HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN ĐO ĐẾM VÀ BÁO CÁO …vietnam-redd.org/Upload/CMS/Content/REDD projects/JICA...• Tài liệu tập huấn VI – Kiểm soát, đảm bảo chất

HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN ĐO ĐẾM VÀ BÁO CÁO DIỄN BIẾN RỪNG

TDDBR

i

Lời nói đầu

Tài liệu Hướng dẫn thực hiện này giới thiệu tổng quát quy trình đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

(ĐĐ&BCDBR). Để hiểu được tổng quát về Hệ thống TDDBR cấp tỉnh, người đọc cần tham khảo

Sổ tay vận hành Hệ thống TDDBR và, để biết thêm các chi tiết trong từng hợp phần của Hệ thống

TDDBR, người đọc cần tham khảo các Hướng dẫn thực hiện, Cẩm nang thao tác, tài liệu tập huấn

khác được trình bày trong Hình 1 sau đây.

• Tài liệu tập huấn I – Tập huấn các TTTR

• Tài liệu tập huấn II – Tập huấn đo đếm và báo cáo DBR

• Tài liệu tập huấn III – Video hướng dẫn thao tác CSDL cho các Hạt Kiểm lâm

• Tài liệu tập huấn IV – Video hướng dẫn thao tác CSDL cho Chi cục Kiểm lâm

• Tài liệu tập huấn V – Kiểm soát, đảm bảo chất lượng bằng ảnh vệ tinh

• Tài liệu tập huấn VI – Kiểm soát, đảm bảo chất lượng bằng ô mẫu ngẫu nhiên

Các sách hướng dẫn

Các tài liệu tập huấn

Hướng dẫn Thực hiện đo đếm

và báo cáo diễn biến rừng

Hướng dẫn Quản lý cơ sở dữ

liệu (cho Hạt Kiểm lâm)

Hướng dẫn Thực hiện tuần tra

rừng cấp bản

Hướng dẫn dành cho người

Quản trị Hệ thống TDDBR

Hướng dẫn Quản lý cơ sở dữ

liệu (cho Chi cục Kiểm lâm)

Cẩm nang thao tác Ứng dụng trên

máy tính bảng

Cẩm nang thao tác CSDL diễn

biến rừng (cho Hạt Kiểm lâm)

Cẩm nang thao tác CSDL diễn

biến rừng (cho Chi cục Kiểm lâm)

Cẩm nang thao tác Kiểm soát, đảm

bảo chất lượng (xác minh bằng ô

mẫu ngẫu nhiên)

Cẩm nang thao tác Kiểm soát, đảm

bảo chất lượng (xác minh bằng ảnh

vệ tinh)

Các cẩm nang thao tác

Hình 1. Cấu trúc các tài liệu hướng dẫn được xây dựng để vận hành Hệ thống TDDBR cấp tỉnh

ii

Các từ viết tắt

BQL Ban quản lý

BQLR Ban quản lý rừng

CCKL Chi cục Kiểm lâm

CCLN Chi cục Lâm nghiệp

CSDL Cơ sở dữ liệu

DBR Diễn biến rừng

ĐĐ&BCDBR Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

GPS Hệ thống định vị toàn cầu

JICA Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản

KS/ĐBCL Kiểm soát, đảm bảo chất lượng

LLVT Lực lượng vũ trang

NN Nông nghiệp

NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

SUSFORM-NOW Dự án Quản lý bền vững rừng vùng đầu nguồn Tây Bắc

TCT Tổ chuyên trách thực hiện Hệ thống TDDBR cấp tỉnh

TDDBR Theo dõi diễn biến rừng

TTTR Tổ tuần tra rừng cấp thôn bản

UBND Ủy ban nhân dân

iii

Mục lục

1. Tổng quan về Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng ................................................................... 1

2. Quy trình công việc chung ........................................................................................................ 2

3. Chuẩn bị khảo sát ..................................................................................................................... 2

3.1. Chuẩn bị chung ................................................................................................................. 2

3.2. Nhận và phân tích báo cáo từ các TTTR .......................................................................... 4

3.3. Chuẩn bị trang thiết bị cho khảo sát thực địa ................................................................... 4

3.4. Chuẩn bị phần mềm cho khảo sát thực địa ...................................................................... 4

4. Thực hiện khảo sát ................................................................................................................... 5

4.1. Tiếp cận điểm cần khảo sát .............................................................................................. 5

4.2. Đo đếm diễn biến rừng bằng máy tính bảng .................................................................... 5

4.3. Lưu trữ dữ liệu vào cơ sở dữ liệu ..................................................................................... 6

4.4. Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng bổ sung theo yêu cầu ............................................... 6

Phụ lục 1. Mẫu biểu báo cáo của TTTR ........................................................................................ 7

Phụ lục 2. Mục lục Cẩm nang thao tác phần mềm ĐĐ&BCDBR trên máy tính bảng................... 8

1

1. Tổng quan về Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng là những hoạt động then chốt của Hệ thống TDDBR cấp tỉnh.

Các báo cáo tháng từ các tổ tuần tra rừng cấp bản (TTTR) là căn cứ cho hoạt động này. Khi các

điểm biến động được các TTTR phát hiện và báo cáo, kiểm lâm địa bàn phải tiếp cận điểm biến

động đó và đo đếm diện tích biến động, thu thập số liệu thực địa bằng máy tính bảng. Sau khi thu

thập đủ số liệu thực địa (bao gồm số liệu không gian, số liệu ảnh chụp thực địa và số liệu thuộc

tính), kiểm lâm địa bàn phải gửi số liệu đã thu thập lên máy chủ cơ sở dữ liệu. Hoạt động này

được thực hiện trong giai đoạn từ tháng Hai sau khi cấp tỉnh đã lập xong số liệu bản đồ nền. Do

cấp tỉnh phải hoàn thành báo cáo năm để nộp lên Cục Kiểm lâm vào tháng Mười hai hàng năm,

do đó hoạt động thu thập số liệu thực địa phải được hoàn thành vào cuối tháng Mười một.

Bảng 1. Tóm tắt các hoạt động đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

Tên hoạt động Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

Đơn vị thực hiện Kiểm lâm địa bàn (hoặc những đơn vị được giao rừng)

Số nhân sự Mỗi xã 1 đến 2 người

Tần suất thực hiện Mỗi tháng một lần (vài ngày) tuỳ thuộc vào mức độ biến động

Nội dung hoạt động Tập huấn cho các kiểm lâm địa bàn về đo đếm và báo cáo diễn biến

rừng (bao gồm sử dụng máy tính bảng).

Nhận báo cáo từ các TTTR.

Thực hiện khảo sát thực địa, đo đếm diện tích biến động.

Lưu số liệu thu thập được lên cơ sở dữ liệu.

Thực hiện khảo sát, đo đếm và báo cáo bổ sung theo yêu cầu của

CCKL.

Reference manuals

Hướng dẫn thực hiện đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

Cẩm nang thao tác Ứng dụng trên máy tính bảng

Tài liệu tập huấn II – Tập huấn đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

Hình 2. Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng trong cơ cấu chung của Hệ thống TDDBR cấp tỉnh

2

2. Quy trình công việc chung

Quy trình thực hiện đo đếm và báo cáo diễn biến rừng hàng năm được trình bày trong Hình 3.

Dự họp TCT đầu năm

Tham dự tập huấn

Tháng 1

Tháng 2

FRの年間スケジュール

Nhận và thực hiện yêu

cầu khảo sát, đo đếm

và báo cáo bổ sung

Nhận thông tin biến

động rừng từ các bản

Tiến hành đo đếm thực

địa và báo cáo lên cơ

sở dữ liệu

Lặp lại

Họp TCT kiểm tra tiến

độ

Họp TCT tổng kết

Tháng 5

Tháng 12

Họp TCT kiểm tra tiến

độTháng 9

Hình 3. Lịch hoạt động chung hàng năm về đo đếm và báo cáo diễn biến rừng

Cần chú ý đến việc theo dõi và thực hiện từng hoạt động được nêu chi tiết như dưới đây.

3. Chuẩn bị khảo sát

3.1. Chuẩn bị chung

Trước khi thực hiện đo đếm và báo cáo diễn biến rừng, các kiểm lâm địa bàn (hoặc người được

giao thực hiện nhiệm vụ này) phải chuẩn bị các điểm sau:

Tham dự các cuộc họp Tổ chuyên trách (TCT)

Các kiểm lâm địa bàn phải tham dự các cuộc họp TCT. Cuộc họp đầu năm là đặc biệt quan

trọng đối với các kiểm lâm địa bàn để họ nắm rõ được kế hoạch và phương hướng thực hiện

hệ thống TDDBR trong năm. Các kiểm lâm địa bàn cần phải nắm được các thay đổi (nếu có)

trong phương pháp thực hiện ĐĐ&BCDBR bởi các thay đổi đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến

công việc của họ.

3

Tham dự các lớp tập huấn về ĐĐ&BCDBR

Các kiểm lâm địa bàn cũng cần tham dự đầy đủ ít nhất một lớp tập huấn về ĐĐ&BCDBR do

CCKL tổ chức. Những người đã từng tham dự tập huấn cũng nên thường xuyên tham dự tiếp

các lớp tập huấn bổ túc để ôn lại kiến thức và kỹ năng đã có.

Phối hợp với các TTTR và Uỷ ban nhân dân (UBND) xã

Ở những địa bàn rừng được giao cho các cộng đồng, hầu như bản nào cũng thành lập một

TTTR. Các kiểm lâm địa bàn cần phải tổ chức các cuộc họp chuẩn bị và tập huấn cho các

thành viên TTTR về cách thức tuần tra rừng trên địa bàn bản, báo cáo hàng tháng cho kiểm

lâm địa bàn, và những vấn đề cần thiết khác có liên quan đến sự hợp tác giữa kiểm lâm địa

bàn và các TTTR. Hãy ghi nhớ rằng việc nâng cao năng lực cho các TTTR là một nhiệm vụ

quan trọng nhằm thu thập được các báo cáo diễn biến rừng có giá trị từ các TTTR (tham

khảo tài liệu Hướng dẫn thực hiện Tuần tra rừng cấp bản để biết thêm về các hoạt động trong

tuần tra rừng cấp bản).

Ở những địa bàn rừng được các UBND xã quản lý (chưa được giao cho ai), kiểm lâm địa bàn

cần phải hợp tác chặt chẽ với UBND xã trong việc thực hiện các hoạt động đo đếm và báo

cáo diễn biến rừng (trường hợp UBND xã quyết định giao nhiệm vụ theo dõi diễn biến rừng

cho các thôn bản, thì quy trình sẽ tương tự như đã trình bày ở đoạn trên).

HỘP 1: Tổ tuần tra rừng cấp bản (TTTR) là gì?

Như tên gọi, TTTR là một nhóm những người dân được huy động để tuần tra rừng trên địa bàn

thôn bản. Thông thường, tổ này bao gồm 8 – 10 người tùy thuộc vào lực lượng cần thiết và sẵn

sàng tuần tra rừng. TTTR thường xuyên tuần tra các diện tích rừng trong phạm vi ranh giới của

thôn bản, thường là một đến hai lần trong tháng và báo cáo hàng tháng cho kiểm lâm địa bàn.

Các thành viên TTTR được lựa chọn theo từng thôn bản và được chấp thuận bởi UBND xã. Họ

cũng được tập huấn về các kỹ năng tuần tra rừng cơ bản như kỹ năng đọc bản đồ và được trang

bị bản đồ, các công cụ cần thiết khác để tuần tra rừng.

Báo cáo của TTTR là một báo cáo đơn giản, không bao gồm số liệu đo đếm diện tích biến động.

Báo cáo này được sử dụng như là một khởi điểm cho các hoạt động tiếp theo (đo đếm và báo

cáo) của kiểm lâm địa bàn. Nếu diện tích biến động thuộc diện tích rừng được giao cho tổ chức, ví

dụ như ban quản lý rừng, thì chủ rừng có trách nhiệm thực hiện đo đếm và báo cáo.

Trong khi đó, hệ thống báo cáo diễn biến rừng của Cục Kiểm lâm nêu rõ, các chủ rừng phải báo

cáo các diễn biến rừng đến cơ quan quản lý phù hợp. Nếu rừng được giao cho các ban quản lý

rừng hoặc các công ty thì các tổ chức này sẽ trực tiếp thực hiện công tác tuần tra, đo đếm và báo

cáo trực tiếp đến cơ quan cấp tỉnh. Nói cách khác, không phải là mô hình các TTTR luôn được áp

dụng, và mô hình này cần được xây dựng tùy theo điều kiện và sự cần thiết ở mỗi địa phương.

4

3.2. Nhận và phân tích báo cáo từ các TTTR

Khi nhận được các báo cáo tháng về diễn biến rừng từ các TTTR (xem báo cáo mẫu ở Phụ lục 1),

kiểm lâm địa bàn sẽ kiểm tra vị trí của các điểm có biến động trước khi tiến hành khảo sát thực địa.

Trong quá trình này, kiểm lâm địa bàn có thể cần tham khảo mã lô rừng (mã lô rừng được xác

định khi lập bản đồ tuần tra rừng) hoặc tên địa phương để xác định vị trí của điểm có biến động

rừng theo báo cáo. Trường hợp kiểm lâm địa bàn vẫn không thể xác định được vị trí, họ có thể

cần phải liên hệ với người báo cáo để có thêm thông tin. Sau khi đã xác định được vị trí điểm biến

động, kiểm lâm địa bàn cần chuẩn bị kế hoạch khảo sát thực địa, dựa trên số điểm cần kiểm tra, vị

trí, phạm vi biến động, khả năng tiếp cận cũng như các yếu tố khác có liên quan.

3.3. Chuẩn bị trang thiết bị cho khảo sát thực địa

Kiểm lâm địa bàn cũng cần phải chuẩn bị một bộ dụng cụ và trang thiết bị cho khảo sát thực địa.

Đặc biệt, trước khi bắt đầu đi thực địa, kiểm lâm địa bàn phải kiểm tra máy tính bảng và phần

mềm (xem mục sau để biết thêm thông tin) có hoạt động tốt hay không. Hãy chắc chắn là máy tính

bảng đã được sạc đầy pin.

3.4. Chuẩn bị phần mềm cho khảo sát thực địa

Phần mềm máy tính bảng cho ĐĐ&BCDBR được thiết kế và phát triển riêng nhằm hỗ trợ việc đo

đếm và báo cáo diễn biến rừng ngoài thực địa của kiểm lâm địa bàn. Với phần mềm này, các

chức năng sau đây được tích hợp vào một máy tính bảng:

Bộ nhận tín hiệu định vị toàn cầu (GPS)

Máy ảnh tích hợp GPS

La bàn

Bản đồ nền

Phiếu thực địa (biểu báo cáo diễn biến rừng của kiểm lâm địa bàn)

Về mặt lý thuyết, phần mềm này có thể chạy trên bất kỳ thiết bị (điện thoại thông minh, máy tính

bảng) thuộc bất kỳ hãng sản xuất nào có sử dụng hệ điều hành Android phiên bản 4.0 trở lên. Tuy

nhiên, để sử dụng được hết các chức năng của phần mềm, các thiết bị dùng để chạy ứng dụng

này phải đáp ứng được cấu hình sau:

Hệ điều hành Android (phiên bản 4.0 trở lên).

Độ lớn màn hình: 5 inches trở lên;

Có ống kính chụp ảnh phía sau máy;

Có cảm biến GPS. Lưu ý: Một số dòng máy tính bảng hoặc điện thoại thông minh chạy

Android chỉ có A-GPS (hỗ trợ GPS), chức năng này không phù hợp với phần mềm;

Có cảm biến la bàn số (True North hoặc Magnetic North);

Có khả năng kết nối Internet không dây (WiFi).

Trong vận hành thí điểm ở tỉnh Điện Biên, máy tính bảng loại “ASUS FonePad 7 (FE375CXG)” đã

được sử dụng. Tài liệu cẩm nang vận hành phần mềm máy tính bảng được xây dựng trên môi

trường thiết bị máy tính bảng này.

5

4. Thực hiện khảo sát

Khi tất cả các công việc chuẩn bị bao gồm lên kế hoạch, tập huấn, chuẩn bị trang thiết bị và phần

mềm đã hoàn tất, kiểm lâm địa bàn có thể bắt đầu khảo sát thực địa (đo đếm và báo cáo diễn biến

rừng). Các mục nhỏ dưới đây trình bày tổng quát về các bước chính trong khảo sát thực địa. Để

biết thêm về cách thức vận hành phần mềm, người đọc cần tham khảo tài liệu Cẩm nang Vận

hành Phần mềm Máy tính bảng trong Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng.

4.1. Tiếp cận điểm cần khảo sát

Kiểm lâm địa bàn nên chọn phương tiện giao thông phù hợp và đi cùng người dân địa phương.

Kiểm lâm địa bàn nên sắp xếp sao cho việc tiếp cận đến điểm cần khảo sát là thuận tiện nhất.

Kiểm lâm địa bàn cũng có thể sử dụng chức năng dẫn đường trong phần mềm máy tính bảng để

thuận lợi hơn trong quá trình tiếp cận điểm có biến động theo báo cáo.

4.2. Đo đếm diễn biến rừng bằng máy tính bảng

Khi đã tiếp cận được điểm biến động rừng theo báo cáo, kiểm lâm địa bàn sẽ thu thập các số liệu

cần thiết bằng máy tính bảng. Việc khảo sát bắt đầu bằng đo đếm diện tích biến động, chụp ảnh

(có gán thông tin địa lý) thực địa để làm bằng chứng khảo sát. Khi đã hoàn thành việc đo đếm diện

tích và chụp ảnh, kiểm lâm địa bàn cần điền các thông tin vào phiếu thực địa trong máy tính bảng.

Hình 4. Ảnh chụp màn hình từ phần mềm ĐĐ&BCDBR trên máy tính bảng

6

4.3. Lưu trữ dữ liệu vào cơ sở dữ liệu

Khi đã hoàn thành chuyến khảo sát, kiểm lâm địa bàn cần chuyển/lưu số liệu thực địa đã thu thập

lên cơ sở dữ liệu theo dõi diễn biến rừng của tỉnh thông qua internet. Để biết thêm chi tiết, vui lòng

đọc Cẩm nang Vận hành Phần mềm Máy tính bảng trong Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng (xem

mục lục tài liệu này trong Phụ lục 3).

4.4. Đo đếm và báo cáo diễn biến rừng bổ sung theo yêu cầu

Khi nhận được các báo cáo về diễn biến rừng (bao gồm cả số liệu khảo sát), Hạt kiểm lâm và

CCKL sẽ kiểm tra và phê duyệt số liệu. Đặc biệt, CCKL sẽ thực hiện việc xác minh tất cả các số

liệu đã báo cáo bằng cách dùng số liệu vệ tinh để xác định các điểm có thể có biến động nhưng

chưa báo cáo (quy trình KS/ĐBCL). Khi phát hiện được các điểm có thể có biến động nhưng chưa

báo cáo, CCKL sẽ yêu cầu kiểm lâm địa bàn thực hiện việc đo đếm và báo cáo bổ sung các điểm

này. Khi được yêu cầu khảo sát bổ sung, kiểm lâm địa bàn tiến hành các bước khảo sát giống

như đã được trình bày ở trên.

Hình 5. Một số hình ảnh đo đếm và báo cáo diễn biến rừng của kiểm lâm địa bàn

7

Phụ lục 1. Mẫu biểu báo cáo của TTTR

CÁCH GHI PHIẾU BÁO CÁO

Các TTTR cần ghi vào mẫu báo cáo các thông tin sau:

Ngày tuần tra: Ghi ngày tháng TTTR thực hiện việc tuần tra

Số hiệu lô rừng: Số hiệu lô rừng trên bản đồ ảnh vệ tinh

Vị trí điểm tuần tra: Ghi tên địa phương của khu rừng, núi, đồi, dông, khe hoặc các tên

khác để dễ dàng nhận biết vị trí

Nguyên nhân mất rừng: Cháy rừng, sâu bệnh hại rừng, lấn chiếm đất rừng (v.d. canh tác

nương rẫy), khai thác trái phép, các tác động khác

Nguyên nhân tăng rừng: Trồng rừng hoặc khoanh nuôi tái sinh rừng

Biện pháp ngăn chặn: Các hành động đã thực hiện nhằm chấm dứt biến động (giảm).

Do ai gây ra: Tên của (nhóm) người gây ra biến động

Tên người phát hiện Tên của người đã phát hiện ra biến động và báo cho TTTR hoặc

trưởng bản

Ghi chú: Các thông tin khác có thể giúp kiểm lâm địa bàn để kiểm tra

8

Phụ lục 2. Mục lục Cẩm nang thao tác phần mềm ĐĐ&BCDBR trên máy tính bảng

9

Lời kết

Tài liệu này là một trong nhiều thành quả của Dự án hợp tác kỹ thuật quản lý rừng bền

vững vùng đầu nguồn Tây Bắc (Dự án SUSFORM-NOW) do Cơ quan Hợp tác Quốc tế

Nhật Bản (JICA) tài trợ.

Dự án đã và đang được thực hiện từ tháng 08 năm 2010 đến tháng 08 năm 2015 bởi

các bên gồm Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Bộ NN&PTNT), Sở NN&PTNT

tỉnh Điện Biên và UBND tỉnh Điện Biên.

Để biết thêm thông tin về Dự án, vui lòng liên hệ:

Văn phòng JICA Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 11 toà nhà CornerStone, 16 Phan Chu Trinh, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam

Điện thoại: 04-3831-5005