HOLSTEIN IRKI SIGIRLARDA N. TRiGEMiNUS OZERiNDE …eurasianjvetsci.org/pdf/pdf_EJVS_366.pdf · Holst~ill Irkl S Klrlardli N. Trig~minull Ourinde ... lamina cnbrosae'dan cavum nasi'ye

Vet. Uil. Derg. (2000), 16,2: 45-50

HOLSTEIN IRKI SIGIRLARDA N. TRiGEMiNUS OZERiNDE

MAKRO·ANATOMiK ARA~TIRMALAR'

Sadettin T lplrdamazt C Emrullah Eken t Kamil Be~olukl

Macroanatomic Investigations on the Trigeminal Nerve in Holstein Cattle

S ~mmary: This sludy was carried OUI to investigate the origin, course and innervation area of the trigeminal nerve in Holstein cattle. For this purpose, it was used eight of Holstein Cattle ensured from Konya slaughterhouses. The mao terials were dissected alter fixed in formaldehyde solution 10%. It was determined that the trigeminal nerve reached the trigeminal ganglion into the two rOOIS after arising from the pons, then, gave the ophthalmic nerve, maxillary nerve and mandibular nerve. These branches 01 the trigeminal nerye were detected to be left the cranial cavity through the different opening, then, ended by reaching the concerned innervation parts.

Keywords: Holstein cattle, lrigeminat nerve, innervation, pons.

6zet: Bu ~ah~ma n. trgeminus'un orijin, seyir ve innervasyon b61gelerini incelemek amaclyla yaplkll . Bu am~la. Konya mezbahalarmdan temin ediJen 8 adal Holstein Irkl slglr ba~1 kullanlldl. MateryaJler, %10'luk formaJdehit so­lusyonunda taspit edildikten sonra disseke edildi. N. trigeminus'un, ik.j k6k halinde pons'dan orijin aldlktan sonra 991. lrigeminate'ye ugradlgl tespit edildi. Oaha soma n. ophlhalmicus, n. maxillaris ve n. mandibulans'i verdigi belirtendi. Bu dallann de cavum cranii'yi larkh deliklerden ler1c:eltikleri ve ilgili innervasyon bOlgelerine U1a!i8rak sonlandlklan be­lirlendi.

Anahtar kellmeler: Holstein Irkl 51glr, n. trigeminus, innervasyon, pons.

Girl,

N. trigeminus, radix sensoria va radix motoria admdaki kaklerle pons'tan aynllr. Radix sensoria, daha kuweUi olup rostral yande k,sa bir seyirden soma ggl. trigemlnale'ya katlllr (Mc Clure va Gar­ret, 1966; Petela, 1974). Ggl. trigeminale, gri­beyaz renkle bOyOk bir kille olup. sulcus nn. oph­talmici el maxillariS'de yer allr. Radix motoria, ggl. trigeminale'nin ventral'inden gec;:erken. gang­liondan sensibl liller allr ve mix bir sinir olan n. mandibularis'i olu~turur. Bu durumda radix mo­loria'nm liftari sadece n. mandibularis'a gil­mektedir. Oysa radix sensoria'nm lillari, ggl. tri­geminaledan sonra; n. mandibularis'in yamslfa, n. trigeminus'un diQer ild kolu olan n. maxiUaris ve n. ophlhalmicus'a da gidar. N. trigeminus, ggl. tri­geminale'den soma; n. ophthalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis olmak uzare 09 ana dala aynllr (Mc Clure ve Garret, 1966; Getty ve Godinho, 1975).

N. ophthalmicus. n. maxillaris ile ortak kOk ha­linde ggl. trigeminale'den orijin allr ve lor. or· bitorotundum vasltaslyla cavum cranil'yi terkeder. Daha soma n. lacrimalis, n. frontalis ve n. na-

Geli ~ Tanhl : 29. 11 .1999. @: slIplr@selcuJ.; .edu.lr 1. S. U. Velenner FakiJltesi Anatoml Anabihm Dah, KONYA.

sociliaris'i verir. N. lacrimatis, gl. lacrimalis, con· junctivus ve palpebra superior'da da{Jlllr (Dyca va ark, 1996). N. frontalis, gl. lacrimalis, sinus frontalis, palpebra superior ve ragio frontalis'de daQllarak sonlanlf (Popesko, 1984; Lahunta ve Habel. 1986; Ashdown ve Done. 1988). N. nasociliaris, n. opt­.halmicus'un dorsal yada madial'inden orijin allr (Dyce va ark, 1996; Ta~ba~, 1996). Bu dOzeyda nn. ciliares longi, n. ethmoidatis ve n. infralrochlearis'i verir. Nn. ciliares longi, nn. ciliares breves Ue blrlikte bulbus oculi'ye girerek iris, conjunctivus ve cor­nea'da da{Jlll r (Dyce ve ark, 1996). N. ethmoidalis, medial'e doQru keskin bir kavis yaptlktan soma aynl isimli arter lie birtikle lor. ethmoidale'den cavum cra­nii'ye girer. Daha soma inca dallar halinde lamina cibrosa'dan cavum nasi'ya g~erek concha nasalis dorsalis ve septum nasi'de da{jllarak sonlanlr (Pe· tela, 1974; Getty ve Godinho, 1975; Dyce ve ark, 1996). N. infratrochlearis, m. obtiquus dorsalis, pal­pebra superior ve regio frontalis'de da{jllarak son­lanlf (Getty va Godinho, 1975; Lahunta ve Habel, 1986).

N. maxiUaris, ggl. trigeminala'nin ventral'inden orljin allr. Sulcus nn. ophtalmici et maxillaris'de, n.

-: Uu ara-itlrma. SOAF tararlOdan dcstcklcncn 971030 nolu proJcdcn Ozetlenmi~lir.

TIPIRDAMAZ, EKEN, B~OLUK

ophthalmicus Ue birlikte seyreder. Soz konusu sinir, orijini dozeyinde bant ~eklinde olmaslna ragmen, cavum cranii'yi terkeltigi 'or, orbitorotundum'un ventral'inde biraz daha s'ilindirik bir garOnOm allr, Seyri esnaslnda n, zygomaticus, n. pterygopala­linus ve n. infraorbitatis'i verir (Getty ve Godinho, 1~75: Berg, 1995; Dyce ve ark, 1996). N. zygo­maticus, n. maxillaris'in dorsal'inden orijin aldlklan hemen sonra r. zygomaticolemporalis, r. commu­nicans cum n. lacrimali, r. zygomaticofacialis ve r. zygomaticolacialis accessorius'u verir. Ramus zygomalicolacialis, ramus communicans vasltaslyla n. oculomotorius ile bagtantl kurar. N. plery­gopalatinus, for. orbitorotundum dozeyinde; n. ma­xillaris'in venlral yOzOnden orijin allr. Orijininden hemen sonra n. palalinus minor, n. palatinus ma}or ve n. nasalis caudalis'i verir (Getty ve Godinho, 1975; Dyce ve ark, 1996). N. infraorbitalis, n. ma­xillaris'in en kalm dall olup, onun devaml ni­teligindedir. For. maxillare'den canalis infraor· bilalis'e girer ve for. infraorbitale'den adl g~en ka· nail lerkeder. Kanala girmeden once, tuber mao xillae Ozerindeki deliklerden sinus maxillaris'e giren rr. atveolares superiores caudales'i verir. Canalis ;r.'l'af"Jl""'al.i~ ~r.rt:A:, ~, ~ ~¥'i:. ~ rr: alveolares superiores medii'yi verir (Getty ve Go­dinho, 1975; Tecirlioglu, 1977; Lahunta ve Habel, 1986). Aynca kanal i/(erisinde plexus dentalis suo per~or'u olu~turur. Bu plexus'dan da; di~ kaklerine giden rr. dentales superiores ve di~ etlerine giden giden rr. gingivales superiores orijin allr (Getty ve Godinho, 1975). N. infraorbitalis, for. infraorbi­lale'den /(Iktlktan sonra regio nasalis'de daglllr (Getty ve Godinho, 1975; Ashdown ve Done, 1988: Oyce ve ark, 1996).

N. mandibularis, ggl trigeminale'den orijln allr ve for. ovale vaSJIaslyla cavum cranii'yi terkeder. Klsa bir seyirden sonra, n. masticatorius, n. ptery­goideus lateralis, n. pterygoideus medialis, n. len· soris tympani, n. tensoris' veli palatini, n. buccalis, n. auriculotemporalis, n. lingualis ve n. alveolaris in· ferior'u verir (Getty ve Godinho, 1975).

Materyal ve Metot

Bu ~1I~mada; Konya mezbahalanndan temin edilen 8 adet Holstein Irkl slglr ba~1 kullanlldt. Temin edilen materyallere, a. earotis com­munts'den bir kanol vasllaslyla 'izyolojik luzlu su verilerek arterierin i/(indeki kamn bo~almasl sag· landt. Bunu lakiben % 10'luk lormaldehit enjekte edilerek tespit edildi. Materyaller, bozulmadan uzun sOre muhafaza edilmesi i/(in %10'ruk !ormaldehit ih­liva eden kaplara konuldu. Oaha sonra cranial si· nirlerin seyri ve innervasyon bolgereri disseke edj·

lerek ortaya /(Ikanldl. Bunu takiben cranial sinirlerin orijinlerini ortaya /(Ikarmak amaclyla cavum cranii usulOne uygun olarak a/(ildi. Elde edilen bulgulann resimleri Canon AE·1 marka fOlograf makinasl ile /(ekilerek /(all§mada sunuldu.

Geryekte~lirilen bu /(ah~mada

landlnllrken; Nomina Anatomiea (NAV, 1994) terimleri esas allndl.

Bulgular

sinitler ad· Veterinaria

N. trigeminus' un, pons'un ventrolateral'inden; . bir kuvvelli, digeri zaYI! iki kok halinde orijin aldlgl gOzlendi. Bu dallardan, zaYlf olanlO klsa bir seyirden sonra ggl. Irigeminale'nin caudovenlral'ine katlldlgl, di{jerinin ise rostral yOnde klsa bit seyirden sonra sOz konus gangliona kallldt{ji belirlendi. Ggl. Iri· geminale'nin; proc. clinoideus caudalis'in la­teral'inde, sulcus nn. ophlalmici et maxil1aris'de 10· kaJize oldugu saptand.. Mekik ~eklinde olan bu ganglionun rengjn!n, kirli beyaza yakm oldugu ve lor. ovale'ye kadar uzandlgt gOzrendi. Adl g8l(en gangllon'un, medial'de; rete mirabile epidurale rost· rale ve sinus cavernosus'a kom~u oldugu belirlendi. Ggl. trigeminale'den n. ophlhalmicus, n. maxiUaris ·ftI ·m!:rfiti'ludmh:1.·"1r' vfiJmWb1e'~.W\6.

46

N. ophthalmicus'un ($ekil 21G), n. trio geminus'un en zaYl' dall oldugu ve n. maxillaris ile ortak kOk halinde adl g~en gangliondan orijin aldrgr belitlendi. For. orbitorotundum'dan cavum cranii'yi

. terkellikten hemen sonra n. lacrimalis, n. frontalis ve n. nasociliaris'i verdi{ji gazlemlendi. N. lac· rimalis'in, os temporale'nin proc. zygomaticus'unun medial yOzOnde, rostrodorsal yOnde llerleyerek; m. rectus dorsalis ve m. levator palpebrae superioris ozerinde seyrettikten soma palpebra superioris, conjunctivus ve gl. lacrimalis'de daQrlarak son· landlQI tespit edildi. N. frontalis'in orijininden W­baren, m. levator palpebrae superioris'in dorsal yO· zonde seyrettigi, daha sonra lateral'e doQru y6nelerek, palpebra superioris ve regio frontalis'de daQllarak sonlandrQI gOrOldO. Seyri esnaslnda, sinus frontalis ve gl. lacrimalis'e ince dallar verdiQi belirlendi. N. nasociliaris'in, n. ophthalmicus'un dor· sal'lnden orijin aldlgl tespit edildi. Orijini dOzeyinde n. elhmoidalis'i verdiklen sonra yakla~lk 2 cm. rost· rodorsal ybnde seyrederek nn. ciliares longi ve n. infratrochlearis'i verdigi gorOldO. Nn. cilia res longi'nin, bahsedilen sinirden aynldlktan sonra m .

. rectus medialis'in medial yOzOnde rostrovenlral ala· rak seyrettigi, bulbus oculi va conjunclivus'da da· grldlgl belirlendi. N. ethmoidalis'in, orijininden hemen sonra medial yande keskin bir kavis yapllgl ve for. ethmoidale'den cavum cranii'ye girdigi go· rOldo. Oaha sonra /(ok saYlda ince dallara aynlarak

Holst~ill Irkl SIKlrlardli N. Trig~minull Ouri nde ...

lamina cnbrosae'dan cavum nasi'ye ge/ttj~i ve cencha nasalis dorsalis'de da~lldl~1 gOzlendi. N. Inlratrochlearis'in, m. rectus medialis ve m. rectus dorsalis araslnda bulbus oculi yOnOnde iler1ediQi ve m. obliquus dorsalis'in rostroventral 'ine UIa~tl~1 goruldO. Sayn esnasmda adl gett:en kaslara inca dallar verdiOi belirlendi. M. obliquus dorsalis'in al­Ilndan gett:erek m. orbicularis oculi ve m. fronlalis'e ula~!I~1 tesp!! edildi. Oaha sonra regio fronlalis, palpebra superioris'in medial b610mO ve comu'nun rostrolateral'ine da~llarak sonlandl~1 gozlendi.

N. maxillaris'in (~ekil llF, 21J), ggl. lri­geminale'nin ventral'inden orijin aldlklan sonra sul­cus nn. opthalmici el maxillaris'de roslral yOnde ilerlOOiQi ve for. orbitorotundum'un ventralinden cavum cranii'yi terkettlDI ·bellrlendl. Adl geyen si­nirin, cavum cranll Icerisindeki seyri esnaslnda bant ~ekllnde olduQu, medialde n. abducens ve sinus cavemosus, dorsalde ise n. oculomotorius ile kom~u olduQu gOrOldO. SOz konusu sinirin, cavum cranii'yi terkeltiklen sonra biraz daha si­lindirik bir gOrOnOm aldlCI, m. pterygoldeus lateralis ve m. pterygo+deus medialis yOzeyinde rostral yOnde derlediCi tespit OOildi. M. plerygoideus me­dialis Ozerindeki seyri esnaslnda, kendisine vent­rarden a. maxiliariS'ln e~lik ettiCi gOzlendi. Seyri boyunca, n. zygomaticus, n. plerygopalatinus ve n. tnfraorbilalis'i verdiCI gOzlendi. N. zygomaticus' un, lor. orbllorotundum dOzeyinde n. maxillaris'in dor­sal'inden orijin aldlktan sonra, ramus zygo­maticolemporalis, ramus zygomalicolaciatis ve ramus zygomaticolaciatis accessorius'u verdi~i gO­riJldO. Aynca n. lacrimalis lie ramus communicans cum n. lacrlmalis vasllaslyla baQlantl kurduQu sap­land!. Bu dallardan ramus zygo­malicotemporalis'in, m. rectus lateralis Ozerinde, bulbus oculi'ye doQru rostrodorsal yOnlO olarak seyrettiQi ve bu seyrl esnaSlnda sclera'ya ince bir dal verdiQI gOriJldO. G1. lacrimalis'in ventral 51-nlnnda. caudal'e kavis yaparak regia temporalis'e ula~IIQI. m. temporalls ve bOlge derisinde daQllarak sonlandlgl gozlemlendi. Ramus zygo­maticofacialis'in, r. zygomaticotemporalis'in hemen rostral'tnde, n. zygomaticus'un dorsal'inden onjin aldlgl ve r. zygoma!icolemporalis'in ventral'inde roslrodorsal yOnde ilerlediOi belirlendi. Seyri es­naslOda, a. ophthalmica extema'YI lateral'den ~p­razlayarak, m. reclus lateralis yUzeyine ula~tlgl saptandl. Adl g~en kasa 2 dal verdikten sonra, r. zygomaticolacialis accessorius'a ince bir baglantl dah verdigi ve orbita'nln ventral'ine ula~tlgl gaz­tend!. M. obllquus ventralis Ozerinden g~tikten sonra palpebrae inlerior'Cta dallanarak sonlandlQI belfrlendl. Ramus zygomaticolaciafis ac-

47

cessorius'un, 2 materyal'de dogrudan n.maxilla­ris'den, 6 maleryalde ise n. zygomaticus'dan orijin alan inca bir del oldugu gOn1ldO. Orijininden sonra a. ophthalmica eXlerna'yl lateral'inden ~prazlaya­rak, m. rectus ventralis'in lateral yUzOne ula~llgl tes­pit edildi. Adl g9((en kas Ozerinde roslrodorsal

. yOnde seyrederken. ince bir dal sayesinde, n. zygo-maticofacialis ile baOlantl kurduQu gOzlendi. Oaha sonra m. obliquus ventralis'in lateral yUzOnden ge­/terek palpebrae inferior'un medial'ine ula~tlgl ve beige derisinde daglldlgl gOrOldO. N. plery­gopalatinus'un, for. orbitorotundum'un yakla~lk 2 cm. rostral'inde, m. pterygoideus medialis'in caudal slnm ile a. ophthalmica eXlema araslOda; n. rna­xillaris'in ventral'inden orijin aldlgl tespit edildi. Ori­jininden hemen sonra, n. palalinus minor, n. pa­latinus major ve n. nasalis caudalis'i verdiQi g6zlendi. N. patalinus minor'un, n. palatinus major ile ortak kOk halinde, n. maxillaris'in ventral yO­zOnden aynldlQI betirlendL Oaha sonra m. ptery­goideus medialls'ln lateral yOzOnde rostroventral y6nde ilerleyerek, luber maxillae'mn medial'inden palatum moUe'ye ula~tJgl va bu bOlgenin dorsal'inde daglldlCI gOzlemlendi. N. palalinus major'un, n. pa­laUnus minor'a g6re daha kahn bir yaplda oldugu,

. orijininden itibaren; m. pterygoideus medialis'in la-teral yOzO Ozerinde ve n. palalinus minor'un dor­sal'inde. fossa pterygopalatina'ya doQru ilerledigi tespit edildi. Aynl Isimli arter ile birlikte lor. pa­laUnum majus'dan canalis palalinus majora girdiQi, lor. paJaUnum majus'dan da adl g~en kanah ter­ketliQi g0n11dO. Oaha sonra palatum durum'da da­gllarak sonlandlQJ belirlendi. N. nasalis caudalis'in, m. pterygoideus medialis'in caudal slOlnnda, n. pterygopalatlnus'dan orijin aldlgl ve adl g~en kaslO lateral yOzO ile n. maxillaris araslOda, rosUal yande ilerleyerek, lossa pterygopalatlna'ya ula~tlgl sap­tandl . Bu seyri esnaslOda, dorsal yOzOnde; to­murcuk ~eklinde ve yakla~lk 2 cm. uzunlugunda 991. pterygopalalinum'un lokalize oldu~u gOzlendi. Adl g~en sinirin, fossa pterygopalatina'da ve m. pterygoldeus medialis'in rostral bOlOmunde medial'e yOnelerek, cavum nasi'ye girdigi tespi! edildi. Cavum nasi'ye girmeden Once palatum molle'ye bir dal verdigi g6riJtdO. Cavum nasi i~erisinde. cavum nasl'nin tabanl , septum nasi'nin ventral bOlOmO VP. concha nasalis ventralis'de dagllarak sonlandlgl be­lirIendL N. inlraorbilalis'in, n. maxillaris'in en gO~IO dall ve onun devaml niteliginde oldugu tespil edildi. Fossa pterygopalatina'da, lor. maxillare'den canalis infraorbUalis'e girdi~i, adl g9((en kanah kalenikten sonra, for. infraorbitale'den bahsedilen kanah ter­ketliCi g6rOldO. Canalis infraorbitalis'e girmeden Once, sinus maxillaris'e, rr. alveolares superiores caudales'i verdiQI gOrOldO. Bahsedilen kanal i<;:e-

TIPIROAMAZ. EKEN. B~OLUK

risindeki seyri esnasmda; molar ve premolar di~­lere; rr. alveolares superiores medii'yl verdi~i sap­land!. N. infraorbitalis'in. bu dallan verdikten sonra, lor. in!raorbitale'den ylkarak, regio nasalis'e ula~­hOI belirlendi. Bu bOlgede, m. depressor labii su­perioris, m. caninus ve m. levator labii superioris'in alllnda (oslral yonde iJerleyerek; rr. nasales ex­terni, rr. nasales interni ve rr. labiales superiores'i verdigi gOzlendi. Ar. nasales externi'n;n, rost­rodorsal yanlO olarak ilerleyerek ragio nasalis de­nsinde daglldlklan belirlendi. Rr. nasales in­lerni'nin, rostral yOnde ilerleyerek, vestibulum nasi'nin derisinde sonlandlklan gOrOldo. Rr. la­biales supenores'in ise, n. nasates intemi'nin vent­rat'inde rostral yande ilerledikten sonra, labium su­perius'da daglldlklan tesplt edildl.

N. mandibularis'in (~ekil 11M), ggl. tri­geminale'nin ventral'inden aynlarak, for. ovale'den cavum cranii'yi lerkeltigi tespi! edildi. M. ptery­goideus lateralis'in altlnda, rostroventral yOnde seyrenikten sonra; n. maslicatorius, n. ptery­goldeus lateralis, n. pterygoideus medIalis, n. ten­soris tympani, n. lensoris veli palatin;, n. buccalis, n. auriculotemporal is, n. lingualis ve n. alveolaris inferior'u verdigi gezlendi. N. maslicalorius'un, lor. ovara'den 0.5 em. uzakllkta, n. mandibularis'in la­leral'inden onjin aldlgl gerOldo. Orijininden itibaren roslrodorsal Vande ilarleyerek, proc. ret­roarticularis'in cranial'ine ula~hgl gOzlendi. Bu do­zeyde caudoventrar yOnlO olarak n. mas­setericus'u, rostral yOnlo olarak da nn. temporales prolundi'yi verdigi beJirlendi. N. masselericus'un, m. masseter' de, nn. temporales profundi'nin ise m.

lemporalis'de dagllarak sonlandlklan gaz-lemlendi. N. pterygoideus lateralls'in, n. buccalis lie birlikle, n. mandibuiaris'ln dorsal'inden orijin alan oldukc;:a ince bir dal oldugu ve aynl isimli kasda sonlandlgl saptand!. N. plerygoideus me­diaJis'in, n. plerygoideus lateralis'in hemen rost­ral'lnde, n. mandibularis'in dorsal'inden orijin aldlgl belirlendJ. AostrovenUal yOnde klsa bir seyirden sonra m. pterygoideus medialis'in caudal bO­IGmunde dagllarak sonlandlgl !espit edildi. N. ten­sons tympani'n;n, tuba auditiva'dan g8((erek auns media'da, n. lensoris veil palatini'nin ise m. tensor veil palalinl'de sonlandlgr bellr1endi. N. buccalls'in, for. orbitorotundum dozeyinde n. mandibulans'in dOrsomedial'inden orijin aldrktan sonra m. ptery­goldeus laleralis et medialis'in lateral yOzo bo­yunca rostrovenlral yende seyrenigi gazlendi. Bu sey,. esnasrnda a. buccalis'i lateral'inden ~p­raZladlgl ve m. buccinator'a bir dal verdigi lespit edildi. Bu dOzeyde m. buccinator'un caudal sr­ntnnda n. buccalis'in venlral yOnde bir dal daha

48

verdiai ve bu dalrn da m. masseter'in allinda iler­leyerek inc. vasorum lacialium'un caudal srntrlna ula~llgr gOzlendi. Oaha sonra caudoventral yOnde kavis yaparak n. facialis 'in rr. buccales'ini yap-

· razladr{jl ve g1. mandibularis'de sonlandlQr tespil edildi. N. buccaHs'in bahsedilen dallan verdikten sonra gl. buccalis'jn allmdan g~e(ek sOz konusu bezde dalland!g! ve bu bOlgede n. facialrs'in rr. buc­cales'i lie baglanl! kurdugu gOzlendi. Daha sonra da yanak mukozasrnda daQllarak sonlandrgr garOldO. N. auriculotemporalls'in, n. mandibularis'in la­teralinden orijin aldlklan sonra dorsal yOnde sey­rederek art. temporomandibularis'e ula~tlQI be­lir1endi. Bu dOzeyde m. masseter'e ince bir dal verdikten sonra halif caudate yOneldigi ve gl. pa­rotis'e de bir dal verdiQi tespit edildi. Oaha sonra (egio temporatis'e yOnelerek bOlge derisinde son­landlOI gazlendi. N. lingualls'in, m. pterygoideus me­dialis'in caudal kenannda, n. alveolaris inferior lie ortak bir kOk halinde n. mandibularis'den orijin aldlgr ve bahsedilen kasln lateral yOzOnde rostrovenl(al yOnde iler1edigi belir1endi. Adl g~en sinirin m.

· stylopharyngeus caudalls'in lateral yOzOnde, r. com· municans cum chorda tympani vasltasryla chorda tympani'yi aldlgl g6roldO. M. stylopharyngeus ca· udalis'in crania1inde Isthmus faucium'a dagllan 2 adel rr. isthmi laucium'u verdigi tespit edildi. Daha sonra m. hyoglossus'un lateral yOzO Ozerinden ge­c;:erek m. slyloglossus ile m. mylohyoideus araslna girdigi ve rOslrovenlral yOnde seyrelligi belirlendi. Bu dazeyde ilk olarak 2 adel fr. linguales'i verdigi, bunlann da transversal yOnde seyrederek m. slylog­lossus'un medialinden g~igi, facies ventralis lin­guae'ya ula~tlktan sonra dilin inlrinsik kaslannda sonlandl{J1 gOrOldo. Bahsedilen sinir, bu dallan ver­diklen hemen sonra roslrodorsal yOnla olarak n. subllngualis'i verdigi, bu sinirin de g1. sub­lingualis'de daliandrgr gOzlendi. N. lingualis'in, daha sonra m. styloglossus ve m. genioglossus arasmda yOk hafif dorsale yOneldigi ve dilln rostral 2I3'Onde daOtlarak sonlandlgr lespi! edildi. Seyri esnaslnda

· adt geeen kaslara va m. mylohyoideus'a da dallar verdigi belir1endi. N. alveolaris inlerior'un, n. lin­gualls ite birlikte ortak bir kOk harinde n. man­dibularis'in caudalinden orijin aldtgr ve m. plery­goideus medialls'in lateral yozOnde rostroventral yande seyreltigi gOzlemlendi. Orijini dozeyinde n. mylohyoldeus'u verdigi, bu sinirin de n. atveolaris Inferior'un caudalinde, m. pterygoldeus medialis'in lateral yOzo ve corpus mandibulae arasrnda rosl­rovenlral yOnde seyrettiOi saplandl. Sayn esnasrnda adl g~en kasa va m. digaslricus'un venter rOSI­ralis 'ine ince dallar verdiOi gOrOlda. Oaha sonra m. geniohyoldeus ozerinde rostral yOnde seyreUigi ve bu kas ile m. mylohyoideus araslna girdigi be-

Holstein Irkl Slglrlllrdll N. Trigeminus therinde ...

lirlendi. Bu ikl kas araslndaki seyri esnaslOda bah­sedilen kaslara dallar verdikten sonra margo In­leralveolaris duzeyinde m. mylohyoideus'u delerek spatium mandlbulae'mn rostral Mlumune ula~IIj)1

ve bOlge derisinde daj)llarak sonlandlj)1 tespit edil­di. N. alveolaris inferior'un, n. mylohyoideus'u ver­dikten 2.5 cm. sonra for. mandibulae'dan canalis mandibularis'e girdij)i g6zlendi. Bu kanal iyerisinde oral yonde seyrederken molar di~lere rr. al­veolares inferiores caudales ve rr. alveolares in­teriores medii'yi verdij)! betirlendi. Bahsedilen si­nlrin lor. mentale'den ylkmadan hemen Once canalis alveolaris'den geyerek incislv di~ le re giden r. alveolaris inferior rostralis'j verdiQi gOzlemlendi. N. alveolaris inlerior'un, for. mentale'den ylktlktan sonra n. mentalis adlyla hafif rostroventrale yO­neldij)i, regio mentalis derisinde daQllan rr. men­tales'i, labium inlerior'da daj)lIan rr. labiales in­tenores'i vererek sonlandlj)1 tespit edildi.

Tartl~ma ve Sonu~

N. trigeminus'un, literaWrde (Mc Clure ve Gar­ret, 1966: Getty ve Godinho, 1975) belirtildigi gibi iki k6k halinde pons'dan orijin aldlgl, ggl. tri­geminale'ye ugradlktan sonra n. ophthalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis'i verdigi tespit edildi. N. ophlhalmicus'un, n. maxillaris lie ortak bir k6k halinde. adl geyen gangliondan orij!n alarak, for. orbitorotundum'dan cavum cranii 'yi terkettikten sonra n. lacrimalis, n. frontalis ve n. nasociliaris'j verdiginin belirlenmesi literature (Dyce ve ark, 1996) paralellik arzetmektedir. N. maxillaris'in, ori­jininden itibaren sulcus n. ophthalmicl et ma­xillans'de rostral y6nde ilerledigi, lor. or­bitorotundum'dan cavum cranii'yi terkettikten sonra n. zygomaticus, n. pterygopalatinus ve n. inlraorbitalis'i verdiginin belirlenmesi IiteratOre (Getty ve Godinho, 1975; Berg, 1995; Oyce ve ark, 1996) uyum gostermektedir. UteratOrde (Getty ve Godinho, 1975; Dyce ve ark, 1996) r. zygo­matlcofacialis'in n. zygomaUcus'dan orijin aldlgl bit­drrllmesine raj)men, adl gayen dahn 2 materyalde n. maxillaris'den orijin aldlgl gOrOldO. N. man­dibularis'in, IiteratOr (Getty ve Godinho, 1975) ve-

49

rilerine uygun olarak ggl. trigeminale'den orijin al­dlktan sonra for. ovale'den cavum cranii'yi terkettigi gOzlemlendi.

Sonuy olarak; n. trigeminus'un n. oph· thalmicus, n. maxillaris ve n. mandibularis'j verdiQi tespit edildi.

Kaynaklar

Ashdown, R. , Done, S. (t988). "Colour Atlas 01 Ve· terinary Anatomy". Volume I, Mosby·Wolfe, London.

Berg, R. (1995). Angewandte und Topographische Ana­tomie der Haustiere. 4. Auflage, Gustav Fischer Verlag Jena, Stuttgart.

. Dyce, K. M., Sack, W.O., Wensing, C. J. G. (1996). The Nervous System in "Text Book of the Veterinary Ana­tomy". Second Edition. W. B. Saunders Company, Phi­ladelphia.

Getty, A., Godinho, H. P. (1975). Peripheral Nervous System in ·Slsson and Grossman's The Anatomy 01 the Domestic Animals·. Vol I, fifth ed., W. B. Saunders Com­pany, London.

International Committee on Veterinary Gross Anatomical Nomenclature (1994). "Nomina Anatomiea Veterinaria", Fourth ed., Ithaca, New York.

Lahunta, A., Habel, A. E. (1986). Eye, Nasal Cavity, and Cranial Nerves 11, 111, IV, V (Ophthalmic), and VI in "App­lied Veterinary Anatomy". 1 st Edition. W. B. Saunders Company, Philadelphia.

McClure. A. C., Garret, P. O. (1966). Trigeminal Nerve Nomenclature in the Domeslic Animals. Anal. Rae., 154, 474.

. Petela, L. (1974). Topography 01 the Tngeminal Nerve in Callie. I. Roots of the Trigeminal Nerve, Trigeminal Gang­lion and Ophthalmic Nerve. Polskie Archiwum We­terynayjine, 17,1.25-41.

Popesko, P. (1984). "Atlas der Topographischen Ana­tomie der Haustiere. Band. I. , Kopl unci Hals. Ferdinant Enke. Verlag, Stutgart.

Ta~bali, M. (1996). ·Veteriner Aesthesiologia". Tamer ya­ymlan, Ankara.

TaeirlioQlu, S. (1977). Merkepte (Equus Asinus L.) Beyin Sininerinin (Nn. encephalici) Makroskopik Anatomisi O1.e­rinde Aralillrmalar. A.O. Vel. Fak. Oerg., 24. 2, 269-295.

TIPIRDAMAZ. EKEN. B~OLUK

$ekIl1 . N. trlgemlnus'un dallan A. m. plerygoideus laleralis B. m. pterygokSeus medialis C. styiohyoideum D. m. mylohyoideus E. n. oculomotonus F. n. maxilans G. n. infraorbitalis H. n. nasalis caudal .. I. n. pterygopaJatinus J . n. paJatinus major K. n. palatlOUS minor L. n. zgomatlcus M. n. mandibulans N. n. aUrlculotemporalis O. n. buccalis P. n. lingualis R. n. alveolens in­ferior S. n. mylohyoideus T. n. masticatorius U. chorda tympani V. 991. pterygopalatinum

~ekll 2. N. maxllfaris \Ie n. ophthalmicus'un dallan A. gI. lacrimalls B. sinus maxillans C. n. opticus o . n. oculomolonus E. nn. ciliares breves F. n. Iac:rimaHs G. n. oph­thalmicus H. n. ethmoidalis I. n. iiasociliaris J. n. maxiffatis K. n. plerygopalatinus L. n. palatinus major M. n. pa. lallnus minor N. n. nasalis caudalis O. ggI. plerygopalalinum P. n. infraorbitalis R. n. zygomaticus S. n. abducens

50