8/19/2019 Huri - TDV İslam Ansiklopedisi http://slidepdf.com/reader/full/huri-tdv-islam-ansiklopedisi 1/4 irde ırkçılık y a p ı l m a m ı ş , aksine ı r k m ı y a p m a n ı n ve soyla övünmenin d o ğ r u o l m a d ı ğ ı ifade e d i l m i ş t i r . Hur eyml 'nin, "Ben d ' u n soylu ailelerinden bir kişi yim; Acem ırkı beni erdemlerle d o n a t t ı " a n l a m ı n d a k i be ytini de h a y a t ı n ı n büyük bir k ı s m ı n ı E m e v l ı r k ç ı l ı ğ ı n ı n b e ş i ğ i olan ve meva111erin h o r l a n d ı ğ ı k ' t a geçir mesi sebebiyle bir tepki so nucunda söyl e n m i ş bir fahriye olarak kabul etmek ge rekir. Eski kayn akl ard an sadece Mu<ce mü l-büldan da (III. 464) geçen bu tür ş i i r l e r i n d e n birini Yaküt, " A c e m l i ğ i y l e iftihar ediyor" ş e k l i n d e ta k dim ederken ç a ğ d a ş yazarlard an b a ş t a Goldziher il e Ahmed Emin olmak üzere Taha ei-Haci rl. Muhammed Neblh Hicab. Ahmed yib, Ahmed Muhammed i - H f ı f i gibi a z ı k i ş i l e r Hur eyml'ye ırkçılık i s n a d ı n d a bu l u n m u ş l a r d ı r (Muslim Studies , s. 151-152; l)uf:ıa'l İ s l a m , 1 64-65) . s l ı n d a bunu, Ya küt'un da b e l i r t t i ğ i gibi Arap airleri ara s ı n d a Cahiliye'den kalma bir gelenek ola rak soy ve kabileyle övünmeye dair bir ir fahriyesi ş e k l i n d e d e ğ e r l n d i r m daha uygun görünmektedir. K ki b a ş t a Ş e v k i Dayf ile Ali Cevad et -Tah i r olmak üzere birçok a ğ d a ş e l e ş t i r m e n , içerik ve lfıp b a k ı m ı n d a n Hureyml'nin d i ğ e r şiir lerine b e n z e m e d i ğ i için bu p a r ç a n ı n Hu reyml'ye nisbetini uygun b u l m a m a k t a d ı r (MMLADm., sy. 41 [1 386/19661. s. 452, 609). H a y a t ı n ı soylu Arap ailelerinden Hu r eymller'e methiye ve mersiye yazmakla g e ç i r m i ş , onlardan büyük him aye ve des tek g ö r m ü ş bir ş a i r i n b u n l a r ı söylemesi de pek makul görünmemektedir. Hur eyml'nin edebiyat ve biyograf i ki t a p l a r ı n d a d a ğ ı n ı k olarak yer alan çok sa y ı d a k i ş i i r i n i n büyük bir ı s m ı Ali Cevact · et-Tahir ile Muhammed Cebbar ei -Mu aybid t a r a f ı n d a n derlenerek Divanü l ljureymi a d ı y l a y a y ı m l a n m ı ş t ı r (Beyrut 97 ı). V. A. Ebermann, Hur eyml'nin iir lerinin bir k ı s m ı n ı "ai-Churejmi arabskij poetiz Sogda" a d ı y l a Rusça'ya tercüme e t m i ş t i r Z KV, V [ 19301, s. 429-450). B İ B L İ Y O G R A F Y A : Ebu Temmam. e l - l f a m a s e t ü ' ş - ş u g r a : Vaf:ı ş i y y a t (nşr. Abdülazl z el-Meymenl- Mahmud M. Ş a k i r ) , Kahire 1963, s. 273, 325; C ahiz. l - B u t ı a la' Taha el-Haciri). Kahire 1981 , s. 130, 167, 181, 205, n e ş r e d e n i n eki, s. 363-364; a.mlf . K i t f ı b ü ' l - l ; f a y e v a n , 224-225, 354; III, 94, 113, 148; V, 204,211, 603; VI, 423; VII, 61, 1 51 -1 52, 193; a.mlf • el-Beyan ve 't -tebyin, ll 109, 111-112, 115, 117, 13 1, 209, 224,381, 406; Il, 73, 190, 352, 356-357 ; III, 162, 320,325, 352; İbn Kuteybe, eş-Şi'r -şu'ara', Beyrut 1964, s. 23-24, 731-735; a.mlf., ' U y ü n ü l - a l ] b f ı r II , 128; III, 239; IV, 57, 239; Müberred, el-Kamil M. Ahmed ed-Dali), Beyrut 1406/1986, III, 1361-1362; a.mlf. , Kitaba 1-F aztl (nşr. Abdüla zlz el-Meymenl). Kahire 1953, s. 95; İbnü'I-Mu' tez, Taba/ :atü ş - ş u ' a r a ' Abdüssettar Ah med el-Ferrac). Kahire 1981 , s. 293-294; bnü'I Cerrah. el-Varal :a (nşr. Abdülvehhab Azzam-Ab düssettar Ahmed el-Ferrac) , Kah ire, ts. (Darü'I Maarif). s. 23-24 , 102-106;Taberi. Tarfi](Ebü'l Fazl). IV, 251; V , 76-89; VIII, 431-454; X, 176- 180; Ebü't-Tayyib e i - V e ş ş a ' . e;r:-1-arf ve'?-?Urafa' (nşr. Fe hml Sa'd). Beyrut 1407/1986 , s. 104; Abdürabbih. el-'İl :dü '1-ferid, V, 327; ehşiyari, el -Vüzera' ve l-küttab, s. 194, 239-240, 267- 268; Süli , E d e b ü ' l - k ü t t f ı b , s. 49; a. mlf ., A l ] b f ı ş - ş u ' a r a ' i ' l - m u f : ı d e ş i n ( n ş r . l . H. Dunne).Bey rut 1401/1982, s. 127-128; Amidi. e l - M u v f ı z e ne nşr. Ahmed Sakr). Kahire 1380/1961, I, 121; Mes'üdi, Mürücü';geheb (Abdülhamld). III, 414; Ebü'I-Ferec el-isfahani. el -Egani, III, 192; VI, 93; XI, 345-346; XIII, 169; XIV, 334, 347; XV, 131; XVI , 433; XVIII, 381; XX, 38-39,48,81-82, 355; Merzübani. M ü v e ş ş a f : ı (nşr. Ali M. el-Bicavi). Kahire 1965, s. 470, 495; a.mlf., Mu'cemü - ş u 'ara' nşr. F Kre nko w). Beyrut 1402/1982, s. 256; ibnü'n-Nedim, el-Fihrist (Teceddüd). s. 188; Ebü'I-Hasan ei-Cürcani. el-Vesata beyne'l-Mü tenebbi ve l ] u ş ü m i h (nşr. M. Ebü'l-Fazl İ b r a im Ali M. el-Bicavl), Beyrut 1386/1966, s. 50,204,311, 321, 3 2 ~ 336,354,370- 371; Ebü Hilal el-Askeri, Divanü ' l-me'ani (nşr. Hüsam eddin el-Kudsi). Kahire 1352/1933 , 1 74, 279; II, 175, 197; Sealibi. l j a ş ş ü '1-IJaş ( Me'mün b. Muhyiddin el-Cennan). Beyrut 1414/ 1994, s. 163-164; Husri . Zehrü'l-adab (nşr. Ze ki Mübarek). Beyrut 1972, IV, 1142-1145; R e ş ~ ei-Kayrevani. el-'Umde Muhammed Karkazan). Beyrut 1408/1988, 1 212; Ha tib, Taril]u Bagdad, VI, 326; İ b n Maküla, e l - İ k m a l III, 243; A b d ü l l ~ a h i r ei-Cürcan l, Dela'ilü l-i'cfız ( n ş r . Mahmud M. Ş a k i Kahire 1404/1 984, s. 164-169,498, 511; Sem 'ani. el-Ensab (Barudl). II, 354-355; İ b n Asaki r. Tarif) u D t m a ş l : (Am re v ), VIII, 198-203; Ebü'I-Bek a ei-Ukberi. et Tibyan fi e r f : ı i ' d - d i v a n ( n ş r . Mustafa es-Sek ka d ğ r . ) . Beyrut 1397/1978,1, 155; II , 7, 166 , 243, 287; lll, 10, 12, 187, 333; IV, 65; Ya' k üt , Mu'cemü'l-üdeba', XV, 140; a.mlf.. Mu'ce mü l-büldan (Cündl). II, 500; III, 464; IV, 339- 340; ibnü'I-Esir. el-Lübfıb, 438; a.mlf . el-Ka mil, VI, 274 ; ibnü'I-Adim, Bugyetü 't -t aleb (nşr. D. W. Morray). Frankfurt 1990, III, 517-52 1; Ma nzü r. M u l ] t a ş a r u Taril]i D t m a ş / : IV , 290- 294; Xl, 284-285; XV I, 275-277; Safedi, el-Vafi, VIII , 409; a.mlf ., Nektü ' l-himyan Ahmed Zeki Bek). Kahire 1329/1911, s. 7 1;Abdür rahim b. Ahmed ei-Abbasi. M e ' a h i d ü ' t - t e n ş i ş (nşr. M. M uhyiddin Abdü lh amld), Beyrut 1367/1947, 1 251, 252-254; Ahmed Emin, f)uf:ıa 1-İslam, Bey r ut 135111933, 1 64-65; Brockelmann. GAL, Il, 46; Suppl., 111-112; Ah med M. ei-Havfi, Ede bü ' s-siyase l'l-'aşri'l-Emevi, Beyrut 1384/1965, s. 490-491; Sezgin. GAS, ll, 550-551; Taha ei Haciri. el-Caf:ı f ı a y a t ü h ü ve Ka hire 1969, s. 135, 204, 431; I. Goldziher, Muslim Stu dies, New York 1977, s. 151-152, 163-164; Bed ran, Teh?ibü Taril]i D m a ş / : Il , 437-440; VII, 179- 196; Ömer Ferruh, Tarif) u 1-edeb, ll, 233; Ekr em Pamukçu, B a ğ d a t ta İlk Türkler, Ankara 1994, s. 246-260; Ş e v k i Dayf, Tarif) u 1-edeb, III, 354-359; Ali Cevad et-Tahir. Ebu Ya üb e l - t ı u reymi , MMLADm., sy . 41 ( 1386/1966). s. 448- 46 9 , 607-630; Ch. Pellat. " Abü Ya üb al-Khu rayml , EP (Fr.). I , 164 . fAl . . 1 J M A İ L D U R M U Ş L H Ü R İ ( . J ~ I ) ennet k a d ı n l a r ı n ı ve o n l a r ı n g ü z e l l i ğ i n i ifade eden bir tabir. HOR i _j H f ı r kelimes i "beyaz olmak, b e y a z l a ş mak" a n l a m ı n d a k i haver kökünden s ı f a t olan h a v r a n ı n ç a ğ u l u olup Türkçe'de te kili için kull l a n hfıri Arapça'da yoktur. Arap lar, çölde a y a n k a d ı n l a r ı n aksine ş e h i r h a n ı m l a r ı n ı n t en b e y a z l ı ğ ını if ade etmek için havariyyat kelimesini k u l l a n ı r lar. Have r k ök ünd en tü r eyen kelimeler çeşitli a y et ve hadislerde bir güzellik un suru olarak göze nisbet d i l m i ş t i r ( a ş . bk.). Arap dilcileri bu durumda kelimenin ne anlama g e l d i ğ i , yani haver ile ifade edilen göz ş e k l i n i n hangi nitelikleri t a ş ı d ı ğ ı ko nusunda a r k l ı g ö r ü ş l e r ileri ü r m ü ş l dir. Asmal, gözdeki haverin ne anlama g e l d i ğ i n i b i l m e d ğ i n i söylerken genellikle dilcil er hfıri için "beyaz tenli, gözün ün be y a z ı saf, s i y a h ı koyu ve yuvarlak, göz kap a k l a r ı ince ve nazik" tasvi rini a p m ı ş l a r dır. Bir telakkiye göre hfıri ceyl an gözlü, yani gözünün a m a m ı siyah olan demek tir ki böylesine insanlarda rastlanmaz (Li sanü l- Arab, J:.ı.vr" md.; Kamus Tercüme si, J:.ı.vr md.). İlgili ayet ve hadislerde fır kelimesi nin a n ı n d a zaman zaman in f a t ı da z i k r e d i l d i ğ i n d e n iri gözlü ( ş a h i n göz tü) o l m a y ı da bu tasvire ilave etmek gere kir (aş. bk.). K i t a b - ı Mukaddes'in sadece Ahd-i Atik k ı s m ı n d a d o t a y l ı biçimde i ş a r e t edilen ahiret h a y a t ı (bk. işaya, 26/l 9; Hezekiel, 37/ l -14) apokrif kabul edilen Daniel'in ki t a b ı n d a ( 2/1-3) daha ç ı k bir e k i l d e dile g eti rilir. Ancak ahiret h a y a t ı y l a ilgili zen gin tasvirler Rabbinik ve Talmudik lite ratürde göze çarpar (Cohen, s. 383-389). Cennet ve cehennemin mahiyetine dair çok g e n i ş tasvirler içeren bu literatürde aralardaki h a y a t ı n n i t e l i ğ i n e ve bu arada İslam'ın hGri anlayışına benzer bir telak kiye rastlamak mümkün e ğ i l d i r . Z e r d ü ş tlliğin k ı s m e n a ç ı k l ı k t a ş ı y a n hfıri a n l a y ı ş ı n a gelince, bu dinde kend isinden söz edilen h Gri gerçek bir a r l ı k o l m a y ı p iyi arnelleri a ğ ı r basan n i n bilincinin can landırdığı bir hayal ürünudür. Ayrıca lam'daki hfıri telakkisinde göz elliğ esas o l d u ğ u halde Z e r d ü ş t l l i k ' t e k i hfıri tasvirinde buna hiç temas edilmez. Zer d ü ş t l l i t e r a t ü r d e h f ı r i y e ait d i ğ e r tasvir ler de oldukça f a r k l ı d ı r (bk. Yesna, 50/4; Yast, XXIV 9; Vistasp Yast, XXIVNIII 56; Elr., V, 595). Kur'an'da ve b a z ı hadis metinlerinde hfırilerin tasviriyle ilgili ç ı k l a m a l a r bulun- 387
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.