Hsri Forum 2 1

พนทแบงปนความร สระบบสขภาพทเปนธรรมและยงยนปท 2 ฉบบท 1 เดอนเมษายน พ.ศ. 2556

จดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรม

พลงความร สการเขยอนภเขา

Knowledge

Social Movement Policy Link

www.hsri.or.th

บ ท บ ร ร ณ า ธ ก า ร

จดทำ โดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข ทปรกษา นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ภก.สรชย จำาเนยรดำารงการ บรรณาธการ นพ.พงษพสทธ จงอดมสข กองบรรณาธการ นธภา อดมสาล ฐตมา นวชนกล ศภฑต สนธนช นอมรบคำาตชม พรอมเปดกวางรบทกความคดเหน ขอมลขาวสารทเกยวของกบ ระบบวจยสขภาพ ท [email protected] ตดตามขาวสารและกจกรรมทนาสนใจไดท http://www.facebook.com/hsrithailand

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอ�านวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข

ส วสดครบ HSRI forum เขาสปท 2 แลวนะครบ ฉบบน

ทมงานได พฒนาปรบปรงเนอหาในฉบบให เข มข นขน

โดยเฉพาะเดอนนเปนเดอนทรอนมาก อากาศรอนจด เราจง

เสนอเรองราวสดใหม รอนไว ทนใจ เกาะตดสถานการณกอนงานประชม

วชาการประจ�าปของสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ซงในปนยง

รบลกประเดนรอน คอ สถานการณความเหลอมล�าและปจจยเสยงใน

ระบบสขภาพในชวงทผานมา สอดรบกบแผนยทธศาสตรป 2554 - 2558

“การจดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรมและยงยน” อานรายละเอยด

ไดในเรองเดนจากปกประจ�าฉบบ อนเครองเตรยมพรอมกอนเขาไปแลก

เปลยนกนในการประชมวชาการทจะถงนนะครบ

เรอง“ความเปนธรรม” ในระบบสขภาพเปนประเดนทสงคมไทยสนใจ

มานาน สวรส.ไดท�างานสนบสนนประเดนนอยางตอเนอง ฉบบนน�าเรอง

ราวหลายดานทเกยวของมาน�าเสนอ ในคอลมนตนกลาความรส ตนแบบ

สขภาพ น�าตนแบบแนวคด “ความเปนธรรมเพอสขภาพดของประชาชน” ซง

เจาะลกเรองระบบบรการปฐมภม ซงถอเปนคานงดส�าคญชวยยกระดบ

คณภาพไดอยางมนยส�าคญ

สวนคอลมนเสนทางสสขภาพทเปนธรรมและยงยนน�าเสนอผลงานของ

นพ.ธระ วรธนารตน ในการ“ทบทวนวรรณกรรมและศกษาสถานการณ

เรองการวจยประเมนผลนโยบายสขภาพทเนนผลกระทบความเปนธรรม

ดานสขภาพ” ซงกระบวนการวจยประเมนผลนโยบายนนจะชวยลดความ

เสยงตอความลมเหลว เพมประสทธภาพ และเตมเตมประสทธผลของ

นโยบาย สามารถน�าผลการประเมนไปใชปรบปรงนโยบายและหาแนวทาง

การด�าเนนงานเชงระบบทเหมาะสมตอไปได

อกเรองทนาสนใจมากเปนประเดนทตลอด 6 ปทผมท�างานอยท สวรส.

เรองยากเรองหนงทผมตองรบผดชอบกคอ การหาคนมาเปนผจดการงาน

วจย ทางแกหนงทผมคดจะท�ามานานแตไมสบโอกาสเหมาะ คอ การรวบรวม

ประสบการณจากผ คร�าหวอดในแวดวงมาบนทกไวเปนแนวทางส�าหรบ

ผจดการงานวจยมอใหมหรอผสนใจไดศกษา ผมจงอยากจะแนะน�างานถอด

บทเรยนชอ “บทเรยนการจดการงานวจยระบบสขภาพ” ของ นพ.คณตสรณ

สมฤทธเดชขจร และรจนาถ อรรถสษฐ ททมเทคนหาความรฝงลกในองคกร

ทท�างานดานนมานานกวา 20 ป จากบคลากรทมประสบการณตรงดานการ

จดการงานวจย ถงโอกาสตกผลกและเผยตวเปนความรชดแจง อานไดใน

คอลมนแกะกลองงานวจยนะครบ การศกษาชนนจะสงผลใหกาวตอไปของ

การบรหารจดการการสรางระบบวจยสาธารณสขของประเทศไทยชดเจนขน

ทงหมดทผมแนะน�ามานเปนสวนหนงทชวยเออใหพวกเราเดนไปสเปาหมาย

ใหญรวมกนคอ ระบบสขภาพทเปนธรรมและยงยน มาชวยเปนสวนหนง

ของงานดๆ เหลานดวยการตดตามใหก�าลงใจและชวยกนเผยแพรตอไปนะ

ครบ

CONTENTส า ร บ ญ

03 1004 1208 14

03 “วจย” สรางรอยตอ “พฒนาระบบสขภาพไทย” 04 จดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรม 08 เสนทางยกระดบ

นโยบายสความเปนธรรม 10 2 ทศวรรษ บทเรยนการจดการงานวจยระบบสขภาพ 12 ตนกลาแนวคด ตนแบบ “ความ

เปนธรรม” 14 นมตร เทยนอดม ผอ�านวยการมลนธเขาถงเอดส 15 เกาะกระแส สวรส.

ไ ฮ ไ ล ท ร ะ บ บ ส ข ภ า พ

จดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรม : พลงความร สการเขยอนภเขา

“วจย” สรางรอยตอ “พฒนาระบบสขภาพไทย”นายแพทยวชย โชคววฒน

หวงเวลา 2 ทศวรรษหรอกวา 20 ป ในการทำางานของสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ไดมสวนสำาคญททำาให “ระบบสขภาพไทย” มการปฏรปในหลายดาน เกดการปรบโครงสรางระบบครงใหญ มองคกร รวมไปถงกลไกใหมๆ มารองรบภารกจ ทงเชงวชาการและเชงปฏบตการทมความเขมแขง

โดยภาพภารกจเบองหลงทมสวนสำาคญตอการปฏรปครงสำาคญนคอ “งานวจยระบบสขภาพ” ไฮไลทระบบสขภาพฉบบน จงขอโฟกสใหความสำาคญกบเรองดงกลาว ผานมมมองของนายแพทยวชย โชคววฒน ผทรงคณวฒและมบทบาทสำาคญในการพฒนาระบบสขภาพไทย ทไดฉายภาพยอนไปถงความสำาคญของงานวจยและรากเจตนารมณของการเกดขนของ สวรส. กอนทงสรปสดทาย ไวทเรองของความเปน “อสระทางวชาการ” ทนบเปนความทาทายท สวรส. จะตองยงคงยดมนเปนหวใจสำาคญในการทำางานตอไป

ก ารวจย หวใจส�าคญของการพฒนา

ในพทธศาสนามธรรมะหมวดหนงคอ

โพชฌงค 7 มขอหนงคอ ธมมวจย

ซงเปนเรองเลกๆ ทมการใหความส�าคญกนนอย

มาก ประกอบกบระบบการศกษาของประเทศไทย

เนนการสอน (Teach) มากกวาการใหการศกษา

(Educate) ท�าใหไมใสใจในเรองการวจย มหาวทยาลย

ในประเทศไทยกสนใจแตเรองการสอน นนคอเปน

Teaching University แทบทงสน เพงมามการตนตว

เมอราว 50 ปมานเอง ทเรมเดนตามแนวทาง

ของมหาวทยาลยในสหรฐ คอใหมหาวทยาลยมง

ภารกจส�าคญ 3 ประการ (The Big Three) ไดแก

1) การสรางความร กคอการวจย 2) การถายทอด

ความร กคอการสอน และ 3) การบรการชมชน โดย

เรามการเพมภารกจท 4) คอ การท�านบ�ารงศลป-

วฒนธรรมเขาไปดวย แตอยางไรกด มหาวทยาลย

ไทยกยงไมใหความส�าคญเรองการวจยเทาไรนก

ในระยะ 10-20 ปแรก และแมปจจบนจะมการ

วจยเพมขน แตงานวจยทมคณภาพสงกยงมนอย

ถาศกษาจากสหรฐอเมรกา ประเทศทมความ

เจรญกาวหนาจนเปนชาตทยงใหญทสดในโลก

ปจจยส�าคญประการหนงคอการใหความส�าคญ

อยางยงแกการศกษาวจย มาตงแตกอรางสราง

ประเทศ มการก�าหนดใหความส�าคญเรองนไวใน

รฐธรรมนญ โดยบคคลส�าคญทมบทบาทในการ

รางรฐธรรมนญทานหนง คอ เบนจามน แฟรงคลน

ซงเปนนกวทยาศาสตรชนน�าในยคนน

กระทรวงสาธารณสขสหรฐฯ ปจจบนมกรม

ใหญ 2 กรม ทสงเสรมการวจยอยางมาก คอ

สถาบนสขภาพแหงชาต (National Institutes of

Health หรอ NIH) และศนยควบคมและปองกน

โรค (Centres for Disease Control and Prevention

หรอ CDC) ขณะทกระทรวงสาธารณสขของเรา

ไมมกรมไหนทเทยบไดกบ NIH หรอ CDC เลย

โชคดท สวรส. เกดขนเมอ พ.ศ. 2535 โดย

ถอก�าเนดอยางถกตอง เหมาะสม และไดรบการ

เลยงดมาด

ถกตอง เพราะเราเลอกเปนสถาบนวจย

“ระบบ” แทนทจะเปนอยาง NIH เพราะความร

ทางการแพทยโดยตรงสามารถ “เรยน” หรอ “เลยน”

หรอ “ลอก” จากสหรฐและทวโลกมาใชได แต

ความรเรอง “ระบบสาธารณสข” เราตองสราง

ขนเอง จงจะเหมาะแกการแกปญหาและการพฒนา

ของประเทศไทย

“การวจยระบบสขภาพ” มความหมายตรงตว คอ เปนการวจยเรองของสขภาพเชงระบบ มใชวจยเรองสขภาพของปจเจกบคคล ตวอยางเชน การวจยยารกษาโรค เพอใหไดยาทปลอดภยและใชไดผล เปนการวจยเพอมงใหไดยามารกษาโรคของแตละบคคล ถอเปนการวจยเชงปจเจกบคคล แตการศกษาวายานนสมควรจะน�าเขาบญชยาหลกแหงชาต เพอใหประชาชนสามารถเบกจายไดตามสทธหรอไม การศกษานจะไมพจารณาเฉพาะวายาปลอดภยและไดผลหรอไม แตจะตองศกษาทงเรองของจ�านวนผทปวยดวยโรคน ระยะเวลาทตองใชยา ราคายา ความคมคา และสถานะการเงนของประเทศ เปนตน นคอการวจยระบบ

เหมาะสม เพราะตงเปนองคกรอสระ ไมเปน

กรมในกระทรวงสาธารณสข ท�าใหไมถกครอบง�า

หรอถงขน “ท�าใหเสยของ” หรอ “ท�าลาย” โดย

ผมอ�านาจ

ไดรบการเลยงดมาด เพราะไดผ ทมความ

รความเขาใจและมเจตคตทดมาเปนบอรดและ

ผบรหาร ท�าให สวรส. สามารถสรางความรท

น�าไปใชประโยชนมากมาย และ “ออกลกออก

หลาน” เปนกลไกการพฒนา “เพอประโยชนสข

ของประชาชนอยางแทจรง” ได ทเดนชดทสด คอ

สปสช. สสส. สรพ. IHPP HiTAP เปนตน

ในวนนภารกจของ สวรส. คอ การสราง

ความร ท ยงคงตองมความเปน “อสระทาง

วชาการ” (Academic Freedom) ความซอสตย

และมเกยรต ศกดศร (Integrity) โดยความหวง

หนงกคอ บอรดชดปจจบนของ สวรส. ซงสวนใหญ

เปนคนมความรความสามารถสง และเปน “คนด”

เชอว าท านจะเป นผ ม “ความกลาหาญทาง

จรยธรรม” ทจะชวยรกษา สวรส. ใหสามารถท�า

หนาทไดอยางมเกยรต มศกดศร และมคณคา

เพอประโยชนสขอยางแทจรงทจะเกดแกประเทศ

ชาตและประชาชนไดตอไป

03

ร า ย ง า น พ เ ศ ษ

04จดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรม : พลงความร สการเขยอนภเขา

อ กไมกวนกจะถงงานประชมวชาการประจ�าปของ “สถาบนวจยระบบสาธารณสข” หรอ

“สวรส.” ทหลายคนตงตารอ เดอนนไมเพยงแตจะไดตอนรบการเคลอนของพระอาทตย

เขาสราศเมษ อนเปนมหาสงกรานตทหลายคนชวนกนออกนอกบานไปสาดน�า หลงจากรบ

ความชมชนกนมาแลว HSRI FORUM ฉบบน ขอชวนทกทานออกนอกกรอบไปสาดความคด พรอมตง

ค�าถามเพอคนหาค�าตอบรวมกนในงาน

“การประชมวชาการ การวจยระบบสขภาพ

ประจ�าป 2556” ทมประเดนหลก (theme) วา “จดการ

ความร สระบบสขภาพทเปนธรรม”

เรองระบบสขภาพทเปนธรรมนอกเหนอจากเรอง

ของระบบหลกประกนของ 3 กองทนสขภาพแลว

ยงมอกหลายๆเรองทยงเปนปญหายอยๆในความเหลอมล�าทยงหาทางออกกนอย ความเปนธรรมเปน

ปจจยหนงทน�ามาซงสขภาวะดงนนหวขอนจงเปนทนาสนใจอยางยง

จดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรม

พลงความร สการเขยอนภเขา

ความร...องคประกอบหนงในการเขยอนภเขา

ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยประเวศ วะส

ตนต�ารบหลกการ “สามเหลยมเขยอนภเขา” แนะน�าวา การจะ

เปลยนแปลงสงทยากตองด�าเนนการ 3 เรองไปพรอมๆ กน

คอ การสรางความร การน�าความร ไปเคลอนไหวสงคม

ขณะเดยวกนเชอมโยงความรและการเคลอนไหวสงคมไป

กบการด�าเนนการทางการเมองเพอเคลอนในเชงระบบเชง

กตกาสงคม (กฎหมาย) หรอเชงโครงสราง จะเหนวาพลง

ทตองใชมทงอ�านาจรฐ อ�านาจสงคมและอ�านาจของความร


3 ปก อน เมอมการตงศนย ข อมลข าวสารปฏรป

ประเทศไทย อาจารยประเวศน�าเรองนมาพดอกครงกบ

สงคมไทย และใหความเหนวา “สงคมไทยขณะนขาดเรอง

องคความร เพอน�ามาแกไขปญหาทซบซอน ทงๆทกลไก

ตางๆมมากมาย แตไมท�างานเพราะขาดความร เรามทง

สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สภาพฒนาการ

เมอง สภาองคกรชมชน ในอนาคตจะมสภาประชาชน แตก

วนกลบมาทเดมเพราะขาดความรเชงนโยบาย สงคมไทยรวา

ตองการท�าอะไร เชน แกไขปญหาความยากจน สงแวดลอม

ตองการระบบราชการทดกวาน เปนตน แตค�าถามคอ

ท�าอยางไร” หลายทานคงเหนดวยกบความคดทวา มมบนสด

ของสามเหลยมส�าคญทสดและเปนพลงหลก แตด�าเนนการ

ยากทสด นนคอ “การสรางความร”

ประเดนเรอง การสรางความร ยงสอดรบกบปจจบน

ของโลกททกคนเหนพองตองกนวา ยคนเปนยคสงคม

เศรษฐกจฐานความร (Knowledge-Based Society and

Economy) แขงขนกนดวยอ�านาจของความร ไมใชแขงขน

กนดวยการสงสมปจจย (Factors Accumulation) เชน

ทรพยากรธรรมชาต ทน หรอแรงงานเปนปจจยหลก เหมอน

สมยกอนเพราะปจจยเหลานอยในสภาพ “ใชแลวหมด” แต

ความรเปนปจจยท “ยงใชยงงอกงาม” การพฒนาสงคม

บนฐานความรจะยงยน ทกสงคมจงตองมความสามารถใน

การน�าความรมาสรางนวตกรรม มาใชเปนพลงขบเคลอน

การพฒนาสงคม การสรางความเปลยนแปลง โดยเฉพาะ

การเปลยนแปลงในระดบเปลยนกระบวนทศน (Paradigm

Shift หรอ Mindset Change) ของทงสงคม

ค�าถามคอ สงคมไทยไดสรางความร หรอมความรทจะน�า

ไปใชเสรมสรางระบบสขภาพทเปนธรรมหรอยง คดวาหลายป

ทผานมาเรามความรแลว พอหรอ ไมตองชวนกนคดตอ มการ

ศกษาวจยเกดขนมากมายกระจายอยตามหนวยงานตางๆ ทงท

เปนเครอสถาบนวจยระบบสาธารณสข เชน สถาบนสราง

เสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) ทด�าเนนงานวจยเชงปฏบตการ

หลายโครงการ เพอมงเนนแกปญหาการเขาถงบรการของ

คนพการ เชน “การพฒนาระบบการฟนฟโดยใชครอบครว

และชมชนเปนฐาน” “สถานการณคนพการในสงคมไทย” ท

ศกษาความเหลอมล�าทางรายไดและโอกาสทางการศกษา

(สามารถอานเพมเตมใน HSRI Forum ปท 1 ฉบบท 7 ธนวาคม 2555)

“การศกษาขอมลเรองการใชมาตรการควบคมคาใชจาย” กรณรพ.น�ารอง 3 แหง

ของส�านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพ (สวปก.) ทท�าใหเหนวา สามารถลด

คาใชจายดานยาผปวยนอกในระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการไดปละหลายรอยลาน

บาท (อานเพมเตมใน HSRI Forum ปท 1 ฉบบท 5 ตลาคม 2555)

รวมถงภาคเครอขายอนๆ อกมาก เชน งานศกษาเรองดลอ�านาจและการตอสทางการ

เมองของ รศ.ดร.นวลนอย ตรรตน จากคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยทชให

เหนปมปญหาเชงโครงสรางและวธคดทท�าใหเกดความขดแยงขนในส�านกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต (อานเพมเตมใน HSRI Forum ปท 1 ฉบบพเศษ พฤษภาคม 2555)

หรองานของคณะวจยจาก “โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ”

น�าทมโดย ดร.นพ.ยศ ตระวฒนานนท ทศกษา “ผลลพธมาตรการสรางเสรมสขภาพ” ของ

สสส. ประเมนความคมคาจากการรณรงคเรองลดเหลาและบหร โดยวดจากความเตมใจจาย

ของประชาชน (อานเพมเตมใน HSRI Forum ปท 1 ฉบบท 1 มถนายน 2555)

จดการความร เชอม 3 พลงเขยอนภเขา

ในเมอเราไมไดขาดความร แตจะน�าความรทมมาขบเคลอนตอ ตองท�าอยางไร ค�าตอบ

สนๆ คอ ตองมการจดการ...จดการความรใหไปสนโยบาย รวมถงจดการความรเพอน�าไป

ใชประโยชนในการแปลงนโยบายไปสการปฏบตไดอยางเหมาะสม

ศาสตราจารย นายแพทยวจารณ พานช ผบกเบกงานดานการจดการความรใน

ประเทศไทย ทปรกษาพเศษของ สกว. และอดตผอ�านวยการสถาบนสงเสรมการจดการ

ความรเพอสงคม (สคส.) กลาววา “การจดการความร เปนกระบวนการทจ�าเปนส�าหรบ

สงคมในยคสงคมเศรษฐกจความร ประเทศหรอองคการทมความสามารถในการจดการความ

รจะมความสามารถในการแขงขนสง มความสามารถในการปรบตว น�าไปสการพฒนาอยาง

ยงยน การสรางและการใชความรของสงคมไทยในปจจบนนน หากมองในมมหนง สงคม

ไทยเปนสงคมทมความรอยมาก เพยงแตไมรวธการน�าความรไปใช และอาจจะเคยชนกบ

การน�าความรทฤษฎทเปนความรมอสองมาใช โดยไมไดประยกตหรอปรบปรงใหเหมาะสม

กบตวเอง ซงการน�ามาใชใหเหมาะสมนนตองผานการปฏบตหรอการลงมอท�าแลวเกดการ

เรยนร นนจงเปนความรมอหนง หรอความรทสรางขนใชเองและใชไดจรง”

กวา 20 ป ของ สวรส. ทท�าหนาทบรหารจดการงานวจย สรางความรเพอใชประโยชน

ดานนโยบายและเปลยนแปลงระบบสขภาพสความเปนธรรมทยงยนนน ไดสนบสนนใหเกด

องคความรทเปนความรมอหนงบนฐานบรบทสงคมไทยมากมาย และพยายามผลกดนให

ความรนนน�าไปสการเปลยนแปลงในสงคม การขบเคลอนความรท สวรส.ไดสรางขนและ

พรอมทจะน�ามาแลกเปลยนในงานประชมวชาการ สวรส. ในปนมประเดนทนาตดตาม

มากมายหลายประเดน อาท


06

“สถานการณความเหลอมล�าในระบบประกนสขภาพและปจจยทเกยวของ” ประมวล

สถานการณความเหลอมล�าในระบบหลกประกนสขภาพของตางประเทศและของประเทศไทย

รวมทงวเคราะหปจจยดานเศรษฐกจ สงคม การเมองทเกยวของกบความเหลอมล�าในระบบ

หลกประกนสขภาพ น�าเสนอผาน 3 มมมองจากตวแทน 3 องคกร ไดแก นพ.สมฤทธ

ศรธ�ารงสวสด จากส�านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย (สวปก.) ดร.สมชย

จตสชน จากมลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) และรศ.ดร.นวลนอย

ตรรตน จากคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

“กลไกและมาตรการในการลดความเหลอมล�าระหวางระบบประกนสขภาพ” น�าเสนอ

โดย นพ.สมฤทธ ศรธ�ารงสวสด รวมกบ พญ.ทสนย จนทรนอย จากศนยพฒนากลมโรค

รวมไทย (ศรท.) นพ.บญชย กจสนาโยธน จากศนยพฒนามาตรฐานระบบขอมลสขภาพ

ไทย (ศมสท.) และ พญ.กฤตยา ศรประเสรฐ จากส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

(สปสช.) ความพเศษของเวทประชมวชาการในปนคอ มไดเพยงน�าเสนอขอมลสผเขารวม

ประชมเทานน แตไดเชญผทรงคณวฒมารวมใหขอคดเหนดวย ซงในหวขอนไดรบเกยรต

จาก ศ.พเศษ ดร.อมมาร สยามวาลา รวมกบ รศ.นพ.จรตม ศรรตนบลล ศนยวจยเพอการ

พฒนาระบบบรการสขภาพจฬาลงกรณมหาวทยาลย และ ศ.นพ.ศภสทธ พรรณารโณทย

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

“ผลการประเมนนโยบายการลดความเหลอมล�าในระบบการแพทยฉกเฉนของ 3 กองทน

ประกนสขภาพ” เปนการศกษาของ ศ.นพ.ไพบลย สรยะวงศไพศาล คณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบด ทจะน�าเสนอผลประเมนดานประสทธผลของนโยบายบรการฉกเฉน

สถานการณดานคณภาพการจดบรการของ รพ.ประเภทตางๆ ประเมนการเขาถง

บรการ ประเมนผลลพธดานสขภาพและภาระคาใชจายทเกดขนของผปวยโรคหลอดเลอด

ในสมอง โรคไตวายเรอรง และการบรหารโรคทมคาใชจายสงอนๆ ทอยภายใตกองทน

ประกนสขภาพทงสามกองทน รวมทงนโยบายการควบคมราคายา และมาตรการอนๆ ในการ

ลดความเหลอมล�าระหวางกองทนหลกประกนสขภาพ

ถางานประชมวชาการ สามารถสรางหรอ ตกผลกฉนทามตวา หนวยงานทเกยวของจะทำาอยางไร หรอ มขอเสนอทเฉยบคม มไอเดยเจงๆ ททำาใหภาคการเมองตองรบไปดำาเนนการตอ กจะยงด

หวขอทนาสนใจยงมอก เชน เวทยอยเรอง “กาวใหม

ของประเทศไทย...ประชาชนเขาถงยาโดยถวนหนา” เวทน

ตองไปตดตามวา เขาถงยาอะไรบาง “ความไมเปนธรรม

ระหวางคนเมองกบคนชนบทและผดอยโอกาส” ท�าอยางไร

จงจะลดความเหลอมล�าทเกดขนระหวางสภาพเมองกบสภาพ

ชนบทลงไดบาง อกหวขอหนงคอ “ความไมเปนธรรมระหวาง

ผใหบรการกบผรบบรการ” เราเคยไดยนแตผ รบบรการ

ไมไดรบความเปนธรรม คราวนมาลองฟงผใหบรการกน

บาง เปนตน

ในวนทสองของงานเปนการน�าเสนอผลงานการศกษา

ของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย(TDRI) โดย

ดร.เดอนเดน นคมบรรกษ ในหวขอ “กลไกการอภบาล

ระบบหลกประกนสขภาพเพอลดความเหลอมล�า” ทมา

ของการศกษาเรองนเรมมาจากระบบประกนสขภาพไทย

ม 3 กองทนหลกไดแก กองทนสวสดการรกษาพยาบาล

ขาราชการ กองทนประกนสงคม และ กองทนหลกประกน

สขภาพถวนหนา มการบรหารจดการทมลกษณะแยกสวนกน

ท�าใหการบรหารมตนทนสงเกนควร เนองจากมคาใชจายใน

การบรหารทซ�าซอน นอกจากนยงท�าใหสทธประโยชนของ

ผ ปวยภายใตแตละกองทนแตกตางกน ซงในบางครงก

เหลอมล�ากน ท�าใหเกดความไมเปนธรรมระหวาง 3 สทธ

ของแตละกองทนในทสด


07

ทงน ขอเสนอทชดเจนจากคณะผวจยหลายประเดน

เชน การบรหารจดการและการก�ากบดแลกองทนภายใต

หนวยงานเดยวกน จะท�าใหไมเกดตนทนในการบรหารท

ซ�าซอน และลดความเหลอมล�าของสทธในการเขาถงการ

รกษาพยาบาลของประชาชนไทยได การบรหารจดการระบบ

ประกนสขภาพของประเทศควรจะเปนไปอยางบรณาการ

สวนจะเปนหนวยงานหรอกระทรวงใดบรหารจดการ ขนอย

กบวาจะพฒนาระบบประกนสขภาพแหงชาตไปในทศทาง

ใด ดร.เดอนเดน ใหขอมลวา “ระบบประกนสขภาพของ

ไทยในอนาคตควรองกบกองทนหลกประกนสขภาพแหง

ชาต เนองจากเปนกองทนทมสมาชกมากทสด ถง 48 ลาน

คน การขยายฐานสมาชกอก 17 ลานคน นาจะอยในวสยทจะ

บรหารจดการได ซงถาเลอกแนวทางน กควรมแผนการโอน

ภารกจในการบรหารจดการและก�ากบดแลทงสามกองทน

มาทกระทรวงสาธารณสข แตหนวยงานทรบผดชอบภารกจ

ดงกลาวควรจะเปนอสระจากกระทรวงสาธารณสข”

นอกจากการปรบโครงสรางในเชงองคกรแลว อกประเดน

หนงทรฐบาลตองเรงด�าเนนการคอ การลดความเหลอมล�า

ของสทธประโยชนในการรกษาพยาบาลระหวางสมาชก

ของทงสามกองทน โดยผวจยเหนวา “กองทนสวสดการ

ขาราชการนน สทธประโยชนในการรกษาพยาบาลมไดตาง

จากสทธประโยชนภายใตอกสองกองทน เทาใดนก หากแต

ขาราชการไดรบสทธ “โรมมง” คอสามารถใชบรการจาก

สถานพยาบาลทรวมโครงการไดทกแหงทวประเทศ เพอทจะ

รกษาสทธดงกลาว กรมบญชกลางในฐานะผวาจาง จะตอง

จายสวนตางของคาใชจาย คณะผวจยมความเหนวา ในระยะ

ยาว รฐบาลควรพจารณาแนวทางทจะยบเลกสทธประโยชน

“เสรม” ทมลกษณะเปน “สทธพเศษ” ดงกลาว โดยการให

ขาราชการทบรรจใหมเขาระบบหลกประกนสขภาพแหงชาต

และเพมอตราเงนเดอนเพอเปนการชดเชยการสญเสยสทธ

ดงกลาวแทน”

คณะผวจยยงตบทายอกดวยวา แมยงไมมการปรบโครงสรางองคกรกสามารถด�าเนนการ

ไดผานคณะกรรมการรวมสามกองทนซงมนายกรฐมนตรเปนประธาน ซงไดมความพยายามท

จะสรางมาตรฐานกลางในการรกษาพยาบาลบางแลว เชน ในเรองของสทธประโยชนในการ

ไดรบการรกษาพยาบาลกรณฉกเฉน เปนตน และเสนอรปธรรมการด�าเนนงานคอ ผลกดน

ใหเกดการรวมศนยของ (1) ฐานขอมลผปวยและฐานขอมลการเบกจายคารกษาพยาบาล

(2) การวเคราะหตนทนคารกษาพยาบาลเพอก�าหนดอตราการเบกจายทเหมาะสม (case mix

center) (3) การตรวจสอบความถกตองของการเบกจาย ตลอดจน (4) การก�าหนดมาตรฐาน

และการตรวจสอบมาตรฐานในการรกษาพยาบาล เปนตน เพอลดคาใชจายทซ�าซอน

เวทประเดนนเขมขนขนเมอผมสวนไดสวนเสย จะเขามารวมแสดงความเหนกนอยางลงลก

และหลากหลายฝาย อาท ปลดกระทรวงสาธารณสข อธบดกรมบญชกลาง เลขาธการสานกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาต เลขาธการส�านกงานประกนสงคม และมลนธเพอผบรโภค

รวมแลกเปลยน ขบเคลอนไปดวยกน

การลงทนจดประชมวชาการลกษณะน คงมไดคาดหวงเพยงการเผยแพรขอมล/องค

ความรใหกวางขน แตยงหวงวาจะมผลในการขบเคลอนใหเกดนโยบาย

นพ.สมฤทธ ศรธ�ารงสวสด ส�านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย (สวปก.)

แมจะมความเหนวางานประชมวชาการสวนใหญเปนเพยงการเอาความรมาบอก ใหสาธารณชน

ทราบและพดกนมากขน อาจไมสามารถขบเคลอนไดเทาการประชมเชงยทธศาสตรทมา

รวมกนวางแผน แตกยงเหนวา “ถางานประชมวชาการ สามารถสรางหรอ ตกผลกฉนทามตวา

หนวยงานทเกยวของจะท�าอยางไร หรอ มขอเสนอทเฉยบคม มไอเดยเจงๆ ทท�าใหภาค

การเมองตองรบไปด�าเนนการตอ กจะยงด”

สวน ดร.สมชย จตสชน มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย หนงในผรวมน�าเสนอ

ขอมลกมความเหนวา “เรามงานวจยชประเดน ใหแนวทางแลววาถาจะเดน จาก A ไป B จะท�าได

อยางไร มหลายเสนทางหลายวธ แตสวนทขาดคอ จะท�าใหเกดผลไดจรงอยางไร เราขาดการวจย

เชงสถาบนวาใครมสวนไดสวนเสย จะตอรองอยางไร เพอน�าไปสการปฏบตจรงไดอยางไร”

ดงนน ผเขารวมประชมวชาการครงนทกคนมโอกาสทจะมสวนรวมในการขบเคลอน

ความรไปสนโยบายทเพมความเปนธรรมในระบบสขภาพ

มารวมกนขบคดและขบเคลอนไปดวยกนนะครบ

เ ส น ท า ง ส ส ข ภ า พ ท เ ป น ธ ร ร ม แ ล ะ ย ง ย น


ใ นชวง “กอน – ระหวาง – หลง” การด�าเนนนโยบายใดๆ กระบวนการวจย

ประเมนผลนโยบายอยางมหลกทางวชาการและเปนกลาง เปนสวนส�าคญของ

การชวยลดความเสยง เพมประสทธภาพ และเตมเตมประสทธผลของนโยบาย

เพราะผลจากการประเมนสามารถน�าไปใชในการปรบปรงนโยบาย วธการน�านโยบายส

การปฏบต หรอการปรบปรงเพอเปลยนสาระในนโยบายใหมความเหมาะสมยงขน เพอให

เกดกระบวนทศนใหมๆ ได

สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ไดใหความส�าคญกบการตดตามประเมนนโยบายท

คาดวาจะมผลกระทบตอระบบสขภาพในวงกวางใหเกดการพฒนาอยางเปนระบบ โดยเฉพาะ

“การสรางความเปนธรรมทางสขภาพ” ทสอดรบแผนยทธศาสตรป 2554 - 2558 “การ

จดการความร สระบบสขภาพทเปนธรรมและยงยน” จงท�าการศกษา “ทบทวนวรรณกรรม

และศกษาสถานการณ เรองการวจยประเมนผลนโยบายสขภาพทเนนผลกระทบความเปน

ธรรมดานสขภาพ” เพอวเคราะห สงเคราะหแนวทางการด�าเนนงานเชงระบบทเหมาะสมกบ

ประเทศไทย โดยม นพ.ธระ วรธนารตน จากคณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

มาท�าการศกษาวจยดงกลาวและไดเสรจสมบรณออกมาเมอชวงเดอนมถนายนปทแลว

จากรายงานการศกษาผวจยไดท�าการวจยประเมนนโยบายขององคกรทท�างานดาน

สขภาพ 7 แหง ในทน HSRI Forum ขอน�าตวอยางประสบการณ กลไกกระบวนการเรยง

ล�าดบความส�าคญประเดนนโยบายสขภาพของ HITAP โดยไดคดบทสรปจากการสมภาษณ

ดร.ภญ.ศตาพร ยงคง นกวจย HITAP จากงานวจยมาน�าเสนอ

HITAP เปนองคกรวจยอสระ ท�าหนาทประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพเพอ

เปนขอมลแกผบรหารในระดบชาตส�าหรบการลงทนหรอจดสรรทรพยากรสขภาพใหมความ

เหมาะสมตามบรบทของประเทศไทย การประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพมความ

เกยวของกบการตดสนใจเชงนโยบาย การตดสนใจเหลานจะมคณคาเมอผลการประเมนได

ถกน�าไปใชจรงในเชงนโยบาย

จากรายงานของ ภญ.ศตาพร ระบวา เพอใหไดมาของหวขอทควรจะประเมน “การ

จดล�าดบความส�าคญและคดเลอกหวขอ” เปนปจจยส�าคญตอความส�าเรจ และเปนชอง

ทางหนงทจะไดมาของหวของานวจยทตรงกบความตองการในระดบประเทศ ทงยงเปนการ

เสนทางยกระดบนโยบายสความเปนธรรม

ชอนาคตระบบสขภาพไทย ชชดดวยลำาดบหวขอวจยนโยบายสขภาพ

กรองเพอลดความซ�าซอนในการวจย ส�าหรบหลกการส�าคญ

ของล�าดบ/คดเลอกการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดาน

สขภาพ ของ HITAP ม 4 ประการ คอ

1) ความโปรงใส เนองจากผลการประเมนจะถกน�าไปใช

จรงในเชงนโยบายจะมทงผไดประโยชนและผเสยประโยชน

ฉะนนการก�าหนดขนตอน หลกเกณฑการจดล�าดบ รวมถง

การด�าเนนการประเมน ความโปรงใสจงความส�าคญ

2) การค�านงถงประโยชนทจะเกดขนจากงานวจยตอ

สงคมโดยรวม

3) การมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสย เพอใหเกดการ

ยอมรบผลการวจย จากการเขามามสวนรวม และแสดงความ

คดเหนตลอดกระบวนการ ถอวาประโยชนสวนกลางยอมเปน

ทางออกทดทสดในการหาขอตกลงรวมกน

4) ความเหมาะสม มการทบทวนหวขอและล�าดบความ

ส�าคญอยางเหมาะสม เพอใหขอมลทจะใชในการพจารณา

มความเปนปจจบน จะสงผลใหการประเมนเกดประโยชน

สงสดตอสาธารณะ


กระบวนการจดล�าดบความส�าคญท HITAP ด�าเนนการ

มาตลอดระยะเวลา 6 ป ไดมการพฒนาและปรบปรงตาม

ขอเสนอแนะทไดจากการประชมผมสวนไดสวนเสยทเขารวม

ในกระบวนการแตละครง โดยมกระบวนการหลก คอ การเปด

ใหหนวยงานทเกยวของ หนวยงานก�าหนดนโยบายใน

กระทรวงสาธารณสขในสวนกลางและสวนภมภาค ประชาชน

ทวไป ฯลฯ เสนอหวขอวจยทแตละหนวยงานเลงเหนวาม

ความส�าคญ เขามายง HITAP

จากนนมนกวจย HITAP จะกลนกรองหวขอทเสนอมา

และคดออกหากตรงกบเกณฑการคดออก อาท หวขอทไม

เกยวของโดยตรงกบสขภาพ หรอไมอยในขอบเขตงานของ

HITAP เปนหวขอทเคยมการวจยมากอนในประเทศไทย

ภายในระยะเวลา 5 ปทผานมา หรอหากตองการเสนอหวขอ

ทมการท�าวจยมากอนแลว ตองมเหตผลความจ�าเปนทตอง

ท�าวจยซ�า เปนตน หลงจากนน นกวจย HITAP ทบทวน

วรรณกรรมเบองตนส�าหรบหวขอทผานการกลนกรองและ

ใหคะแนนตามหลกเกณฑทก�าหนดไว ไดแก

• ขนาดของโรคหรอปญหาสขภาพ วาท�าใหเกดผล

กระทบดานสขภาพสงหรอระดบความรนแรงของโรค/

ปญหาสขภาพอาจกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพชวต

• ผลกระทบดานเศรษฐกจ ว ามแนวโนมท�าใหเกด

ผลกระทบดานเศรษฐกจ หรอท�าใหเกดภาระทางการ

เงนของประเทศและ/หรอครวเรอน โดยอาจพจารณา

จาก เทคโนโลย/มาตรการดานสขภาพมตนทนรวมสง

• ความหลากหลายในทางปฏบต วามแนวโนมทจะเกดความ

หลากหลายในทางปฏบต เชน พจารณาจากความแตก

ตางระหวางชดสทธประโยชน (3 กองทนระบบสขภาพ)

• การใชประโยชนจากงานวจย วามความเปนไปไดทผลการ

ประเมนจะถกน�าไปใชในระดบนโยบาย หรอในการเปลยน

วธปฏบตซงสงผลตอการรกษา หรอตนทนการรกษา

• ผลกระทบดานสงคม/ศลธรรม/จรยธรรม วามแนวโนม

จะท�าใหเกดผลกระทบดานสงคม ศลธรรม จรยธรรมใน

สงคมอยางกวางขวาง

อยางไรกตาม กระบวนการจดล�าดบความส�าคญและ

คดเลอกเปนเพยงขนตอนแรกๆ ของการไดมาซงหวขอการ

ประเมนทเหมาะสมและมความส�าคญในล�าดบตนๆ ขน

ตอนทส�าคญตอไปคอกระบวนการประเมนเทคโนโลยและ

นโยบายดานสขภาพ ซง HITAP ใหความส�าคญกบขนตอน

นไมนอยไปกวากน โดยยดหลกดงกลาวขางตน รวมถงการ

ด�าเนนงานทอยบนพนฐานขอมลเชงวชาการทนาเชอถอ เพอ

ใหผลการประเมนมคณภาพ มความนาเชอถอ เปนทยอมรบ

สามารถทจะน�าไปใชในเชงนโยบายได

บทสรปดงกลาว...เปนแนวทางการท�างานของ HITAP ทเลาถงการท�างานซงเปนกระบวน

การท�าใหเหนเสนทางการท�างานวจยวามขนตอนทตองกลนกรองหลายขนตอน

ส�าหรบความเหนตอกระบวนการเรยงล�าดบความส�าคญของประเดนนโยบายสขภาพ

ในรายงาน ภญ.ศตาพร เสนอวา ระบบสขภาพรวมถงนโยบายดานสขภาพเปนสวนส�าคญ

ในการพฒนาสงคมและเศรษฐกจ รวมถงแกไขปญหาความยากจนและลดความเหลอมล�า

ล�าในสงคม ในประเทศทพฒนาแลวมการใชประโยชนจากงานวจยในการตดสนใจในระดบ

นโยบายของประเทศ

ทงมองวา ในประเทศไทยมการลงทนเพอด�าเนนงานวจยดานสขภาพ แตการก�าหนด

ทศทางวจยในระบบสขภาพของประเทศยงไมชดเจน ฉะนนในการจดล�าดบความส�าคญของ

งานวจยดานนโยบายสขภาพส�าหรบประเทศไทยนน สงแรกทควรท�าคอ การก�าหนดเปา

หมายในอนาคตของระบบสขภาพทตอบสนองตอความตองการบรการสขภาพทจะเกดขน

ในอนาคต เพอคนหาและระบชองวางระหวางสถานการณปจจบนกบเปาหมายทพงประสงค

และใชชองวางนในการก�าหนดประเภทหรอหวของานวจยดานนโยบายสขภาพ กอนท

จะน�ามาจดล�าดบความส�าคญ ซงวธการทใชในการด�าเนนงานควรใชแบบผสมผสานกน

ทงเทคนคเชงปรมาณและคณภาพรวมกน โดยเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยเขามาม

สวนรวมในการแสดงความคดเหนตลอดกระบวนการ

ขอเสนอเพอการพฒนากลไกคดเลอกประเดนวจยนโยบายสขภาพสำาหรบประเทศไทย จากผลศกษา “ทบทวนวรรณกรรมและศกษาสถานการณ การวจยประเมนผลนโยบายสขภาพทเนนผลกระทบความเปนธรรมดานสขภาพ” โดย นพ.ธระ วรธนารตน

การคดเลอกหวขอการประเมนผลนโยบายสขภาพ ควรไดรบการดำาเนนการผานกลไกประสานงานเพอใหเกดการคดเลอกหวขอ อาจมคณะกรรมการหนงชด ไมเกน 12-15 คน เปนตวแทนจากฝายตางๆ เชน แหลงทนการศกษาวจย ภาคสวนวชาการทสนใจดานนโยบายสขภาพ ภาคสวนประชาชน หนวยงานระหวางประเทศทรวมขบเคลอนนโยบายสขภาพ

ประเดนสำาคญสำาหรบการพจารณาขบเคลอนกลไก • ประเภทของนโยบายสขภาพทจะนำามาเขากระบวนการ ควรจำากดวงโดยแบงเปน กลม

แรก ไดแก นโยบายสขภาพระดบชาตทกำาลงดำาเนนการ และกลมทสอง ไดแก นโยบายสขภาพระดบพนททมแนวโนมจะขยายไปสระดบชาต

• ความจำาเปนในการแบงกระบวนการคดเลอกหวขอฯ ในชวงปแรก ควรดำาเนนการเฉพาะระดบเครอขายความรวมมอระหวางหนวยงาน

• มเจาภาพและแหลงทรพยากรทใชในการขบเคลอนกลไก เพอสรางกลไกประสานงาน การจดสรรงบประมาณทชดเจน โดยในระยะยาวอาจทำาการระดมทรพยากรจากหนวยงาน อนๆ ทเขารวมกระบวนการได

• ความถของการจดกระบวนการคดเลอกหวขอการประเมนผลนโยบายสขภาพ การประเมนผล และแนวทางการนำาผลผลตไปใชในทางปฏบต หากปแรกมการดำาเนนการลลวง ควรวางแผนดำาเนนการอยางนอยปละ 1 ครง

สามารถตดตามรายละเอยดผลศกษาการทบทวนวรรณกรรมและศกษาสถานการณ การว จยประเมนผลนโยบายสขภาพท เน นผลกระทบความเป นธรรมดานสขภาพ ฉบบเตมหรอดาวนโหลดไดทาง www.hsri.or.th หรอ http://kb.hsri.or.th/dspace/handle/123456789/3640

แ ก ะ ก ล อ ง ง า น ว จ ย


2 ทศวรรษ บทเรยนการจดการงานวจยระบบสขภาพ สกาวทมนคงตอไปของ สวรส.

โ ลกยคปจจบนเปนโลกยคสงคมเศรษฐกจฐานความร (Knowledge-

Based Society and Economy) ความร คอ อ�านาจ อ�านาจทจะ

ตอรองและเปลยนแปลง สงคมทมความสามารถในการสรางความร

และน�าความรมาใชเพอขบเคลอนพฒนาสงคม สงคมนนจะกาวหนาอยาง

ยงยน ซงกลไกหรอกญแจส�าคญอยทงานวจย เพราะงานวจยเปนเครองมอ

สรางความรทมบทบาทส�าคญยง โดยเฉพาะบทบาทในการพฒนาระบบ

สขภาพของสงคมไทย

หลงจากปฏรประบบวจยของประเทศ (ป 2535) เกดองคกรทสนบสนน

งานวจยทส�าคญระดบประเทศ 3 องคกร คอ ส�านกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.) ส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.)

และสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ทงหมดท�างานสรางความร

บนวสยทศนทชดเจนรวมกน คอ สรางความรเพอเปลยนแปลงสงคมและ

เศรษฐกจ โดยใหความส�าคญกบการใชประโยชนจากผลงานวจยเปนฐาน

ของการพฒนา

แกะกลองงานวจยของ HSRI Forum ฉบบนขอน�าเสนอ “งานวจย”

เรองของ “คนท�าวจย” ทจะตอยอดการพฒนาระบบวจย นนคอ “โครงการ

ศกษาบทเรยนการจดการงานวจยระบบสขภาพ” ผลการศกษาชนใหมของ

นพ.คณตสรณ สมฤทธเดชขจร และ รจนาถ อรรถสษฐ ทสบเนองความคด

รเรมมาจาก นพ.พงษพสทธ จงอดมสข ผอ�านวยการ สวรส. การศกษาครงน

ไดมองยอนประสบการณดานการจดการงานวจย และถอด “ความรทฝงลก”

ในแตละองคกรออกมา “เปนความรเปดเผยชดเจน” ดวยการสมภาษณ

ผบรหารและผจดการงานวจยใน สวรส. และเครอขายงานวจยระบบสขภาพ

ทมประสบการณ รวมถงประสบการณรวมของ 2 องคกรทสนบสนนงานวจย

อยาง สกว. และ สวทช.

สวนแรกของผลงาน ผวจย ไดกลาวถงววฒนาการแนวคดเรองการ

จดการทเปนทงศาสตรและศลป มแนวคดหลายแบบ เชน ความเชอวางาน

จะไดประสทธภาพสงสดตองมการจดการแบบมขนตอน มมาตรฐาน ก�าหนด

กรอบชด มสายบญชาจากบนลงลาง หรอแนวคดการจดการแบบแนวราบท

มองการท�างานแบบเปนทมไมใชบงคบใหท�าตามกตกาอยางเดยว รวมถง

แนวคดเรองการจดการงานวจยซงส�าคญไมแพการท�าวจย โดยเฉพาะการ

วจยระบบสขภาพ นพ.คณตสรณ ใหความเหนวา “ปจจบน สงเวยนงานวจย

ระบบสขภาพไดขยายขอบเขตและทวความซบซอน โจทยปญหาผดขนไม

เวนแตละวน หากขาดการจดล�าดบความส�าคญทด ขาดการบรหารจดการ

ทมประสทธภาพ ผลทไดจากการเอาภาษอากรของประชาชนไปใชอาจเปน

เหมอนการต�าน�าพรกละลายแมน�าดๆ นเอง”

หากตองการความส�าเรจตองมผจดการงานวจยทด โดยมคณสมบต

เชน “รจกเสาะหางานวจยทตอบโจทยปญหา รจกเลอกคนมคณภาพมา

ท�างาน รความพรอมดานก�าลงคน ก�าลงทรพย ก�าลงเวลา มศลปะโนมนาว

ใจ ระดมสมองจากผเกยวของมาก�าหนดประเดน ตดตามงานใหมคณภาพ

คมคา คมเวลา ขบเคลอนผลงานวจยสการน�าไปใช และเปดใจกวางตอ

ผลประเมนเพอปรบปรงงานในอนาคต”

ผจดการงานวจยยงตองรจกหาทางพฒนาศกยภาพของผเกยวของใน

ภาคสวนอนๆ สรางปฏสมพนธทดระหวางนกวจย และผใชงานวจย รวมถง

มความรความเขาใจในศาสตรและศลปของการท�าวจย แลวหาคนมาท�าให

ถกกบงานนน สรปงายๆวา บทบาทของผจดการงานวจย คอการท�าหนาท

เปนสอกลาง ซงค�าวา “ผจดการงานวจย” นนกนความหมายกวางตงแต

ผวางนโยบาย ผใหทน ผบรหารสถาบน และผบรหารแผนงาน นพ.คณตสรณ


ผวจยเปรยบเทยบวา “ผจดการงานวจยเปรยบไดดงผก�ากบภาพยนตร ขณะท

นกวจยเปรยบไดดงนกแสดง ภาพยนตรจะดได นกแสดงตองเกง แตนกแสดง

จะแสดงเกงได ผก�ากบตองมฝมอ” ซงงานลกษณะน ตองอาศยทกษะหลาย

อยางทง ผน�า ผสอสาร ผประสาน

นาสนใจตอไปอกวา กวา 2 ทศวรรษของการท�างานในฐานะผจดการ

งานวจย เทยบเคยงกบทกษะตางๆทตองม หรอความคาดหวงตอผจดการงาน

วจยทผวจยไดกลาวถงนน เปนอยางไรบางในความเปนจรง เนอหาหลกใน

สวนท 2 น จงวาดวยเรองบทเรยนการจดการงานวจยระบบสขภาพไทย

ผวจยไดเรมไลทบทวนใหเหนภาพรวมเชงประวตศาสตร ความเปนมาของ

สถาบนวจยระบบสาธารณสข ตงแตยคกอก�าเนด พ.ศ. 2535-2541 สวรส. ทตง

เปาเปนองคกรใหทนวจย น�าผลวจยสการใชประโยชนดานนโยบาย ชวงเวลาน

มผ จดการวจย 5 คน เชน นพ.อนวฒน ศภชตกล วางเปาหมายชดวา

ตองการใหเกดกลไกและระบบพฒนาคณภาพโรงพยาบาล ซงเมอถงจด

เขมแขง จงพฒนาตอเกดเปนองคกรคอ สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล (พรพ.) หนงในเครอสถาบนวจยระบบสาธารณสขของสวรส.

หรอนพ.วโรจน ตงเจรญเสถยร ทม งมนสรางคนและสรางความร ดาน

นโยบายสาธารณสขตางประเทศ จนทสดกเกดเปนส�านกพฒนานโยบาย

สาธารณสขระหวางประเทศ (IHPP) เปนตน

ยคปฏรประบบสขภาพ พ.ศ. 2542-2549 เปนชวงเวลาท สวรส. ระดม

ทรพยากรจากหลายองคกรทมพนธกจดานสขภาพมาท�างานวจยสขภาพ

รวมกนผาน 3 รปแบบ คอ เครอขายงานวจยระบบสขภาพ สถาบนภาควจย

สขภาพและเครอสถาบนวจยระบบสาธารณสข รวมกนขบเคลอนแผนงาน

วจย 7 แผนงาน เกดรปธรรมทสงผลกระทบใหญ เชน การจดการแผนงาน

วจยระบบบรการสขภาพ (ตอเนองมาจากยคแรก) สามารถรวมกบภาควจย

จดท�าและผลกดนนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาใหรฐบาลรบหลกการ

และเรมเปนนโยบาย 30 บาทรกษาทกโรค รวมถงการออก พรบ.หลกประกน

สขภาพแหงชาต พ.ศ.2545 เปนตน

ยคสขภาพเปนธรรมและยงยน พ.ศ.2550-2555 เรมมการน�าแนวคด

และกระบวนการจดการความรมาใช มผจดการงานวจย 3 ทาน การจดการ

แผนงานวจยในชวงเวลานใหความส�าคญตอการท�างานแบบครบวงจร ตงแต

สรางความร ก�าหนดประเดนวจย การจดการใหเกดการวจย และการเชอม

โยงความรสการขบเคลอนนโยบาย ตวอยางทนาสนใจ คอ แผนงานวจยและ

พฒนาระบบยา ซงหลงจาก สวรส. ไดจดเวทการประชมปฏบตการเรองการ

วจยและพฒนาระบบยาเพอการเขาถงยาถวนหนาของประชาชน” ขน เปน

โอกาสใหเกดการพฒนาเครอขายวจยระบบยาและเกดโจทยวจยทชดเจน

แบงเปน 2 แผนงานยอยคอ แผนงานวจยการใชยาอยางสมเหตสมผลและ

แผนงานวจยการเขาถงยา ซงผลงานวจยทเกดขน คณะกรรมการก�าหนด

มาตรฐานราคายาและเวชภณฑไดน�าไปใชจดแนวปฏบตมาตรฐานดานราคา

จากตวอยางบทเรยนการจดการงานวจยระบบสขภาพทผานมาของ

สวรส. ท�าใหเหนพฒนาการทางวธคด วธท�างาน และความส�าเรจทเกดขน

สงผลตอการเปลยนแปลงในเวลาตอมา

นอกจากน ผวจยยงศกษาประสบการณของเครอขายงานวจยระบบ

สขภาพทมผลงานโดดเดน ไดแก ส�านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวาง

ประเทศ กระทรวงสาธารณสข ส�านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพ

ไทย ศนยวจยปญหาสรา โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ

รวมถงอก 2 องคกรใหญทเกดขนมาพรอมกบ สวรส. คอ สกว.และ สวทช.

ซงจะเหนวา สวทช. เรมงานดวยการท�าวจยเองและสนบสนนงานวจย แต สกว.

และ สวรส. มงมนเปนองคกรบรหารจดการงานวจย ไมท�าวจยเอง จงสะสม

และพฒนาการบรหารจดการงานวจยอยางตอเนอง และใหความส�าคญกบ

การสรางความรเพอการเปลยนแปลงสงคม

น�ามาสบทสรปในสวนทายของงานวจย ทแมผวจยจะออกตววา การ

เกบความรเชงประสบการณของผจดการงานวจยรายบคคลยงไมเขมขนพอ

รวมถงแนวทางการสรางนกจดการงานวจยทมความสามารถยงไมเจาะลก

พอ แตกมองคความรนาสนใจในหลายประเดน เชน

ทง สวรส. สกว. และ สวทช. ไดสรางใหเกดความเชอมโยงของ

กระบวนการวจยลกษณะใหม คอ กระบวนการท�าวจยแบบมสวนรวม

ระหวางผวจย ผใชประโยชนจากงานวจย และผจดการงานวจย ตางม

ปฏสมพนธระหวางกนตลอดเสนทาง นอกจากนยงยกระดบการบรหาร

จดการงานวจยจากโครงการวจย เปนชดโครงการวจยหรอแผนงานวจย

จากบทเรยนของหลายองคกร พบคณสมบตรวมของผจดการงานวจย

คอ ทกษะการคดเปนระบบ ทกษะการจดการ และทกษะผน�า ทผานมา

ศกยภาพของผจดการงานวจยเปนความสามารถสวนบคคล ดงนนหลาย

ประเดนทเกยวของกบผจดการงานวจยยงเปนโจทยในอนาคตทตองศกษา

ตอ หากเปนผจดการงานวจยดานสขภาพ ควรเสรมสรางมมมองและความ

เขาใจระบบสขภาพเพมเตมในระหวางการท�างาน

งานวจยชนนถอเปนจดเรมและเปนความทาทายอยางมาก ทเขาไป

“รอ - จด - ดง” เอาสงทสะสมอยนานนบสบปมานงดใหชดกนสกครงกอน

จะเปดประตสยคตอๆ ไป สงเหลานนบเปนฐานส�าคญใหองคกรเดนตอได

อยางเขมแขงและยงยน เชนเดยวกบคนทไดหยดลงนงใครครวญกอนแลว

คอยลกกาวตอไป

ในสวนเรองงานวจยระบบสขภาพ ผ วจยยงมขอเสนอตอ สวรส. ทนาสนใจ เชน

• สวรส. อาจนำาแนวคดและกระบวนการสรางผบรหารของภาคเอกชนมาประยกตใชในการพฒนาสมรรถนะของผจดการงานวจย

• สวรส. ควรทบทวนขอบเขตการทำางานและการบรหารงานวจย เพอประสานเชอมโยงอยางเขมขนกบองคกรสนบสนนอนรวมทงองคกรสขภาพในประเทศและตางประเทศ รวมถงภาคเอกชน ผานการสรางสรรคยทธศาสตรระดบมหภาค

• สวรส. ควรผนวกเรองการแปลงความรสการนำาไปใช เปนหนงในภารกจดวย เพราะหากการนำาเสนอขาดกลยทธการตลาดหรอการขบเคลอน ผลงานกจะถกเกบไมเกดประโยชนแตอยางใด เปนตน

ต น ก ล า ค ว า ม ร ส ต น แ บ บ ส ข ภ า พ


ตนกลาแนวคด ตนแบบความเปนธรรม

จาก “ผให” บรการถง “ผรบ” จดคานงดคณภาพระบบสขภาพ

“ความหมายของความเปนธรรมทางสขภาพ คอ สภาพทางสถานะของสขภาพทเทาเทยมกนโดยไมแตกตางกนอยางเปนระบบระหวางประชากร

ทมลกษณะแตกตางกน เชน เพศ เชอชาต เผาพนธ ศาสนา ฯลฯ โดยความเทาเทยมกนของสถานะทางสขภาพเชนน เปนหลกจรยศาสตรของระบบบรการสขภาพและสอดคลองกบหลกมนษยธรรมทยอมรบกนในระดบสากล ดงนนในบรบทระบบบรการสขภาพ คอ การไดรบบรการสขภาพเพอหวงผลสขภาพด ควรเปนไปตามความจำาเปนทางสขภาพ ไมใชเพราะฐานะทางสงคม” จากเอกสารประกอบการประชมวชาการ Primary Care โดย ศ.นพ.ศภสทธ พรรณนารโณทย

จ ะวาไปแลวเรอง “ความเปนธรรม” ในระบบสขภาพ ไมไดเปนเรองทเพงจะมาพดถงกนเมอปสองปน ทวากลบเปนประเดนทอยในกระแสสงคม

มาอยางตอเนองยาวนาน HSRI Forum ฉบบนจงขอทวนเขมนาฬกายอนกลบไปชวงงานประชมวชาการ Primary Care ระดบประเทศ ครงท 2

จดโดยสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.) โดยมหนวยงานรวมสนบสนน คอ สวรส. สปสช. กระทรวงสาธารณสข ซงจากเวทน

ประเดน “ความเปนธรรมเพอสขภาพดของประชาชน” ไดถกเคาะใหดงขน โดยเฉพาะระบบบรการปฐมภม ซงเปนสบเซต (subset) หนงของระบบสขภาพ

ทฉบบนขอน�าเสนอ 2 โรงพยาบาลตนแบบ ทถอเปนคานงดส�าคญชวยยกระดบคณภาพไดอยางมนยส�าคญ


ตนกลา “บรการเปนธรรม” ท รพ. ตนแบบเขาวง

ตนกลาตนเลกๆ ทเปนตนแบบหนงของความเปนธรรมในการใหบรการสขภาพทดแก

ประชาชน อยทโรงพยาบาลเขาวง ต�าบลคมเกา อ�าเภอเขาวง จ.กาฬสนธ ทสามารถแปลง

แนวคดสการปฏบตไดอยางนาสนใจ ทงดานการใหบรการกบกลมผพการ กลมผปวยเรอรง

การเพมประสทธภาพการบรการ ตลอดจนการสรางเสรมสขภาพปองกนโรค

เคาะประตบาน : เปนแนวคดและการปฏบตท รพ.เขาวง น�ามาใชกบกลมผดอยโอกาส

ทางสงคม โดยเฉพาะในกลมผพการ ทมงเนนการเขาถง เขาใจผพการ ดวยการ “เคาะ

ประตบาน” ลงพนทส�ารวจ ซงจะท�าใหงายตอการประเมนความพการ ถายรปประกอบการ

รกษา รวมถงจดทะเบยนท�าประวตผพการเพอการประสานหนวยงานทเกยวของในการให

ความชวยเหลอตอๆไป โดยทผพการไมตองมาโรงพยาบาลหรอไปตดตอหนวยงานอนๆ อก

ใกลบาน ใกลใจ : เปนแนวคดและรปแบบการบรการหนงทมใหกบผปวยเรอรง เชน ใน

กลมผปวยเบาหวาน ซงทางโรงพยาบาลไดจดใหมหนวยบรการในชมชนแบบ “ใกลบาน ใกลใจ”

เพอลดภาระคาใชจายของผปวย ทท�าใหผใหบรการไดใจไปเตมๆ นอกจากน ผปวยเรอรงท

ไมตองการเปดเผยตว เชน ผปวยเอดส มะเรง จะมเจาหนาทไปเยยมเยยนใหบรการ พรอม

ใหค�าแนะน�าถงบาน และมการจดกจกรรมสรางเสรมก�าลงใจแบบ self help group อกดวย

คลนกเลกบหรในโรงพยาบาล : โดยจดทมสขภาพบรการนอกเวลาราชการในชมชน

ท�าใหการท�างานกบชมชนอยในบรรยากาศทเปนกนเอง ไมเรงรบ ทนบวาเปนการท�างาน

เชงรกในการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคไดอยางด

ระบบสงตอพรอมชองทางพเศษ : ในกรณผปวยนอก ทางโรงพยาบาลมชองทางพเศษ

ใหบรการแกผทมความจ�าเปนเรงดวน เชน ผปวยฉกเฉน ผปวยเดกทมไขสง ผพการ ในสวน

การบรการผปวยใน หากผปวยหนกเกนความสามารถของโรงพยาบาลกจะจดสงตอไปยง

โรงพยาบาลระดบตตยภมหรอมความเชยวชาญในการรกษาโรคนนๆตอไป

ระยะทางไกล - ใกลมาตรฐานบรการ : ดวยทเปนโรงพยาบาลหางจากตวเมองประมาณ

100 กโลเมตร จงตองมการบรการทไมตางจากในเมอง อยางไรกตามค�าวาไมตางจากใน

เมองทวา ไมไดหมายถงการมเทคโนโลยทนสมย แตนยามของ รพ.เขาวง คอ มาตรฐาน

การบรการทประชาชนพงไดรบ เชน การพฒนาโรงพยาบาลใหเปนไปตามมาตรฐานสากล

ยาและเวชภณฑ จะใชอยางเดยวกนกบผปวยทใชสทธรกษาทกประเภทโดยไมแยกบตรทอง

หรอผปวยทเบกคารกษาพยาบาลได เปนตน

ในงานประชมวชาการ การวจยระบบสขภาพประจ�าป 2556 “การจดการความรสระบบสขภาพทเปนธรรม” จดโดยสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ระหวางวนท 25-26 เมษายนน มารวม “โหม” ใหประเดน “ความเปนธรรม” มความส�าคญกระหมดงขนมาอกครง กบเวทหองยอย เรอง “ความไมเปนธรรมของคนชนบทและผดอยโอกาส” ทด�าเนนอภปรายโดย นพ.สภทร ฮาสวรรณกจ น�าเสนอสถานการณความไมเปนธรรมทางสขภาพ และระบบบรการสขภาพ ระหวางเมองกบชนบท ระหวางกลมประชากรทมเศรษฐานะแตกตางกน และระหวางกลมประชากรดอยโอกาส รวมไปถงกลมประชากรชายขอบ ผานมมมองการเปรยบเทยบกบประชากรทวไป

นอกจากน ยงมการเวท “ความไมเปนธรรมระหวางผใหบรการและผรบบรการ” น�าอภปรายโดย นพ.โกมาตร จงเสถยรทรพย น�าเสนอสถานการณความไมเปนธรรมทางสขภาพ ในประเดนอ�านาจการตอรองและการเขาถงขอมลระหวางผใหบรการและผรบบรการ ซงเปนสาเหตของความขดแยงระหวางกลมทสนบสนนและคดคาน (ราง) พรบ.คมครองผเสยหายจากการรบบรการทางการแพทย เพอแสวงหาทางออกส�าหรบประชาชนทไดรบผลกระทบจากบรการทางการแพทยและบคลากรผใหบรการ

ตนกลา “ความเปนธรรม” ท รพ.หาดใหญ ใหไดกบทกคน

อกหนงตนแบบทางภาคใต คอ โรงพยาบาลหาดใหญ

จงหวดสงขลา ทมองวา ความเปนธรรมของการบรการสขภาพ

ทเทาเทยมกน จ�าเปนทจะตองพฒนาควบคไปกบการพฒนา

คณภาพบรการ ทตรงประเดน มความคมทน โดยตองท�าใหเกด

ความเปนธรรมกบผเกยวของทงหมดในระบบบรการและระบบ

สขภาพ เพราะหากพฒนาดานใดดานหนงจะกอใหเกดผลเสย

ตอระบบสขภาพโดยรวม เชน การทมทรพยากรไปกบเทคโนโลย

ทซบซอนอาจท�าใหคณภาพการดแลผปวยกลมหนงดขน แต

อาจท�าใหการเขาถงบรการทจ�าเปนของประชากรกลมใหญ

มปญหา บทเรยนสความเปนธรรมของ รพ.หาดใหญ ทถก

ถอดออกมาจงเปนตนแบบทนาเรยนรอกตนแบบหนง

ความเปนธรรมของผมารบบรการ โดยการจดท�าหลก

ประกนสขภาพใหครอบคลมแกประชาชนในพนท โดยไมให

เรองรายไดหรอคาใชจายเปนอปสรรคตอการเขาถงบรการ

โดยกวารอยละ 90 ของประชากรป 2549 มหลกประกน

จากภาครฐ พรอมมการพฒนาเครอขายบรการระดบปฐมภม

ทงในและนอกเทศบาลนอกเวลาราชการ ประมาณ 3 แหง รอบเมอง

หาดใหญ เพอลดความเหลอมล�าในการเขาถงบรการสขภาพ

ความเปนธรรมส�าหรบกลมผขาดโอกาส โดยมการ

ประสานกบทองถน เพอคนหาผพการ ผปวยหนก ผสงอายท

ไมมคนดแล เพอเขาถงคนกลมดงกลาว โดยมการจดการไป

เยยมบาน ฝกผดแล ตลอดจนการจดสทธประโยชนทสมควร

ไดรบให เพอสะดวกตอการเขารบบรการทางดานสขภาพ

ความเปนธรรมกบผใหบรการ มการสรางแรงจงใจในการ

ปฏบตงานทเหมาะสม เพอสรางคณคาใหกบผท�างานในระบบ

ความเปนธรรมในดานผ ใหงบประมาณ จะมการ

วางแผนการใชงบประมาณอยางเหมาะสม โดยเลอกพฒนา

ประเดนสขภาพทส�าคญและค�านงถงความคมทนดวย การ

ลดความเหลอมล�าระหวางสทธการรกษา โดยมการคดเลอก

บญชยาทจ�าเปนตองใช เปนตน

จาก 2 โรงพยาบาลตนแบบ สะทอนใหเหนวาในภาค

ของการบรการสขภาพกไมไดนงนอนใจกบเรอง “ความเปน

ธรรมในระบบสขภาพ” เปนตวอยางผานมมมองของภาคผให

บรการทไดมอบใหกบผรบบรการ แมจะเปนจดเลกๆ ในแผนท

ประเทศไทย แตสงนกบอกความหมายในตวเองไดวา แนวคด

“ความเปนธรรม” จะไมเกดประโยชนแตอยางใด หากไมม

การแปลงมาสการปฏบต ทสามารถท�าไดอยางหลากหลาย

รปแบบ ขนอยกบมมมองทเอาการพฒนาระบบและประโยชน

ทจะเกดขนกบผคนเปนตวตง เพยงเทานนเอง

เ ป ด ห อ ง ร บ แ ข ก


นมตร เทยนอดม ผอำานวยการมลนธเขาถงเอดส

“เราโชคด...ทยงมสงคมแบบประนประนอม”

เมอเขาสยคการท�างานรวมขบเคลอนระบบหลกประกน

สขภาพ เปาหมายจงขยบไปส ตองหยดอตราการตาย โดยตอง

มระบบการดแลรกษา เกดการรณรงคการเขาถงยา การเขาถง

ระบบการรกษา และการรวมรกษาทใชประสบการณจาก

ผทตดเชอมากอนมาชวยดแลผปวยรายใหม รวมทงท�าอยางไร

ใหผปวยอยกบกระบวนการรกษาอยางตอเนอง ท�าอยางไร

ใหมเมดยาราคาถกเขามาอยในระบบ ทงหมดทงมวลน�ามา

สการผลกดนเรองนโยบาย

ความทาทายใหมๆในเวลาน คณนมตร มองวาปญหา

ใหญททาทายมากคอ การท�าใหประเทศนมมาตรฐานเดยว

ระบบเดยวและคณคาเดยวในการรกษา เพราะจะเหนวา

ถาคณจะลดอตราตดเชอได ตองใหการรกษากบคนทกกลม

ทผานมาคนตดเชอทเปนแรงงานตางชาตจะไมไดรบการ

รกษา แตวถชวตเขาเขามาอยในวถเพศของคนของเราแลว

“เราโชคดทเรายงมสงคมทประนประนอม ฝงนโยบาย

เมอท�าใหคนก�าหนดนโยบายเขาใจ และเหนปญหา เหนผลได

มากกวาเสย เรากจะผลกนโยบายได โดยไมมองฝงใดฝงหนง

เปนปศาจ เชอวาสงทเราก�าลงท�า จะกอประโยชนกบผคน

จ�านวนมาก แตสงทยากกวา คอ การผลกดนสการปฏบต”

ประโยคทงทายทคณนมตรมาเปดใจเพอฉายภาพใหเหนเสน

ทางกอนทจะมาถงวนน

ทาง HSRI Forum ขอบคณอกหนงภาคเครอขายทได

รวมทาง ขบเคลอนระบบสขภาพสความเปนธรรมและยงยน

ไปดวยกน โดยเสนทางนเปนอกหนงเสนทางพฒนาระบบ

สขภาพทท�าใหผปวยเอดสหลายตอหลายคนมคณภาพชวต

ทดขนไดไมนอย

ค รงแรกของการเปดหองรบแขก กบ HSRI FORUM ฉบบเดอนเมษายนน

มโอกาสตอนรบบคคลในแวดวงภาคดานสขภาพทรวมขบเคลอนระบบสขภาพ

มาอยางยาวนาว ... “คณนมตร เทยนอดม” ผอ�านวยการมลนธเขาถงเอดส

(AIDS Access) องคกรพฒนาภาคเอกชนทท�างานเกยวกบโรคเอดสในประเทศไทย มากวา

20 ปแลว เขามมมมองกบถนนสายสขภาพนอยางไร เรยบงายดงเดนบนพรมหรอไม

ลองมาฟงความในใจจากแขกพเศษของเรากนเลย....

“การท�างานเกยวกบโรคเอดสนนไมงายเลย เพราะนอกจากเปนโรคระบาด โรครายแรง

โรคทเกยวกบวถทางเพศ ยงเปนโรคทสงคมรงเกยจ องคความรในเรองดงกลาวกมไมมาก

โดยยคแรกๆ ทโรคนเรมเขามา มการระบาดสงมากเพราะคนยงไมคอยร การท�างานชวงแรก

จงเนนวาท�าอยางไรใหคนรจกปองกนไมใหตดเชอ ตองลดจ�านวนผตดเชอใหไดมากทสด จงใช

ฐานเรองการลงชมชนไปท�าความรจกกบคนวาท�าไมเขาถงเสยง” คณนมตร เปดประเดน

สงทพบคอตองท�าใหคนมความสามารถประเมนความเสยงการตดเชอของเขาไดเอง ถา

เขาประเมนไดเขาจะเสยงนอยลง และเลอกใชเครองมอทเรวพอกบการระบาด คอ การใชสอ

วทย ทมอยทกบาน จงเกดรายการวทยชอ “ทน acsess” จากนนพฒนาตอเปนศนยบรการ

สขภาพ ใหค�าปรกษาทางโทรศพท เพราะเปนเครองมอทคนสะดวกใจในการเขามาปรกษา

มากทสด” ซงชวง 5 ปแรก คณนมตร สรปวาเปนชวงของการแสวงหาความคด ความรและ

เครองมอทเหมาะสมกบสภาพปญหา

หลงจากทบทวนการท�างานแลวพบความจรงวา การลงชมชน ไมไดเขาถงไดทกพนท

จงมาสชวงของการสรางเครอขาย

“การท�างานชวงทสองนจงเปนการเดนสายขายความคด พฒนากระบวนการฝกอบรม

ขนเพราะเรารวาคนเปนอยางไร เสยงอยางไร และตองพดกบเขาอยางไร กลมแรกทเขาไป

หาคอ เจาหนาทสาธารณสขของรฐ เพราะเปนแกนในการท�างานเรองนตอไป และองคกร

พฒนาเอกชนอนๆ ทสนใจ เปาหมายชดเจนคอตองหยดการระบาดของโรคเอดสใหได

สดทายเรากพบวาสกนไมไหวและเรมเจอผตดเชอมากขน กเรมตงกลมผตดเชอขยบมา

สยคท 3 เรยกวา 10 ปแรกเนนปองกน 5 ปตอมาในยคทสาม เปนการท�างานรวมกบผตด

เชอ โดยสนบสนนใหเขาออกไปชวยกนเองเกดงานเยยมบานใหค�าปรกษาระหวางผตดเชอ

เทานยงไมพอ เราตองหาตวชวยนนคอการดนใหระบบสขภาพตองเขามาชวยดแล เพราะ

โครงสรางพนฐานของระบบสขภาพพนฐานของประเทศเราด มสถานอนามยทกอ�าเภอ

มโรงพยาบาลชมชน จงสนบสนนใหผตดเชอกบ รพ.ชมชนท�างานดวยกน ท�าไปสกพกกไปตด

โจทยเรองคาใชจายในการรกษา กเรมคดถงวาท�ายงไงใหไปโรงพยาบาลแลวจายนอยทสด

กพอดเขากบจงหวะการผลกดนระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา”

ส า ร พ น ช ว น ค ดเ ป ด ช น ห น ง ส อ / ง า น ว จ ย

เ ก า ะ ก ร ะ แ ส ส ว ร ส .


ฉบบนแนะน�างานวจยเรอง การศกษาประสทธผลรกษาและ

ความปลอดภยของยายบยงการหลงกรดกล ม Proton Pump

Inhibitors โดยฐตมา ดวงเงน และสรฉตร งอสรเชษฐ รายงานเลม

น ไดท�าการรวบรวมหลกฐานเชงประจกษเกยวกบผลการออกฤทธ

ของยากลม Proton pump inhibitors (PPIs) ประสทธผลรกษา

และความปลอดภยของการใชยากลม PPIs รวมทงการเกดปฏกรยา

ระหวางยา PPIs และ clopidogrel โดย

ไดเนนเปรยบเทยบยา omeprazole ซง

เปนยาในบญชยาหลกแหงชาต เปรยบ

เทยบกบยา PPIs อนเพอประกอบการ

ทบทวนการสงใชยาในกลมนตอไป ทาน

สามารถตดตามรายงานฉบบเตมได

ทาง http://kb.hsri.or.th/dspace/

handle/123456789/3784

วจยระบ สทธบตรยาทไมสนสด กำาลงผกขาดตลาด

เมอเรวๆ น นกวจยของเครอขายวจยระบบยา สถาบนวจยระบบ

สาธารณสข (สวรส.) โดย ดร.ภญ.อษาวด มาลวงศ รศ.ดร.ภญ.นศราพร

เกษสมบรณ เปดเผยรายงานการวจย “ค�าขอรบสทธบตรยาทจดเปน

evergreening patent ในประเทศไทยและการคาดประมาณผลกระทบ

ทเกดขน” พบมการขอรบสทธบตรแบบไมมทสนสดทจะท�าใหผไดรบสทธ

บตรรบความคมครองตอเนองเกน 20 ปหรออาจชวชวตของยา ทวาการ

ขอรบสทธบตรดงกลาวถอวาไมมความใหม ไมมขนตอนการประดษฐทสงขน

เชน ตวยาออกฤทธเดม แตไปคนพบโครงสรางการเรยงตวแบบใหม หรอ

Polymorph อาจท�าใหการละลายดขน คงสภาพมากขน แตผลการรกษาไม

เปลยนแปลง กเอามาจดสทธบตรเพอขยายเวลาผกขาด

ระหวางป 2543-2553 ทผานมา มสทธบตรไมมวนตายมากถงรอยละ

84 จากค�าขอทงหมด 2,188 ฉบบ ทงน ค�าขอสทธบตรในลกษณะดงกลาวจะ

สงผลกระทบตอภาพรวมการบรโภคยาและตลาดของประเทศ จากงานวจย

ซงดรายการยาจ�านวน 59 รายการทมยอดการใชสงสด เมอน�ามาวเคราะห

ผลกระทบตอคาใชจายดานยา พบวาเปนค�าขอทจะมการผกขาดตลาดตงแต

ป 2539-2571 คดเปนมลคาสะสมประมาณ 8,477.7 ลานบาท

งานวจยมขอเสนอแนะเชงนโยบาย เชน ใหกรมทรพยสนทางปญญาเรง

ออกประกาศใชคมอการตรวจสอบสทธบตรทเกยวของกบการประดษฐทาง

ยา ดงเชนทรฐบาลอารเจนตนาเพงประกาศใชเมอเดอนพฤษภาคมปทแลว

เพอแกปญหาดงกลาว สวนในระยะยาวรฐบาลควรผลกดนใหมการแกไข

พ.ร.บ.สทธบตร ใหก�าหนดรายละเอยดของขนตอนการประดษฐทสงขน

องคกร ส. รวมแนะขอเสนอปฏรป กสธ.

นพ.ชลนาน ศรแกว รฐมนตรชวยวาการกระทรวงสาธารณสข เปนประธานการประชมรบฟงความคดเหนตอรางขอเสนอการปฏรปกระทรวงสาธารณสข รวมกบสถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) ส�านกกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) (สรพ.) สถาบนการแพทยฉกเฉนแหงชาต (สพฉ.) เพอรวมปรกษาหารอใหขอคดเหนตอรางขอเสนอดงกลาว โดยม ดร.คณศ แสงสพรรณ มลนธสถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลง ในฐานะนกวจย สวรส. เปนผน�าเสนอรางฯ

ขอเสนอแนะและความคดเหนจากทประชมอยางกวางขวาง อาทเชน สวนใหญเหนดวยกบหลกการการปฏรปกระทรวงสาธารณสข แตมโจทยทตองคดรวมกนวาระบบทดและเหมาะกบสงคมไทยควรเปนอยางไร หากมอง เรองงานเกยวกบปจจยเสยงตอสขภาพ พบวา 70% อยนอกกระทรวงฯ และ 30% อยในกระทรวงฯ การท�างานอาจล�าบากหากตองผกโยงกบ กสธ. หรอคณะกรรมการนโยบายสาธารณสขแหงชาต แนวคดเรอง Social Determinant of Health (SDH) จ�าเปนตองอาศยแนวทางการท�างานรวมกนขามกระทรวงดวย หรอการบรหารเขตบรการสขภาพในลกษณะพวงบรการ ไมควรบรหารเฉพาะสถานพยาบาลทสงกดกระทรวงสาธารณสขเทานน ควรบรหารพวงทประกอบดวย รพ.สงกด สธ. รพ.นอกสงกด สธ. รพ.เอกชน ซง สธ. ทจะเปน National Health Authority ตองดแลภาพโดยรวมทงหมด และ ควรพจารณาเรองโรงพยาบาลองคการมหาชนดวย รวมทงหากกระทรวงสาธารณสขจะเปน NHA เนนคม policy ตองพฒนานโยบายจากฐานวชาการความร ซงบางสวนกระทรวงสาธารณสขท�าเองได หรอม สวรส. สรางความร ใหแตอาจจะไมเพยงพอ และอาจตองหา partner ภายนอกมาชวยและเนนการ สรางกระบวนการมสวนรวมมากๆ โดย สช.อาจจะชวยในการ form policy ได

เปนตน

ทำาไม ? ตองแยกสวน

กองทนสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการภาษ/กรมบญชกลาง

กองทนประกนสงคมภาษ/สบทบ/นายจาง/

ลกจาง

กองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา

ภาษ/สปสช.

ครอบคลมทงครอบครว (ยกเวนลกอายเกน 20 ป)

สทธเฉพาะตว ไมครอบคลมครอบครวอายครอบ 55 ป

กลบไปใชบตรทอง

ครอบคลมทกคน (ทไมมสทธอนๆ)

* ขอมลจากเอกสารน�าแสนอลดความเหลอมล�า สรางความเปนธรรมระบบสขภาพ มาตรฐานเดยว โดยบญยน ศรธรรม

แบงปนความรโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.)สามารถดาวนโหลดจลสาร HSRI Forum ไดท www.hsri.or.th สอบถามเพมเตม หนวยสอสารความรและขบเคลอนสงคม โทร 0-2832-9245

สถาบนวจยระบบสาธารณสข ชน 4 อาคารสขภาพแหงชาต ซ.สาธารณสข 6 ถ.ตวานนท 14 ต.ตลาดขวญ อ.เมอง จ.นนทบร 11000 โทรศพท 0-2832-9200 โทรสาร 0-2832-9201 www.hsri.or.th

จดการความรสระบบสขภาพทเปนธรรม

ขอเชญเขารวมการประชมวชาการ การวจยระบบสขภาพประจำป 255625 - 26 เมษายน 2556

ณ โรงแรมเซ�นทราศนยราชการและคอนเวนชนเซ�นเตอร แจงวฒนะ

จดโดย สถาบนว�จยระบบสาธารณสข (สวรส.) และเคร�อสถาบน รวมกบ กระทรวงสาธารณสข กรมบญช�กลาง สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) สำนกงานประกนสงคม สำนกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ (IHPP) สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.) สำนกงานผแทนองคการอนามยโลกประจำประเทศไทย (WHO Thailand)

ศนยว�จยเพ��อการพฒนาระบบบร�การสขภาพ จฬาลงกรณมหาว�ทยาลย และสำนกงานปฏรป (สปร.)

ขอเทจจรง สถานการณ มมมองความเหน เกยวกบความเปนธรรมและความเหลอมลำภายในระบบสขภาพ สถานการณความเหลอมลำในระบบประกนสขภาพและปจจยทเกยวของ ระบบการแพทยฉกเฉนของ 3 กองทนประกนสขภาพกบผลการประเมนนโยบายทสำคญ มาตรการควบคมราคายากบความเปนธรรมในระบบประกนสขภาพ ความเหลอมลำระหวางกองทนกบการปฏรปอตราการจายคารกษาทเปนธรรม ความไมเปนธรรมระหวางเมองกบชนบท / ผใหบร�การกบผรบบร�การ หลากหลายผลงานว�จยทเกยวกบ “การลดความเหลอมลำ เพ��มความเปนธรรมดานสขภาพ”

พรอมรบฟ�งนโยบาย “การลดความเหลอมลำ เพ��มความเปนธรรมดานสขภาพ”

ลงทะเบยนและสอบถามขอมลเพ��มเตมท www.hsri.or.th/hsrforum โทร. 0-2832- 9203 *ขาราชการสามารถเบกจายคาลงทะเบยนไดตามระเบยบกระทรวงการคลง / นกศกษาทนตแพทยศาสตร แพทยศาสตร เภสชศาสตร พยาบาล มคะแนนสะสมหนวยกจกรรมการศกษาตอเนองดวย

พบกบ

Hsri Forum 2 1

Documents

hsri forum

hsri

www

ihpp

kb

tdri

http

knowledge