hungkag

Panimulang Balarila: Palatuntunang Minimalismo

Mga Aralin sa Balangkas ng Mga Wikang Pilipino

Resty CenaUniversidad ng Pilipinas-Diliman

2006

Layunin

Pag-usapan ang halaga o tulong ng hungkag na sangkap sa paglalarawan ng balankas.

Hungkag na Sangkap“Empty or Null Constituents”

Walang anyo na mabibigkas Taglay pa rin ang mga kaariang sintaktik

Alin ang hungkay na sangkap?

Gusto ko na [umuwi]. Paano mapapatunayang may hungkag na simuno?

Gusto ko na [umuwi si Ben.]

Gusto ko na [umuwi ako.]Gusto ko na matulog sa sariling kama.

Kaangkinang Sintaktik ng Hungkag na Sangkap

Magbigay na mga pangungusap na magpapakita ng kaariang sintaktik ng hungkag na sangkap?

*Gusto ko na mangagsi-uwi. kabilangan

*Gusto ni Alice na mag-abogado. Kasarian

Extended Projection Principle

Extended Projection Principle (EPP)Every T constituent must be extended into a TP projection which has a specifier.

EPP

Ano o aling ulo sa mga pangungusap sa ibaba ang sumisiguro na may simuno ang mga pangungusap? Ano ang tawag sa ulo? (a) Uminom si Ben.

-um-, Tinig “voice”

(b) Masipag si Ben.

ma-, Tangi “adjectivalizer”

(c) Mangingisda si Ben.

mang+Redup, taga- “nominalizer”

(d) Doon sa dagat si Ben.

doon-, Tukoy “preposition”

(e) May pera si Ben.

may, ? “existential particle”

Hungkay na Simuno

May mga sugnay o pangungusap ba na walang simuno?

(a) Ayaw kong [umalis]. (b) Ayaw niyang [umalis]

Iparis:(a) Ayaw kong [umalis ako](b) Ayaw niyang [umalis siya]

Control Predicates

Tinatawag na “control predicates” ang mga pandiwa o panag-uring tulad ng ayaw, gusto, nais, galak, sabik, atbp. Tumatanggap ang mga pandiwang ito ng kaganapang infinitive clause, na tinatawag naman na “control clause”. Bawat pangungusap sa ()(b) ay binubuo ng dalawang sugnay. Ang sinasaklong na sugnay, [umalis ka] at [umalis], ay mga sugnay na panloob “embedded clause”. Ang sugnay na kinapapalooban ay tatawagin nating sugnay na lumuloob “matrix clause”.

Alin ang control predicate, control clause, embedded clause, matrix clause, sa pangungusap na itoGusto ko na umuwi na.

Hungkag na Simuno

1. Ayaw kong [umalis]

2. *[Umalis]

Bakit hindi puwedeng mag-isa ang [umalis] sa (2)? Ipaliwanag ang magkaibang gamit ng pandiwang umalis sa (1) at (2).

May tagong simuno ang umalis sa (1) Hindi control clause ang (2). Walang control predicate ito.

Dahil dito, walang batayan kung sino ang umalis. Walang simuno ang (2). Nilalabag ang EPP.

Hungkag na Simuno

Mapapalitaw ang simuno ng control clauseAyaw kong [umalis ako]

Ayaw ni Ben na [umalis siya] Dahil sa lumilitaw na pronoun ang simuno, tinatawag

itong PRO (null-case pronoun representing the understood subject of the infinitive clause of a control predicate).

(a) Ayaw kong [umalis PRO]

(b) Ayaw ni Ben na [umalis PRO]

Ano ang antecedent ng PRO sa (a), sa (b)?(a) ko, (b) Ben

Ano ang pagkakaiba ng antecedent ng PRO at reflexive?

Hungkag na Simuno

Pagsasanay

Humabi ng argumento na nagpapatunay na may PRO sa control clause na pinamamahalaan ng control predicates na gusto, ayaw, atbp na batay sa reflexive anaphor.

Naito ang modelo ng inyong examples:

Ayaw … [ … PRO … reflexive anaphor ]

Hungkag na Simuno

Nangangailangan ang reflexive anaphor ng local antecedent, ie, antecedent sa sugnay na nililitawan ng reflexive.

Kailangang magkasang-ayon ang anaphor at antecedent sa mga katangiang pambalarila.

Gusto ni Ben [na umasa sa kaniyang sarili]

Gusto ni Ben [na umasa PRO sa kaniyang sarili] (PRO=Ben)

Gusto ni Ben [na umasa sa *kanilang sarili]

Hungkag na Simuno

Gawin nating pangmaramihan ang antecedent sa loob ng sugnay. Paano gagawing maramihan ang PRO sa:Gusto ni Ben na [umasa PRO sa kaniyang sarili]

Sagot: gawing maramihan ang antecedent: nina Ben (a) Gusto nina Ben na [umasa PRO sa *kaniyang sarili]

PRO = nina Ben. Dahil sa ang PRO ay maramihan, kailangan ngayong sumang-ayon ang anaphor. Kaya:

(b) Gusto nina Ben na [umasa PRO sa kanilang sarili]. Kung gayon may PRO sa [umasa]!

Hungkag na Tinig

Ano o aling sangkap ang nagbibigay ng simuno sa isang pangungusap na may pandiwang panaguri?

Sagot: Tinig “voice” (a) Ginusto ni Ben ang basi.

(b) Tinutulan ni Ben ang giyera

Paano ang mga pandiwang walang Tinig. May simuno ba ang mga ito? Magbigay ng pangungusap na walang Tinig

Hungkag na Tinig

Halimbawa Walang Tinig ang mga pandiwang gusto, nais, ayaw, ibig

kung ang patient ay non-specific, non-definite. Halimbawa?(a) Gusto ni Ben ng basi.

(b) Ayaw ni Ben ng giyera Kahit definite ang patient puwede ring hindi lumitaw ang

simuno. Halimbawa?Gusto ng bata sa sundalo.

Ayaw niya kay Ben.

Hungkag na Tinig

At kung tiyak “specific” ang pasyente? Halimbawa?Gusto ni Ben ang basi.Gusto ni Ben ang giyera.

Kung gayon, ano ang masasabi sa paglitaw o hindi paglitaw na simuno? Ano o aling bahagay ng balarila ang kasangkot sa paglitaw ng simuno?

May pagkakataon na ang pagkakaroon ng simuno ay batay hindi sa pagkakaruon ng Tinig kundi sa katiyakan ng layon “specificity”. Paano maihahayag ang katangiang ito sa balarila? Bago natin sagutin ito, pag-usapan muna nating ang pinagsimulan ng simuno.

Saan Galing ang Simuno

Sa nakaraang kabanata, nang ipinakita nating ang katudlaan ng V, inilagay na lang natin ang simuno sa spec,TP.

Hindi natin nilinaw kung saan galing ang parirala na naging simuno.

Ang mga kategorya – VP, V, D, N, atbp ay nililikha sa pundasiyon “base generated” ng pangungusap, at nalilikha ng merging. Hindi basta malilikha ito kung kailan na lang kailangan. Ang mga salita ay galing sa leksikon. Hindi basta maipapasok na lang ang mga ito kung kailan kailangan.

Inclusiveness Condition

A grammatical condition proposed by Chomsky which ‘bars introduction of new elements (features) in the course of derivation’.

Deribasyon

Isang modelo ng pag-derive ng pangungusap. Halimbawa, i-derive natin ang pangungusap na ito:

Uminom ang tao ng basi.

Paraan:

1. Kunin ang mga sangkap sa leksikon at ilagay sa isang array.

ang, tao, ng, basi, um, inom

2. Dala-dalawa, merge the constituents to form structures hanggang sa maubos ang mga sangkap sa array.

Base Structure

Base Structure ng: Uminom ang tao ng basi.

pagkatapos ng merging

T’

/ \

T VP

um / \

V’ DP Specifier ng VP

/ \ / \

V DP D N

inom / \ ang tao

D N

ng basi

V-to-T Movement

Paglipat ng V: V-to-T Movement T’

/ \

T VP

um+inom / \

V’ DP

/ \ / \

V DP D N

inominom / \ ang tao

D N

ng basi


Paglipat ng Simuno : Spec,VP-to-Spec,TP Movement TP

/ \ T’ DP Spec of TP / \ ang tao T VP um+inom / \ V’ DP Spec of VP / \ / \ V DP D N inom / \ ang tao D N ng basi

Paglipat

Ano ang motibasyon ng mga paglipat na:

V-to-T movement

and Spec,VP-to-Spec,TP movement?

Depinisyon Head Movement. Movement of a word from one head

position to another, e.g., a verb from V to T. Head Movement Constraint. A principle of Universal

Grammar which specifies that movement between one head position and another is only possible between the head of a given structure and the head of its complement.

Head-Strength Parameter. A parameter whose setting determines whether a given kind of head is strong and can trigger movement of a lower head to attach to it, or weak and so cannot attract a lower head to move to attach to it.

V-to-T Movement

What motivates V-to-T Movement ? Affixes are STRONG (Head-Strength Parameter). But what attracts

V and not any other constituent? (Attract Closest Principle) T’

/ \ T VP um+inom / \ V’ DP / \ / \ V DP D N inominom / \ ang tao D N ng basi

Paglipat

Attract

To say that a head H attracts a constituent C is to say that H triggers movement of C to some position on the edge of HP (so that C may move to adjoin to H, or to become the specifier of H).

Attract Closest Principle

A principle of grammar requiring that a head H which attracts a particular type of constituent attracts the closest constituent of the relevant type which it c-commands.

(Back to previous slide)


Features must be satisfied T’

/ \

T VP

um+inon / \

[EPP] V’ DP

/ \ / \

V DP D N

inominom / \ ang tao

D N

features ng basi


What principles allow the raising of ang tao to subject position? EPP plus Attract Closest Principle. TP

/ \ T’ DP / \ ang tao T VP um+inom / \ [EPP] V’ DP / \ / \ V DP D N inominom / \ ang tao D N ng basi

Pagsasanay

Ipakita ang tree ng TP

Binili ng tao ang basi. / \ T’ DP / \ ang basi T VP in+inom / \ [EPP] V’ DP / \ / \ V DP D N inominom / \ ng tao D N ang basi

Interlude: Thematic Roles ng Simuno

Bigyan ng ngalan ang thematic roles ng simuno. (1) Tumakbo si Ben. (2) Tumaba si Ben.(3) Natakot si Ben.(4) Inopera si Ben.(5) Ipinangbukas ang susi.(6) Ipinagluto si Ben.(7) Ikinayaman niya ang sipag.(8) Ipangtrabahao ang lumang damit.(9) Pinag-usapan ang sunog. (10) Tatlong metro ang lalim.(11) Alas-tres ang eksamin.

Pangungusap na Walang Simuno

Recent Perfective Verbs

Nakakatayo nang walang simuno. Halimbawa?

Kadarating ni Ben

Kaiinom ni Ben ng basi.

Subukang lagyan ng simuno ang mga pangungusap. Ano ang lalabas? Kadarating *si Ben.

Kaiinom ni Ben *ang basi.


Intensive Adjectives

Ang mga masidhing pang-uri ay hindi rin

nangangailangan ng simuno. Halimbawa?

Napakasuwerte ni Ben.

*Napakasuwerte si Ben.


Exclamatives

Ang mga bulalas ay hindi rin nangangailangan ng simuno. Halimbawa?

Ang likot ng isip ni Sir Ricky!

Ang likot *ang isip ni Sir Ricky!

Ang likot ng isip *si Sir Ricky!

Nilalabag ba ng mga Pangungusap na Ito ang EPP

Paano ipapaliwanag ang kawalan ng simuno sa mga pangungusap na ito?

gusto-verbs Gusto ni Ben ng basi.

recent perfective Kadarating ni Ben.

Sabihin nating walang panlaping pantinig “voice affix” ang mga gusto-pandiwa “want verbs” at ang mga pandiwang katatapos “recent perfective verbs”. Kung walang Tinig ang mga pandiwang ito, hindi sila sakop ng EPP, kaya't hindi sila puwersadong magka-simuno.

Pang-uring Walang Tangi

Paano naman ipapaliwanag ang kawalan ng simuno ng pangungusap na may panaguring intensive adjective?

intensive adjective Napakabilis ni Ben.

Mapipilitang imungkahi na ito rin ay panaguring walang ulo, sa mdali't salita, isang pang-uring walang Tangi “attribute/ATTR”.

Ano ba ang ulo ng isang pang-uri? Mayroon ba nito ang napakabilis?


Pang-uring masidhi, hindi tumatanggap ng ma-

(a) *Napakamasuwerte ni Ben

(b) *Napakamasuwerte si Ben.

Dahil sa kulang sa panlaping ma- ang mga pang-uring masisidhi, walang magtutudla para magkaroon ng tagatiyak “specifier” na simuno ang pangungusap. Tingnan ang dayagram sa ibaba. (Kalimutan muna nating ang tamang paglalarawan ng napaka-.)


T’ / \ T AP - / \ A' Spec / \ napaka- A DP suwerte ni Ben

Panaguring Walang Tangi

Sa kabooan, naipaliwanag natin kung bakit walang sinumo ang mga pangungusap na may “gustong” pandiwa, o pandiwang katatapos “recent perfective”, o panguangusap na may panaguri na pang-uring masisidhi “intensive sentences”.

Sinabi nating walang Tinig ang mga pandiwang ito, at walang Tangi ang pang-uring masidhi. Ligtas ang EPP. Kaya?

Anong uri ng pangungusap ang dapat ipakita para mapabulaanan ang EPP (“kung may T ang panaguri, may simuno ang pangungusap”) ?


Ihambing ang pang-uring masidhi sa mga pang-uring kasukdulan “superlative adjective”. Nangangailangan ang mga ito ng simuno. Bakit?

(a) Pinakamasuwerte si Ben.

(b) Pinakamasuwerte *ni Ben.

Ang pang-uring kasukdulan ay may Tangi, kaya't nangangailangan ng simuno.

Pang-uring Kasukdulan: May Tangi

TP / \ T‘ DP / \ si Ben T AP ma- / \ A’ Spec / \ pinaka- A DP suwerte si Ben

Banta sa EPP

Isang banta sa EPP ay ang mga pandiwang may Tinig pero walang simuno ang pangungusap.

Pandiwang Pampanahon “Weather Verbs” kapag binabanghay sa –um-

(a) Umuulan.

(b) Umuulan sa Maynila

lindol, hangin, ambon, bagyo, baha, …

Banta sa EPP

Kailan nagkakaroon ng simuno ang mga weather verbs? Una, kung ang tinig ay -in, nagiging simuno ang

naaapektuhan -- ang lugar – halimbawa. Magbigay ng halimbawa.(a) Inulan- ang Maynila.

(b) Binagyo- ang Leyte. Ang Tinig na –in ay zero (kinakatawan ng – sa mga

pangungusap sa itaas). Anong uri ng panlapi ang gitlaping –in- sa mga pangungusap?

Banta sa EPP

Kailan nagkakaroon ng simuno ang mga weather verbs? Isa pa, kung ang mga pandiwang pampanahon ay

ginagamit na figuratively, lumilitaw ang simuno kahit na ang pandiwa ay nasa banghay na –um-:

(a) Umuulan si Ben ng kasinungalingan.

(a) Humahangin na naman si Ben.

Banta sa EPP

Balikan natin:

(1) Umuulan.

(2) Umuulan sa Maynila.

Paano ipapaliwanag ang kawalan ng simuno ng mga pangungusap na ito?

Let’s try: EPP applies to satisfy the EPP feature of T, but Attract Closest Principle cannot find the right type of constituent.

Weather Verbs

Umulan sa Maynila. TP

/ \

T’ DP

/ \

T VP

um / \ PP

[EPP] V’ DP /

/ \ -- P’

V PP / \

ulan P DP

[WEATHER] -- sa Maynila

Weather Verbs

Now state some rules that will (a) block the application of EPP on weather verbs, or

(b) let EPP run vacuously, that is, Attract Closest Principle will not find the right constituent to attract and raise nothing. What’s the problem with that?

Banta sa EPP

Inulan ang Maynila. TP / \ T’ DP / \ ang Maynila T VP -in / \ [EPP] V’ DP / ang Maynila V ulan [WEATHER]

Existential

Paano ipapaliwanag ang kawalan ng simuno sa (c) at (d)?

(a) May pera si Ben.

(b) May pera kay Ben si Obet

(c) May pera.

(d) May pera kay Ben.

Pandiwang Pawatas

Infinitive verbsTungkol sa pagkakaroon ng simuno, ano ang pagkakaiba ng mga pangungusap sa ibaba?

1. Madalas bumili si Ben ng basi. 2. Malakas uminom si Ben ng basi.3. Napakalakas uminom ni Ben ng basi.4. *Napakalakas uminom si Ben ng basi5. Mahirap magpalaki ng anak 6. *Mahirap magpalakisi Ben ng anak.7. Madaling bilihin ang basi. 8. Mahirap palakihin ang anak.

Infinitive Madalas bumili si Ben ng basi =

Madalas si Ben na bumili ng basi TP / \ T’ / \ T AP ma / \ A’ TP / \ / \ A CP T’ DP dalas / \ bumili ng basi si Ben C TP na bumili si Ben ng basi

Serial Verbs

Serial VerbsAng “construction” mga sunurang pandiwa “serial verbs” ay binubuo ng dalawa o mahigit pang pandiwa na ang unang pandiwa ay nagsisilbing ulo at ang ikalawa ay kaganapan “complement”.

Magbigay ng haka-haka tungkol sa pagkakaroon o pagkawala ng simuno sa mga pangungusap sa ibaba.

(a) Tinapos uminom ng basi ni Ben (b) Tinapos inumin ang basi ni Ben .(c) Humintong uminom ng basi si Ben .(d) Humintong inumin ang basi si Ben .

Hungkag na T

Ang ulo ng TP ay maaari ring maging hungkag. TP

/ \

T’ …

/

T

-

T Ano ang tumatayong T sa iba’t ibang uri ng pangungusap ayon sa

panaguri?(a) Pandiwaing Panaguri “verbal predicate”

Uminom ng basi si Ben

T = um

(b) Pang-uriing Panaguri “adjectival predicate”

Mabilis si Ben

T = ma

( ) Pangtukuying Panaguri “prepositional predicate”

Nasa bukid si Ben.

T = na

() Pangngalaning Panaguri “nominal predicate”

Tagabukid si Ben.

T = taga.

T Kung ang pangungusap ay pandiwain “verbal”, ang T ay

pinupuno ng Tinig “voice” ng pandiwa.

Kung ang pangungusap ay panag-uriin “adjectival”, ang T ay pinupuno ng Tangi “adjectivalizer”.

Kung ang pangungusap ay pangtukuyin “prepositional”, ang T ay pinupuno ng Tukoy “preposition”.

Kung ang pangungusap ay pangngalanin “nominal”, ang T ay pinupuno ng Taga “nominalizer” (taga-, mang+Redup, pag-, atbp).

T

Ano ang T sa mga pangungusap na ito?

Sundalo si Ben Pandak si Ben.

Ang pang-uring pandak ay kabilang sa mga tinatawag na pang-uring walang panlapi “affixless adjectives”. Iba pang halimbawa: lampa, bansot, pangit, sungad ... (Bakit tila puro negatibo ang mga salita sa grupong ito?)

T

Pag-isipan

Mayroon o wala bang Tangi “adjectivilizer” na nagsisilbing T ng mga salitang nakahilig sa ibaba.

(a) Kabait ni Ben. *Kabait si Ben

(b) Napakabait ni Ben. *Napakabait si Ben.

(c) Kapandak ni Ben. *Kapandak si Ben.

T

Baka makatulong ang mga pangungusap na ito sa inyong pag-iisip (a) Kay bait ni Ben.

(b) Ang bait ni Ben.

(c) Anong bait ni Ben.

(d) *Pinakabait si Ben.

(e) Pinakamabait si Ben.

(f) *Pinakamapandak si Ben.

(g) Pinakapandak si Ben.

T

Pag-isipan

Pangngalan o pang-uri ba ang mga salitang nakahilig sa ibaba. Ano ang bahagi ng mga salita na nagbibigay ng category sa mga salita? (a) Manggagamot si Ben. “Ben is a doctor”

(b) Mangingisda si Ben. “Ben is a fisherman”

(c) Manggagawa si Ben. “Ben is a maker”

(d) Mamimili si Ben “Ben is a buyer”

T Ipakita ang tree diagram

(a) Tagaluto si Ben. (b) Tagakuha si Ben TP / \

T’ DP / \ si Ben T VP taga / \ [EPP] V’ DP / si Ben V luto

T Alternative representation

Tagaluto si Ben. TP / \

T’ DP / \ si Ben T DP - / \ [EPP] D’ DP | si Ben NP tagaluto

T

Ipakita ang tree diagram ng pangungusap sa ibaba batay sa (a), at sa (b).

Nilanggam si Ben

(a) Langgam bilang pandiwa?

(b) Mayroong abstract pandiwa na [atake]

T

Nilanggam si Ben. Ang langgam ay pandiwa T’

/ \

T VP

in /

V'

/ \

V DP

langgam si Ben

Abstract Pandiwa

Nilanggam si Ben. Ang pandiwa ay abstract [atake]. T’

/ \

T VP

in / \

V’ DP

/ \ langgam

V DP

[atake] si Ben

Problema: Paano itataas ang ‘langgam’ sa T? Hindi problem kung: Inatake ng langgam si Ben.

Hungkag na Determiner

Isa pang sangkap na masasabing maaaring maging hungkag ang sangkap na D. Ang D ang Tukoy sa mga pariralang tulad ng

sa malaking bahay,

ng bahay na tisa

ang bahay ni Ben

Ipakita ang tree diagram ng unang parirala sa itaas.


Sa malaking bahay DP / \ D AP sa / A’ / \ A N malaki+ng bahay


Nasaan ang D?

Sundalo si Ben

Umaasa sila.

DP DP

| |

N PRN

sundalo sila

Hungkag na D

Ano ang katibayan na may hungkag na D?Halimbawa:Iyak ang isinalubong ni Ben.

Coordination Test[Iyak] at [ang panyo] ang isinalubong ni Ben.

Hungkag na D

D ang mga pronouns sa gamit na ito:

Tayong mga Pinoy

Silang mga dayuhan

Kayong mga bata

Ipakita na may person property ang mga D na ito.

Hungkag na D

May person property ang D. Kailangang mag-agree ang reflexive.

Tayong mga Pinoy, kailangang suriin ang ating (*inyong, *kanilang, ...) sarili.

Silang mga dayuhan, kailangang suriin ang kanilang (*ating, *inyong, ...)

Kayong mga bata, sayang ang inyong (*ating, *kanilang, ...) pagkakataon.

Hungkag na Complementizer

Isa pang sangkap na maari ring maging hungkag ang C “complementizer”(a) Nagsabi si Ben na umalis si Obet. (b) Nagsabi si Ben, umalis si Obet.

TP / \

Nagsabi si Ben … T’ DP / \ si Ben T VP nag / \ V’ DP / \ si Ben V CP sabi

Hungkag na Complementizer

…na aalis si Obet. CP / \ C’ TP / / \ C T’ DP na / \ si Obet T VP um- / \ V’ DP / si Obet V alis

Hungkag na C

Ano ang katibayan na may null C sa embedded clause?

Hindi ko alam [ikinasal na pala si Hari]

Hindi ko alam [umalis na pala si Ben]

Hungkag na C

Ano ang katibayan na may null C sa embedded clause?

Hindi ko alam [ikinasal na pala si Josiah] Hindi ko alam [umalis na pala si Ben]

Hungkag na C

Coordinate Clause Test

Hindi ko alam [ikinasal na pala si Hari]

o [na may gustong magpakasal sa kanya]

Hindi ko alam [umalis na pala si Ben]

o [kung babalik pa siya]

C sa Independent Clauses

May C kaya ang mga independent clauses?

Nasagasaan ang pusa. Nakabago tayo ng sapatos. Babalik ka.

Gusto nating sabihing mayroong null C, para maging general ang conclusion: lahat ng clauses ay may C.

Ipakita na may null C sa mga halimbawa sa itaas.

Ay, nasagasaan ang pusa. Uy, nakabago tayo ng sapatos.

Tanong: Babalik ka ba? Sagot: Kung babalik ka

Conclusion:

All clauses are CPs.

Pagsasanay

Ilarawan ang tree diagram

(a) Gusto ko ito.

(b) Gusto ko na gumawa si Ben nito.

(d) Pinaniwalaan ko na gumawa siya ng basi.

Pagsasanay

Gusto ko ito. CP

/ \

C' TP

/ / \

C T' PRN

- / \ ito

T VP

- / \

V' PRN

/ ko

V

gusto

Pagsasanay

Gusto ko na gumawa si Ben nito. TP / \ T' CP / \ / \ - VP C' TP / / / \ V' C T' DP / \ na / \ si Ben V PRN T VP gusto ko um / \ V' DP / \ si Ben V PRN bili nito

hungkag

Documents