BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - K Ỹ THUẬT BÌNH DƯƠNG KHOA K Ỹ THUẬT CÔNG NGHỆ HÓA HỮU CƠ CAO ĐẲ NG DƯỢC Bình Dương, tháng 12 năm 2013 WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM WWW.DAYKEMQUYNHON.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 1/76
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - K Ỹ THUẬT BÌNH DƯƠNG
KHOA K Ỹ THUẬT CÔNG NGHỆ
HÓA HỮU CƠ
CAO ĐẲ NG DƯỢC
Bình Dương, tháng 12 năm 2013
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 2/76
2
MỤC LỤC
CHƯƠNG 1. ALCOL, PHENOL ................................................................................................... 5
1.1.Alcol ...................................................................................................................................... 5
1.1.1. Một số khái niệm chung ................................................................................................ 5
1.1.2. Danh pháp ................................................................................................................. 5
1.1.3. Điều chế alcol ........................................................................................................... 7
1.1.4. Tính chất vật lý ....................................................................................................... 10
1.1.5. Tính chất hóa học .................................................................................................... 10
1.1.6. Ứ ng dụng ................................................................................................................ 13
1.2. Phenol ................................................................................................................................. 14
1.2.1. Khái niệm .................................................................................................................... 141.2.2. Danh pháp .................................................................................................................... 14
1.2.3. Điều chế phenol ........................................................................................................... 14
1.2.3. Tính chất vật lý ............................................................................................................ 15
1.2.4. Tính chất hóa học ........................................................................................................ 15
1.1.4. Ứ ng dụng ..................................................................................................................... 19
BÀI TẬP CHƯƠNG 1 .................................................................................................................. 20
CHƯƠNG 2. ALDEHYD, CETON, QUINON ............................................................................ 21
2.1. Giớ i thiệu chung ................................................................................................................. 21
2.2. Aldehyd và ceton ................................................................................................................ 21
2.2.1. Danh pháp của aldehyd................................................................................................ 21
2.2.2. Danh pháp của ceton .................................................................................................... 22
2.2.3. Điều chế aldehyde và ceton ......................................................................................... 23
2.2.4. Tính chất vật lý ............................................................................................................ 24
2.2.5. Tính chất hóa học ........................................................................................................ 24
2.2.6. Một số ứng dụng của aldehyd và ceton ....................................................................... 30
2.3. Quinon ................................................................................................................................ 30
2.3.1. GỌI TÊN: .................................................................................................................... 30
2.3.2. ĐIỀU CHẾ ................................................................................................................... 31
2.3.3. Ứ ng dụng ..................................................................................................................... 31
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 3/76
3
BÀI TẬP CHƯƠNG 2 .................................................................................................................. 32
CHƯƠNG 3. ACID CARBOXYLIC VÀ CÁC DẪ N XUẤT ...................................................... 33
3.1. ACID CARBOXYLIC ....................................................................................................... 33
3.1.1. Cấu tạo ......................................................................................................................... 33
3.1.2. Danh pháp .................................................................................................................... 33
3.1.3. Phương pháp điều chế ................................................................................................. 35
3.1.4. Tính chất vật lý ............................................................................................................ 36
3.1.5. Tính chất hóa học ........................................................................................................ 36
3.2. Các dẫn xuất của acid carboxylic ....................................................................................... 38
3.2.1. Ester ............................................................................................................................. 39
3.2.2. Anhydrid acid .............................................................................................................. 41
3.2.3. Ceten ............................................................................................................................ 42
3.2.4. Halogenid acid (acyl halogenid) .................................................................................. 42
3.2.5. Amid ............................................................................................................................ 43
3.2.6. Nitril (R-C N) ............................................................................................................ 43
BÀI TẬP CHƯƠNG 3 .................................................................................................................. 44
CHƯƠNG 4. AMIN, HỢP CHẤT KHÁC CHỨA NITƠ, HỢP CHẤT CÓ LƯU HUỲ NH VÀPHOSPHO .................................................................................................................................... 45
4.1. Amin ................................................................................................................................... 45
4.1.1. Cấu tạo ......................................................................................................................... 45
4.1.2. Danh pháp .................................................................................................................... 45
4.1.3. Điều chế ....................................................................................................................... 46
4.1.4. Tính chất vật lý ............................................................................................................ 48
4.1.5. Tính chất hóa học ........................................................................................................ 48
4.2. HỢP CHẤT KHÁC CHỨA NITƠ .................................................................................... 50
4.3. Hợ p chất có lưu huỳnh, phosphor ...................................................................................... 50
4.3.1. Hợ p chất hữu cơ có lưu huỳnh .................................................................................... 50
4.3.2. Hợ p chất hữu cơ chứa phosphor .................................................................................. 52
BÀI TẬP CHƯƠNG 4 .................................................................................................................. 54
CHƯƠNG 5. HỢP CHẤT DỊ VÒNG........................................................................................... 55
5.1. PHÂN LOẠI – DANH PHÁP ............................................................................................ 55
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 4/76
4
5.1.1. PHÂN LOẠI ................................................................................................................ 55
5.1.2. DANH PHÁP .............................................................................................................. 56
5.1.3. Tính chất hóa học của dị vòng có tính thơm ............................................................... 60
5.2. Hợ p chất dị vòng 5 cạnh 1 dị tố và nhiều dị tố .................................................................. 62
5.2.1. Hợ p chất dị vòng 5 cạnh 1 dị tố ................................................................................... 62
5.2.2. Hợ p chất dị vòng 5 cạnh nhiều dị tố ............................................................................ 65
5.3. Hợ p chất dị vòng 6 cạnh một dị tố và hai dị tố .................................................................. 67
5.3.1. Hợ p chất dị vòng 6 cạnh một dị tố .............................................................................. 67
5.3.2. Hợ p chất dị vòng 6 cạnh 2 dị tố ................................................................................... 69
5.4. HỢP CHẤT DỊ VÒNG 7 CẠ NH VÀ DỊ VÒNG NGƯNG TỤ ........................................ 74
5.4.1. Dị vòng 1 dị tố ............................................................................................................. 74
5.4.2 Dị vòng 2 dị tố .............................................................................................................. 74
5.4.3. Dị vòng ngưng tụ ......................................................................................................... 75
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 5/76
5
CHƯƠNG 1. ALCOL, PHENOL
1.1.Alcol
1.1.1. Một số khái niệm chungAlcol là những hợ p chất hữu cơ có nhóm hydroxyl (-OH) gắn tr ực tiế p vớ i C lai hóa
sp3 của gốc hydrocarbon. Công thức tổng quát R-OH
Có nhiều cách phân loại alcol khác nhau:
- Dựa vào cấu tạo gốc hydrocarbon có các loại: alcol no, alcol chưa no, alcol mạchvòng, alcol thơm
- Dựa vào số lượ ng nhóm OH trong phân tử có các loại: monoalcol (rượu đơnchức), polyalcol (rượu đa chức). Số lượ ng nhóm OH trong phân tử không giớ i hạn,song trong phân tử mỗi nguyên tử C chỉ có khả năng liên kết bền vớ i một nhómOH
- Dựa vào bậc của nguyên tử C có gắn nhóm OH, có các loại alcol bậc 1 (ví dụ CH3CH2OH), bậc 2 (ví dụ CH3CH2CH(CH3)OH), bậc 3 (ví dụ (CH3)3C-OH)
1.1.2.
Danh pháp
a.
Danh pháp IUPAC
Các alcol có tiế p vị ngữ là ol (Tên hydrocarbon tương ứng + ol).Cách gọi tên đượ c thực hiện lần lượt như sau:
- Chọn mạch C dài nhất có nhóm OH làm mạch chính
- Đánh số trên mạch chính sao cho C mang nhóm OH có số vị trí nhỏ nhất
- Các nhóm thế khác nhau đượ c sắ p xế p theo thứ tự của bảng chữ cái. Nếu có nhiềunhóm thế giống nhau, dùng tiếp đầu ngữ như di (2), tri (3), tetra (4), …đặt trướ ctên các nhóm thế đó
-
Khi một chất chứa nhiều loại nhóm chức khác nhau thì mức độ ưu tiên thứ tự cácnhóm thế khác nhau trong hệ danh pháp IUPAC như sau: -COOH > -CHO > C=O> -OH > -NH2 > -Cl, Br…
- Trườ ng hợ p có nhiều nhóm – OH trong phân tử, cách gọi tên tương tự như trên,thêm các từ di-, tri-, tetra- trướ c tiế p vị ngữ -ol để chỉ số lượ ng nhóm – OH trong
phân tử.
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 6/76
6
Ví dụ:
b. Danh pháp thông thườ ng
Đố i v ớ i monoalcol, cách g ọi tên thông thường như sau: Alcol (ho ặc rượ u) + têng ốc hydrocarbon tương ứ ng + ic
Sau đây là tên gọi riêng của một số gốc hydrocarbon
- Gốc bậc 1:
- Gốc bậc 2:
- Gốc bậc 3
- Gốc không no:
CH2=CH- : vinyl CH2=CH-CH2- : allyl CH≡C-CH2-: propagyl
- Các gốc khác
benzyl
Ví dụ:
Tên thông thườ ng của một số monoalcol như sau:
2,3-dimethyl-2,3-butandiol
hay isoamyl hay amyl
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 7/76
7
CH2=CH-CH2-OH: Alcol allylic C6H5-CH2-OH: Alcol benzylic
(CH3)3C-OH: Alcol tert-butylic CH3OH: Alcol methylic
CHC-CH2OH: Alcol propagylic
Danh pháp thông thườ ng c ủa m ột s ố polyalcol như sau:
c. Danh pháp carbinol
Đối vớ i monoalcol, alcol metylic đượ c gọi là carbinol. Các alcol đơn giản khác xem làdẫn xuất thế của carbinol
Ví dụ:
1.1.3. Điều chế alcol
Có r ất nhiều phương pháp điều chế alcol
a.Thủy phân dẫn xuất halogen trong môi trườ ng kiềmRX + NaOH ROH + NaX
Ví dụ: C2H5Br + NaOH C2H5OH + NaBr
b.Hydrat hóa alken
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 8/76
8
R-CH2=CH2 + H2O
R-CH2OH-CH3
Qui tắc Markovnikov: trong phản ứng cộng hợ p với tác nhân không đối xứng HX (H-OH, H-Cl,…), H đượ c cộng vào C nối đôi có chứa nhiều nguyên tử H hơn, X đượ c cộngvào C còn lại của nối đôi
Ví dụ: CH3-CH2=CH2 + H2O
CH3-CH2OH-CH3 (sản phẩm chính)
c.Khử hợ p chất aldehyde, ceton
Khử hóa hợ p chất carbonyl bằng nhiều phương pháp khác nhau: H2/Ni, Na/C2H5OH,LiAlH4, NaBH4,..
Trườ ng hợ p mạch C của gốc R trong hợ p chất carbonyl không no thì các tác nhânH2/Ni, Na/C2H5OH sẽ khử luôn các liên k ết bội trong mạch C đó.
Khử hóa bằng LiAlH4 tiến hành trong dung môi ether. Các aldehyd, ceton, acid, estervà clorid acid đều bị khử hóa để tạo alcol, trong trườ ng hợ p này nếu hợ p chất chưa no thìnối đôi C=C không bị khử hóa
NaBH4 là tác nhân khử hóa có tính chọn lọc cao, chỉ khử các aldehyd, ceton,
halogenid acid.
Khử hóa ester của acid carboxylic
- Chất khử là Na/C2H5OH:
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 9/76
9
- Hydro hóa ester có xúc tác là hỗn hợ p CuO và Cr 2O3:
d.Từ hợ p chất cơ magne RMgX - Vớ i aldehyde, ceton (xem thêm trong phần hóa tính của aldehyde, ceton)
- Vớ i ester
- Oxy hóa hợ p chất cơ magne, sau đó thủy phân
e.Thủy phân ester
Ester bị thủy phân trong môi trườ ng kiềm hoặc acid tạo alcol
RCOOR’ + H2O RCOOH + R’OH
Ngoài ra còn có nhiều phương pháp điều chế alcol khác.
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 10/76
10
1.1.4. Tính chất vật lý
Độ tan của alcol: Phân tử alcol gồm 2 phần: phần R hòa tan trong các dung môikhông phân cực, phần – OH hòa tan trong dung môi phân cực, ví dụ nước. Do đó sự hòatan của alcol phụ thuộc vào kích thướ c của R so vớ i OH.
Những alcol có R càng ngắn thì càng dễ tan trong nước, R càng dài thì độ hòa tancàng kém đi. Alcol hòa tan được trong nướ c là do tạo liên k ết H liên phân tử giữa nhómOH với nướ c
Nhiệt độ sôi và nhiệt độ nóng chảy của alcol: Các alcol có số carbon thấ p ở dạnglỏng có mùi và vị đặc trưng. Các alcol có số carbon cao ở dạng r ắn, không mùi.
Các alcol có nhiệt độ sôi cao hơn các hydrocarbon tương ứng vì alcol tạo đượ c liênk ết H liên phân tử. Tương tự các hợ p chất khác, nhiệt độ sôi của alcol cũng tăng theo
phân tử lượ ng
1.1.5.
Tính chất hóa học
Hóa tính của alcol (R-OH) bao gồm hóa tính của gốc hydrocarbon R và của nhómchức -OH.
Ta xét hóa tính của nhóm – OH. Có 2 loại phản ứng tùy vào sự cắt nối C-O hoặc O-H
1.1.5.1.
Phản ứ ng do sự đứ t nối C-O Phản ứ ng tách H2O tạo alken
- Đun nóng alcol với acid vô cơ H2SO4 hoặc H3PO4
Qui tắc Zaicep: Nhóm OH bị tách ưu tiên cùng nguyên tử H ở C bậc cao hơn
- Cho hơi alcol đi qua nhôm oxit đun nóng
1.1.5.2.
Phản ứ ng do sự đứ t nối O-H
a. Tính acid-bazơ
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 11/76
11
Giống như H2O, alcol vừa có tính acid yếu, vừa có tính bazơ yếu.
- Tính acid của alcol r ất yếu, yếu hơn cả nướ c: alcol bậc 3 < alcol bậc 2 < alcol bậc1 < H2O
Phản ứng thể hiện tính acid của alcol
ROH + Na RONa + ½ H2
ROH + NaNH2 RONa + NH3
ROH + NaH RONa + H2
- Tính bazơ của alcol r ất yếu, nhưng mạnh hơn nướ c. Nó có thể bị proton hóa bở icác acid mạnh
b. Phản ứ ng tạo ether
- Hai phân tử alcol
- Các alcolat là tác nhân ái nhân mạnh tác dụng vớ i RX tạo ether
R-ONa + R’-I R-O-R’ + NaI
c. Phản ứ ng tạo ester
Alcol tác dụng vớ i acid hữu cơ, anhydrid acid, halogenid acid tạo thành ester
Phản ứng ester hóa là phản ứng thuận nghịch, vì vậy để tạo nhiều ester ngườ i ta sử dụng các chất làm giảm nồng độ nướ c, acid tạo thành. Các chất thườ ng sử dụng là acidvô cơ (H2SO4, H3PO4,..), bazơ (pyridine)
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 12/76
12
Acid sunfuric đậm đặc vừa đóng vai trò xúc tác (cung cấ p proton H+) để phản ứng xảyra nhanh hơn, vừa có tác dụng hút nước để phản ứng chuyển dịch về phía tạo nhiều ester.
Alcol tác dụng với acid vô cơ tạo ester vô cơ:
Muối natri alkylsulfat của alcol từ C10-C20 như natri lauryl sulfat C12H25OSO3 Na đượ csử dụng làm chất nhũ hóa trong dượ c phẩm, và trong một số chất có tác dụng tẩy r ửa.
1.1.5.3.Phản ứ ng oxi hóa alcol
Alcol bậc 1 bị oxy hóa thành aldehyde, sau đó thành acid
Alcol bậc 2 bị oxy hóa thành ceton
Các chất oxy hóa thườ ng sử dụng là CuO, CrO3, (K 2Cr 2O7 + H2SO4), KMnO4,…
Các alcol chưa no bị oxy hóa bở i K 2Cr 2O7 + H2SO4 tạo hợ p chất carbonyl mà liên k ết pi trong mạch Carbon không bị oxy hóa, nhưng khi oxy hóa bở i KMnO4 thì liên k ết pitrong mạch Carbon tạo rượu đa chức
Ví dụ:
3CH3CH2OH + K 2Cr 2O7 + 4H2SO4 3CH3CHO + K 2SO4 + Cr 2(SO4)3 + 7H2O
3CH3CH(OH)-CH3 + K 2Cr 2O7 + 4H2SO4 3CH3COCH3 + K 2SO4 + Cr 2(SO4)3 + 7H2O
1.1.5.4.Một số phản ứ ng khác
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 13/76
13
Vớ i các Polyalcol có các nhóm OH xa nhau: tính chất hóa học tương tự monoalcol
Polyalcol có nhóm OH cạnh nhau: Ảnh hưở ng của nhiều nhóm OH làm polyalcol cótính acid mạnh hơn monoalcol. Vì vậy polyalcol có tính chất riêng là hòa tan đượ cCu(OH)2 tạo dung dịch màu xanh lam
Các alcol vòng có thể bị oxy hóa thành ceton vòng
1.1.6.
Ứ ng dụng
Trong thiên nhiên tồn tại nhiều alcol chưa no, có số C cao như citronellol, geraniol,linalol, pharnezol, phytol có nhiều ứng dụng trong công nghiệp hương liệu và dượ c
phẩm.
Một số alcol vòng có nhiều ứng dụng. Menthol có trong tinh dầu bạc hà đượ c ứng
dụng nhiều trong y dượ c. Hợ p chất 1,2,3,4,5,6-cyclohexahexanol có nhiều đồng phân,trong đó chỉ có đồng phân Inositol có đồng phân quang học và có ứng dụng trong dượ c
phẩm
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 14/76
14
1.2. Phenol
1.2.1. Khái niệm
Phenol là hợ p chất có nhóm OH gắn tr ực tiế p vớ i nhân benzene.
Công thức tổng quát của phenol thườ ng gặ p
- Monophenol Ar-OH
- Polyphenol Ar ’(OH)n
1.2.2. Danh pháp
Hầu hết các phenol có trong tự nhiên đều có tên thông thườ ng
Xem C6H5OH là phenol. Gọi tên các phenol khác như là dẫn xuất của phenol
1.2.3. Điều chế phenol
a. Thủy phân chlorobenzen
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 15/76
15
b. Phương pháp kiềm chảy
Sản xuất phenol từ benzen:
C6H6 + H2SO4 C6H5SO3H (acid benzensulfonic)
2C6H5SO3H + 2NaOH 2C6H5OH + Na2SO3 + H2O
c. Oxy hóa cumen
d.Thủy phân muối diazoni
e.
Oxy hóa hợ p chất aryl magne halogenid
1.2.3. Tính chất vật lý
Sự có mặt của nhóm OH gắn tr ực tiế p vớ i vòng benzen quyết định tính chất của phenol. Do tương tác vớ i nhân benzene, liên k ết O-H bị phân cực mạnh hơn liên kết OHtrong alcol. Liên k ết hydro trong phenol bền hơn liên kết hydro trong alcol
Phần lớ n phenol ở dạng r ắn, khó tan trong nước và ít bay hơi.
1.2.4. Tính chất hóa học
a. Tính acid
Phenol có tính acid mạnh hơn alcol, do cặp điện tử trên O của nhóm OH liên hợ p vớ ivòng benzene khiến H của nhóm OH tr ở nên linh động hơn
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 16/76
16
Tính acid: H2CO3 > phenol > H2O > alcolCác phản ứng chứng minh tính acid của phenol mạnh hơn alcol và yếu hơn acid cacbonic
b. Phản ứ ng thế nhóm – OH
Nhóm OH phenol có thể bị thay thế bở i Cl hay NH2 khi tác dụng vớ i PCl5 hoặc NH3 xúc tác AlCl3
c. Phản ứ ng ester hóa
Phenol tác dụng tr ực tiế p vớ i acid carboxylic hiệu suất r ất thấ p. Phản ứng xảy ra khókhăn hơn sự ester hóa của alcol. Phản ứng xảy ra dễ dàng hơn khi dùng clorid acid,anhydride acid có xúc tác bazơ hoặc acid
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 17/76
17
Ester của phenol tham gia phản ứng chuyển vị Fries tạo ceton thơm khi có mặt AlCl3
d.Phản ứ ng tạo ether của phenol
ArONa + RX ArOR + NaX
Ví dụ:
Dướ i tác dụng của nhiệt độ, ether chưa no allylphenylether tham gia chuyển vị Claisen
e.Phản ứ ng tổng hợ p Kolbe
Acid Salicylic
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 18/76
18
Thườ ng áp dụng phản ứng này sản xuất acid salicylic quy mô công nghiệ p
Từ acid salicylic có thể tổng hợ p nên thuốc Aspirin
f.
Phản ứ ng vớ i aldehyde
Phenol tác dụng với aldehyde formic trong môi trường bazơ tạo hỗn hợp đồng phânalcol ở vị trí orthor và para
Các alcol tạo thành tương tác với nhau tương tự phản ứng trùng ngưng tạo thành polymer gọi là bakelit
Trong môi trườ ng acid
g.
Các loại phản ứ ng thế ái điện tử khác
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 19/76
19
h. Phản ứ ng tạo màu vớ i FeCl3
Vớ i dung dịch FeCl3 phenol tạo hợ p chất C6H5OFeCl2 dung dịch màu tím đỏ, crezoltạo dung dịch màu xanh, phenol khác tạo dung dịch màu vàng
Phản ứng này cũng được dùng trong định tính acid salicylic
màu đỏ tím
1.1.4. Ứ ng dụng
Phenol có nhiều ứng dụng. Từ phenol có thể tổng hợp đượ c các chất chống oxy hóađể bảo quản sản phẩm dầu mỡ thực phẩm hay mỹ phẩm như BHT, BHA. Phenol có thể tổng hợ p nên acid salicylic ứng dụng trong sản phẩm diệt trùng và diệt nấm, đồng thờ i nó
cũng là nguyên liệu để điều chế thuốc aspirin
Nhiều dẫn xuất phenol trong tự nhiên như eugenol, thymol,… có hoạt tính sinh học,đượ c sử dụng trong sản xuất dượ c phẩm hoặc trong y học
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 20/76
20
BÀI TẬP CHƯƠNG 1 Alcol
1. Viết công thức cấu tạo của các chất sau:
a. Alcol tert- butylic ; b. Alcol isoamylic ; c.sec-Butylethylmethylcarbinol
d. 2-Propanol ; e. 2,2-dimethyl-2-pentanol f. Alcol allylic.
g.2,3-Dimethyl-2,3-butadiol; h. Alcol propagylic i. phenylacetylcarbinol
2. Những alcol nào đượ c tạo thành khi thủy phân bằng dung dịch kiềm từ các hợ p chấthalogen sau:
a. Isobutylbromid; b. sec-butylbromid; c. 1-Brom-2-buten ;
3. Viết phản ứng xảy ra trong các trườ ng hợp dưới đây
a. Hydrat hóa propylen; trimethylethylen; isobutylen; 2,2-dimethyl-3-hexen.
b. Phản ứng tách nướ c của hợ p chất (CH3)2C(OH)CH2CH2CH2OH.
c. Oxy hóa các alcol n-butylic, sec-butylic bằng hỗn hợ p K 2Cr 2O7 và H2SO4.
4. Cho phản ứng chứng minh polyalcol có tính acid mạnh hơn monoalcol
5. Vì sao polyalcol dễ tan trong nước hơn monoalcol
Phenol
6. Viết công thức cấu tạo các chất saua. m-Cresol; b. p-Ethylphenol; c. 2,4- Dinitrophenol;
d. o-Nitrophenol; e. Acid picric; f. Acid 2,4-Phenoldisulfonic
g. Acid salicylic h. Aspirin i. 2-amyl-5-metylphenol
7. Viết sơ đồ phản ứng trong các trườ ng hợ p sau:
a. Tổng hợ p acid salicylic từ phenol
b. Tổng hợ p aspirin từ phenol
c. Thực hiện sự chuyển vị Fries hợ p chất p-hydroxyphenolacetat
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 21/76
21
CHƯƠNG 2. ALDEHYD, CETON, QUINON
2.1. Giớ i thiệu chung
Aldehyd, ceton, quinon là những hợ p chất có chứa nhóm carbonyl C=O.
Tổng quát
Tùy thuộc vào cấu tạo của các gốc R 1, R 2, R mà aldehyde, ceton có các loại no, chưano, thơm, hoặc vòng
Nhóm chức CHO gọi là chức aldehyde hay nhóm formyl
Nhóm carbonyl C=O trong ceton gọi là chức ceton hay nhóm oxoQuinon là sản phẩm oxy hóa các diphenol. Quinon phải là một hệ thống liên hợ p. Do
đó tồn tại 1,2-quinon hoặc 1,4-quinon. Không có 1,3-quinon
2.2. Aldehyd và ceton
2.2.1. Danh pháp của aldehyd
a. Danh pháp IUPAC
Tên hydrocarbon tương ứng + al
Đánh số 1 từ C của nhóm CHO
Ví dụ:
b. Tên thông thườ ng
O
O
1,2-hay orto-quinon
OO
1,4- hay para-quinon
H C
O
H
aldehyd formic
R HC
O
Aldehyd
R1 C
O
R2
Ceton
OO
Quinon
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 22/76
22
Gọi tên thông thường theo tên acid tương ứng, thay chữ acid bằng aldehyde
Aldehyd + tên acid tươ ng ứng hoặc tên gốc acyl R-CO- + aldehyde
Ví dụ
Aldehyd cinnamic CHC-CH2-CHO: Aldehyd propagylic
2.2.2. Danh pháp của ceton
a. Danh pháp IUPAC
Tên hydrocarbon tương ứng + on
Chọn mạch chính là mạch C dài nhất có chứa nhóm C=O. Đánh số từ đầu gần nhómC=O nhất
Ví dụ
b. Tên thông thườ ng
Tên các gốc hydrocarbon + ceton
Ví dụ:
Methylphenylceton
Diphenylceton hay Benzophenon
Methylphenylceton hay Acetophenon
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 23/76
23
Methyl,tert-Butylceton hay Pinacolin
2.2.3. Điều chế aldehyde và ceton
Aldehyde và ceton đều có nhóm carbonyl, vì vậy phương pháp điều chế gần giốngnhau.
a.Ozon hóa alken
b. Hydrat hóa acetilen và alkyn
CHCH + H2O CH3CHO
R-CC-R’ + H2O R-CO-CH2-R’
c. Oxi hóa alcol
Oxi hóa alcol (xem hóa tính alcol)
Alcol bậc 1 Aldehyd Alcol bậc 2
Ceton
d.Nhiệt phân muối của acid carboxylic
Khi nhiệt phân các muối Canxi, Bari, Natri,.. của acid carboxylic ở nhiệt độ khoảng300oC sẽ tạo thành ceton (phản ứng Perrier)
(RCOO)2Ca
→R-CO-R + CaCO3
Nếu sử dụng hỗn hợ p 2 muối, trong đó có muối của acid formic sẽ thu đượ c aldehyde
e.Phản ứ ng Acyl hóa vào nhân thơm theo Friedel-Crafts
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 24/76
24
Acyl hóa có thể xảy ra trong nội phân tử tạo ceton vòng
i. Các phản ứng điều chế khác
Phản ứng của ester vớ i thuốc thử Grignard: tùy vào cấu tạo ester mà sản phẩm tạothành có thể là aldehyd hoặc ceton
RCOOR’ + R’’MgX R-CO-R’’ + R’O-MgX
HCOOR’ + R’’MgX R’’-CHO + R’O-MgX
Phản ứng Stephen: khử hóa hợ p chất nitril R-C N bằng thiếc clorid SnCl2 trong môitrườ ng acid
R-C N + SnCl2 + 2HCl R-CH=NH + SnCl4
R-CH=NH + H2O R-CHO + NH3
Phản ứng Rosenmund: hydro hóa hợ p chất acylclorid vớ i xúc tác Pd/BaSO4
2.2.4. Tính chất vật lý
Aldehyde và ceton là những chất lỏng hoặc r ắn ở điều kiện thườ ng. Chỉ có aldehyde
formic là chất khí. Aldehyd formic, aldehyde acetic, aceton là những chất tan vô hạntrong nướ c.
Aldehyd và ceton thườ ng có nhiệt độ sôi thấp hơn alcol tương ứng do nhóm carbonylkhông có khả năng tạo liên k ết H liên phân tử
2.2.5. Tính chất hóa học
+ R CO
ClAlCl3
C R
O + HCl
COCl
AlCl3
O
+ HCl
3-phenylpropanoylclorid Indanon-1
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 25/76
25
Nhóm carbonyl trong phân tử làm cho các hợ p chất aldehyde, ceton có khả năng tham gia phản ứng đặc trưng như: phản ứng cộng hợ p ái nhân vào C=O, phản ứng của các nguyêntử H ở C vị trí α, phản ứng oxy hóa – khử
2.2.5.1. Phản ứ ng cộng hợ p ái nhân (AN)\
Trong đó
Hợ p chất Y-Z có thể là H-OH, H-OR, H-CN, H-SO3 Na, Hα của aldehydRCH(Hα)CHO hay Hα của ceton RCH(Hα)CO-R’ (trong môi trườ ng OH-), H-NH-R,XMg-R,…
-
Nguyên tử C trong C=O càng dương, phản ứng càng dễ dàngo Nhóm đẩy điện tử (+C, +I, +H) giảm khả năng phản ứng
o Nhóm hút điện tử (-C, -I) tăng khả năng phản ứng
Sau đây là một vài trườ ng hợ p về phản ứng cộng hợ p ái nhân của nhóm carbonyl vớ ihợ p chất Y-Z là aldehyd RCH(Hα)CHO hay ceton, R-MgX, dẫn xuất của acid carboxylic
a.Cộng vớ i hợ p chất cơ kim R-MgX
Cộng vớ i hợ p chất cơ magie
Khi cộng vớ i hợ p chất cơ magiê ta được rượ u bậc 2 hoặc bậc 3 (tương ứng vớ ialdhehyd hay ceton)
b. Cộng vớ i aldehyde hay ceton
Phản ứ ng ngưng tụ aldol
Điều kiện phản ứng aldol: - Hợ p chất carbonyl có H.
O R"+ MgXR
CR'
(H)
OHH3O+RC
R'(H)
OMgX
R"
RC
R'(H)
R"
R CH2 CHO2 HO R CH2 CH
OH
CH
R
CHO R CH2 CH CHOC
Raldehyd aldol
H2Ot
0
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 26/76
26
- Môi trườ ng kiềm loãng
Cơ chế:
Giai đoạn 1: tạo carboanion (xảy ra chậm)
Giai đoạn 2: carboanion tấn công C+, phản ứng ái nhân (xảy ra nhanh)
Giai đoạn 3: proton hóa tái tạo OH-
Dướ i tác dụng nhiệt độ cao, xảy ra phản ứng tách nướ c (gọi là phản ứng croton hóa)
Ví dụ:
Phản ứ ng giữ a aldehyd và aldehyd
Aldehyd cinnamicPhản ứ ng giữ a aldehyde vớ i ceton
Trườ ng hợp aldehyde không có Hα (Phản ứ ng Cannizaro)
Điều kiện: - Aldehyd không có H , đặc biệt là aldehyd thơm.
- Môi trườ ng kiềm đặc.
H
OH H2O+R CHOCH R CHOCH +
R CH2 + CH
R
CHOCH
OR CH2 CH
O
CH
R
CHO
H2O
R CH2 CHOH
CHR
CHOCHR
+
HO
H2O R CH2 CH CHOC
R
R CH2 CH CHOC
R
R CH2 CH CHOC
R
t0
C6H5CHO + CH3CHO HO C6H5CHCH2CHO
OHH2O
t0
C6H5CH CHCHO
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 27/76
27
Phản ứng tạo acid và alcol tương ứng
Cơ chế:
Ví dụ:
2C6H5CHO C6H5COO- + C6H5CH2OH
Phản ứng Cannizaro chéo: (2 aldehyd khác nhau không có H )
c. Phản ứ ng vớ i các dẫn xuất của acid carboxylic.
Ph ản ứ ng Perk in : Phản ứ ng của aldehyd thơm vớ i (CH3CO)2O
d. Phản ứng ngưng tụ benzoin
Khi có mặt KCN làm xúc tác, các aldehyde thơm tham gia phản ứng đặc trưng tạohợ p chất mang chức – CH(OH)-CO- gọi là phản ứng ngưng tụ benzoin
e.Phản ứ ng vớ i Natrihydrosulfit (NaHSO3)
Ar CO
H Ar C
O
H Ar C
O
OH+
HO+ Ar CH2OH
+ HOAr CO
HAr C
OH
H
O
Ar CO
H(Ar C
OH
H
O
+ Ar C
OH
O
+ Ar CH2O Ar C
O
O
+ Ar CH2OH
C6H5CHO HCHO C6H5CH2OH HCOO+ +O
CHO
(CH3CO)2O+ CH3COONa
CH CH COOH
+ CH3COOH
acid cinnamic
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 28/76
28
Aldehyd và ceton tác dụng vớ i dung dịch natrihydrosulfit tạo thành sản phẩm cộng ở tr ạng thái tinh thể gọi là hợ p chất hydrosulfitic. Hợ p chất hydrosulfitic dễ bị thủy phântrong môi trườ ng acid tạo hợ p chất carbonyl ban đầu và SO2. Vì vậy phản ứng này đượ cdùng để tách aldehyd hoặc ceton ra khỏi hỗn hợ p.
f. Phản ứ ng cộng hợ p vớ i hợ p chất có chứ c amin – NH2
Trong phân tử hydrazon có nhóm NH2 tự do có thể phản ứng vớ i nhóm carbonyl tạohợ p chất azin
2.2.5.2. Phản ứ ng khử
* Tác nhân khử: Các hydrid kim loại (LiAlH4, NaBH4), H2/xúc tác,..
Khi dùng tác nhân khử là H2 có xúc tác kim loại thì tất cả liên k ết đôi, ba, và nhómcarbonyl đều bị khử
Ví dụ:
RCH O [H]
RCH2OH
aldehyd alcol baäc 1
R C R'
O
[H]R CH R'
OH
ceton alcol baäc 2
-H2O
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 29/76
29
Các tác nhân khử là hydrid kim loại có tính chọn lọc cao, chỉ khử hóa chức carbonylmà không khử hóa các nối đôi, nối ba khác trong mạch carbon (như C=C, CC)
Ví dụ:
2.2.5.3. Phản ứ ng oxy hóa
Oxy hóa bằng các tác nhân vô cơ
Các tác nhân [O] là: - AgNO3/NH4OH (Thuốc thử Tollens)
- Cu(OH)2 (Thuốc thử Fehling)
- H2O2 , KMnO4 , CrO3
Những phản ứng này được dùng để định tính hợ p chất có chức aldehyde
Ceton chỉ bị [O] bằng các chất oxy hóa mạnh, mạch carbon bị cắt đứt thành các acid.
2.2.5.4. Phản ứ ng thế. Phản ứ ng halogen hóa
a. Tác dụng PCl5, PBr3: Tạo gem-dihalogen
R CH O [O]
R COOHaldehyd acid
CHO Ag2O+H2OTHF COOH + 2Ag
O HNO3
V2O5HOOC(CH2)4COOH
cyclohexanon acid adipic
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 30/76
30
2-butanon 2,2-dichloroethan
3-methylbutanal 1,1-dichloro-3-methylbutan
b. Tác dụng vớ i halogen
Phản ứng chỉ xảy ra đối vớ i hydro ở vị trí .
2.2.6. Một số ứ ng dụng của aldehyd và ceton
a. Tổng hợ p vitamin A từ Citral (3,7-dimethyl-2,6-octadienal)
Citral tham gia phản ứng ngưng tụ aldol vớ i aceton tạo sản phẩm β-ionon là sản phẩmtrung gian trong công nghiệ p tổng hợ p vitamin A
b. Aldehyd cinnamic: là thành phần chủ yếu của tinh dầu quế
aldehyde cinnamic
2.3. Quinon
2.3.1. GỌI TÊN:
H
3
H
3
O
CCl
5
POCl
3
Cl
CH
3
CH
2
CH
3
CH
2
Cl
Cl
5
POCl
3
CH
3
2
CHCH
2
CHO CH
3
2
CHCH
2
CHCl
2
R
O
C CH3 + Br 2h R C
O
CH2Br + HBr
CH3COCH3+
HO
BF3
CH3 CH3
CH3
O
CH3
CH3 CH3
CHOCH3
CH3 CH3
CH3
O
CH3
citral Ionon
CH3
CH3
CH3 CH3 CH3
CH2OH
Retinon ( vit A1)
CH CH CHO
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 31/76
31
Theo dẫn xuất của hệ thơm: benzoquinon từ benzen, toluquinon từ toluen,naphtoquinon từ naphtol.
p-benzoquinon o-benzoquinon 2-methyl-1,4-benzoquinon
2.3.2. ĐIỀU CHẾ
Oxy hóa các phenol và amin thơm
2.3.3. Ứ ng dụng
Quinon là thành phần cấu tạo cơ bản trong các chất màu
Vitamin K 1 có thành phần quinon
O
O
1,4-benzoquinon
O
O
1,2-benzoquinon
O
O
CH3
Toluquinon
O
O
1,4-naphtoquinon
O
O
9,10-anthraquinon
O
O
K2Cr 2O7
300C
OH
OH
p-benzoquinon Hydroquinon
Na2Cr 2O7
H2SO4 300C,
NH2
Anilin
O
O
vitamin K1
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 32/76
32
BÀI TẬP CHƯƠNG 2 1. Viết công thức cấu tạo các hợ p chất có tên như sau:
a. 5-Methylhexanal; b. Methylethylceton; c. Methylbenzylceton;
d. Citral e. Acetophenon; f. Benzophenon.
g. Andehit cinnamic
2. Chọn các phương pháp thích hợp điều chế các chất từ các nguyên liệu đã cho
a. Điều chế phenylacetaldehyd từ C6H5CH2CH2Cl
b. Điều chế aldehyde cinnamic từ acetylene và benzaldehyd
c. Điều chế methylethylceton từ sec-butanol
3. Viết phương trình phản ứng của benzaldehyd vớ i các chất sau:
a. Aldehyd formic/kiềm đặc b. Aldehyd acetic/kiềm loãng
4. Viết sản phẩm tạo thành khi cho citral phản ứng vớ i các chất sau:
a. H2/Ni b. LiAlH4.
5. Viết công thức cấu tạo các chất sau:
a. o-Benzoquinon b. p-Benzoquinon
c. Naphtoquinon-1,4; d. Antraquinon-9,10
6. Viết sản phẩm tạo thành trong các phản ứng dưới đây
a. Benzaldehyd b/. Acetaldehyd
7. Viết cơ chế phản ứng ngưng tụ aldol 2 phân tử acetaldehyde
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 33/76
33
CHƯƠNG 3. ACID CARBOXYLIC VÀ CÁC DẪN XUẤT
3.1. ACID CARBOXYLIC
3.1.1. Cấu tạoAcid carboxylic là những hợ p chất hữu cơ có nhóm carboxyl – COOH trong phân tử.
Có thể viết công thức cấu tạo acid dướ i các dạng sau:
Có nhiều cách phân loại acid carboxylic. Dựa vào gốc hydrocarbon, có thể phân loạiacid carboxylic thành acid no, không no, thơm. Dựa vào số nhóm chức – COOH có acid
đơn chức, acid đa chức.
3.1.2. Danh pháp
a. Danh pháp IUPAC
Phương pháp 1: dùng tiế p vị ngữ oic
Tên hydrocarbon tương ứng + oic
Chọn mạch dài nhất chứa nhóm COOH là mạch chính. Đánh số bắt đầu từ C củanhóm chức acid (C nhóm COOH mang số 1). Hoặc dùng các chữ cái latinh α, β, γ…để chỉ vị trí carbon trong mạch chính (Chữ cái α bắt đầu từ carbon liền k ề nhóm COOH)
Ví dụ:
Phương pháp 2: dùng tiế p vị ngữ carboxylic
Xem acid hữu cơ là dẫn xuất của hydrocarbon. H đượ c thay thế bở i chức acid. Chứcacid có tên gọi là carboxylic
Tên hydrocarbon tương ứng vớ i gốc R + carboxylic
Ví dụ:
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 34/76
34
b. Danh pháp thông thườ ng
- Danh pháp thông thườ ng phản ánh nguồn gốc acid
Tên gọi của một số acid đơn chức
Tên gọi của một số acid đa chức
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 35/76
35
3.1.3. Phương pháp điều chế
Một số phương pháp tiêu biểu
3.1.3.1.Dùng tác nhân Grignard
R-X R-MgX
R-COOH
Ví dụ:
3.1.3.2. Phản ứ ng thủy phân
- Thủy phân dẫn xuất polyhalogen
- Thủy phân hợ p chất nitril
- Thủy phân các dẫn xuất của acid
3.1.3.3. Carboxyl hóa alken
3.1.3.4. Phương pháp oxy hóa
Oxy hóa rượ u bậc 1 tạo aldehyde r ồi thành acid (xem bài alcol)
H-Y
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 36/76
36
Oxy hóa hydrocarbon thơm
3.1.4. Tính chất vật lý
Vớ i cấu tạo của acid carboxylic
Liên k ết O-H trong acid phân cực mạnh hơn trong alcol, do đó liên kết H ở acid bền
hơn ở alcolTất cả acid carboxylic là chất lỏng hoặc chất r ắn. Acid thơm là chất r ắn. Nhiệt độ sôi
tăng dần theo tr ọng lượ ng phân tử, cao hơn alcol có khối lượ ng phân tử tương đương.
R là gốc k ị nướ c, -COOH là nhóm ái nướ c. Vì vậy, R càng lớn độ tan của acid cànggiảm. Các acid có số C < 4 tan vô hạn trong nướ c. Các acid có số C > 11 hoàn toànkhông tan trong nướ c
3.1.5. Tính chất hóa học
Nhóm carboxyl là tổ hợ p của 2 nhóm carbonyl (C=O) và nhóm hydroxyl (-OH). Hainhóm này có ảnh hưở ng lẫn nhau, k ết quả là C trong nhóm carboxyl có δ+ nhỏ hơn trongaldehyde, và nhóm O-H phân cực mạnh hơn trong alcol
Acid carboxylic Aldehyd
Có 4 loại phản ứng của acid carboxylic như sau:
1.Đứt liên k ết O-H 2. Phản ứng ái nhân 3. Tách nhóm CO2 4. Phản ứng ở gốc R
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 37/76
37
3.1.5.1. Phản ứng đứ t liên k ết O-H
Tính acid
- Phân ly trong nướ c
- Phản ứng vớ i kim loại, oxyd kim loại, bazơ, muối,…
- Tính acid phụ thuộc vào gốc R, R càng hút điện tử tính acid càng mạnh
3.1.5.2. Phản ứ ng ái nhân vào nhóm carboxyl
Phản ứ ng ester hóa:
Cơ chế phản ứng như sau:
Phản ứ ng thế nhóm – OH bằng các halogen
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 38/76
38
Acid tác dụng vớ i Thionyl clorid SOCl2, Phosphor pentaclorid PCl5, Phosphotribromid PBr 3,.. tạo sản phẩm acylhalogenid RCOX
3.1.5.3. Phản ứ ng decarboxyl hóa (tách CO2)
Khả năng decarboxyl hóa phụ thuộc vào cấu tạo acid. Acid có nhóm hút điện tử dễ bị decarboxyl hóa hơn
Acid acetic r ất khó bị decarboxyl hóa. Muối acetat bị decarboxyl hóa ở nhiệt độ cao
Dẫn xuất thế của acid acetic có nhóm hút điện tử dễ bị decarboxyl hóa hơn:
Cl3CCOOH, O2 N-CH2-COOH, NC-CH2-COOH, CH3COCH2COOH,..
Ví dụ:
3.1.5.4. Phản ứ ng của gốc hydrocarbon
Phản ứ ng oxy hóa
Phản ứng oxy hóa nhờ xúc tác men tạo acid β-oxocarboxylic đóng vai trò quantr ọng trong chuyển hóa chất béo
Chất oxy hóa là SeO2 tạo acid α-oxocarboxylic
Các phản ứ ng khác:
Tùy thuộc gốc R là no, không no, thơm,… mà hợ p chất có phản ứng đặc trưngriêng ở gốc hydrocarbon
3.2. Các dẫn xuất của acid carboxylic
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 39/76
39
Khi thay thế nhóm OH của acid carboxylic bằng các nhóm thế khác ta đượ c dẫn xuấtcủa acid carboxylic
Dưới đây là các loại dẫn xuất chủ yếu của acid carboxylic
3.2.1. Ester
Là sản phẩm thế nhóm OH của acid RCOOH bằng gốc R’O của alcol (hay gốc C6H5Ocủa phenol)
RCOOH RCOOR’
3.2.1.1.Danh pháp
Có thể xem ester như muối của acid hữu cơ. Cách gọi tên của ester là đọc tên gốcalkyl của alcol ghép vớ i tên của acid carboxylic tương ứng thay vần “ic” bằng “at”.
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 40/76
40
Ví dụ:
Các ester của glycerin vớ i acid béo gọi là chất béo (lipid)
Các acid béo thườ ng gặ p
3.2.1.2.Điều chế
Phương pháp ester hóa
Phản ứng acyl hóa alcol bằng anhydride acid
Phản ứng giữa muối của acid carboxylic vớ i dẫn xuất halogen
RCOONa + R’X RCOOR’ + NaX
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 41/76
41
3.2.1.3. Tính chất vật lý
Ester thường có mùi thơm, ít tan trong nướ c. Ester có trong các loại tinh dầu, chất béovà sáp.
3.2.1.4. Tính chất hóa họcDựa vào cấu tạo của ester, ta thấy được ester có hóa tính như sau: phản ứng ái nhân
vào C của C=O, phản ứng của Hα và các phản ứng của gốc hydrocarbon tương ứng.
Một số phản ứng tiêu biểu
a. Phản ứ ng thủy phân
- Trong môi trườ ng acid: phản ứng thuận nghịch
- Trong môi trườ ng bazơ : còn gọi là phản ứng xà phòng hóa
Cơ chế phản ứng trong môi trường bazơ
b. Phản ứ ng chuyển đổi esterKhi đun ester vớ i alcol có xúc tác acid hoặc natri alcolat xảy ra phản ứng trao đổi
ester
c. Phản ứ ng của Hα (Phản ứng ngưng tụ Claisen)
3.2.2. Anhydrid acid
Hai phân tử acid bị loại nướ c tạo thành anhydride acid. Công thức chung: (RCO)2O
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 42/76
42
Anhydrid acid là tác nhân acyl hóa
3.2.3. Ceten
Có thể xem Ceten là sản phẩm loại 1 phân tử nướ c của 1 acid (nhóm OH với Hα)
Cách gọi tên: Xem CH2=C=O là ceten, các ceten khác đượ c gọi tên như là dẫn xuấtthế H của ceten. Tên gốc hydrocarbon + ceten
3.2.4. Halogenid acid (acyl halogenid)
Khi thay thế nhóm OH trong acid bằng halogen (X) thu đượ c halogenid acid
RCOOH RCOX
Cách gọi tên: thay tiế p vị ngữ “ic” hoặc “oic” trong acid bằng “yl” hoặc “oyl” + tên
halogenidVí dụ:
Halogenid acid là tác nhân acyl hóa tạo ceton, ester
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 43/76
43
3.2.5. Amid
Thay thế nhóm OH trong acid bằng nhóm NH2 thu đượ c amid
3.2.6. Nitril (R-CN)
Nitril có cấu trúc R-C và Ar-C
Danh pháp nitril
- Danh pháp IUPAC: đọc tên hydrocarbon tương ứng + nitril
- Danh pháp thông thườ ng: Gọi tên gốc acyl có số carbon tương ứng + nitril hoặctên gốc hydrocarbon tương ứng + cyanid
Ví dụ:
Đa số hợ p chất nitril có độ độc cao
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 44/76
44
BÀI TẬP CHƯƠNG 3 1.Gọi tên các chất sau:
a- ClCH2CH2CH2CH2COOH c- CH3CH2CH(CH3)CH2CHCOOH
b- (CH3)3CCH2CH2CH2COOH d- CH2=CH-CH=CHCOOH
2.Thực hiện các chuyển hóa sau
a- (CH3CH2CH2)3CBr → (CH3CH2CH2)3CCOOH
b-HOCH2CH2CH2CH2CH2CH2Br → HOCH2CH2CH2CH2CH2CH2COOH
c- CH3CH2CH2CH2CH=CH2 → CH3CH2CH2CH2CH2COOH
3. Viết phương trình phản ứng giữa hexanoic acid vớ i
a-Etanol có mặt H2SO4 đậm đặc b-Thioyl clorid
4.Từ các acid sau hãy viết công thức anhydride, ceten, acylclorid tương ứng và gọi têncác chất đó
a- CH3CH2CH2CH2CH2COOH b- (CH3)2CHCH2CH2COOH
c- CH2=CHCH2CH2COOH d- BrCH2CH2COOH
5. Hoàn thành phương trình phản ứng sau
a. Benzen + Acetylclorid
b. Isopropylbenzoat + NaOH
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 45/76
45
CHƯƠNG 4. AMIN, HỢ P CHẤT KHÁC CHỨ ANITƠ, HỢ P CHẤT CÓ LƯU HUỲNH VÀ PHOSPHO
4.1. Amin4.1.1. Cấu tạo
Amin là những hợ p chất có gốc alkyl, gốc aryl liên k ết tr ực tiế p vớ i nguyên tử Nitơ.Có thể xem amin là dẫn xuất thế H của amoniac NH3
Dựa vào số nguyên tử H bị thay thế bở i gốc hydrocarbon, amin đượ c chia thành 3loại:
- Amin bậc 1. R-NH2
- Amin bậc 2. R-NH-R’ - Amin bậc 3. RR’R”N
Trườ ng hợ p N liên k ết 4 gốc R ta có ion amoni R 4 N+
Cấu trúc không gian của amin
4.1.2. Danh pháp
a. Danh pháp gốc-chứ c
Tên gốc hydrocarbon + amin
b. Danh pháp IUPAC
Tên hydrocarbon tương ứ ng + amin
Hoặc -NH2 đượ c xem như nhóm thế, có tên gọi là amino
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 46/76
46
amino + tên hydrocarbon tương ứ ng
Ví dụ:
Tên của một số amin thơm
Nếu hợ p chất chứa nhiều nhóm chức, sẽ có một nhóm chức chính, các nhóm còn lạixem như nhóm thế.
Thứ tự ưu tiên nhóm chính là – COOH > -CHO > >C=O > -OH > -NH2
4.1.3. Điều chế
Một số phương pháp điều chế tiêu biểu
a. Alkyl hóa amoniac và các amin khác
- Alkyl hóa bằng alkyl halogenua
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 47/76
47
Khi alkyl hóa amoniac và các amin khác bằng alkyl halogenua sẽ thu đượ c hỗn hợ pamin các bậc khác nhau
Ví dụ:
- Muốn thu đượ c amin bậc 1 không lẫn amin các bậc khác, dùng phản ứ ng tổnghợ p Gabriel, xuất phát từ phtalimid, alkyl halogenid sẽ thu đượ c alkyl amin bậcmột
- Alkyl hóa bằng alcol
b. Khử hợ p chất chứa nitơ
- Khử hóa hợ p chất nitro: đây là phương pháp thườ ng sử dụng để điều chế các aminthơm
- Khử hóa hợ p chất nitril (C ) trong môi trườ ng ete
- Khử hóa hợ p chất imin (R-CH=NH): xuất phát từ aldehyd hoặc ceton và amoniac
thu đượ c hợ p chất imin. Imin tạo thành không bền dễ bị khử thành amin
RCHO + NH3 RCH=NH + H2O
RCH=NH + H2 RCH2 NH2
- Khử hóa hợ p chất amid: RCONH2 RCH2 NH2
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 48/76
48
4.1.4. Tính chất vật lý
Các amin là những chất không màu, tan trong nướ c. Các amin từ 3C tr ở lên ở dạnglỏng. Độ tan trong nướ c giảm khi phân tử lượng tăng. Các amin thơm là chất lỏng hoặcr ắn không màu. Bị hóa đen hoặc nâu khi tiế p xúc không khí
Giữa các phân tử amin có liên k ết H (yếu hơn alcol). Vì vậy nhiệt độ sôi của amin caohơn hydrocarbon và thấp hơn alcol có khối lượ ng phân tử tương đương.
Giữa các đồng phân amin bậc 1, 2, 3 thì amin bậc 1 có nhiệt độ sôi cao nhất do nó dễ tạo liên k ết H nhất
4.1.5. Tính chất hóa học
a. Tính bazơ
Trên nguyên tử N còn cặp điện tử tự do, nên amin có tính bazơ (theo Lewis) giốngalcol. Vì N có độ âm điện nhỏ hơn O nên amin có tính bazơ lớn hơn alcol
Trong dung dịch nướ c, amin có cân bằng
Tính bazơ của amin phụ thuộc các nhóm thế và hiệu ứng không gian. Nhóm thế càngđẩy điện tử thì tính bazơ càng mạnh
b. Phản ứ ng alkyl hóa (phần điều chế amin)
c. Phản ứ ng acyl hóa tạo amid
X có thể là HO-, Halogen, R’COO-
Ví dụ:
d. Phản ứ ng vớ i arylsulfonylclorid tạo sulfonamid
- Vớ i amin bậc 1: tạo sản phẩm tan trong dung dịch kiềm
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 49/76
49
- Vớ i amin bậc 2: tạo sản phẩm không tan trong dung dịch kiềm
- Amin bậc 3 không tham gia phản ứng
Sử dụng phản ứng này để phân biệt các amin có bậc khác nhau và tạo các sulfamid cónhiều ứng dụng trong dượ c phẩm
e. Phản ứ ng cộng hợ p vớ i hợ p chất có nhóm carbonylR-NH2 + O=C< R-N=C< + H2O
Ví dụ:
C6H5 NH2 + CH3CHO C6H5 N=CH-CH3 + H2O
f. Phản ứ ng vớ i acid nitrơ HNO2
Acid nitrơ khó tồn tại ở điều kiện bình thườ ng. Vì vậy để có acid nitr ơ phải sử dụnghỗn hợ p muối nitrit và acid (NaNO2 + HCl)
- Vớ i amin bậc 1
Amin béo bậc 1 tạo muối diazoni không bền, phân hủy thành alcol và N2.
R-NH2 + NaNO2 + 2HCl [RN N]+Cl-
R-OH + N2 + HCl
Amin bậc 1 muối diazoni alcol
Amin thơm bậc 1 phản ứng vớ i acid nitr ơ tạo muối diazoni ở < 5oC
- Vớ i amin bậc 2: cả amin béo và amin thơm đều tạo hợ p chất N-nitroso amin
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 50/76
50
- Vớ i amin bậc 3: các amin béo không tham gia phản ứng, còn amin thơm tham gia phản ứng thế ái điện tử vào nhân benzene
4.2. HỢ P CHẤT KHÁC CHỨA NITƠ
Ngoài amin còn có nhiều hợ p chất khác chứa Nitơ
4.3. Hợ p chất có lưu huỳnh, phosphor
4.3.1. Hợ p chất hữ u cơ có lưu huỳnh
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 51/76
51
a.Thiol và sulfid- Thiol có công thức chung R-SH
Tùy theo R là gốc alkyl ta có Thioalcol hay R là gốc thơm ta có Thiophenol
Nhóm – SH gọi là chức thiol hay mercaptan
Danh pháp: gọi tên hydrocarbon tương ứng và thêm thiol hoặc gọi tên gốchydrocarbon tương ứng và thêm mercaptan
Ví dụ:
- Sulfid có thể xem như eter, trong đó thay thế nguyên tố O bằng S có công thức R-S-R’
Danh pháp: gọi tên các gốc hydrocarbon tương ứng và thêm sulfid
Ví dụ:
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 52/76
52
Các hợ p chất thiol và sulfid có nhiều ứng dụng trong y dượ c, nông nghiệ p và côngnghiệ p.
b. Acid sulfonic
Có chứa nhóm chức – SO3H.
Danh pháp: Đọc tên hydrocarbon tương ứng và thêm sulfonic
Các phản ứng của hợ p chất sulfonic đượ c ứng dụng trong tổng hợp hóa dượ c
Tổng hợ p các loại sulfamid trên cơ sở phản ứng
Trong sulfamid, nguyên tử H trong NH hay NH2 có thể thay thế các nguyên tố kháclàm tăng khả năng ứng dụng của sulfamid trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Cloramin T và Dicloramin T có tác dụng sát trùng
4.3.2. Hợ p chất hữu cơ chứ a phosphor
Các hợ p chất hữu cơ chứa phospho như là dẫn xuất của các hợ p chất sau:Phosphin PH3
Phosphoran PH5
Acid phosphinic H3PO2 HOH2P=O
Acid phosphonic H3PO3 (HO)2HP=O
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 53/76
53
Acid phosphorơ H3PO3 (HO)3P
Acid phosphoric H3PO4 (HO)3P=O
Acid pyrophosphoric H4P2O7 (HO)2PO-O-OP(OH)2
Ngườ i ta chia hợ p chất hữu cơ chứa phospho thành 2 nhóm:- Hợ p chất có nguyên tử P liên k ết tr ực tiế p vớ i C P-C
- Hơp chất có nguyên tử P không liên k ết tr ực tiế p vớ i C P-O-C
a. Phosphin
Giống amin, phosphin có 3 loại:
Có thể điều chế triphenylphosphin từ hợ p chất cơ magiê
b. Các alkyl của acid chứ a phospho
- Acid dialkylphosphinic và acid alkylphosphonic
c.Các ester của acid phosphor
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 54/76
54
BÀI TẬP CHƯƠNG 4 1. Viết phương trình phản ứng khi cho Anilin phản ứng lần lượ t vớ i các chất
a. Acid acetic
b. Acetylbromid
c. Benzensulfonylclorid
2. Viết phương trình phản ứng khi cho benzaldehyde phản ứng vớ i
a. o-toluidin
b. tert-butylamin
c. Phenylhydrazin
3. Viết sơ đồ điều chế sec-butylamin từ sec-butylclorid bằng phương pháp Gabriel
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 55/76
55
CHƯƠNG 5. HỢ P CHẤT DỊ VÒNGDị vòng là những hợ p chất vòng. Trong vòng ngoài chứa nguyên tố carbon còn có các dị tố khác như oxy, nitơ, lưu huỳnh,…Các nguyên tố này gọi là dị tố.
5.1. PHÂN LOẠI – DANH PHÁP
5.1.1. PHÂN LOẠI
Dựa vào cấu tạo có thể chia làm 2 loại chính: dị vòng thơm và dị vòng không thơm
Dị vòng thơm: có cấu trúc điện tử phù hợ p công thức (4n+2) eπ
Ví dụ: pyridin, furan, pyrrol
Dị vòng không thơm: no hoặc không no
Trong các hợ p chất dị vòng thì dị vòng thơm là quan trọng.
Phân loại dị vòng thơm như sau:
a. Dị vòng 5,6,7 cạnh 1 dị tố
b. Dị vòng 5,6 cạnh nhiều dị tố
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 56/76
56
c. Các dị vòng ngưn tụ vớ i nhau
5.1.2. DANH PHÁP
a. Danh pháp thông thườ ng
Xuất phát từ nguồn gốc hoặc tính chất của một hợ p chất có trong thiên nhiênDanh pháp thông thườ ng của hơn 60 hợ p chất dị vòng được quy ước như là danh pháp
quốc tế
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 57/76
57
Đánh số dị vòng theo quy ướ c:
- Bắt đầu từ dị tố và theo chiều của dị vòng
- Đối vớ i hợ p chất đa vòng thì đánh số bắt đầu từ nguyên tử cạnh vòng k ết hợ p
b.Danh pháp hệ thống của hợ p chất đơn vòng
Danh pháp Hantzsh-Widman
Tên gọi gồm 2 phần: tiếp đầu ngữ + phần thân
- Tiếp đầu ngữ chỉ tên các dị tố:
O: oxa S: thia N: aza P:phospha
- Phần thân: chỉ khung vòng, độ lớ n vòng no hoặc chưa no có số nối đôi lớ n
nhất
- Nguyên tắc đánh số:o Nhiều dị tố khác loại: đánh số theo chiều ưu tiên O>S>N>P
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 58/76
58
o Nhiều dị tố cùng loại: bắt đầu từ dị tố cao nhất, thêm tiếp đầu ngữ di, tri,tetra,..chỉ số lượ ng dị tố
o Khi hệ thống vòng có số nối đôi cực đại đã đượ c no hóa dần: vị trí củanguyên tố bão hòa được đánh số kèm theo tiếp đầu ngữ H và gọi tên của
dị vòng chưa no tương ứng
Ví dụ:
c.Danh pháp hệ thống vòng ngưng tụ:
Dùng tên thông thườ ng của các đơn vòng, nếu không có thì dùng danh pháp hệ thống.
Vòng lớ n có tên gọi thông thường quy ướ c sẽ đượ c chọn ưu tiên. Tên gọi của dị vòngngưng tụ có hai thành phần:
Thành phần thứ hai + thành phần cơ sở
- Thành phần cơ sở chọn theo nguyên tắc sauo Dị vòng chứa nitơ, nếu dị vòng chỉ có 1 thành phần nitơ N o Nếu không có nitơ thì chọn vòng có dị tố được ưu tiên cao hơn o Nếu vòng ngưng tụ có số vòng lớn hơn hai vòng chọn số vòng lớ n nhấto Nếu vòng có độ lớ n khác nhau chọn vòng lớ no Nếu vòng có số dị tố khác nhau chọn vòng có số dị tố nhiều nhất, hay số
thứ tự lớ n nhất
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 59/76
59
- Thành phần thứ hai như là tiếp đầu ngữ của thành phần cơ sở , thêm chữ “o”vào sau tên dị vòng thứ hai
Một vài ngoại lệ:
Kí hiệu và cách gọi tên:
Các cạnh của vòng trong thành phần cơ sở đượ c ký hiệu bằng các chữ cái a, b, c, d,
e…theo chiều đánh số. Các nguyên tử tạo vòng của thành phần thứ hai được đánh số bằngcác chữ số 1, 2, 3…Cạnh chung của cả 2 vòng đượ c gọi theo chữ số của thành phần thứ 2và chữ cái của thành phần cơ sở (tất cả đặt trong dấu móc vuông)
Cách đánh số trên dị vòng ngưng tụ
Bắt đầu từ nguyên tử cạnh nguyên tử đầu cầu (nguyên tử chung cho cả 2 vòng) đi theochiều sao cho các dị tố có số nhỏ nhất. Nếu không thỏa mãn điều kiện này thì dị tố đượ cưu tiên đánh số bé nhất
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 60/76
60
d. Danh pháp thế
Xem hợ p chất dị vòng là hợ p chất vòng hydrocarbon mà một hay nhiều nguyên tử carbon đượ c thay thế bở i các dị tố.
- Tên dị tố như là tiếp đầu ngữ và tên hydrocarbon vòng tương ứng
Danh pháp thế ít thông dụng vớ i hợ p chất dị vòng.
5.1.3. Tính chất hóa học của dị vòng có tính thơm
a. Tính thơm của dị vòng
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 61/76
61
Vòng đượ c tạo thành do sự xen phủ của nguyên tử carbon lai hóa sp2 và các orbitalcủa các dị tố. Hệ thống điện tử của dị vòng thơm là hệ liên hợ p và số điện tử trong vòng
phù hợ p vớ i công thức Huckel (4n+2) điện tử π.
Các dị vòng thơm có hệ thống liên hợ p cho nên các dị vòng có sự phân bố mật độ
điện tử trên các nguyên tử. Có thể minh họa các công thức trung gian của một số dị vòngnhư sau:
- Dị vòng thơm 5 cạnh:
Nhận xét: tại các vị trí có điện tích (-) dễ xảy ra phản ứng thế ái điện tử ở vị trí 2 và 3.
Vòng thơm 5 cạnh có hệ thống dien liên hợ p nên thể hiện tính chất của hydrocarbon chưano. Có các phản ứng cộng hợ p, phản ứng cộng Diels-Alder, phản ứng oxy hóa.
- Dị vòng thơm 6 cạnh:
Các công thức cấu tạo và công thức trung gian có thể có của dị vòng pyridin
Nhận xét: điện tích âm tậ p trung trên dị tố. Pyridin có tính base
Điện tích dương xuất hiện ở carbon 2, 4, 6. Phản ứng thế ái nhân xảy ra ở các vị trínày. Ở dị vòng thơm 6 cạnh, phản ứng thế ái điện tử xảy ra khó khăn tại vị trí 3, 5. Dị vòng thơm 6 cạnh có cấu trúc như benzen nên nhân dị vòng khó bị oxy hóa. Cũng nhưcác đồng đẳng của benzen, dị vòng chỉ bị oxy hóa ở mạch nhánh.
b. Tính chất của dị tố
Dị tố có điện tích âm hoặc có cặp điện tử không liên k ết nên dị vòng có tính base. Cặ pđiện tử của dị tố trên dị vòng thơm 5 cạnh đã tham gia hệ thống thơm cho nên tính base
của dị vòng thơm 5 cạnh yếu hơn tính base của dị vòng thơm 6 cạnh. Tính base của pyridin mạnh hơn pyrrol là do cặp điện tử tự do trên nitơ không tham gia hệ thống thơm.Pyridin thể hiện tính base như một amin bậc 3.
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 62/76
62
Tính base của dị vòng không phụ thuộc vào số lượ ng dị tố có trong vòng. Yếu tố phân bố mật độ điện tử và yếu tố lậ p thể ảnh hưở ng mạnh đến tính base
5.2. Hợ p chất dị vòng 5 cạnh 1 dị tố và nhiều dị tố
5.2.1. Hợ p chất dị vòng 5 cạnh 1 dị tố
a.
Nhóm Furan
- Tổng hợ p nhân furan:o Dehydrat hóa hợ p chấ t 1,4-dicarbonyl
o Ngưng tụ α-halogenoceton vớ i ester của β -ceton acid
- Tính chất hóa học: tính thơm yếu, thể hiện tính chất của dien-1,3, tham gia phản ứng cộng hợp, trong môi trường acid đặc furan bị polymer hóa, trong môitrườ ng acid loãng phản ứng mở vòng
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 63/76
63
Tính thơm yếu: tham gia phản ứng thế ái điện tử trong điều kiện r ất nhẹ nhàng
- Dẫn xuất quan trọng của Furan+ Furfural: (furan-2-aldehyd) có thể đượ c trích ly từ lõi ngô hoặc tr ấuHợ p chất 5-nitrofurfural ngưng tụ vớ i các chất semicarbazid, thiosemicarbazidtạo thành các chất semicarbazon và thiosemicarbazon có tác dụng kháng nấm
Furfural có tính chất của aldehyde thơm, tham gia phản ứng Cannizaro tạo acidvà rượu tương ứng
+ Benzofuran (Coumaron)
+ Một số dượ c chất có nhân furan
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 64/76
64
b.Nhóm Pyrrol
- Tổng hợ p pyrrol
- Dẫn xuất của pyrrol+ Là thành phần chính tạo thành khung cho clorophyl, pheophorbid
+ Benzopyrol (Indol) Một số acid amin chứa khung indol
c.Nhóm Thiophen
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 65/76
65
- Tổng hợ p
- Tính chất hóa học: tương tự có phản ứng thế ái điện tử, phản ứng cộng hợ p,
- Dẫn xuất của thiopheno Benzothiophen (Thionaphthen)
Thiophen, Furan, Pyrrol có thể chuyển hóa lẫn nhau:
5.2.2. Hợ p chất dị vòng 5 cạnh nhiều dị tố
a.Nhóm oxazol (O, N)
- Tổng hợ p: có nhiều cách
- Tính chất: oxazol thể hiện tính thơm yếu, thể hiện tính chất dien tham gia phảnứng cộng hợ p
- Ứ ng dụng tổng hợ p dẫn xuất của pyridine như vitamin B6
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 66/76
66
b.Nhóm thiazol (S, N)
- Tổng hợ p
- Ứ ng dụng Nhân thiazol có trong hợ p chất tự nhiên như penicillin, vitamin B, beta-lactam
c.Nhóm imidazole (1,3)
- Tổng hợ p
- Một số dượ c phẩm có vòng imidazole như 2-nitroimidazol, metronitrazol, bifonazol, clotrimazol
-
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 67/76
67
d.Nhóm pyrazol (1,2)
- Tổng hợ p
5.3. Hợ p chất dị vòng 6 cạnh một dị tố và hai dị tố
5.3.1. Hợ p chất dị vòng 6 cạnh một dị tố
a.Pyridin
- Tổng hợ p:
Pyridin có trong nhựa than đá. Khi chưng cất than đá thu đượ c hỗn hợ p pyridine,metylpyridin (picolin), dimetylpyridin (lutidin), trimetylpyridin (colidin).
- Tính chấtChất lỏng không màu, mùi hôi đặc trưng Tính chất hóa học tương tự nitrobenzen
+ Phản ứng thế ái điện tử: kém hơn benzene, ưu tiên thế vào vị trí 3,5 + Phản ứng thế ái nhân: ưu tiên vào các vị trí 2,4,6+ Phản ứng oxy hóa
+ Phản ứng khử
+ Tính bazơ
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 68/76
68
- Một số hợ p chất chứ a dị vòng pyridineo Picolin: metylpyridin
Dễ bị oxy hóa thành acid pyridine carboxylicCác amid, hay hydrazid của acid này đượ c ứng dụng nhiều trong dượ c
phẩm như:
o Quinolin: benzopyridin o Isoquinolin o Acridin: dibenzopyridin
Các hợ p chất 3,6-nitroacridin hay 9-nitroacridin có tác dụng kháng
khuẩn
b. Pyran
Pyran không tồn tại dạng tự do. Khung pyran chỉ tồn tại trong hợ p chất, thườ ng gặ pnhư pyron hay cromon
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 69/76
69
Muối pyrilium thườ ng gặ p dạng benzopyrilium có trong cấu tạo của chất màu thực vậtcyanin
Khung coumarin có trong cấu tạo của hợ p chất varfarin có tác dụng chống đông máu
Trong các hợ p chất flavonoid có chứa vòng γ-cromon
5.3.2. Hợ p chất dị vòng 6 cạnh 2 dị tố
5.3.2.1. Hai dị tố là N
a. Pyridazin
- Tổng hợ p:
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 70/76
70
Ngưng tụ hydrazine vớ i hợ p chất 1,4-dicarbonyl
- Tính chất: Pyridazin là chất lỏng. Có tính bazo yếu. Phản ứng thế ái điện tử và phảnứng thế ái nhân xảy ra yếu. Vòng bị phá vỡ khi tác dụng vớ i chất oxy hóa mạnh- Hợ p chất chứa vòng pyridazin
o Phtalazin: benzo[d]pyridazin
b. Pyrimidin
- Tổng hợ p:
Ngưng tụ urê hoặc thiourê vớ i hợ p chất 1,3-dicarbonyl
Từ acid barbituric
- Tính chất:
Pyrimidin nóng chảy ở 22,5oC, sôi ở 124oC.
Tính bazơ yếu hơn pyridazin và pyridine.
Phản ứng thế ái điện tử xảy ra khó khăn, ưu tiên ở vị trí 5
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 71/76
71
Phản ứng thế ái nhân xảy ra dễ hơn ở vị trí 2,4 (chủ yếu là 4)
- Các dẫn xuất của pyrimidin
Nhiều dạng thuốc có chứa vòng pyrimidin
Vitamin B1 (thiamin)
Acid barbituric
Khung acid barbituric là dẫn xuất của một số dượ c phẩm như: Veronal và Luminal làcác thuốc gây ngủ
Quinazolin, quinazolon:
Một số chất hữu cơ thuộc dãy quinazolon-4 có tác dụng gây ngủ như metaqualon
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 72/76
72
c.Pyrazin
- Tổng hợ p
Tự ngưng tụ α-aminoceton
Ngưng tụ giữa hợ p chất 1,2-diamino vớ i 1,2-dicarbonyl
- Tính chất
Tính bazơ yếu hơn pyrimidin và pyridine
Phản ứng thế ái điện tử xảy ra r ất chậm. Phản ứng thế ái nhân xảy ra nhanh hơn
Phản ứng cộng hợ p vớ i hydro tạo piperazin (là thuốc tr ị giun)
5.3.2.2. Hai dị tố là N và S
Dẫn chất quan tr ọng là phenothiazine hay dibenzo-p-thiazin
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 73/76
73
Phenothiazin là khung của một loạt phẩm nhuôm, trong đó có xanh metylen
Dãy hợ p chất phenothiazine có nhân amino alkyl hóa ở vị trí 10 và nhóm thế ở vị trí 2thườ ng có tác dụng giảm áp trên hệ thần kinh trung ương, dùng làm thuốc an thần, khánghistamine, chống nôn
5.3.2.3. Hai dị tố là N và O
Dẫn chất quan tr ọng là phenoxazin
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 74/76
74
Ứ ng dụng: Xanthommatin (chất màu trong nấm, địa y, bươm bướ m), actinomycin cónhiều trong chủng Streptomyces: tác nhân ngưng bào trong trị liệu ung thư
5.2.3.4. Hai dị tố là O
5.4. HỢ P CHẤT DỊ VÒNG 7 CẠNH VÀ DỊ VÒNG NGƯNG TỤ
5.4.1. Dị vòng 1 dị tố
5.4.2 Dị vòng 2 dị tố
Dẫn xuất của hệ thống 1,4-diazepin là quan tr ọng vì có nhiều chất thuộc loại này làthuốc chữa bệnh.
Nhóm benzodiazepine là thành phần trong các loại thuốc ngủ
Tổng hợ p:
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 75/76
75
5.4.3. Dị vòng ngưng tụ
Purin: Imidazo[4,5-d]pyrimidin
Purin là khung cơ bản trong nhiều hợ p chất thiên nhiên có trong động vật và thực vậtnhư acid uric, xanthin, hypoxanthin và adenine
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM
WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON
8/11/2019 HÓA HỮU CƠ (DÀNH CHO CAO ĐẲNG DƯỢC)
http://slidepdf.com/reader/full/hoa-huu-co-danh-cho-cao-dng-duoc 76/76
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Lê Ngọc Thạch, Hóa hữu cơ , NXB ĐH Quốc gia Tp.HCM, 2001
Nguyễn Ngọc Sương, Cơ sở lý thuyết Hóa hữu cơ , NXB ĐH Quốc gia Tp.HCM, 1997
Trương Thế K ỷ (chủ biên), Hóa hữu cơ (Hợ p chất hữu cơ đơn chức và đa chức) tậ p 1 vàtậ p 2, (Sách dùng đào tạo dược sĩ Đại học), NXB Y học – HN, 2006
Nguyễn Minh Thảo, Hóa học các hợ p chất dị vòng, NXB Giáo dục – HN, 2004
WWW D YKEMQUYNHON UCOZ COM
WWW.DAYKEMQUYNHON.COM