Hvernig dugar krónan?

Hvernig dugar krónan?

Krónan er nálægt sögulegu lágmarki á móti Evru

Gengi krónu á móti evru

60

65

70

75

80

85

90

95

100

jan.99 jan.00 jan.01 jan.02 jan.03 jan.04 jan.05 jan.06 jan.07 jan.08

Raungengi krónu er mjög stöðugt á móti evru

Raungengi krónu

- Gagnvart evru, dollar og gengisvísitölu

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150

160

jan.96 jan.97 jan.98 jan.99 jan.00 jan.01 jan.02 jan.03 jan.04 jan.05 jan.06 jan.07

Evran er stöðugust gagnvart krónu

USD

Gengisvísitala

Veltan hefur aukist verulega með tilkomu útlendinga

Velta á gjaldeyrismarkaði

- Dagsvelta í milljörðum króna

5

10

15

20

25

30

35

40

45

jan.03 júl.03 jan.04 júl.04 jan.05 júl.05 jan.06 júl.06 jan.07 júl.07

10 daga hlaupandi meðaltal

Sveiflur einnig....

Gengissveiflur krónunnar

- 20 daga staðalfrávik gengisvísitölu (á ársgrundvelli)

jan.03 jan.04 jan.05 jan.06 jan.07 jan.08

40%

20%

30%

10%

Kerfisbreyting á gjaldeyrismarkaði

80

85

90

95

100

105

110

115

120

125

1F1980

1F1982

1F1984

1F1986

1F1988

1F1990

1F1992

1F1994

1F1996

1F1998

1F2000

1F2002

1F2004

1F2006

1F2008

1F2010

Raungengi

Hlaupandi meðaltal (10 ár)

Raungengisþróun íslensku krónunnar

Erlendir spákaupmenn uppgötva krónuna

Spá

Íslendingar þurfa að greiða hærri vexti – bæði nafn...

Vaxtamunur við útlönd

- Skammtíma nafnvaxtamunur

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

jan.99 jan.00 jan.01 jan.02 jan.03 jan.04 jan.05 jan.06 jan.07 jan.08

... og raunvexti.

Raunvaxtamunur við útlönd

- 10 ára verðtryggður vaxtamunur

0,0%

0,5%

1,0%

1,5%

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

jan00

júl00

jan01

júl01

jan02

júl02

jan03

júl03

jan04

júl04

jan05

júl05

jan06

Er upptaka evru möguleg án ESB?

Einhliða upptaka evru

Ríkið þyrfti að kaupa upp allar krónur í umferð og setja evrur í staðinn.

U.þ.b. 60-70 ma.kr eða hálfur gjaldeyrisvarasjóðurinn

Ef einhliða upptaka evrunnar er trúverðug mun allt fjármálakerfið skipta um verðmæli um leið og grunnfé Seðlabankans er skipt út.

Ergó: Ríkið verður af 6-10mö.kr. á ári í myntsláttuhagnað.

60-70ma.kr.

Aðgangur að lausafé er lykilatriði

Einhliða upptaka evru gerir kröfu um að:

Íslenskar fjármálastofnanir hafi sama aðgang að lausafé á evrópska myntsvæðinu og á því íslenska

Verða að geta fengið fjármagn á evrópskum millibankamarkaði eða Repo við ECB

Flestar fjármálastofnanir landsins – a.m.k. þær stærri - ættu að hafa fulla burði til þessa.

Eftir því sem útrás viðskiptabankanna vindur áfram og stærri hluti af starfsemi þeirra færist til annarra landa verður einhliða upptaka evrunnar auðveldari og fýsilegri.

Spurning um lausafjártryggingu

Einhliða upptaka evru skuldbindur ekki ECB til að taka að sér hlutverk lánveitanda til þrautavara

Einhver aðili verður að tryggja lausafjárstöðu fjármálakerfisins

Íslenska ríkið yrði því viðhalda evruvarasjóði, tryggja sér erlendar lánalínur, veita veð í lausafjárviðskiptum eða gera beinan þjónustusamning við Evrópska seðlabankann.

?

Einhliða upptaka er ekki álitshnekkir fyrir Ísland

Einhliða upptaka er fullkomlega trúverðug

Ekki fóður fyrir spákaupmenn

Ekki viðurkenning á hagstjórnarmistökum

Einhliða upptaka er í samræmi við aðgerðir hinna smærri hagkerfa í Evrópu í gegnum tíðina.

Tenging Dana við evru

Benelux löndin og þýska markið

Færeyingar og danska krónan

Einhliða upptaka evrunnar af hálfu Íslendinga er fremur augljós kostur og getur ekki talist álitshnekkir í augum útlendinga

Það sem mælir gegn upptöku

Einhliða upptaka evrunnar er fullkomlega raunhæfur möguleiki sem hægt er að tala um af alvöru.

Það sem mælir helst á móti

1. Erfitt að taka upp evru einhliða við andstöðu ESB

2. Víðtæk pólitísk sátt verður að ríkja um upptökuna sjálfra

3. Íslendingar myndu missa sjálfstæði í peningamálum.

4. Íslenskir bankar þurfa að lánveitenda til þrautarvara

Þessi þrír vankantar kunna vel að gera það verkum að einhliða upptaka er pólitískt ómöguleg þrátt fyrir að vera hagfræðilega fýsileg.

Einkavædd, einhliða evruvæðing?

Hagfræðingar hafa oft skipt einkvæddri upptöku á annarri mynt eða óformlegri myntvæðingu (e. unoffical dollarization) í þrjú stig.

1. Erlend mynt þjónar sem vörður verðmæta (store of value) fyrir þegna landsins.

T.d. skráning íslenskra fyrirtækja í evrum flokkast og erlend lántaka hérlendis.

2. Erlend mynt þjónar sem gjaldmiðill (medium of exchange) í viðskiptum milli þegna landsins.

Launagreiðslur í evrum - sem samið yrði um í miðstýrðum kjarasamningum eða samningum einstakra fyrirtækja við eigin starfsmenn. Opnað fyrir notkun evra í viðskiptum hér innanlands samsíða krónu

3. Erlend mynt þjónar sem verðmælir (unit of account) fyrir þegna landsins – þ.e. þeir hugsa í erlendri mynt þegar þeir taka hagrænar ákvarðanir.

Gagnger hugarfarsbreyting þjóðarinnar

Hvað gerist við evruupptöku?

Evrópskir vextir

1. Um leið og tilkynnt er um upptöku evru mun nafnvextir á Íslandi leita niður að vöxtum á Evrópska myntsvæðinu og skapa mikinn gengishagnað á öllum langtímaskuldabréfum í krónum með fastri kröfu.

2. Íbúðalánasjóður verður gjaldþrota þar sem lán sjóðsins eru uppgreiðanleg en ekki útgáfur sjóðsins – tugir milljarða leggjast á ríkissjóð.

3. Við upptöku munu nafnvextir vera nálægt því þeir sömu og í EMU – að viðbættu einhverju landsálagi fyrir Ísland.

4. Til þess að upptakan geti orðið að veruleika verður landið að uppfylla einhver stöðugleikaskilyrði – s.s. varðandi jafnvægi í þjóðarbúskapnum.

5. Lækkun nafnvaxta mun lækka raunvexti og hvetja hagkerfið áfram.

Vaxtaferill og evruupptaka á Írlandi

Vextir á 10.ára ríkisskuldabréfum

0

2

4

6

8

10

12

14

16

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

10.ára krafa

Evrópskt fastgengi

1. Myntbandalag hefur sömu áhrif og fast nafngengi á móti evru

2. Verð á skiptanlegum vörum (e. tradables) – þ.e. vörur sem hægt er að flytja á milli landa – mun verða fest niður. Einhverjar verðlagslækkanir – s.s. á landbúnaðarvörum gætu fylgt í kjölfarið. Skiptanlegar vörur eru um 50% af vísitölu neysluverðs.

3. Hins vegar mun lækkun nafnvaxta leiða til hækkana á óskiptanlegum vörum (e. non-tradables) sem ekki er hægt að flytja á milli landa s.s. þjónusta og húsnæði. Óskiptanlegar vörur eru um 50% af vístölu neysluverðs.

4. Festing nafngengis og lækkun nafnvaxta leiðir í fyrstu til kostnaðarlækkana hjá fyrirtækjum vegna lægri vaxta en síðan til þenslu, launahækkana og verðbólgu.

5. Þörf á miklum mótvægisaðgerðum – t.d. Í ríkisfjármálum – því annars er hætta á vítahring þar sem aukinn verðbólga mun lækka raunvexti sem mun hækka verðbólgu enn meira sem aftur mun lækka raunvexti og svo framvegis.

6. Ef vítahringur kemst á stað mun hann aðeins enda með því að útflutningsgreinar verða ósamkeppnishæfar og vinda verður ofan af launahækkunum með kreppu.

Raungengi hefur aðeins hækkað á Írlandi

Raungengi á Írlandi

80

90

100

110

120

130

1401

97

41

97

51

97

61

97

71

97

81

97

91

98

01

98

11

98

21

98

31

98

41

98

51

98

61

98

71

98

81

98

91

99

01

99

11

99

21

99

31

99

41

99

51

99

61

99

71

99

81

99

92

00

02

00

12

00

22

00

32

00

42

00

52

00

62

00

7

Írland Meðaltal síðustu 10.ára

Upptaka evru

Fjárfestingarráðgjöf – til skamms tíma

Löng verðtryggð skuldabréf eru frábærar eignir í aðdraganda evruupptöku og einnig fyrstu árin eftir.

Lækkun nafn- og raunvaxta skapar gífurlegan gengishagnað

Verðtrygging kemur sér vel þegar verðbólga fer á skrið fyrst eftir upptöku.

Íslensk hlutabréf gætu einnig verið góður kostur

Eftirspurn eykst á hlutabréfamarkaði þar sem hlutabréfakaup verða ódýrari

Fjármagnskostnaður sumra félaga verður ódýrari

Stöðugleiki eykst á hlutabréfamarkaði þar sem fylgnin á milli krónu og hlutabréfa er afnumin.

Upptaka evru mun leiða til mikils skammtímaábata fyrir lífeyrissjóði landsins.

Niðurstaða

Niðurstöður

1. Efnahagsleg rök mæla með því fyrir Ísland að ganga í myntbandalag Evrópu.

Eðlilegt framhald af alþjóðavæðingu Íslands – enda afskaplega skrýtið að vera minnsta myntsvæði í heim við hlið þess stærsta. Gleymum gamaldags hagfræði.

2. Upptaka Evru er ekki lausn á skammtíma hagstjórnarvanda

Efnahagslífið færi í bál og brand þegar nafnvextir yrði allt í einu 3-4%

3. Myntbandalag Evrópu er ekki opið – án inngöngu í ESB

ESB vill nota efnahagsamvinnu sem gulrót fyrir pólitískri samþættingu

4. Einhliða upptaka evru er vel möguleg – en kostirnir eru ekki þeir sömu

Hér þarf að vega saman kostnað og ábata

5. Stjórnvöld ættu að gera fyrirtækjum auðvelt fyrir að lifa í nálægð við evruna!

Ef fyrirtæki vilja gera upp í evrum þá Vesskú!