de rekenwereld op z’n kop
(Hilde Heuninck) 7 oktober 22
Psycho-educatie bij dyslexie – Aanpak gestoeld op empowerment, contextueel werken en het
biopsychosociaal model (ICF) (Nadja Brocatus)
18 oktober 22
Het biopsychosociaal model en ICF (International Classification of Functioning, Disability & Health) in
de gezondheids- en welzijnszorg (Dirk florin, Jo Lebeer, Nadja Brocatus)
27 oktober 66
Rekenzwakke kinderen leren omgaan met metend
rekenen en meetkunde (Hilde Heuninck) 10 november 46
Pesten bij kinderen en jongeren: informatie en advies voor leerlingenbegeleiders en hulpverleners
(Gie Deboutte)
15 november 24
Schrijfproblemen en schrijfmotoriek in het (buiten)gewoon lager onderwijs (Karen Van Dyck)
21 november 30
Autismevriendelijke ondersteuning in de psychiatrie
(Sylvie Carette) 29 november 19
MISC: ontwikkeling stimuleren bij baby’s, peuters en kleuters (Albert Janssens)
2 december 36
KiddyCAT, CAT en BigCAT: assessment en
therapeutische implicaties van spraakgeassocieerde attitude bij stotteren
(Martine Vanryckeghem)
6 december 14
Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden):
- Het biopsychosociaal model en ICF in de gezondheids- en welzijnszorg (Jo Lebeer, Nadja Brocatus en Dirk Florin) (18 februari 2016)
- Menselijke erfelijkheid en impact op de logopedische praktijk (Mieke Breuls, Greet Hens en Ann Swillen) (14 maart 2016)
- Onderzoek naar de cognitieve component bij stotterende kleuters, schoolkinderen en volwassenen aan de hand van de KiddyCAT, CAT en BigCAT (Martine Vanryckeghem) (15 maart 2016)
Activiteitenverslag Sig 2016
23
Aantal deelnemers studiedagen
In 2016 zijn er 65 studiedagen georganiseerd voor 2260 deelnemers.
Deelnemersaantallen (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Studiedagen Krokus 807 741 663 568 594
Studiedagen Pasen 863 779 461 525 502
Studiedagen Herfst 858 761 847 937 788
Subtotaal 2528 2281 1971 2030 1884
Studiedagen buiten vakantie 915 552 512 847 376
Totaal 3443 2833 2483 2877 2260
Procentuele samenstelling van de deelnemers aan studiedagen per sector (2016)
Deze cijfers moeten met enige nuancering bekeken worden. Er waren
problemen met onze inschrijvingssoftware, waardoor de gegevens over de
sector waar deelnemers tewerkgesteld zijn, niet correct doorgekomen zijn. De
onderstaande cijfers zijn berekend met terugwerkende kracht a.d.h.v. manueel
telwerk. Vanaf 2017 gebeurt de gegevensverzameling opnieuw automatisch bij
inschrijving. De categorie ‘Andere’ in deze tabel bevat wellicht nog veel mensen
met een zelfstandige praktijk.
Sector waarin deelnemers werken 2016
Bijzondere jeugdzorg 0,66 %
Centra voor Ambulante Revalidatie 39,59 %
CLB 3,56 %
COS 0,19 %
Geestelijke Gezondheidszorg 1,28 %
Gehandicaptenzorg kinderen 3,56 %
Gehandicaptenzorg volwassenen 1,56 %
Gezondheidszorg kinderen 1,23 %
Gezondheidszorg volwassenen 2,51 %
Hulpverlening NAH 0,85 %
Kinderopvang 0,38 %
Onderwijs (buitengewoon) 6,26 %
Onderwijs (gewoon) 3,18 %
Onderwijs (hoger en universitair) 1,8 %
Zelfstandige praktijk 13,51 %
Andere 19,86 %
Activiteitenverslag Sig 2016
24
Workshops
Opzet en doelgroep
De workshops worden op dezelfde manier geprogrammeerd als de studiedagen.
Het verschil met de studiedagen, die eerder gericht zijn op kennisverwerving en
bekendmaking van nieuwe methoden, is dat er hier in kleinere groepen gewerkt
wordt en dat de nadruk meer ligt op praktijk en het inoefenen van vaardigheden.
Workshops 2016
(in Gijzegem, tenzij anders vermeld)
Titel van de workshop (begeleiding) (plaats) Data Deelnemers
Intensieve bijscholingscyclus: behandelbasis bij
rekenmoeilijkheden (Hilde Heuninck) (Antwerpen) 20 januari 19
Behandelbasis binnen de rekenwereld tot 1000
(Hilde Heuninck) (Gent) 19 februari 11
Behandelbasis bij het gevorderd rekenen (Hilde Heuninck) (Antwerpen)
20 april 8
Hodson & Paden: onderzoek en behandeling van
onverstaanbare kinderen (Imma van de Wijer-Muris en Yvonne Draaisma)
25 januari,
25 februari en 25 maart
20
Stevig in je schoenen, lekker in je vel! De
psychosociale weerbaarheid van kinderen en jongeren versterken met de methode ‘Ho, tot hier
en niet verder…!’ (Jooske Kool)
1 en 2 februari 11
Spraakontwikkelingsdyspraxie, bekend of gekend: de theorie omgezet naar de praktijk
(Veerle Waelkens)
9 februari en
4 april 13
Het Foto-interview (Annelies de Hoop)
19 februari 18
Terugkomdag supervisie ICF
(Jan Scheiris en Dirk florin) 24 februari 14
Relaxatie voor kinderen met ontwikkelingsproblemen (Mark Liefhooghe)
4 en 18 maart 15
Taalpragmatiek bij kinderen: stimuleren van
taalgebruik en communicatievaardigheden (Begga Van De Walle)
7 maart 25
Circomotoriek als creatieve psychomotorische
vaardigheden (Rika Taeymans) 17 en 18 maart 15
Autisme bij (rand)normale begaafdheid voor
kinderen tot 12 jaar (Delphine Callewaert) 21 en 22 maart 9
De tablet in de remediëring en compensatie van schrijfmoeilijkheden: hands-on workshop voor
Android (alle modellen)
(Birger Destoop en Isabelle Vandevyvere)
7 april 10
Activiteitenverslag Sig 2016
25
Titel van de workshop (begeleiding) (plaats) Data Deelnemers
De tablet in de remediëring en compensatie van
schrijfmoeilijkheden: hands-on workshop voor iOS
(Birger Destoop en Isabelle Vandevyvere)
7 april 15
Basiscursus bewegingspedagogiek volgens
Veronica Sherborne (Level I/II)
(Véronique Goethals)
15 en 29 april, 25 november
18
Autisme in andere culturen
(Delphine Callewaert) 22 april 10
Hoe begeleid ik mensen met verlieservaring na een niet-aangeboren hersenletsel (NAH)? (Johan Maes)
3 en 27 mei 16
3e Supervisiewerkgroep ICF
(Jan Scheiris en Dirk Florin)
11 mei, 31 mei
en 20 juni 6
‘Moeilijke ouders bestaan niet’ Coachende vaardigheden voor professionele
hulpverleners (Anne Breda)
4 en 5 juli 12
EHBO-opfrissingscursus (Provikmo)
3 oktober 12
Training van de perspectiefnemingsvaardigheden
van kinderen met ASS (Sylvie Carette) 4 oktober 16
Psychotherapeutische begeleiding van personen
met NAH (Koen Browaeys, Pieter Jan De Schryver,
An Cornelis, Wouter Lambrecht en Guy Lorent)
17 oktober en 14 november
26
Scoren en interpreteren van de ScreeningTest
voor Cognitie en Communicatie (STCC)
(Frank Paemeleire)
31 oktober 17
Introduction to PROMPT Technique
(Karin Brinkmann)
7, 8 en 9
november 24
Gespreksvaardigheden voor paramedici: praktische
toepassingen in de contacten met ouders (Ernst Koster en Anouk Vanden Bogaerde)
7 en 18
november 15
Eetproblemen en autisme
(Thomas Fondelli)
17 en 22
november 25
Basistraining ADOS-2: modules 3 en 4 (Petra
Warreyn en Anne Vanderlinden) 24 november 10
Kloklezen, hoe problemen detecteren en begeleiden? (Veerle Van Vooren)
29 november 31
International Classification of Functioning,
Disability & Health (ICF): verdiepingsworkshop ( Nadja Brocatus Dirk florin)
29 november en
13 december 20
Toepassing van psychomotorische therapie en
relaxatietherapie in impulscontroletherapie (Mark Liefhooghe)
9 december 16
Relaxatie voor kinderen met
ontwikkelingsproblemen (Mark Liefhooghe)
15 en 16
december 15
EHBO-opfrissingscursus (Provikmo)
2 december 10
Activiteitenverslag Sig 2016
26
Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden):
- International Classification of Functioning, Disability & Health (ICF): verdiepingsworkshop (Jo Lebeer, Nadja Brocatus, Jan Scheiris en Dirk Florin) (24 maart en 21 april 2016)
- Differentiaaldiagnostiek en comorbiditeit autismespectrumstoornissen geactualiseerd volgens DSM 5 (Ilse Aerts) (14 en 15 april 2016)
- Dynamieken in groepstraining bij kinderen/jongeren (Hannes Verdru) (29 april 2016)
- Werken met het Nederlandstalig Dysartrieonderzoek voor Volwassenen (NDO-V) (Simonne Knujt) (23 juni 2016)
- Basisopleiding EHBO-hulpverlener (Provikmo) (19 en 26 september 2016)
Workshops voor leidinggevenden in de CAR 2016
Voor de leidinggevenden werkzaam in de CAR wordt elk jaar een afzonderlijk
aanbod georganiseerd. De onderwerpen zijn gekozen na bevraging bij de
doelgroep.
Titel van de workshop (begeleiding) Datum Deelnemers
Change management: “Hoe krijg ik ze zover?”
Over het introduceren van vernieuwing (Marina Van den Broeck)
20 oktober 12
Bouwen aan veerkracht om stress en burn-out te
voorkomen (Elke Van Hoof) 21 november 23
(Kans)armoede is… Deeltraject voor leidinggevenden (Wouter Cox)
28 november 35
Activiteitenverslag Sig 2016
27
Aantal deelnemers workshops
In 2016 zijn 35 workshops georganiseerd voor een totaal van 572 deelnemers.
Aantal workshops en totaal aantal deelnemers (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Aantal workshops 37 41 25 28 35
Totaal aantal deelnemers 703 704 570 454 572
Procentuele samenstelling van de deelnemers aan workshops per sector (2016)
Ook deze cijfers moeten met enige nuancering bekeken worden. Er waren
problemen met onze inschrijvingssoftware, waardoor de gegevens over de
sector waar deelnemers tewerkgesteld zijn, niet correct doorgekomen zijn. De
onderstaande cijfers zijn berekend met terugwerkende kracht a.d.h.v. manueel
telwerk. Vanaf 2017 gebeurt de gegevensverzameling opnieuw automatisch bij
inschrijving. De categorie ‘Andere’ in deze tabel bevat wellicht nog veel mensen
met een zelfstandige praktijk.
Sector waarin deelnemers werken 2016
Bijzondere jeugdzorg 0 %
Centra voor Ambulante Revalidatie 49,3 %
CLB 0,53 %
COS 0,53 %
Geestelijke Gezondheidszorg 1,58 %
Gehandicaptenzorg kinderen 2,11 %
Gehandicaptenzorg volwassenen 1,58 %
Gezondheidszorg kinderen 0,53 %
Gezondheidszorg volwassenen 3,17 %
Hulpverlening NAH 1,23 %
Kinderopvang 0 %
Onderwijs (buitengewoon) 6,69 %
Onderwijs (gewoon) 1,06 %
Onderwijs (hoger en universitair) 1,41 %
Zelfstandige praktijk 15,49 %
Andere… 14,78 %
Activiteitenverslag Sig 2016
28
Symposium
‘Sterk in mantelzorg: kapstokken voor hulpverleners’ Op donderdag 10 maart 2016 vond het symposium ‘Sterk in mantelzorg:
kapstokken voor hulpverleners’ plaats. Dit symposium werd in samenwerking
met HoGent georganiseerd en lokte 85 geïnteresseerden naar Gijzegem. Het
werd een boeiende dag met een afwisselend programma: er was ruimte voor
lezingen en een gevarieerde keuze uit workshops. Als afsluiter van de dag was
er een interview waarin de getuigenissen van twee mantelzorgers naar voor
gebracht werden.
Het programma:
Verwelkoming (Cathy De Raes)
Beeldverhaal ‘Blij dat ik jou heb’ (Victoria Deluxe i.s.m. DC Mozaïek)
Workshop – keuze uit:
- Bouwstenen voor mantelzorgvriendelijke hulpverlening: van signaleren
tot ondersteunen (Benedicte De Koker en Lieve De Vos)
- Het brussen-invulboekje: in dialoog met jonge brussen van kinderen
met een beperking (dr. Tinneke Moyson)
- Loslaten en vasthouden: De rol van professionelen in de transitie van
thuiszorg naar residentiële zorg voor ouderen (dr. Nico De Witte)
- Krachtgericht en netwerkversterkend werken in de mantelzorg (Mieke
Blontrock)
- Tussen de regels: communicatie met mantelzorgers vanuit een
systeemtheoretisch denkkader (Nadine De Stercke)
‘Vermantel-schappelijking’ van de zorg: uitdagingen en kansen
(dr. Nico De Witte en dr. Jessica De Maeyer)
Workshop – zelfde aanbod voormiddag
Getuigenissen van mantelzorgers en reflectie
(Steunpunt Mantelzorg)
i.s.m.
Activiteitenverslag Sig 2016
29
Symposium Insigt ‘Ouders en hulpverleners:
partners in de zorg?!’
Het jaarlijkse symposium Insigt titelde in 2016 ‘Ouders en hulpverleners: partners
in de zorg?!’. Het vormingscentrum Guislain te Gent stelde op 19 mei zijn deuren
open voor Insigt. Er waren 91 aanwezigen. Aansluitend organiseerden we een
avondactiviteit: de educatieve toneelvoorstelling ‘Kwetsbaarheid en veerkracht’.
Hiervoor waren 62 personen ingeschreven.
Hulpverleners ervaren hoe langer hoe meer dat het belangrijk is de deur van de
therapieruimte te openen en aan de slag te gaan met de context van het kind.
Ouders betrekken in de therapie van hun kind staat garant voor een grotere
doeltreffendheid. Als sleutelfiguren in de zorg voor hun kind beschikken zij over
een rijkdom aan persoonlijke expertise. Bijgevolg zijn ze de brugfiguren bij
uitstek voor een goede transfer van wat er aangeboden wordt in de therapie
naar wat het kind nodig heeft in de dagelijkse realiteit. Waar ouders en
hulpverleners elkaar in expertise ontmoeten, ontstaat een boeiende dynamiek.
De gastsprekers gingen dieper in op volgende vragen: ‘Wat is er nodig om
ouders op een zinvolle en constructieve manier te betrekken in de therapie van
hun kind?’, ‘Hoe kunnen hulpverleners samen met ouders op weg gaan, ook als
het in eerste instantie niet evident lijkt?’, ‘Hoe kan dit vorm krijgen in een kader
van diversiteit en multiculturaliteit?’
Het programma:
Inleiding door Emmanuël Nelis, symposiumvoorzitter
Ouders en hulpverleners samen op weg: emotionele beschikbaarheid als
wegwijzer (Erik De Belie en Mieke Leroy)
Moeder-kind interactie en ouderbegeleiding bij ASS (dr. Petra Warreyn)
Oudersensitief in de zorg (Mieke Van Daele)
Perspectieven op transculturele zorg (prof. dr. Lucia De Haene)
Na de pauze was er keuze uit drie workshops (Wouter Carton, Griet
Dewitte en Barbara De Mey, en Wanda Heylen).
Met de educatieve toneelvoorstelling ‘Kwetsbaarheid en veerkracht’ sloot Gerd
Claes het symposium op een gepaste manier af. Zij gaf ons inkijk in haar positie
als zus (brus) van een broer met een verstandelijke beperking en autisme.
Doorheen het stuk evolueerde ze van brus naar een moeder van een zoon met
een ernstige mentale beperking en autisme. Uiteindelijk nam de rol in van
psychotherapeut, werkend met deze doelgroep. Het krachtige en unieke van dit
stuk zat hem in de kwetsbaarheid en de kracht van haar levenservaringen.
Activiteitenverslag Sig 2016
30
Symposium NAH
Recente tendensen in de hulpverlening aan
volwassenen met NAH in Vlaanderen
In het kader van de Week van NAH (10 tot 16 oktober 2016) speelden we in
op de nood aan een discipline-overschrijdend symposium, waar hoofdzakelijk
de actuele stand van zaken in de hulpverlening aan volwassenen met NAH
verduidelijkt zou worden. Het vond plaats op 14 oktober 2016 in Gijzegem.
Er waren 165 aanwezigen van allerlei professionele disciplines.
Transdisciplinaire (discipline-overschrijdende) zorg was een eerste recente
tendens die besproken werd tijdens het symposium. Een transdisciplinair
werkend team kan garant staan voor een kwaliteitsvol leven, waarin de
persoon met NAH zo zelfredzaam mogelijk kan functioneren. Een tweede
tendens handelde over casemanagement, aangezien dit thema in lijn ligt met
zelfredzaamheid. Een casemanager is van groot belang om participatie in de
maatschappij en de zelfredzaamheid te ondersteunen en bevorderen. Hij/zij
kent de noden van de NAH-patiënt immers door en door, zorgt voor
continuïteit, beheerst de procedures binnen het zorgbeleid voor personen
met NAH, enz. De lezingen boden inspiratie en antwoorden op vragen rond
de hervorming van de gezondheidszorg wat betreft NAH.
Het programma:
Onthaal en inleiding door Jolien Leclercq
NAH en het Vlaams revalidatiebeleid (Dirk Dewolf)
De nieuwe ‘NAH Liga’ met een Vlaams Hersenletselplan
(Beni Kerkhofs)
Brain Injury Case Management: Making a Positive Difference
(Mark Holloway)
Naar meer continuïteit in de zorg voor de persoon met NAH?
(Wouter Lambrecht en Carla De Meuleneire)
NAH in kaart: het belang van een neurowetenschappelijk kader voor
de integrale innovatieve zorgaanpak van personen met een verworven
hersenaandoening (prof. dr. Christophe Lafosse)
Functioneren van personen met NAH in de thuissituatie
(Catherine De Vos)
TBI express partner training: beter leren communiceren met personen
met een traumatisch hersenletsel (Frank Paemeleire)
Groepstherapeutisch werken aan coping/verwerking na NAH
(Wouter Lambrecht en Camille De Schaepmeester)
Activiteitenverslag Sig 2016
31
Het biopsychosociaal model en de International
Classification of Functioning (ICF) in de
gezondheids- en welzijnssector
Het ICF-vormingsaanbod is een aparte vermelding waard.
Het biospychosociaal model integreert de biologische, psychologische en sociale
visie op het functioneren van mensen tot een samenhangend en evenwichtig
geheel. Het ICF vertaalt dit model in een classificatiesysteem waarin alle
componenten van het functioneren en hun interacties gelijkwaardig aan bod
komen en waarin betracht wordt het functioneren te beschrijven in een voor
iedereen toegankelijke taal.
De ICF-classificatie in interessant omwille van een aantal inhoudelijke en
kwaliteitsredenen, maar ook op het vlak van het beleid wordt dit model een
belangrijk instrument. ICF is complementair aan de classificerende diagnostiek.
In 2016 werden de volgende initiatieven genomen:
1. Sig is actief en stichtend lid van de nieuw opgerichte vzw ICF-platform, waar
meer dan veertig deskundigen uit alle sectoren de expertise in Vlaanderen
trachten te bundelen en te verspreiden, standaarden te ontwikkelen voor
vorming en schoolse opleiding, en wetenschappelijk onderzoek trachten te
stimuleren. Binnenkort gaat een nieuwe website online.
2. Het op punt stellen van het vormingstraject dat Sig aanbiedt: inleidende
studiedag, verdiepende workshop, supervisie, intervisie (nieuw!) en coaching
(ook nieuw!).
Activiteitenverslag Sig 2016
32
Vorming voor specifieke doelgroepen
Onderwijsgerichte vorming
Sommige activiteiten zijn niet bedoeld voor hulpverleners of personeel van de
CAR, maar voor andere doelgroepen. Het gaat om een open aanbod, maar met
een duidelijk omschreven doelgroep. De bekendmaking gebeurt dan ook heel
gericht.
We richten ons op iedereen uit het onderwijs, dus ook taakleerkrachten, GON-
begeleiders, klasleerkrachten, enz. Deze vormingen worden opgenomen is ons
aanbod onder de noemer ‘onderwijsgerichte vorming’.
Het aanbod loopt per schooljaar en omvat telkens een aantal studiedagen. We
plannen onderwerpen waar elke school vroeg of laat mee te maken heeft. De
studiedagen zijn concreet en praktisch uitgewerkt, zodat de deelnemers meteen
aan de slag kunnen. De lesgevers hebben altijd een ruime praktijkervaring.
Titel van de studiedag (begeleiding) Datum Deelnemers
Leerlingen met autisme motiveren en belonen in het
onderwijs (Kobe Vanroy) 26 februari 29
Wiskunde leren: het rekenboek erbij of voorbij?
Wiskundeles geven op maat: hoe pak ik dat concreet
aan in mijn klas? (Karen De Maesschalck)
7 oktober 15
Vanuit positieve psychologie werken met mensen
met autisme in de klas (Sylvie Carette) 24 oktober 20
Een concrete aanpak van probleemgedrag in een
klascontext! (Karen Van Dyck en Nele Van Praet) 5 december 40
De volgende studiedag werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen:
- Leerkrachten en stemgebruik: theoretische en praktische introductie (Evy De Cang) (26 februari en 20 oktober 2016)
Vorming in de ouderensector
Verschillende gebeurtenissen hebben geleid tot een specifiek aanbod voor
medewerkers in de ouderensector. Dit aanbod staat nog in de kinderschoenen.
In Gijzegem is Sig gehuisvest op een site waar ook een woonzorgcentrum is.
Door een opportuniteit kunnen we samenwerken met de Werkgroep ‘Vorming
Activiteitenverslag Sig 2016
33
ouderensector’ van Caritas West-Vlaanderen. Bovendien komen in deze sector
heel wat ouderen met een beperking terecht. Sig kan een rol spelen in het
informeren en trainen van medewerkers in het omgaan met deze mensen.
In 2016 organiseerden we twee activiteiten, specifiek voor medewerkers in de
ouderensector: een studiedag en een vierdaagse workshop. Deze werden op
een aangepaste manier bekendgemaakt.
Titel van de studiedag (begeleiding) Datum Deelnemers
Zorg aanbieden aan bewoners met een neurologisch
letsel in de ouderenzorg (Wouter Lambrecht) 6 december 14
Eén van beide activiteiten kon niet doorgaan wegens een tekort aan
deelnemers, nl. de vierdaagse workshop ‘Coachend en waarderend leiderschap’
o.l.v. Caroline Hoedemakers) (gepland van oktober 2016 tot juni 2017).
In 2017 gaan we dit aanbod verder uitwerken.
Aantal deelnemers studiedagen voor specifieke groepen (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Onderwijsgerichte vorming 177 118 68 145 104
Vorming ouderensector - - - - 14
Activiteitenverslag Sig 2016
34
Intervisiewerkgroepen
De organisatie van de intervisiewerkgroepen verloopt per werkjaar. In het
werkjaar 2015-2016 waren er 14 intervisiewerkgroepen actief. In het jaar 2016-
2017 waren dat er 15. De werkgroep Neuropsychologie stopte wegens te weinig
deelnemers. De werkgroep Visuele perceptie stopte omdat het programma
afgewerkt was. Er werd een nieuwe intervisiewerkgroep ICF opgericht. De
intervisiewerkgroepen zijn voornamelijk samengesteld uit personeel van de
CAR. De algemene coördinatie van de werkgroepen is in handen van Viviane
Vermeiren. Per werkgroep is er een inhoudelijke coördinator.
De werkgroepen komen maandelijks of om de zes weken bijeen. Per werkjaar
is er een programma opgesteld. Naast de vooropgestelde thema’s wordt er
telkens tijd uitgetrokken voor het uitwisselen van informatie over recente
studiedagen, publicaties, nieuwe tests of behandelingsmethodieken en
gevalsbesprekingen. Op het einde van het werkjaar verschijnt er een synthese
van de werkzaamheden in Signaal en op de website. Er wordt ook bekeken of
de werkgroep het volgende werkjaar verder zal bijeenkomen of niet.
De volgende intervisiewerkgroepen zijn actief in 2016-2017
(de huidige inhoudelijke coördinator is telkens vermeld):
Werkgroep Taal bij kinderen
(Ingrid Herreman, CAR Beveren & Begga Vandewalle, CAR Overleie Kortrijk)
Werkgroep Gehoor
(Claire Tollenaere, CAR SLP Gent & Ann Neirinck, CAR Overleie Kortrijk)
Werkgroep Leesstoornissen
(Kathleen Vermeersch, CAR Oostakker)
Werkgroep Rekenstoornissen
(Diane Van De Steene, Arteveldehogeschool & Annemie De Bondt,
Arteveldehogeschool)
Werkgroep Hanen Oudercursus
(Marleen Van Renterghem, CAR Deinze)
Werkgroep Autisme
(Sarah Cellier, CAR Brugge, Pieter De Troyer, CAR Oostakker, Veronique
Vansteenkiste, CAR Beveren, Dorien De Zwaef, CAR Brussel)
Werkgroep Niet-aangeboren hersenletsel Volwassenen
(Jan Van Weyenbergh, CAR Buggenhout & Gunther Van Bost, CAR Deinze)
Activiteitenverslag Sig 2016
35
Werkgroep Meertalige kinderen in de CAR
(Hilde De Smedt, Regionaal integratiecentrum Foyer Brussel)
Werkgroep Ontwikkelingsstoornissen tussen 0-3 jaar
(Lien Van Evercooren CAR Het Veer & Marieke Coussens,
Arteveldehogeschool)
Werkgroep Psychomotoriek: bewegen in de grote ruimte
(Alien Schoenaers, CAR Eeklo)
Werkgroep Behandeling van kinderen met ADHD in de CAR
(Jannes Baert, CAR Deinze)
Werkgroep Preventieadviseurs in de CAR
(Heidi Van Nieuwenhove, CAR Aalst)
Werkgroep Sociaal werk in de CAR
(Katy Brain, CAR Destelbergen & Kelly Audenaert, CAR Aalst) Werkgroep gehoor en verstandelijke beperking
(Bianca Vandaele, Arteveldehogeschool Gent)
Werkgroep ICF
(Nadja Brocatus, Arteveldehogeschool Gent)
Aantal deelnemers aan de intervisiewerkgroepen (2013-2016)
Intervisiewerkgroep 2013-
2014
2014-
2015
2015-
2016
2016-
2017
Taal bij kinderen 21 19 19 20
Gehoor 22 22 20 20
Leesstoornissen 15 16 12 10
Rekenstoornissen 21 21 15 15
Neuropsychologie 8 8 - -
Hanen Oudercursus 10 11 9 10
Autisme 26 26 23 25
NAH Volwassenen 8 7 8 6
Meertalige kinderen 11 13 13 14
Ontwikkelingsstoornissen 0-3 jaar 17 22 20 20
Visuele Perceptie 12 10 - -
ADHD 14 15 12 10
Psychomotoriek 21 21 16 13
Preventieadviseurs 11 13 12 12
Sociaal werk in de CAR 15 17 14 14
Gehoor en verstandelijke beperking 9 9 9 10
ICF - - - 17
Totaal aantal deelnemers 241 250 202 216
Activiteitenverslag Sig 2016
36
Globaal overzicht aantal deelnemers
Uit de onderstaande tabel en grafiek valt af te leiden dat het globaal aantal
deelnemers aan activiteiten voor professionele hulpverleners in 2016 gedaald is
met 548 deelnemers (13,5%). De daling is het meest uitgesproken bij de
studiedagen buiten de vakantie. Bij de workshops is er een stijging van 25%.
Globaal overzicht aantal deelnemers (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Studiedagen vakantie 2528 2281 1971 2030 1884
Studiedagen buiten vakantie 915 552 512 847 376
Workshops 703 704 570 454 572
Symposium Insigt 101 241 105 161 91
Symposium varia 380 - 460 216 250
Onderwijsgerichte vorming 177 118 68 145 104
Vorming ouderensector - - - - 14
Intervisiewerkgroepen 260 241 250 202 216
Globaal totaal 5064 4137 3936 4055 3507
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
2012 2013 2014 2015 2016
intervisiewerkgroepen
Vorming ouderensector
onderwijsgerelateerd
symposium Insigt
symposia varia
workshops
studiedagen buiten vakantie
studiedagen vakantie
Activiteitenverslag Sig 2016
37
Aantal activiteiten per kalenderjaar (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Aantal studiedagen 72 78 67 80 65
Aantal workshops 37 41 25 28 35
Aantal symposia 2 1 4 2 3
Aantal intervisiewerkgroepen 16 16 16 14 15
Totaal aantal activiteiten 127 136 112 124 118
Aantal geannuleerde activiteiten 14 10 12 18 12
KMO-portefeuille en Pro-Q-Kine
Sinds eind 2014 is Sig erkend als opleider voor de KMO-portefeuille.
Ondernemers kunnen via de KMO-portefeuille een deel van het inschrijvingsgeld
voor vorming terugvorderen. Vooral zelfstandige therapeuten maken hiervan
gebruik.
Verder zijn sommige vormingen van Sig erkend door Pro-Q-Kine, een
kwaliteitslabel voor kinesitherapeuten. De opleider betaalt hiervoor per vorming.
Voldoende erkende vorming volgen levert een therapeut een kwaliteitslabel op.
In 2016 zullen we meer vormingen indienen dan voorheen.
Activiteitenverslag Sig 2016
38
2. Breedmaatschappelijke vorming
Sinds vele jaren biedt Sig een open vormingsaanbod aan voor het brede publiek.
Om dit aanbod te realiseren en verder uit te bouwen, werkten we vooral samen
met andere organisaties. Deze organisaties hebben een eigen achterban en
promotiekanalen. Op die manier was het voor Sig makkelijker om potentiële
deelnemers te bereiken. De organisatie van de activiteit is in handen van het
Sig-secretariaat. We houden de individuele deelnemers op de hoogte van de
activiteiten via de elektronische nieuwsbrief. De deelnemers worden
systematisch bevraagd of ze zich wensen te abonneren op de maandelijkse
nieuwsbrief. De respons blijft groot: eind 2016 waren 4836 mensen
geabonneerd (iets minder dan eind 2015, wegens update van de gegevens in
Mailchimp). Daarnaast wordt per activiteitenpakket een promotieplan
opgemaakt i.s.m. de lokale organisatie.
Qua inhoud en thema’s blijven we grotendeels in dezelfde lijn verder werken.
Bij het aanbod voor (groot)ouders staan vooral thema’s uit de eigen leefwereld
op het programma. Het pakket vorming over niet-aangeboren hersenletsel
(NAH) wordt verder gezet. Enerzijds organiseert Sig de basiscursus NAH en een
aantal uitbreidingen hierop in alle provincies. Tijdens deze vormingen krijgen de
deelnemers vooral informatie over het thema NAH. Daarnaast bestaat in elke
Vlaamse provincie een vorm van lotgenotencontact, georganiseerd in
plaatselijke groepen. In Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Vlaams-Brabant en
Limburg organiseren we dit onder de naam ‘dyNAHmiek’, in West-Vlaanderen
heet het ‘Samensp(r)aak’.
Sinds de verhuis van Sig naar Gijzegem werken we samen met verschillende
organisaties uit de omgeving. We hebben allereest de organisaties op de eigen
site in Gijzegem leren kennen: de VBS Sint-Vincentius (jaarlijks gezamenlijke
vormingsavond over aspecten van opvoeding bij kinderen), het WZC Aqua Vitae
(vorming voor senioren in de buurt van Gijzegem). Er zijn ook enkele
interessante gesprekken gevoerd met de Gezinsbond Gijzegem, wat voortaan
zal resulteren in twee gezamenlijke vormingsavonden per jaar (hierbij is ook de
Steinerschool van Gijzegem betrokken). Met de Opvoedingswinkel Aalst hebben
we in 2016 twee avonden georganiseerd over thema’s die te maken hebben met
de opvoeding van kinderen. Informeel zijn er ook contacten geweest met KWB
Gijzegem, die in de toekomst wellicht ook in vorming zullen resulteren.
Verder is Sig de samenwerking aangegaan met de Landelijke Kinderopvang
Aalst, wat geresulteerd heeft in vijf à zes gezamenlijke vormingen per jaar. Ten
slotte is er samenwerking met het Dienstencentrum De Dendervallei in
Activiteitenverslag Sig 2016
39
Herdersem. Ook hier is vorming aangeboden voor senioren. Door samen te
werken met de plaatselijke organisaties versterken we het plaatselijke aanbod.
De programmering van het aanbod wordt enerzijds bepaald door de
deelnemers. Na elke vorming wordt alle deelnemers gevraagd welke thema’s ze
nog willen behandeld zien. Anderzijds worden via de samenwerkende
organisaties ook thema’s aangereikt en houden we ook zelf de maatschappelijke
trends in de gaten. Vanuit verschillende voorzieningen die dagelijks werken met
personen met NAH worden ook thema’s aangereikt.
Samenwerking met diensten- en woonzorgcentra
Sig heeft in 2016 een aantal activiteiten i.s.m. DC en WZC georganiseerd: (1)
Dienstencentrum De Reinaert in Destelbergen, (2) Dienstencentrum Speltincx in
Gentbrugge, (3) Dienstencentrum De Dendervallei in Herdersem, en (4)
Woonzorgcentrum Aqua Vitae in Gijzegem. Op de volgende bladzijden wordt de
samenwerking uitgebreid in kaart gebracht.
Bijleren in Destelbergen
I.s.m. Dienstencentrum De Reinaert en het gemeentebestuur van Destelbergen
zijn in 2016 zes vormingen opgezet, gespreid over het hele jaar. De gemeente
voorziet hierbij logistieke en promotionele steun. De activiteiten worden
voornamelijk bekendgemaakt in de gemeente zelf. Tijdens de namiddag-
activiteiten programmeren we onderwerpen die aanleunen bij de leefwereld van
senioren en hun omgeving. Vanaf 2017 is deze samenwerking stopgezet wegens
het verwateren van de plaatselijke contacten (cf. verhuis Gijzegem). Ook de
samenwerking met de plaatselijke dienst voor kinderopvang is beëindigd.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Belevingsgericht omgaan met personen met dementie (Nelle Frederix)
16 februari 87
Zie de mens, anders kijken naar elkaar
(Manu Keirse) 15 maart 28
Welk effect heeft medicatie op aandacht en geheugen? (Michael Portzky)
26 april 45
Slaap en slaapproblemen bij senioren
(Jan Debaene) 24 mei 22
Seksualiteit bij personen met dementie (Brigitte Dhondt)
18 oktober 25
Hoofdpijnen, wat is de betekenis ervan?
(Caroline Coddens) 29 november 14
Totaal 221
Activiteitenverslag Sig 2016
40
Bijleren in Gentbrugge
I.s.m. Dienstencentrum Speltincx hebben we vier vormingen opgezet, in eerste
instantie bedoeld voor senioren. Deze samenwerking verloopt vlot. We kunnen
rekenen op voldoende deelnemers.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Hoe omgaan met het levenseinde? (Manu Keirse)
1 februari 43
Help, een hoorapparaat!
(Caroline Coussens) 17 maart 16
Invloed van medicatie op aandacht en geheugen
(Michael Portzky) 10 oktober 24
De kunst van het positief ouder worden (Caroline Coddens)
24 oktober 19
Totaal 102
Bijleren in Gijzegem en Herdersem
De nieuwe samenwerkingen met het Dienstencentrum De Dendervallei in
Herdersem en WZC Aqua Vitae te Gijzegem hebben geresulteerd in vier
vormingsnamiddagen. Daarnaast hebben we samen met deze diensten een
geheugencursus voor senioren opgezet, met de nodige belangstelling!
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Vallen doe je beter niet! Valpreventie bij senioren
(Leen Deconinck) 15 april 45
Geheugencursus voor senioren
(Michael Portzky) 2 mei 17
Voor ieder kwaaltje een pilletje? Gebruik en misbruik van medicatie bij ouderen (Jan Debaene)
14 juni 8
Vitaal ouder worden, hoe doe je dat?
(Frank Desmet) 17 november 23
Slaap en slaapproblemen bij senioren (Jan Debaene)
21 november 22
Totaal 115
Over baby’s en peuters
I.s.m. verschillende diensten voor kinderopvang zijn in totaal acht vormingen
doorgegaan voor (onthaal)ouders en grootouders. Ook hier hebben we niet te
klagen over de belangstelling.
Activiteitenverslag Sig 2016
41
Titel van de vorming (begeleiding) Datum en locatie Deelnemers
Help, een bijter in de groep
(Hilde Van Durme)
15 maart
Destelbergen 28
Democratisch opvoeden: opvoeden zonder straf of belonen (Leen Haagdorens)
22 maart Gijzegem
61
Positief kijken naar kinderen: tussen koesteren en
kaderen (Leen Verbeeck)
10 mei
Lochristi 53
Groot worden ze vanzelf: luisteren doen ze niet altijd (Mich Daix)
17 mei Destelbergen
94
Kinderen en ingrijpende gezinsveranderingen
(Manu Keirse)
19 mei
Adegem 71
Help, een bijter in de groep
(Hilde Van Durme)
7 juni
Waasmunster 16
Help, een bijter in de groep (Hilde Van Durme)
6 september Lochristi
22
Kijken en luisteren naar kinderen, tussen kaderen
en koesteren (Lut Celie)
4 oktober
Ninove 38
Opvoeden van kinderen zonder stress en agressie (Hendrik Gaublomme)
10 oktober Destelbergen
18
Totaal 401
Over kleuters, lagereschoolkinderen en jongeren I.s.m. Sprankel Oost-Vlaanderen, CETOS vzw, Twins vzw, Opvoedingswinkel
Aalst, Gezinsbond Gijzegem en Freinetschool Gijzegem organiseren we
vormingen voor (groot)ouders. De samenwerking met de Opvoedingswinkel
Aalst heeft geresulteerd in twee vormingsavonden: meteen een schot in de roos.
Ook de nieuwe samenwerking met de Gezinsbond Gijzegem verloopt vlot.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum en locatie Deelnemers
Kansen in het M-decreet, leraren en scholen
(Francine Philips en Luc van Den Steen)
23 februari
Gijzegem 15
Omgaan met dysfasie bij meertalige kinderen (Hilde Desmedt en Lut Schelpe)
22 maart Gijzegem
32
Wat is ADHD? Oorzaken en gevolgen
(Machteld van Ostade)
22 maart
Gijzegem 38
Omgaan met hooggevoelige kinderen
(An Michiels)
26 april
Gijzegem 86
Tweelingen in een wereld van eenlingen: de essentie van het tweelingzijn (Coks Feenstra)
26 april Gijzegem
89
Groot worden ze vanzelf, luisteren doen ze niet
altijd (Mich Daix)
19 mei
Gijzegem 15
Leven met een leerstoornis is niet gemakkelijk (enkele jongvolwassenen getuigen)
26 september Gent
34
Activiteitenverslag Sig 2016
42
Titel van de vorming (begeleiding) Datum en locatie Deelnemers
Hoe omgaan met faalangst bij kinderen?
(An Michiels)
18 oktober
Gijzegem 33
Omgaan met leerstoornissen in het secundair onderwijs (Ines Calliauw)
24 oktober Gent
30
Hoe ouders hun jongeren met een leerstoornis
helpen bij vreemde talen (Conny Milliau)
22 november
Gijzegem 47
Totaal 419
Over gehoor
I.s.m. AHOSA (Anders Horen door SpraakAfzien) hebben we twee vormingen
georganiseerd voor slechthorende personen en hun omgeving.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum en locatie Deelnemers
Hoorhulpmiddelen: een oplossing (Eline Lamon)
17 mei Gijzegem
21
Hoorhulpmiddelen: een oplossing
(Eline Lamon)
27 september
Gent 48
Totaal 69
Activiteitenverslag Sig 2016
43
Omgaan met niet-aangeboren hersenletsel (NAH)
De groep mensen met NAH wordt ieder jaar groter, mede door de groeiende
medisch-technologische kennis. Meer en meer mensen overleven hersen-
beschadiging. Er wacht hen de zware taak om met de blijvende gevolgen te
leren leven. Het gezin en de directe omgeving belanden samen met de
betrokkene in deze veranderde situatie: grote zorgen over de toekomst lopen
doorgaans over in ‘zorgen voor’ een geliefd persoon die in meerdere of mindere
mate op zoek moet naar zichzelf in deze nieuwe realiteit. Vaak zonder het zelf
te beseffen zijn partners, familieleden, vrienden of zelfs buren ‘mantelzorgers’
geworden en zijn zij onmisbare schakels in de hulpvraag én het sociale vangnet
van de betrokkene.
Sig vindt het belangrijk om correcte informatie over NAH en de gevolgen ervan
aan te bieden. In de eerste plaats voor partners, ouders en gezinsleden, zodat
verwachtingen realistischer kunnen worden ingeschat en hun inzet niet door
misverstanden of gebrek aan kennis afneemt.
De vormingen met een * kaderen in de Week van NAH (zie ook verder).
Zorgen voor en na NAH
Onder de titel ‘Zorgen voor en na NAH: basisinformatie’ organiseerden we in
2016 op diverse locaties een aantal vormings- en informatiemomenten voor
partners, ouders en mantelzorgers. De sessies duren een halve dag. In de
programmatie is plaats voor regelmatige herneming van de basissessie ‘Zorgen
na en voor NAH’ én voor verdiepingssessies zoals: ‘Geheugen en
concentratieproblemen na NAH’, ‘Relatie en seksualiteit na NAH’, ‘Emoties en
gedrag na NAH’, ‘Omgaan met verlies van vertrouwde persoon na NAH’ en
‘Cognitieve gevolgen na NAH’.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum en locatie Deelnemers
Omgaan met cognitieve gevolgen na NAH
(Gunther Van Bost)
22 februari
Deinze 10
Zorgen na en voor NAH, basisinformatie
(Sophie Huybrechts)
10 maart
Edegem 22
Revalidatie na NAH: werking van het brein en de gevolgen bij NAH. Herstelmechanismen na NAH en
de implicaties voor de revalidatie (Koen Matthys)
17 maart
Vlezenbeek 16
Omgaan met veranderd gedrag en emoties na NAH (Engelien Lannoo)
17 maart Gent
20
Activiteitenverslag Sig 2016
44
Titel van de vorming (begeleiding) Datum en locatie Deelnemers
Zorgen na en voor NAH, basisinformatie
(Wouter Lambrecht)
21 maart
Laarne 7
Omgaan met cognitieve gevolgen na NAH (Kurt Beeckmans)
22 april Duffel
25
Zorgen na en voor NAH: basisinformatie
(Engelien Lannoo)
9 juni
Gent 25
Zorgen voor jezelf in het samenleven met een persoon met NAH (Guy Lorent)
8 september Bierbeek
7
Omgaan met emoties en gedrag na NAH
(Gunther Van Bost)
26 september
Deinze 6
Omgaan met gezin en relaties na NAH
(Guy Lorent)
6 oktober
Bierbeek 9
Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts)
6 oktober Edegem
31
Krista Bracke in gesprek met Wim Malfliet en
Liesbet Petit over “over-leven met NAH” (Wim Malfliet en Liesbet Petit) *
10 oktober Destelbergen
33
Revalidatie na NAH: werking van het brein en de
gevolgen van NAH. Herstelmechanismen en de implicaties van de revalidatie (Koen Matthys) *
13 oktober Inkendaal
15
Omgaan met vermoeidheid na NAH
(Guy Lorent)
17 november
Bierbeek 8
Ziekte-inzicht en aanvaarding na NAH (Guy Lorent)
15 december Bierbeek
6
Gezin en relaties na NAH
(Engelien Lannoo)
15 december
Gent 18
Totaal 258
Er wordt telkens een thema aangeboden waarover een deskundige uitleg komt
geven. Nadien is er ruimte om ervaringen uit te wisselen. De plaatselijke groepen
zorgen voor de rekrutering van de deelnemers. Sig zorgt voor de deskundige en
het promotiemateriaal. De doelgroepen en de methodiek zijn per provincie
verschillend. U vindt hieronder een overzicht per provincie.
Sinds 2010 is ‘dyNAHmiek’ ontstaan, een samenwerking tussen Sig en
verschillende organisaties die werken rond NAH. Enerzijds zijn er
ontspanningsactiviteiten waarbij Sig ondersteuning geeft in de vorm van
promotie. Anderzijds zijn er lotgenotencontacten die in elke provincie doorgaan.
Deze contacten zijn voor personen met NAH, hun partners, ouders en
familieleden.
Activiteitenverslag Sig 2016
45
Lotgenotencontacten voor personen met NAH en hun familie i.s.m. dyNAHmiek (Oost-Vlaanderen)
In samenwerking met dyNAHmiek Oost-Vlaanderen organiseren we
lotgenotencontact in het UZ Gent voor partners en gezinsleden van personen
met NAH en voor de personen met NAH zelf, telkens rond een bepaald thema.
Het betreffende thema wordt voor beide groepen geprogrammeerd op hetzelfde
moment in een ander lokaal. Dit biedt de kans om op een open manier over de
thema’s te praten. Daarnaast geeft het ook de mogelijkheid om met lotgenoten
ervaringen uit te wisselen.
Deze thema’s voor personen met NAH:
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Hoe kan ik mijn NAH verwerken en aanvaarden?
(An Cornelis) 1 februari 11
Ik heb NAH, hoe organiseer ik mijn dagelijks leven? (Katrijn Vandendriessche)
11 april 4
Waarom ben ik altijd zo moe? Omgaan met
vermoeidheid als persoon met NAH (Wouter Lambrecht)
6 juni 3
Mijn geheugen en mijn aandacht zijn veranderd na
NAH, hoe ga ik ermee om? (An Cornelis) * 10 oktober 9
Ik heb NAH. Hoe ga ik nu om met mijn relatie en intimiteit? (Wouter Lambrecht)
5 december 6
Totaal 33
Tezelfdertijd voor hun partners en/of gezinsleden:
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Hoe omgaan met mijn partner met NAH?
Aanvaardings- en verwerkingsproces (Wouter Lambrecht)
1 februari
10
Hoe organiseren we ons dagelijks leven met mijn
partner met NAH? (Wouter Lambrecht) 11 april 11
Omgaan met vermoeidheid bij mijn partner met NAH (An Cornelis)
6 juni 4
Hoe omgaan met aandachts- en
geheugenproblemen bij mijn partner met NAH? (Wouter Lambrecht) *
10 oktober 11
Hoe omgaan met mijn relatie en intimiteit met mijn
partner met NAH? (An Cornelis) 5 december 8
Totaal 44
Activiteitenverslag Sig 2016
46
Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. De Bolster (Ronse)
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Ziekte-inzicht en aanvaarding van NAH (An Cornelis)
19 mei 13
Hoe omgaan met vermoeidheid en vertraagd
tempo na NAH? (An Cornelis) * 13 oktober 10
Totaal 23
Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. CAR Buggenhout
Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers
Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent)
16 februari 21
Omgaan met vermoeidheid na NAH
(Chris Anthonis) 23 november 23
Totaal 44
Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Antwerpen)
Deze lotgenotencontacten worden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek
Antwerpen, bestaande uit de volgende organisaties: Revalidatieziekenhuis
Revarte Edegem, Revalidatiecentrum NAH Turnhout, CEPOS Duffel, dvc Sint-
Jozef Antwerpen, PC Bethanië Zoesel en het provinciaal Samenwerkingsverband
NAH Antwerpen. Verschillende doelgroepen komen aan bod.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers
Omgaan met een veranderd leven na NAH (Tess Van Loon en Chris Anthonis)
23 februari Zoersel
21
Cognitieve, emotionele en gedragsmatige
veranderingen na NAH (Sophie Huybrechts en Jo Verhaegen)
24 maart
Edegem 23
Samen leven, intimiteit en relaties na NAH
(Tess Van Loon en Diet Christaensen)
7 juni
Zoersel 10
Cognitieve, emotionele en gedragsmatige
veranderingen na NAH
(Sophie Huybrechts en Jo Verhaegen) *
20 oktober Edegem
30
Omgaan met vermoeidheid na NAH
(Chris Anthonis)
15 november
Zoersel 15
Totaal 99
Activiteitenverslag Sig 2016
47
Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Limburg)
Deze lotgenotencontacten worden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek
Limburg, bestaande uit drie organisaties: Intesa, vzw Stijn en vzw Mané. Voor
elke doelgroep is er een aanbod: ouders, partners, familieleden en personen
met NAH.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers
Omgaan met emoties en gedrag na NAH
(Guy Lorent)
28 april
Hasselt 9
Omgaan met verlies van mogelijkheden van partner met NAH. Rouwverwerking i.v.m. NAH
(Kathleen Motmans)
24 november
Zonhoven 8
Totaal 17
Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. Samensp(r)aak (West-Vlaanderen)
Deze onderstaande thema’s voor ouders of partners/familieleden zijn
aangeboden i.s.m. Samensp(r)aak, een overkoepelende vereniging bestaande
uit zes organisaties in West-Vlaanderen: De Nieuwe Notelaar (Brugge), Den
Achtkanter (Kortrijk), Sint-Amandus (Beernem), BZIO (Oostende),
Begeleidingsdienst ’t Spoor (Gits) en Het Havenhuis (Ieper).
Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers
Zorgen voor een partner met NAH is niet vanzelfsprekend. Hoe houd ik het vol? Wat als het
niet meer lukt en ik zorg moet delen? (An Cornelis)
23 februari Brugge
14
Mijn familielid met NAH is sterk op zichzelf gericht en houdt zo weinig rekening met ons. Sociale en
emotionele beperkingen na NAH (Guy Lorent)
14 april Kortrijk
23
Ons gezin uit balans… mijn familielid heeft NAH (Mieke Geernaert)
22 september Oostende
10
Mijn familielid kan niet veel meer verdragen sinds
zijn hersenletsel: prikkelbaarheid, hoe ga ik ermee om? (Wouter Lambrecht)*
12 oktober
Ieper 16
Moeilijkheden en vragen in de zorg voor personen
met NAH: wat zijn de algemene gevolgen? (An Cornelis)
17 november
Beernem 9
Totaal 72
Activiteitenverslag Sig 2016
48
Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Vlaams-Brabant)
De volgende lotgenotencontacten zijn opgezet door Sig i.s.m. Verder-Leven,
UPC Sint-Kamillus, UZ Pellenberg en Revalidatiecentrum Inkendaal Vlezenbeek.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers
Omgaan met emoties en gedrag na NAH
(Guy Lorent)
14 januari
Bierbeek 6
Omgaan met gezin en relaties na NAH (Guy Lorent)
25 februari Bierbeek
5
Omgaan met vermoeidheid na NAH
(Guy Lorent)
17 maart
Bierbeek 14
Omgaan met een veranderd leven na NAH (Ilse Bierman en Siegfried Vandenbrande)
24 maart Vlezenbeek
15
Ziekte-inzicht en aanvaarding na NAH
(Guy Lorent)
21 april
Bierbeek 6
Wat is NAH? Oorzaken en gevolgen
(Karla Michiels)
29 april
Lubbeek 27
Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent)
19 mei Bierbeek
7
Omgaan met agressie en ongepast gedrag na NAH
(Guy Lorent)
16 juni
Bierbeek 6
Omgaan met emoties en opnieuw geluk ervaren na NAH (Karla Michiels) *
14 oktober Lubbeek
20
Omgaan met emoties en opnieuw geluk ervaren na
NAH (Karla Michiels) *
14 oktober
Lubbeek 18
Omgaan met een veranderd leven na NAH (Ilse Bierman en Siegfried Vandenbrande)
20 oktober Vlezenbeek
5
Totaal 129
Vorming over NAH voor studenten
Sinds 2012 organiseert Sig ook vorming over NAH voor studenten. Ook in 2016
zijn een aantal sessies aangeboden.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers
Wat zijn mogelijke cognitieve gevolgen van een
hersenletsel? (Wouter Lambrecht)
8 maart
Melle 27
Wat is de meerwaarde van een neuropsychologisch onderzoek?
(Wouter Lambrecht)
26 april
Melle 13
Welke invloed kan een hersenletsel hebben op aandacht, geheugen en executieve functies?
(Wouter Lambrecht)
15 november
Melle 35
Totaal 75
Activiteitenverslag Sig 2016
49
Bijleren over DCD
In samenwerking met vzw Dyspraxis zijn in 2016 drie activiteiten opgezet.
Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers
Een routeplanner over DCD: Wat is DCD?
Oorzaken en gevolgen
23 februari
Gijzegem 26
Een routeplanner over DCD: Zorg- en werkkader
over DCD op school (-12 jaar)
22 oktober
Antwerpen 19
Een routeplanner over DCD: Zorg- en werkkader over DCD op school (+12 jaar)
22 oktober Antwerpen
10
Totaal 55
Initiatie Vlaamse Gebarentaal
Sinds 2012 organiseert Sig de ‘Initiatiecursus Vlaamse gebarentaal’. De
cursussen worden gegeven door freelance medewerkers van Fevlado-Diversus.
Locatie/Begeleiding Data Deelnemers
Gent/Stefaan Denekens Start vanaf 9 februari 24
Gent/Heidi Verhelst Start vanaf 8 februari 21
Gent/Stefaan Denekens Start vanaf 15 februari 14
Gent/Stefaan Denekens Start vanaf 18 oktober 30
Totaal 89
Activiteitenverslag Sig 2016
50
Globaal overzicht aantal deelnemers
Het totaal aantal deelnemers in 2016 is fors gestegen omdat er veel meer
activiteiten georganiseerd zijn. Sinds 2016 worden de activiteiten thematisch
lichtjes anders ingedeeld, waardoor de vergelijking met vorige jaren niet
mogelijk is.
2012 2013 2014 2015 2016
Vorming i.s.m. dienstencentra 634 700 539 535 438
Vorming over NAH 664 378 467 570 794
Bijleren over DCD 316 108 33 90 55
Vlaamse Gebarentaal 160 122 98 86 89
Bijleren over baby’s en peuters
- - - - 401
Bijleren over lagereschoolkinderen en jongeren
- - - - 419
Bijleren over gehoor - - - - 69
Globaal totaal 1774 1308 1137 1281 2265
Activiteitenverslag Sig 2016
51
3. Vorming op maat
Naast het open aanbod blijft er ook vraag naar vorming op maat. Organisaties
uit de welzijns- en gezondheidssector, sociaal-culturele organisaties, scholen,
ouderraden, diensten voor opvanggezinnen, kinderdagverblijven, enz. vragen
Sig om vorming ter plaatse te organiseren, aangepast aan de werking en het
doelpubliek van de aanvragende dienst. Een aantal pakketten worden op
initiatief van Sig bekendgemaakt via folders, tijdschriften, mailingen of andere
kanalen. Dat geldt voor de thema’s ‘Agressie: een zachte aanpak’,
’Slechthorendheid’, ‘Slechtziendheid’, ‘Sherborne bewegingspedagogiek’, en
voor thema’s over de ontwikkeling van het jonge kind en het pakket ‘Teveel dB
is niet ok’ (over lawaaipreventie). Ook vorming over NAH en over de toepassing
van het ICF-model in de praktijk worden aangevraagd.
Dikwijls is het ook de aanvragende organisatie die Sig een vraag stelt. Wij gaan
dan op zoek naar een aangepaste inhoud en (freelance)begeleider. Uit de
onderstaande tabel blijkt dat het aantal vragen daalt in vergelijking met de
vorige jaren. Het feit dat Sig sinds januari 2005 meer energie steekt in een open
aanbod voor alle geïnteresseerden (onder druk van de subsidiërende overheid),
heeft hiermee te maken.
Aantal vormingen op maat (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Vorming op maat 30 12 9 14 6
Meer inhoudelijke info over de vorming op maat in 2016 hieronder.
Vorming over NAH
Aanvragende dienst Begeleiding Datum
VFG Oost-Vlaanderen An Cornelis 25 mei
ICF-Model in de praktijk
Aanvragende dienst Begeleiding Datum
CAR Zele Lien Van Evercooren 30 november
Activiteitenverslag Sig 2016
52
Cursus Sherborne bewegingspedagogiek
Aanvragende dienst Begeleiding Data
Katholieke Hogeschool Limburg Bart Jaminé 21 en 28
januari, 4, 11 februari, 6 en
13 mei
OLB-UC Leuven-Limburg Bart Jaminé 10, 17, 24 november, 8
december
Karel de Grote Hogeschool Erika Malschaert 20 oktober, 17, 24 november, 1
december, 9 en 16 maart
Activiteitenverslag Sig 2016
53
4. Sensibilisering
Week van NAH
Sig is mede initiatiefnemer vanuit het Vlaams Platform NAH (in 2016 omgedoopt
tot NAH LIGA) om vanaf 2016 een Week van NAH te organiseren. Het doel is
jaarlijks een sensibiliserende periode in te lassen. In 2016 viel deze van 10 tot
16 oktober. In alle Vlaamse provincies werden activiteiten opgezet onder
dezelfde NAH-vlag/logo. Voor Oost-Vlaanderen is Sig de coördinerende
instantie. Sig werkt echter ook mee in andere provincies. We willen ook mensen
met NAH zelf een forum geven. Er kwam een centrale webpagina
www.weekvanNAH.be om het geheel te promoten en lanceren. Op die manier
willen we aandacht genereren bij het brede publiek en de pers voor de noden
van mensen met een niet-aangeboren hersenletsel. In totaal waren er over heel
Vlaanderen 46 NAH-activiteiten, gaande van lezingen en infomomenten tot
infostands op markten en in ziekenhuizen. Voor elk wat wils! Aangezien het vaak
om publieke activiteiten ging, is het moeilijk een grootteorde van bereikt publiek
te geven. Er was in alle geval ook flink wat persaandacht (zie elders). In Sig was
er bijvoorbeeld een expositie van een persoon met NAH met beeldende kunst:
‘Kiemkracht’ getiteld. Evaluatie van de eerste Week van NAH leerde dat we op
hetzelfde spoor doorgaan in 2017, met een nieuwe week van NAH.
Portaalwebsite www.infoNAH.be
Op naar een kennisplein over NAH
We stellen vast dat er tot op vandaag geen enkele website als portaalpagina
voor NAH in Vlaanderen kan doorgaan. Er zijn wel verschillende infokanalen en
actoren in het NAH-veld, maar dit zorgt voor veel versnipperde info. Om dit te
vermijden lanceerden we het idee om een portaalwebsite over ‘NAH in
Vlaanderen’ te maken, met een duidelijke domeinnaam: www.infoNAH.be.
Onder een portaalsite verstaan we een website die toegang geeft (portaal) tot
andere websites en bronnen op internet. In ons geval willen we een portaal over
NAH in Vlaanderen bieden voor verschillende doelgroepen (mensen met NAH,
hulpverleners, artsen, enz.).
De website heeft tot doel om zoveel mogelijk initiatieven m.b.t. NAH in
Vlaanderen te verzamelen en een gids te zijn voor mensen die persoonlijk, in
hun directe omgeving of professioneel te maken krijgen met NAH, een niet-
aangeboren hersenletsel. Je vindt onder meer informatie over NAH, waar je
terecht kan voor hulp, waar je lotgenoten kunt ontmoeten, nuttige links naar
Activiteitenverslag Sig 2016
54
andere sites, enz. Deze website moet dynamisch blijven en is per definitie
onvolledig. Het is de bedoeling dat de informatie verder wordt aangevuld, o.a.
op basis van suggesties van bezoekers. In de loop van 2016 werd de site nog
een tijdje geüpdatet, maar ondertussen loopt een nieuw idee (zie volgende
paragraaf). Toch kwamen in 2016 nog 11.820 bezoekers langs, gemiddeld 985
per maand. Dit sterkt ons in de overtuiging dat er heel wat mensen op zoek zijn
naar degelijke informatie over NAH.
Sinds 2015 lopen onderhandelingen met het Vlaams Platform NAH, sinds kort
ingebed in de NAH LIGA, waarvan Sig deel uitmaakt, in het kader van een nieuw
voorgesteld Vlaams Hersenletselplan. In dit plan werd het idee geopperd om
alle betrokkenen in Vlaanderen te stimuleren rond één digitaal NAH-kennisplein
te laten samenwerken. Sig heeft zich in 2016 ingezet en meegedacht aan de
concipiëring van een nieuwe website. De eerste concrete voorstellen zijn
besproken en in websitetaal omgezet. Lancering van de website is voorzien in
2017. Sig zorgt ervoor dat de informatie van de Sig-website www.infoNAH.be in
het nieuwe digitale platform geïntegreerd wordt. Deze domeinnaam blijft in alle
geval ter beschikking en bruikbaar.
‘Rita hoort niet goed’ Gehoor en verstandelijke beperking
De ad hoc werkgroep ‘Gehoor en verstandelijke beperking’ die eind 2011 het
sensibilisatiepakket over gehoorstoornissen en verstandelijke beperking
afwerkte, is ondertussen een volwaardige intervisiewerkgroep geworden. Men
bekijkt er de (mogelijke) gevolgen van het gehoorverlies op de leefgroepwerking
en de dagelijkse omgang tussen volwassen cliënten en hun begeleiders,
verzorgers, enz. Het infopakket staat integraal op de website
www.ritahoortnietgoed.be.
Bij een aantal syndromen, bv. het syndroom van Down, is het risico op een
verminderd of verstoord gehoor groot. De praktijk toont echter aan dat veel
begeleiders hiervan niet op de hoogte zijn of er te weinig aandacht aan
besteden. Nochtans is het vanzelfsprekend dat een verminderd gehoor van de
cliënt een invloed heeft op zijn sociale omgang, communicatie, oriëntatie,
begripsvorming, enz. Zaken die gekend zijn bij alle personen met een
gehoorstoornis, maar in deze context vaak over het hoofd worden gezien.
Op de website www.ritahoortnietgoed.be kan ook een checklist worden
gedownload die detectie van gehoorverlies mogelijk maakt. De website is sinds
de lancering vijf jaar geleden al 10.789 bekeken: uit statistieken van YouTube
Activiteitenverslag Sig 2016
55
blijkt dat het sensibiliserend filmpje 1607 keer is bekeken. 2693 bezoekers
hebben ondertussen ook (delen van) de publicatie gedownload.
De werkgroep die instond voor de samenstelling van het informatiepakket is
ondertussen een volwaardige intervisiewerkgroep in Sig geworden. Eén van hun
vaste agendapunten is het opvolgen van de campagne en de website. Om deze
website en informatie nog meer bekendheid te laten krijgen, werd er in 2016
werk gemaakt van een bekendmakingsfolder i.s.m. met audiologische diensten
waar mensen met een verstandelijke beperking voor gehooronderzoek
terechtkunnen. De folder is eind 2016 afgewerkt en wordt in het voorjaar van
2017 verspreid.
Tentoonstellingen in de Sig-wandelgangen
Sig stelt een tentoonstellingsruimte (in de wandelgangen en in de lokalen) ter
beschikking voor kunstenaars. Om de twee maanden is er een andere
tentoonstelling. Zowel kunstenaars met als zonder beperking kunnen
gebruikmaken van dit forum. De exposities worden bekendgemaakt via de
elektronische nieuwsbrief, de Sig-website, Facebook en affiches.
Overzicht van tentoonstellingen in 2016:
Kunstenaar(s) Periode in 2016
Tess Van Deynse, Hasselt (fotografie) januari-februari
Karlien Dewitte, Nieuwkerkern-Waas (schilderwerken) maart-april
Hilde Goossens, Sint-Maria-Oudenhove
(schilderwerken)
mei-juni
Katia Casier, Wachtebeke (Mozaïek)
Brigitte Aernaut, Verrebroek (acrylwerken)
september-oktober
Mien De Winter, Merelbeke (keramiek) Anne-Marie De Puydt, Drongen (kunstwerken op
steekschuim)
oktober-december
Activiteitenverslag Sig 2016
56
Netwerking gekaderd in
bekendmaking en sensibilisatie
Sig profileert zich als laagdrempelige organisatie voor een ruim publiek.
Professionele hulpverleners hebben de weg gevonden via het vormingsaanbod.
Het brede publiek van ‘niet professionelen’ heeft doorgaans wat meer stimulans
nodig. Daarom namen we ook in 2016 initiatieven om ons aanbod en onze missie
kenbaar te maken:
Op alle folders en affiches wordt de lezer uitgenodigd om zich in te schrijven
op de elektronische nieuwsbrief. De nieuwsbrief bevat elke maand een
citaat om over na te denken of een rechtstreekse link naar beeldmateriaal
op onze website.
Op de website zijn op de pagina ‘sensibiliseren’ twee afzonderlijke rubrieken
waarnaar wordt verwezen: ‘doordenkertjes’ en ‘in de media’. Hier vinden
bezoekers citaten en gemonteerde filmpjes (fragmenten uit tv-programma’s
of andere) terug.
Activiteitenverslag Sig 2016
57
5. Publicaties en producties
NAH-fotogroep Het draaiboek
ISBN 978-90-5873-100-5, losbladige map + pakket foto’s en powerpoints Frank Paemeleire, Hilde Aarts en Griet Van Beneden
De NAH-fotogroep is een project
waarbij personen met een niet-
aangeboren hersenletsel (NAH) in
groep leren (beter) fotograferen en
thematische foto-opdrachten krijgen.
Vervolgens worden de foto’s gedeeld
en besproken met de andere
deelnemers.
Het project wordt steeds afgesloten
met een toonmoment (bv. een
tentoonstelling of presentatie) waarbij
de foto’s aan de maatschappij getoond
worden.
Sig gaf het draaiboek uit voor het
opzetten van een NAH-fotogroep. Het
gaat om een volledig uitgewerkt pakket, waarmee begeleiders van een NAH-
fotogroep direct aan de slag kunnen. Onderwerpen die aan bod komen zijn: het
samenstellen van een groep, praktische organisatie en planning, technische en
thematische opdrachten, groepsbegeleiding en werken naar een eindproduct.
Hoewel oorspronkelijk ontwikkeld voor mensen met NAH is dit pakket ook
bruikbaar bij andere doelgroepen, bv. bij (jong)volwassenen met een
verstandelijke beperking.
Het gebruik van het pakket is ook niet beperkt tot groepen, ook in individuele
begeleiding heeft het al ruimschoots dienst gedaan.
Het materiaal is kant en klaar: in de stevige ringmap steken 200 pagina’s met
concrete uitleg, 200 fotoprints en een cd-rom met daarop aanpasbare
powerpointpresentaties.
Activiteitenverslag Sig 2016
58
MusicaMova Psychomotorische traning met slagwerkinstrumenten 101 muzikale ideeën om te gebruiken in de klas
ISBN 978-90-5873-102-9, handboek (120 p.) + website
Jan Cherlet en Griet Dewitte
Samen muziek maken is leuk, maar
MusicaMova is meer dan zo maar
musiceren. De methodiek MusicaMova is
goed voor iedereen, ook voor kinderen die
moeilijker lezen of rekenen, motorisch niet
zo handig zijn, zich moeilijker kunnen
concentreren, veel faalervaringen gehad
hebben, uit een milieu komen waar
musiceren niet evident is, zich emotioneel
moeilijker kunnen uiten, niet zo goed in
hun vel zitten, enz.
MusicaMova zet muziek op een
ontspannen manier in om kinderen van 5
tot 12 jaar te trainen in psychomotoriek:
oog-hand-coördinatie, links-rechts-
coördinatie, luisteren naar elkaar, je beurt
afwachten, aandacht en concentratie, oogmotoriek, samen spelen, planning,
reactiesnelheid, enz.
De aanpak van MusicaMova dient om kinderen met ontwikkelingsproblemen
beter te laten bewegen en zelfzekerder te worden. De percussie-instrumenten,
ritmes, spelletjes en oefeningen in het boek zijn speciaal gezocht en aangepast,
zodat ze de motorische, cognitieve en emotionele ontwikkeling ondersteunen.
Tegelijk bevat MusicaMova een hele rugzak vol muzikale ideeën om te gebruiken
in de klas, in groepjes, enz.
MusicaMova heeft een lage drempel en is geschikt voor iedereen die iets met
muziek wil doen: enerzijds kinesitherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten of
muziektherapeuten, maar anderzijds zeker ook leerkrachten in het
kleuteronderwijs, lager onderwijs, buitengewoon onderwijs, muziekleerkrachten
en enthousiaste vrijwilligers.
Bij de publicatie van de methodiek MusicaMova hoort een website
www.musicamova.be waarop allerlei geluidsfragmenten staan als voorbeeld,
inspirerende filmpjes en contactmogelijkheden tussen gebruikers.
Activiteitenverslag Sig 2016
59
Perifere aangezichtsverlamming Informatiebrochure met advies en praktische tips
brochure, 8 p. Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden
Frank Paemeleire, Liesbet Desmet, An
Savonet en Griet Van Beneden maakten
een handige informatiefolder over perifere
aangezichtsverlamming (facialisparese of -
paralyse). Deze aandoening komt vaak
voor na een niet-aangeboren hersenletsel.
De zevende hersenzenuw (nervus facialis)
staat in voor belangrijke functies, zoals de
beweging van de gelaatsspieren in functie
van lachen, praten, ogen sluiten en
wenkbrauwen optrekken.
Daarnaast staat deze zenuw in voor een
deel van de smaakwaarneming,
traanafscheiding, speekselproductie en
bescherming van het oor tegen harde
geluiden.
Beschadiging van deze zenuw heeft beperkingen tot gevolg in het dagelijkse
leven: moeilijker praten, eten, lachen, kussen, blazen en knipperen.
Deze gratis informatiebrochure geeft tips die in een eerste fase kunnen helpen
om de beperkingen zo goed mogelijk te compenseren.
Meer informatie over aangezichtsverlamming is te vinden op de bijbehorende
website www.aangezichtsverlamming.eu
Overzicht van de overige publicaties
en producties in voorraad
ANOMIX. Werkboek woordvindingsproblemen (Frank Paemeleire, Evelien-
Marie Olson en An Savonet)
Allemaal op een rijtje. Rekentests in Vlaanderen (Werkgroep Rekenen)
Allemaal op een lijntje. Spellingstest in Vlaanderen (Werkgroep Lezen)
Als spreken niet vanzelfsprekend is … Taaltips voor kinderen met
ontwikkelingsproblemen (Greet Piro en Nele Van Roosbroeck)
Anamnese Meertalige Kinderen (AMK) (Werkgroep Meertalige Kinderen)
Activiteitenverslag Sig 2016
60
BAB (Behavior Assessment Battery) Onderzoeksbatterij voor stotteren (Gene
Brutten en Martine Vanryckeghem)
De stilte verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een
auditieve handicap (deel 1: theoretische basis) (Evelyn Verstraete)
De stilte verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een
auditieve handicap (deel 2: praktische toepassing) (Evelyn Verstraete)
Doe wat je leest. Begrijpen en uitvoeren van geschreven opdrachten voor
kinderen met autisme (Hilde Cornelis en Ilse Van Beversluys)
DYSAMIX Deel 1. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire,
Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden)
DYSAMIX Deel 2. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire,
Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden)
Een kijk op de bewegingspedagogiek van Veronica Sherborne (Ilse
Bontinck en Suzy Van Daele) (video)
FOCUMIX: Werkboek aandachtsproblemen bij volwassenen (Frank
Paemeleire, An Savonet en Griet Van Beneden)
FRONTOMIX: Werkboek executieve stoornissen bij volwassenen (Frank
Paemeleire, Mieke Heirman, An Savonet en Griet Van Beneden)
Groen is rijden. Versjes voor kinderen met spraak- en
taalontwikkelingsstoornissen (Carine Van Hoo)
Het Groene Boekje (Sherborne Vereniging)
Het verhaal van Odi: leren omgaan met dysfasie (Begga Van de Walle e.a.)
Kiekeboe. Tips en adviezen voor ouders van dove en slechthorende kinderen
(Veerle Devriendt)
KiddyCAT: Communication Attitude Test voor stotterende kleuters (Martine Vanryckeghem en Gene Brutten)
Kleuters veilig oversteken. Kleutervolgsysteem (SIG i.s.m. Federatie voor
Centra van Ambulante Revalidatie)
KTK-NL - Körperkoordinationstest für Kinder: Herwerkte, gehernormeerde
en vertaalde uitgave (Matthieu Lenoir e.a.)
Met te veel vallen en opstaan. Over ontwikkelingsstoornissen bij kinderen
tot drie jaar (brochure en video)
Miko gaat vooruit! Een verhaal over een rendier met DCD (Ciel Brackenier,
Diane Van De Steene en Hilde Ureel)
Milan in de Wereld zonder cijfers. Stripverhaal over dyscalculie (Lien
Couchez, Diane Van De Steene, Hilde Peirlinck en Paty Van Dyck)
Onleesbaar!!! Schrijfmotorische problemen in de klas (Greet Cami)
Opbrandend hout geeft vuurrode vlammen van liefde (dichtbundels) (Michèle
Van Overstraeten)
Over (het) leven. Sociale leerverhalen voor kinderen met autisme (Hilde
Cornelis en Hilde Van Beversluys)
Activiteitenverslag Sig 2016
61
Over-Leven met een niet-aangeboren hersenletsel: Twee ervarings-
deskundigen aan het woord (Wim Malfliet en Liesbet Petit)
Sherborne bij volwassenen met een handicap (dvd) (Ilse Bontinck e.a.)
Sherborne in het basisonderwijs (dvd) (Tine Missine e.a.)
SCQ: Vragenlijst Sociale Communicatie (Petra Warreyn e.a.)
Sofie: een morgenkind, mijn zorgenkind. De dagelijkse belevenissen van een
moeder en haar dochter met Downsyndroom (Anne Raman)
SOS-2-VL: Systematische Opsporing Schrijfproblemen (Hilde Van Waelvelde e.a.)
Thee drinken in de woestijn (dichtbundel) (Michèle Van Overstraeten)
TIKA Test voor Informele Kinderaudiometrie (Johan Rijckaert e.a.)
Tingeling. Help je baby beter horen (Werkgroep Gehoor)
Tussen taal en blokkendoos. Over meertalig opgroeien, spel en speelgoed
(Intervisiewerkgroep Meertalige kinderen)
Uit één stuk. Oefenpakket samengestelde woorden (KIDS Hasselt)
Volgens Willy. Deel 1: Willy en Zwans (verhalen voor personen met een
verstandelijke beperking) (Johan Engels)
Volgens Willy. Deel 2: Wonen in de Groene Leefgroep (verhalen voor
personen met een verstandelijke beperking) (Johan Engels)
Volgens Willy. Deel 3: Emma is mijn lief (verhalen voor personen met een
verstandelijke beperking) (Johan Engels)
Volgens Willy. Deel 4: Pepe Maurice is dood (verhalen voor personen met
een verstandelijke beperking) (Johan Engels)
Zet mij even op pauze: Oudertraining ADHD (Marc Willems e.a.) (coproductie
Sig en centrum ZitStil)
Zie wat ik zie, doe wat ik doe: Stimuleren van imitatie en gedeelde aandacht bij jonge kinderen (Petra Warreyn, Joke Honoré & Herbert Roeyers)
Verkoop publicaties en producties In de loop van 2016 gingen in totaal 2975 Sig-publicaties over de toonbank, een
daling tegenover vorig jaar. Van het Groene Boekje (over Sherborne) werden meer
dan 300 exemplaren verspreid. Het pakket ‘Zie wat ik zie, doe wat ik doe’ ging 49
keer over de toonbank en ‘Over-leven na NAH’ 245 keer. Ook de verkoop van de
pakketten ANOMIX, FOCUMIX, FRONTOMIX en DYSAMIX (deel 1 en 2) en de
brochures Kiekeboe en Tingeling bleef het goed doen.
Overzicht aantal verkochte Sig-publicaties en producties
2012 2013 2014 2015 2016
Totaal aantal verkocht 3812 3675 3425 3478 2975
Activiteitenverslag Sig 2016
62
6. Tijdschrift Signaal
In de loop van 2016, jaargang 25 van Signaal,
verschenen de nummers 94 tot en met 97.
Daarin kwamen de onderstaande hoofd-
artikels. Verder bevat elk nummer een aantal
vaste rubrieken: ‘Redactioneel’, ‘Van onze
verslaggever ter plaatse’, ‘Wetenschap op de
voet gevolgd’, ‘Forum’, ‘Recensies’, ‘Bruikbaar
in de praktijk’ en ‘Agenda’.
Nummer 94 (januari-februari-maart 2016)
Centra voor Ambulante Revalidatie: another brick in the wall? Kiezen voor
kinderen die opgroeien in kansarmoede (Bart Volders en Kelly Audenaert)
In het begin was er armoede: helpende handen voor jonge kinderen en hun
ouders in armoede (Greet Geenen)
Basisonderwijs geven aan kinderen in armoede (Albert Janssens)
Nummer 95 (april-mei-juni 2016)
Het procesmodel van emotieregulatie als inspiratiebron voor een
transdiagnostische behandeling (Eric Heyns)
Taaldiagnostiek bij meertalige kinderen:
samenwerking tussen logopedist en taalanalist
(Charlotte Mostaert, Heleen Leysen, Diara Buelens en Winibert Segers)
Nummer 96 (juli-augustus-september 2016)
Apathie na CVA: hoe te behandelen en welke tips mee te geven aan
mantelzorgers? (Katrijn Van Den Driessche)
Een wandeling door de geschiedenis van de audiologie
(Eveline Verstraete)
Nummer 97 (oktober-november-december 2016)
Rol van begeleiders en leerkrachten in het gebruik van Spreken Met
Ondersteuning van Gebaren (SMOG)
(Ellen Rombouts, Bea Maes en Inge Zink)
Depressie en coping na een niet-aangeboren hersenletsel (NAH): Preventie en
begeleiding via een groepstherapeutisch pakket
(Wouter Lambrecht en Camille De Schaepmeester)
Activiteitenverslag Sig 2016
63
Op basis van de cijfers hieronder zien we in 2016 een verdere daling van het
aantal betalende abonnees.
Overzicht van het aantal abonnementen
Abonnees Signaal 2012 2013 2014 2015 2016
CAR en COS 15 15 14 14 14
CLB 37 40 38 32 31
Particulieren 287 262 241 217 216
Buitengewoon Onderwijs 30 26 28 15 14
Voorzieningen VAPH 33 33 31 28 26
Ziekenhuissector 2 2 2 2 2
Opleidingen 24 24 24 20 18
Bibliotheken 8 6 5 5 4
Varia 46 42 40 38 37
Subtotaal betalend 482 450 423 371 362
Participanten Sig 38 40 38 38 38
Kernredactie & Adviesraad 16 16 17 17 17
Raad Van Bestuur 14 14 14 14 14
Wetenschappelijk Netwerk 36 36 36 36 36
Ruilabonnementen 45 39 38 38 38
Varia 31 30 30 30 30
Subtotaal niet-betalend 180 175 173 173 173
Totaal abonnementen (reeks 3) 662 625 596 544 535
0
200
400
600
800
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aantal abonnementen Signaal
Reeks1
Reeks2
Reeks3
Activiteitenverslag Sig 2016
64
7. Docudienst
Doel en werking
De deuren van de docudienst van Sig staan steeds open voor iedereen met
vragen over stoornissen of (over het leven met) een beperking. Via e-mail of
telefoon wordt een afspraak vastgelegd, waarna men verder geholpen wordt
door de docudienstmedewerker of één van de vrijwilligers.
Vragen worden nauwkeurig omgezet in een praktische zoekstrategie. Zo kan de
docudienstmedewerker ervoor kiezen een literatuurlijst op te maken of een
antwoord te zoeken in open-source databanken zoals Google Scholar of
WorldWideScience. Vragen kunnen ook voorgelegd worden aan een inhoudelijk
medewerker of aan mensen in het werkveld. Een bezoek aan de docudienst is
niet noodzakelijk. Je kan je vragen ook stellen via e-mail, via het
contactformulier (terug te vinden op de website) of via telefoon.
Ook de interne medewerkers van Sig kunnen steeds een beroep doen op de
docudienst voor materiaal en achtergrondinformatie (o.a. om vormings- en
andere activiteiten voor te bereiden). Dit geeft de kwaliteit van de
dienstverlening en activiteiten een boost. De docudienst van Sig is elke
voormiddag open en streeft ernaar zo toegankelijk mogelijk te zijn.
Collectie
Een overzicht van de hele collectie is te vinden via de online catalogus van het
bibliotheekprogramma Bidoc. Momenteel bestaat de collectie uit 8370 items
(d.d. december 2016).
De docudienst biedt informatie in verschillende vormen aan: boeken,
documentatiemappen, losbladige werken, spelmateriaal, eindwerken,
brochures, handboeken/cursussen, naslagwerken, ontsloten artikels, cd-roms,
dvd’s en tijdschriften.
Activiteitenverslag Sig 2016
65
Overzicht van de collectie (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Boeken 2910 2376 2100 1982 2052
Documentatiemappen 138 192 203 203 205
Losbladige werken 31 80 138 139 138
Spelmateriaal 6 7 7 8 8
Eindwerken 412 484 512 509 509
Brochures 152 249 255 247 238
Handboeken/Cursussen 49 81 81 82 81
Naslagwerken 121 181 188 184 185
Artikels 5418 3945 4280 3890 4035
Dvd’s 595 615 620 621 657
CD-roms 104 103 105 105 105
Organisaties - - - - -
Tijdschriften 24 27 27 27 25
E-zines - - - - -
Websites 266 - 134 134 134
Totaal 10226 8340 8650 8131 8370
Dit jaar hebben wij e collectie met 70 nieuwe boeken uitgebreid. Inhoudelijke
medewerkers en werkgroepleden vragen deze werken aan. Hun interesse gaat
vooral uit naar boeken die wij onder de rubriek ‘Algemeen’ plaatsen. We vragen
ook ons titels voor basisboeken door te geven. Deze boeken kunnen ook door
niet-professionelen (breed publiek) gelezen worden. De collectie voor niet-
professionelen vullen we verder aan met boeken over onderwerpen die nauw
aansluiten bij de vormingen die voor hen georganiseerd worden, nl. dementie,
opvoeding, leerstoornissen en autisme. Het aanbod voor leidinggevenden werd
verder uitgebreid door de directeur van Sig.
Documentatiemappen bundelen informatie per onderwerp. Ze bestaan uit
artikels of brochures. Brochures zijn ook te vinden via de online catalogus
(uitgavevorm ‘brochure’ of ‘documentatiemap’). Bij elke brochure staat een
verwijzing naar de documentatiemap. Deze twee zoekmogelijkheden zorgen
voor een grotere toegankelijkheid van onze collectie. Wij zetten deze taken
verder in 2017.
Activiteitenverslag Sig 2016
66
De bovenstaande tabel vertelt ons dat er 145 artikels ontsloten zijn in de loop
van 2016. Dit cijfer geeft een vertekend beeld, doordat er ook verouderde
artikels verwijderd zijn. Verouderde artikels zijn artikels die ouder zijn dan tien
jaar. Het reële aantal ingevoerde artikels is 348. Het Tijdschrift voor
Welzijnswerk werd stopgezet en bestaat enkel nog in elektronische versie.
Wegens gebrek aan interesse bij onze gebruikers hebben we de
ruilabonnementen met het Nederlandse Tijdschrift Onderzoek & Praktijk (licht
verstandelijke beperking) en Weliswaar afgesloten. Als aanvulling op de
onderwijsgerichte vormingen, startten we met het aanbieden van het tijdschrift
Klasse Magazine.
Door de verhuis naar Gijzegem in 2015 was er minder tijd voor het bekijken en
invoeren van dvd’s. Wij werkten in 2016 onze achterstand weg en stelden 36
documentaires ter beschikking, die aansluiten bij ons werkveld. ‘Brain Injury’,
een aflevering van de reeks Louis Théroux, werd bekeken door het personeel
ter opfrissing van hun kennis over niet-aangeboren hersenletsel.
Gebruikers en consultaties Het aantal rechtstreekse contacten (consultaties en ontleningen) met de
docudienst in 2016 bedroeg 743, een daling met 109 tegenover eind 2015.
Overzicht van de gebruikers (2012-2016)
2012 2013 2014 2015 2016
Hulpverlening 253 366 275 277 311
Onderwijs en CLB 82 56 23 64 57
Ouders en personen m/e beperking 14 12 35 38 34
Studenten 170 157 97 108 92
Anderen (o.a. breed publiek) 2 49 39 44 63
Niet opgevolgd gebruik (Sig-stand) - - 8 321 186
Totaal 521 640 477 852 743
Het bereiken van nog meer hulpverleners was het doel van onze promotie in
2016. We startten met het maken van themalijsten en verspreidden ze via
bevestigingsmails naar de deelnemers van een studiedag of workshop. De
werkgroepleden ontvangen een aanwinstenlijst via mail. De docudienst is open
tijdens de pauze van een vergadering, een studiedag of een workshop. We
verwelkomden 10 hulpverleners van het symposium Mantelzorg en 45
hulpverleners brachten de docudienst een bezoekje tijdens de pauze van het
NAH-symposium. We registreerden 311 consultaties van hulpverleners. Het
Activiteitenverslag Sig 2016
67
aantal bezoekjes van docenten en personen tewerkgesteld in het CLB is lichtjes
gedaald. Het overleg met de Aalsterse zorgcoördinatoren zorgde voor 10 extra
bezoekers. De getuigenis van Wim Malfliet en Liesbet Petit tijdens de Week van
NAH lokte 15 nieuwsgierigen naar de docudienst. Dit zijn familieleden van
personen met NAH of personen met NAH.
Eerstejaarsstudenten Orthopedagogie van VSPW Gent krijgen les in ‘Omgaan
met informatie’. Voor het maken van de bijhorende taak kozen 7 studenten
ervoor om onze docudienst te raadplegen. De werking van Sig werd voorgesteld
aan 10 derdejaarsstudenten van de richting Sociaal Werk aan de
Arteveldehogeschool. Tijdens de rondleiding bezochten zij de docudienst.
Het aantal klassieke gebruikers (hulpverleners, studenten en onderwijsmensen)
is gestegen met 10 procent tegenover 2015. We veronderstellen dat de mensen
die de Sig-stand raadpleegden of/en de docudienst bezochten zonder werken
uit te lenen of te kopiëren behoren tot onze klassieke gebruikers. We hebben
geen gegevens van deze bezoekjes, dus staan zij geregistreerd onder de
noemer ‘niet-opgevolgd gebruik’.
Google Statistics houdt gedetailleerde cijfers bij over online bezoekers aan de
Bidoc-catalogus. Hieruit blijkt dat we 2147 unieke bezoekers over de digitale
vloer kregen, die alles samen 1741 consultaties verrichtten. De aantallen zijn
sterk gestegen in vergelijking met 2015.
Het hoogste aantal consultaties, 324, werd geregistreerd in november 2016. We
kunnen aannemen dat veel deelnemers aan de studiedagen tijdens de
herfstvakantie de elektronische catalogus geraadpleegd hebben.
Over welke onderwerpen?
De tabel op de volgende bladzijde geeft een zicht op alle ontleningen en vragen
per onderwerp. De rubrieken komen overeen met de onderwerpen van de
vormingsactiviteiten. Ze betreffen alle de verbetering van levenskwaliteit van
kinderen en volwassenen met beperkingen. Algemene doelstellingen zoals
beleid, ethiek, theorie, zorgmaatregelen en voorzieningen, enz. horen thuis in
de rubriek ‘algemeen’. Diagnostiek, behandeling, begeleiding, psycho-educatie,
omgang, wetenschappelijk onderzoek ten aanzien van deze personen worden
per doelgroep behandeld.
Activiteitenverslag Sig 2016
68
Overzicht aantal ontleningen en vragen per rubriek (2014-2016)
Onderwerpen 2014 2015 2016
Autismespectrumstoornissen 110 153 122
ADHD en gedragsstoornissen 21 54 55
(Psycho)motorische stoornissen 29 51 73
Leerstoornissen 110 133 65
Verstandelijke beperking 24 61 37
Spraak- en taalstoornissen 73 48 84
Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) 65 82 126
Psychische stoornissen 18 20 29
Sensorische stoornissen 8 27 26
Overige problemen 20 18 22
Algemeen 277 210 247
Totaal 755 857 886
De werken uit de rubriek ‘autismespectrumstoornissen’ en de rubriek ‘niet-
aangeboren hersenletsel’ zijn het populairst. De aankoopsuggesties die wij
krijgen vanuit werkgroep Autisme worden meermaals door hun leden
uitgeleend. Door de Week van NAH groeide de belangstelling voor het thema
NAH. Dit droeg bij tot de vele ontleningen. Proportioneel bekeken werden
werken die behoren tot de rubrieken ‘overige problemen’, ‘psychische
problemen’ en ‘sensorische problemen’ het minst uitgeleend. Het merendeel van
de nieuwe werken die tot deze rubrieken behoren, zijn artikels. Artikels worden
minder geraadpleegd dan boeken.
Het aantal ontleningen behorend tot de rubriek ‘leerstoornissen’ is met 8 procent
gedaald in vergelijking met 2015. Hieruit concluderen wij dat we meer studenten
vanuit een andere studierichting (Orthopedagogie) over de vloer kregen in
vergelijking met studenten die tijdens de voorbije jaren een beroep deden op
de docudienst (in hoofdzaak studierichting Logopedie).
De boeken ‘Ik kan het! Een schrijfmotorisch therapieconcept’ en ‘Developmental
coordination disorder: als (ook) bewegen niet vanzelfsprekend is’ werden
gedurende het hele jaar meerdere keren ontleend, waardoor het totaal aantal
ontleende boeken binnen de rubriek (psycho)motorische stoornissen gestegen
is. Wij veronderstellen dat we de sterke stijging van het aantal ontleende werken
over taal/spraak en fonologisch stoornissen te danken hebben aan het
verspreiden van themalijsten.
Activiteitenverslag Sig 2016
69
8. Wetenschappelijk onderzoek
In 2016 bood Sig ondersteuning aan verschillende onderzoeksprojecten,
waaronder een aantal met deelonderzoeken. Thema’s van onderzoek variëren
van leerstoornissen, ASS en ADHD tot DCD, maar omvatten ook het ontwikkelen
van onderzoeksmateriaal (voor o.a. articulatie, spelling en slikstoornissen). De
projecten kaderen in een samenwerking met verschillende universiteiten en
hogescholen: UGent, KU Leuven, Arteveldehogeschool, HoGent, Thomas More,
Vives, Howest en Artesis Plantijn Hogeschool.
Eind 2015 werden twee flyers opgemaakt en verspreid om de nieuwe werking
te lanceren: ‘Op zoek naar deelnemers voor maatschappelijk relevante
onderzoeksprojecten?’ en ‘Krijgt u ook zo veel vragen om mee te werken aan
wetenschappelijke studies en onderzoeken? Schakel Sig in’. Het nieuw
opgerichte Wetenschappelijk Platform vergaderde één keer in 2016. Er werden
drie nieuwe onderzoeksprojecten aangevraagd en goedgekeurd. Ondertussen
zitten ook nieuwe aanvragen in de pijplijn voor 2017.
Om praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en om permanent
kwalitatieve vorming op te zetten werken het Wetenschappelijk Platform en de
Adviesraad Vorming en opleiding ook samen. Specifieke aandacht gaat hierbij
naar de volgende onderwerpen:
In het kader van verantwoord handelen, aandacht schenken aan de
mate waarin kenmerken en vaardigheden van de therapeut een effect
hebben op de werkzaamheid van de interventie en hoe zich dit verhoudt
tegenover het effect van de methode zelf
Empowerment: het versterken van de eigen mogelijkheden en middelen
van de cliënt en zijn omgeving om zoveel mogelijk zelf problemen op te
lossen of ermee te leven
Het biopsychosociaal model van menselijk functioneren (WHO) en de
daarop gebaseerde classificatiesystemen
Op de volgende bladzijden wordt per onderzoeksproject de stand van zaken
weergegeven.
Alle onderzoeksprojecten kaderen in de samenwerkingsovereenkomst van de
wetenschappelijke werking van Sig met de Federatie van Centra voor Ambulante
Revalidatie vzw.
Activiteitenverslag Sig 2016
70
Onderzoeksprojecten
Ontwikkeling van SKO (SpraakKlankOnderzoek) voor Vlaanderen
(voorheen ‘ArticulatieOnderzoek (AO-R)’ genoemd)
(o.l.v. Joris Vanopstal en de werkgroep SKO, bestaande uit medewerkers van
Arteveldehogeschool, HoGent, KU Leuven, Thomas More, UGent en Vives)
De werkgroep SKO werd in 2011 opgestart en begeleidt de ontwikkeling van
een nieuw Vlaams spraakklankonderzoek. Het SpraakKlankOnderzoek wordt een
genormeerd en gestandaardiseerd en computerondersteund articulatie-
onderzoek, dat zowel de fonetische als de fonologische aspecten van
spraakproductie onderzoekt. In zijn uiteindelijke vorm moet het SKO ook
argumenten aanbieden die de logopedist moeten toelaten om te differentiëren
tussen de verschillende vormen van spraakklankstoornissen.
Het verzamelen van de normeringsgegevens via bachelorproeven van
verschillende hogescholen en universiteiten werd in 2016 verdergezet en zou in
2017 afgerond moeten zijn. Een basisversie van de test is gepland voor
september 2018. Bijkomend worden de modules diadochokinese, distinctive
features, harmonieprocessen, inconsistentie, interdentaliteit en baseline [s] en
[r] voorbereid.
Het profiel van kinderen met leerstoornissen
(Annemie Desoete en Elke Baten, aoP typisch en atypisch lezen UGent)
In 2016 werd de rol van motivatie of ‘goesting’ (vanuit de
Zelfdeterminatietheorie, ZDT, en vanuit het Process Communication Model,
PCM) als mediator nagegaan. De doctoraatsstudie van Elke Baten gaat na welke
factoren samenhangen met rekenen/rekenproblemen en met welbevinden. De
rol van motivatie wordt behalve vanuit de ZDT bekeken vanuit het concept
Transactionele Voorkeur (Kahler). Verder worden temperament en
persoonlijkheid meegenomen in het Opportunity Propensity Model (Byrnes &
Wasik). De bevindingen van een eerste studie bij adolescenten (zonder
leerproblemen) werden toegelicht op het IARLD congres in Austin, waarvoor de
posterprijs werd toegekend. In 2017 wordt dit onderzoek verdergezet. We zijn
nog op zoek naar kinderen met rekenstoornissen die longitudinaal opgevolgd
zullen worden.
Activiteitenverslag Sig 2016
71
Vroege sociaal-communicatieve ontwikkeling van jonge kinderen met
(verhoogd risico op) een autismespectrumstoornis (o.l.v. Petra Warreyn,
Ellen Demurie, Sara Van der Paelt & Herbert Roeyers, UGent)
Dit project bestaat uit vier deelstudies:
Interventie: Interventie: Onder leiding van Petra Warreyn werd een training van
imitatie- en joint attention-vaardigheden uitgewerkt. Deze training werd in
verschillende CAR op haar effectiviteit onderzocht, met positieve resultaten. In het
najaar van 2015 werd deze training uitgegeven bij Sig (Zie wat ik zie, doe wat ik
doe). Momenteel wordt onderzocht wat de haalbaarheid en werkzaamheid is van
het ImPACT ouderprogramma binnen de Vlaamse thuisbegeleidingsdiensten voor
ASS.
Opvolging van broertjes en zusjes van kinderen met ASS (babystudie): Een groep
broertjes en zusjes van kinderen met ASS wordt, samen met een controlegroep,
opgevolgd op de leeftijd van 5, 10, 14, 24 en 36 maanden. We bekijken hier onder
meer vroege sociaal-communicatieve vaardigheden (zoals imitatie, joint attention
en taal) en hun mogelijke voorlopers (zoals sociale informatieverwerking en sociale
voorkeur) via observationeel onderzoek en gestandaardiseerde tests, maar ook via
meer experimentele methodes zoals eye tracking, EEG/ERP en fNIRS. Een eerste
groep kinderen is intussen 36 maanden geworden, maar we zoeken ook nog altijd
nieuwe kinderen. Voor meer info kunt u terecht op www.ontwikkelingsstoornissen
.ugent.be/ babystudie/
Onderzoek naar de vroege kenmerken van ASS: In het kader van een
internationale samenwerking startten we ook opnieuw een studie op die gebruik
maakt van homevideo’s om vroege kenmerken van ASS te detecteren. Naast de
sociaal-communicatieve ontwikkeling focussen we deze keer ook op de motorische
ontwikkeling, onder meer het motorisch anticiperen op de acties van andere
mensen. We zoeken hiervoor nog altijd video’s van kinderen (met autisme, zonder
autisme of met ontwikkelingsvertraging) gemaakt toen ze tussen 0 en 3 jaar oud
waren. Voor meer info zie http://users.ugent.be/~pwarreyn/
Regressie bij kinderen met ASS: Bij ongeveer één derde van de kinderen met ASS
lijkt er sprake geweest te zijn van regressie in de vroege ontwikkeling (stagnatie
of verlies van bepaalde vaardigheden). Wat precies deze subgroep van kinderen
onderscheidt van andere kinderen met ASS, wat de regressie eventueel kan
voorspellen en wat de prognose is van deze kinderen, is echter nog onduidelijk.
Daarom onderzoekt Sofie Boterberg kenmerken van regressie in de
bovenvermelde babystudie en in het homevideo-onderzoek. Daarnaast onderzoekt
ze een groep kleuters en lagereschoolkinderen met ASS om de verdere
Activiteitenverslag Sig 2016
72
ontwikkeling van kinderen met en zonder regressie in kaart te brengen. Het
onderzoek is lopende. Voor deze studie worden nog kinderen gezocht met een
diagnose ASS van 4 tot en met 10 jaar oud. Voor meer info:
https://www.facebook.com/onderzoekASS/
Onderzoek naar procesgerichte diagnostiek van spellingsproblemen (Christel Van Vreckem, leden van de Sig-intervisiewerkgroep Leesstoornissen,
Annemie Desoete, Arteveldehogeschool & UGent)
In deze onderzoekslijn werd een Vlaamse spellingtest ontwikkeld. Het gaat om
een instrument waarmee zowel aan beschrijvende als aan handelingsgerichte/
begeleidingsgerichte diagnostiek kan worden gedaan. Deze test speelt in op de
nood aan een nieuwe, handelingsgerichte en vooral Vlaamse spellingstest. Hij
is bedoeld om de spellingvaardigheid van kinderen van het eerste tot en met
het zesde leerjaar te meten, zowel voor het spellen van bestaande woorden als
pseudowoorden. Op basis daarvan kunnen kinderen met spellingproblemen
opgespoord worden. De dictees zijn zo opgebouwd dat een uitgebreide
foutenanalyse tot een aanpak op maat van het kind leidt. Sinds december 2016
is de nieuwe spellingtest op de markt (uitgegeven door Academia Press). Dit
onderzoeksproject is hiermee afgerond.
Ontwerp van slikprotocol bij kinderen en adolescenten met dystone cerebral palsy (o.l.v. Ingeborg Simpelaere, Vives & Daisy Decoene, Gidts)
Dit project startte in 2011. Er wordt gepeild naar de hedendaagse bestaande
slikprotocollen en slik- en voedingsproblemen bij kinderen met cerebral palsy
van pre-, peri- en postnatale etiologie. Vooral het diskinetische type van cerebral
palsy wordt belicht, aangezien voedings- en slikproblemen het meest
voorkomen bij deze vorm. In de loop van 2013 en 2014 liep een literatuurstudie
en werden professionelen uit het werkveld bevraagd. Op basis van de literatuur
en de informatie uit de bevraging is ondertussen een voorlopige versie van het
onderzoeksinstrument opgesteld. Begin 2014 werd hiermee een eerste
pilootstudie georganiseerd. De verwerking van de eerste gegevens leidde tot
een aantal aanpassingen en verfijningen van het instrument. In 2015 en 2016
liep een tweede pilootstudie en werden de test-hertestbetrouwbaarheid, de
intra- en interbeoordelaars-betrouwbaarheid en de concurrente validiteit (met
de DDS) vastgelegd. In 2017 volgt een eindrapport met resultaten.
Implementatie van ICF in de CAR
(Jolien Veys en Greetje Desnerck, Howest)
Het biopsychosociale model maakt een synthese tussen het medische en sociale
model van gezondheid door het menselijk functioneren te beschouwen als een
Activiteitenverslag Sig 2016
73
samenspel tussen biologische, individuele en sociale factoren. Het is dit model
dat de Internationale Classificatie van het Menselijk Functioneren (ICF)
ondersteunt. Internationaal en nationaal wordt er steeds meer belang gehecht
aan dit model. Het is belangrijk ook in de sector van de CAR een omslag te
maken van een eerder medisch model naar het biopsychosociale model.
Sig probeert via opleiding en informatie de CAR-sector mee te sturen in deze
koerswijziging via vorming. Ook in 2016 werd een vormingstraject in vier
niveaus uitgewerkt: (1) inleidende studiedag, (2) tweedaagse workshop, (3)
supervisiewerkgroep, en (4) coaching op de werkvloer. Concrete informatie over
de vorming vindt u elders in dit activiteitenverslag.
Naast dit vormingstraject werd Sig ook actief betrokken bij het ICF-Lab-project
van de Hogeschool West-Vlaanderen, begeleid door Jolien Veys en Greetje
Desnerck. Dit project wil de leemte vullen m.b.t. de implementatie van ICF in
Vlaanderen. Het doel van het ICF-Lab is organisaties (in eerste instantie Centra
voor Ambulante Revalidatie) te begeleiden in het implementeren van ICF en het
vertalen van good practices uit het buitenland naar Vlaanderen, met aandacht
voor eventuele nodige aanpassingen aan de specifieke Vlaamse context.
Concrete onderzoeksvragen zijn: Op welke manier wordt ICF toegepast in de
CAR? Welke gevolgen heeft het gebruik van ICF voor de verschillende
onderdelen van het revalidatieproces? Hoe wordt het gebruik en het
implementatieproces van ICF ervaren door de CAR-medewerkers? Op welke
manier krijgt het implementatieproces vorm? Op welke manier wordt de visie
van de ICF vertaald naar het handelen? Welke noden aan ondersteuning en
expertise worden er ervaren door de sector van de CAR m.b.t. het gebruik en
het implementeren van de ICF?
Sig hoopt de aanbevelingen uit dit onderzoek (deze verschijnen in 2017) te
kunnen gebruiken in het verfijnen van het ICF-vormings- en opleidingsaanbod
voor CAR.
Kijk in je brein: naar een beter begrip van bewegingsstoornissen
(Tom Taymans, Guy Vanderstraeten en Hilde Van Waelvelde, UGent)
Dit onderzoek vertrekt vanuit bevindingen uit de wetenschappelijke literatuur
aangaande motorische stoornissen bij kinderen met DCD en ASS. Daaruit blijkt
immers dat beide groepen overeenkomsten vertonen met betrekking tot hun
motorische beperkingen, onder meer wat de coördinatie van bewegingen
betreft, evenwichtsstoornissen en problemen met timing in bewegingen.
Daarnaast werden bij beide groepen problemen vastgesteld met enkele
cognitieve aspecten van bewegingsaansturing, zoals planning, werkgeheugen
Activiteitenverslag Sig 2016
74
en cognitieve flexibiliteit. Aangezien alles wordt aangestuurd door het brein, leek
het ons aannemelijk dat deze gebreken in bewegingscontrole ook zouden
worden weerspiegeld in de hersenen van deze kinderen, meer bepaald in de
organisatie van hersennetwerken. Zijn er enerzijds gemeenschappelijkheden in
termen van structuur en functie van hersennetwerken bij kinderen met ASS en
DCD? Kunnen we deze groepen anderzijds karakteriseren op basis van
specifieke hersenstructuren en -activaties? Kunnen deze afwijkende structuur
en functie worden gelinkt aan de slechtere scores op bepaalde tests die peilen
naar de kwaliteit van bewegingsuitvoering? Kunnen we met behulp van
netwerkanalyses een afwijkend patroon terugvinden in termen van globale en
lokale efficiëntie, dat verder ondersteuning biedt voor enkele van de
theoretische verklaringsmodellen die in het verleden werden geopperd voor de
motorische disfuncties? Kan door het in kaart brengen van verschillende
netwerken een link worden gevonden tussen structuur en functie? Op deze
vragen wil deze studie een antwoord formuleren. In de loop van vorig jaar werd
verder gewerkt aan de dataverzameling. Verwerking volgt.
Gezinsbeïnvloedingsprocessen bij kinderen met ADHD (Inge Antrop, Jan De Meulenaere & G. Lemmens, UZ Gent)
De uitkomst van ADHD wordt mee bepaald door het ontstaan van comorbide
moeilijkheden die vooral worden gemedieerd door de sociale omgeving van het
kind. In het bijzonder werden hierbij conflictueuze ouder-kindrelaties uitvoerig
beschreven, waarbij enerzijds de actieve betrokkenheid van ouders of anderzijds
de passieve invloeden (bv. temperament) vanuit het kind werden onderzocht.
Recent onderzoek in de verklaring van ouder-kindrelaties onderstreept meer en
meer het belang van bidirectionele verklaringsmodellen, zoals het social
relations model (SRM): ouders en kinderen worden hierbij beschouwd als
gelijkwaardige partners in de ontwikkeling van hun relatie. Beiden zijn in de
mogelijkheid om invloed op een ander uit te oefenen.
Het doel van deze studie is de wederzijdse gezinsbeïnvloedingsprocessen in
gezinnen met ADHD gedetailleerd te onderzoeken, vergeleken met
controlegezinnen (normaal, depressie) via de SRM-techniek. Bij bidirectioneel
onderzoek gebruikmakend van deze techniek focust men op de 'actoreffecten'
van ouders (bv. de mogelijkheid van de ouders tot beïnvloeding van kinderen),
de 'partnereffecten' van kinderen (bv. de gevoeligheid van kinderen voor invloed
van ouders), de 'actoreffecten' van kinderen (bv. de mogelijkheid van kinderen
tot beïnvloeding van de ouders), de 'partnereffecten' van ouders (bv. de mate
waarin ouders beïnvloedbaar zijn door kinderen) en alle relatie- en
gezinseffecten. De SRM-techniek houdt aldus simultaan rekening met de
persoonlijkheid van elk gezinslid, de specifieke relaties tussen elk gezinslid en
de familiefactoren daarrond.
Activiteitenverslag Sig 2016
75
Tot op heden werd er nog geen onderzoek gepubliceerd dat bidirectionele
processen bij gezinnen met een kind met ADHD in zijn totaliteit bestudeert.
Nieuwe inzichten in de ouder-kindrelatie bij ADHD kunnen meer gerichte
gezinsinterventies helpen ontwikkelen. In de loop van 2016 werd de
dataverzameling verdergezet.
Autismespectrumstoornissen tijdens de jongvolwassenheid: naar een
theoretisch model van determinanten en uitkomsten van
ontwikkelingstaken (Laura Mattys, Dieter Baeyens en Ilse Noens, KU Leuven)
Aan de onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek van KU Leuven wordt
onderzoek verricht naar de ontwikkeling van jongvolwassenen met
autismespectrumstoornis (ASS). Dit onderzoek wil de verhalen en expertise van
ervaringsdeskundigen samenbrengen, relevante thema’s identificeren en
mogelijkheden voor een betere ondersteuning verkennen. Personen met ASS
worden geconfronteerd met diverse uitdagingen wanneer ze de stap naar de
volwassenheid zetten. In het bijzonder de overgang zowel van jeugdzorg naar
volwassenenzorg als van het secundaire naar het hoger onderwijssysteem stelt
hen potentieel voor grote uitdagingen. Eerder onderzoek suggereerde dat
leeftijdsspecifieke begeleidingsprogramma's voor personen met ASS schaars zijn
en dat meerdere beschikbare zorgprogramma's onvoldoende effectief zijn.
Hierdoor is er in deze groep een groot risico op het hardnekkig blijven bestaan of
zelfs verergeren van functionele en participatieproblemen. Het doel van dit
onderzoek is om de ontwikkeling van personen met ASS doorheen de
jongvolwassenheid (17-25 jaar) beter te begrijpen, zodat de overgangszorg en -
begeleiding beter aangepast kan worden aan hun noden. Een eerste kwalitatieve
studie is afgerond, maar de manuscripten die daaruit voortvloeien zijn nog onder
productie. Verder is het longitudinale vragenlijstenonderzoek opgestart en lopende
tot 2018.
Participatie bij jonge kinderen met een ontwikkelingsvertraging/
stoornis (vermoeden van ADHD en/of DCD en/of ASS) (Marieke
Coussens, Dominique Vande Velde & Guy Vanderstraeten, UZ Gent)
Betrokken zijn in het dagelijks en maatschappelijke handelen is een essentiële
voorwaarde voor kinderen om te leren. Participatie is het proces waarin kinderen
zich kunnen engageren in dagelijkse activiteiten in een betekenisvolle context.
Door de opmars van het ICF ligt de focus in de hulpverlening op ‘het bevorderen
of optimaliseren van participatie en kwaliteit van leven’ van kinderen en hun
ouders. Praktijkervaring en onderzoek leren ons dat het niet evident is om
participatiebevorderend te werken. Uit grootschalig Amerikaans/Canadees
Activiteitenverslag Sig 2016
76
onderzoek in de vroegbegeleiding blijkt dat slechts tussen de 0,4% tot 1,3% van
de gegeven interventies zich richten op participatie, ook al is het belang van de
focus op participatie bewezen. Jonge kinderen met een ontwikkelingsstoornis
ervaren ook meer participatieproblemen. Omgevingsfactoren en persoonlijke
factoren bepalen sterk hoe goed een kind al dan niet kan participeren. Hoe jonger
het kind, hoe waarschijnlijker het is dat gelegenheden voor participatie bepaald
worden door ouders en verzorgers. Wanneer jonge kinderen in een zo optimaal
mogelijk omgeving opgroeien, is de prognose voor zowel het kind als de ouders
gunstiger. Er is echter nog maar weinig onderzoek verricht naar participatie bij
jonge kinderen, zeker niet als het niet om fysieke beperkingen gaat. Er zijn ook
geen gegevens beschikbaar over hoe jonge kinderen zelf hun participatie beleven
en invullen. Ook de noden en wensen van ouders van jonge kinderen zijn
onvoldoende gekend. Nochtans geeft onderzoek aan dat ze een cruciale factor
spelen in het bevorderen van de participatie mogelijkheden van hun kind.
Op deze thematiek wil dit onderzoek ingaan. Gegevens hierover zou het werkveld
de nodige handvatten kunnen aanreiken i.f.v. het optimaliseren van participatie bij
jonge kinderen met een ontwikkelingsstoornis zoals ADHD, DCD en/of ASS.
Dataverzameling start begin 2017.
Life balance bij jongeren: assessment & ontwikkeling van telecoaching
(Daphne Kos, Niki Bulckmans, Sven Van Geel en Eric Schoentjes, Artesis Plantijn)
In het najaar 2016 startte het projectmatig wetenschappelijk onderzoek rond ‘Life
balance bij jongeren’. Life balance omvat het evenwicht dat personen ervaren in
alle activiteiten en engagementen waarin ze betrokken (willen) zijn (zoals werk,
school, gezin, sociaal leven, hobby’s). Jongeren met en zonder
gezondheidsproblemenkunnen in de loop van het leven een verstoorde life balance
ervaren, waardoor mogelijk bepaalde rollen (bv. medescholier, sportmaat) niet
meer vervuld kunnen worden. Er is echter een gebrek aan assessment
instrumenten om life balance in kaart te brengen bij jongeren. Bovendien is er
weinig onderzoeksmateriaal over de strategieën die (ergo)therapeuten kunnen
aanbieden om een goede life balance te vinden en te behouden. De ontwikkeling
van mobiele applicaties ter ondersteuning van dienstverlening in de
gezondheidszorg lijkt voornamelijk bij de groep jongeren zeer zinvol. Het doel van
deze studie is tweeledig: enerzijds wordt een assessment instrument ontwikkeld
of aangepast voor het in kaart brengen van de life balance bij jongeren tussen 12
en 18 jaar met een psychiatrische problematiek of met cerebral palsy (CP) en
gezonde controles. Daarnaast zal ook een interventie op basis van telecoaching
ontwikkeld worden voor de optimalisatie van de life balance binnen deze groepen.
Activiteitenverslag Sig 2016
77
Momenteel worden een literatuuronderzoek en een conceptanalyse uitgevoerd.
Door middel van interviews en focusgroepen worden er kwalitatieve gegevens
verzameld om het concept life balance vanuit het perspectief van de jongeren
beter te leren kennen. Op basis van deze informatie zal eind 2017 een
meetinstrument ontwikkeld of aangepast worden.
Actualisatie van testgebruik
De intervisiewerkgroepen van Sig zijn sinds enkele jaren ingeschakeld om na te
gaan welke tests bruikbaar/beschikbaar of wetenschappelijk onderbouwd zijn
om aan diagnostiek te doen t.a.v. dyslexie, dyscalculie, taalstoornissen en
motorische stoornissen. Dit liep ook in 2016 verder.
Activiteitenverslag Sig 2016
78
Selectie van wetenschappelijk bijdragen naar aanleiding van deze onderzoeksprojecten
De voorgestelde onderzoeksprojecten leidden in 2016 tot o.a. de volgende
wetenschappelijke bijdragen:
Baten, E., & Desoete, A. (2016). Motivation and well-being in (a)typical numerical skills. Poster (genomineerd met de posterprijs) at the 40th Annual IARLD Conference, 28-30 juni 2016, Texas. Baten, E., Desoete, A., Van de Velde, M.C., & Hantson, E. (2016). Bridging the gap between cognition and emotion in (a)typical numerical skills. Paper EARLI Sig, 15th Conference on cognition, socio-emotional function and the environment: Bridging the divide. Leuven, 29-30 augustus 2016. Boterberg, S., & Warreyn, P. (2016). Making sense of it all: The impact of sensory processing sensitivity on daily functioning of children. Personality and Individual Differences, 92, 80-86. Ceulemans, A., & Desoete, A. (2016). Cognitive and environmental predictors for early numerical skills in kindergarten. Paper EARLI Sig, 15th Conference on cognition, socio-emotional function and the environment: Bridging the divide. Leuven, 29-30 augustus 2016. De Bondt, A., & Desoete, A. (2016). Definition of LD and issues of comorbidity in Dutch-speaking Belgium. Paper in the symposium Identification of Learning Disabilities: An International Perspective at the 40th Annual IARLD Conference, 28-30 juni 2016, Texas. Desoete, A., Praet, M., Van de Velde, C., De Craene, B., & Hantson, E. (2016). Enhancing mathematical skills through interventions with virtual manipulatives. In P.S. Moyer-Packenham (Red.), International Perspectives on Teaching and Learning Mathematics with Virtual Manipulatives (pp. 171-187). Springer: Switserland. Fries, E., & Desoete, A. (2016). How can we enhance reading in Hebrew children with a computer assisted intervention? Paper EARLI Sig, 15 Conference on cognition, socio-emotional function and the environment: Bridging the divide. Leuven, 29-30 augustus 2016. Hantson, E., Van de Velde, C., De Bie, L., & Desoete, A. (2016). Kinderen motiveren kun je leren. Process Communiation Model PCM@home. Sprankel, 27 (1), 16-28.
Activiteitenverslag Sig 2016
79
Mattys, L., Baeyens, D., & Noens, I. (2016). Autism spectrum disorder in emerging adulthood: a multi-method longitudinal inquiry. Autism Research Workshop. Gent, 10-12 maart 2016. Praet, M., & Desoete, A. (2016). Rekentaal in de voorspelling van het rekenen in het 2de leerjaar. Studie- en ontmoetingsdag wiskundeonderzoekers. Leuven, 27 mei 2016. Salomone, E., Beranova, S., Bonnet-Brilhault, F., Lauritsen, M.B., Budisteanu, M., Buitelaar, J.,Canal-Bedia, R., (…) Charman, T. (2016). Use of early intervention for young children with autism spectrum disorder across Europe. Autism, 20 (2), 233-249. Salomone, E., Charman, T., McConachie, H., & Warreyn, P. (2016). Child’s verbal ability and gender are associated with age at diagnosis in a sample of young children with autism spectrum disorder in Europe. Child Care Health and Development, 42 (1), 141-145. Titeca, D., Roeyers, H., & Desoete, A. (2016). Early Numerical Competencies in 4- and 5-Year-Old Children with Autism Spectrum Disorder. Focus on Autism and other Developmental Disabilities, 1-14. Träff, U., Desoete, A., & Passolunghi, M.C. (2016). Symbolic and non-symbolic number processing in children with developmental dyslexia. Learning and Individual Differences. In druk. Van der Paelt, S., Warreyn, P., & Roeyers, H. (2016). Effect of community interventions on social-communicative abilities of preschoolers with Autism Spectrum Disorder. Developmental Neurorehabilitation, 19 (3), 162-174. Van Vreckem, C., & Desoete, A. (2016). Spellingtest voor kinderen van het eerste tot het zesde leerjaar. Gent: Academia Press. Vandenbroucke, L., Verschueren, K., Desoete, A., Aunio, P., Ghesquiere, P., & Baeyens, D. (2016). Executive functioing at the transition to first grade: the role of the teacher-student relationship and its importance for academic performance. Paper EARLI Sig, 15 Conference on cognition, socio-emotional function and the environment: Bridging the divide. Leuven, 29-30 augustus 2016. Verhaeghe, L., Dereu, M., Warreyn, P., De Groote, I., Vanhaesebrouck, P., & Roeyers, H. (2016). Extremely preterm born children at very high risk for developing autism spectrum disorder. Child Psychiatry and Human Development, 47 (5), 729-739.
Activiteitenverslag Sig 2016
80
9. Website, nieuwsbrief en ICT
De sinds enkele jaren vernieuwde website heeft veel aandacht voor
zoekmogelijkheden en filters (bv. alle vorming over autisme of alle publicaties
over niet-aangeboren hersenletsel). Het inschrijven of bestellen gebeurt volledig
geautomatiseerd. Zoals dat bij grote ICT-projecten wel meer voorkomt, ging de
beginperiode gepaard met de nodige kinderziektes. Sindsdien wordt er verder
gewerkt aan het verfijnen van de website en het achterliggende systeem
MODULAS (o.a. inschrijvingssysteem en overdracht van facturen naar Globe).
De bezoekersaantallen dan: in 2016 kregen we 108.528 digitale bezoekers over
de vloer (gemiddeld 9.044 per maand). Dit is goed voor 396.442
paginaweergaven per jaar. Als daggemiddelde betekent dit bijna 300 bezoekers.
Het meeste bezoekers op één dag (1332) kregen we op 14 juni 2016, kort nadat
het aanbod vorming voor professionelen van het najaar 2016 werd
bekendgemaakt. 42 procent van onze bezoekers zijn terugkerende bezoekers.
Opvallend is verder dat 15 procent van onze bezoekers uit Nederland komt.
Sig verspreidt twee e-zines (doelgroepgericht): één voor het brede publiek en
één voor professionele hulpverleners. De elektronische nieuwsbrieven hebben
als doel mensen telkens opnieuw attent te maken op Sig-nieuws en leiden
geïnteresseerden naar de juiste pagina's op de website. In de loop van 2016
schakelden we over van het bestaande mailsysteem naar MailChimp, een
professioneel mailprogramma die probleemloos grote hoeveelheden mails kan
doorsturen en heel wat lay-out mogelijkheden heeft die het vorige systeem niet
had. Door het opkuisen en overzetten van de gegevensdatabanken zijn de
abonneecijfers dit jaar lichtjes gedaald. Toch zijn er nog altijd 4836 abonnees
voor de nieuwsbrief voor breed publiek en 7799 voor de versie voor
professionelen. Samen goed voor 12635 digitale abonnees (een kleine 1000
minder dan 2015, maar wel actueel en up to date). We sturen sinds dit jaar ook
meer doelgroepspecifieke nieuwsbrieven, dankzij de filtermogelijkheden
Mailchimp, bv. per discipline (logo, ergo, kine) of per regio.
Activiteitenverslag Sig 2016
81
10. Sig in de pers en op verplaatsing
Sinds jaren worden aankondigingen van Sig-activiteiten in agendarubrieken van
verschillende bladen en tijdschriften opgenomen. Voor de professionele vorming
gaat het vooral om vaktijdschriften (o.a. TOKK, VVL-tijdschrift, enz.)
Zoals elk jaar heeft Sig verder het grote publiek warm gemaakt voor de
vormingsactiviteiten en sensibiliseringscampagnes: o.a. de vorming over NAH,
bijleren in Destelbergen, enz. Dit uitte zich ook in verschillende (online)
aankondigingen.
In 2016 probeerden we de Sig-publicatie ‘Overleven met NAH’ van Wim Malfliet
en Liesbet Petit in de media te brengen. Dat lukte aardig: o.a. AVS (regionale
televisie), Kerk & Leven (meest gelezen weekblad van Vlaanderen!), en Radio 2
(meest beluisterde radio in Vlaanderen) besteedden er aandacht aan via
interviews. Ook de Week van NAH kon op veel persbelangstelling rekenen, met
o.a. een vermelding op CANVAS (Facebook) en een interview in het programma
‘Interne Keuken’ op Radio 1.
Sig is ervan overtuigd dat de pers een belangrijke invloed kan uitoefenen op de
kansen tot integratie en inclusie. Onbekend maakt immers onbemind.
Toegankelijke publicaties maken over het dagelijks leven van mensen met een
beperking draagt hiertoe bij.
Sig op verplaatsing
Sig is ook regelmatig met een informatiestand aanwezig op congressen,
evenementen of beurzen. Zo waren we in 2016 onder andere te gast op het
congres van de VVL (Vlaamse Vereniging Logopedisten) in Gent (20 mei), de
Leerstoel Audiologie in Gent (26 mei), Rock for Specials (29 juni), de Lokerse
Feesten voor mensen met een beperking (9 augustus), de Avondmarkt in
Gijzegem (26 augustus), de Seniorenbeurs in Aalst (23 september), het
lanceringsmoment van de Week van NAH in Brugge (27 september), de
Afasieconferentie in Zeist (7 oktober), de Kennismakingsbeurs NAH in
Antwerpen (13 oktober) en de Logopediedag in Mechelen (26 november).