1. Przebieg i postanowienia konferencji jataskiej.1)
PrzebiegKonferencja obya si w paacu Potockich w Liwadii lecej pod
Jat na Krymie w dniach od 4 do 11 lutego 1945 w Jacie na Krymie.
Wzili w niej udzia: Jzef Stalin, Winston Churchill oraz Franklin
Delano Roosevelt.2) Postanowienia (z wykadu):Deklaracja o
Wyzwolonej Europieo Udzielenie pomocy wyzwolonym narodom byych
satelitw Niemieco Prawo wszystkich narodw do swobodnego wyboru
formy rzdwPodzia Niemiec na 4 strefy okupacyjne po bezwarunkowej
kapitulacji NiemiecPowoano Sojusznicz Rad Kontroli w Berlinie z
naczelnych dowdcw 4 mocarstwReparacje wojenne 20mld dolarw z czego
10 mld dla ZSRRZlikwidowanie niemieckiego sztabu generalnego,
zniszczenie urzdze wojskowych i ukaranie zbrodniarzy
niemieckichUtworzenie w Polsce i Jugosawii rzdw narodowych z
udziaem rzdw lewicowych, emigracyjnych i uznanych osobistoci oraz
przeprowadzenie wolnych wyborwPrzesunicie granic Polski na zachd
kosztem Niemiec i ustalenie granicy na wschodniej na linii Curzona
z odchyleniem 5-8 km na korzy PolskiZwoa na 25 kwietnia 1945
konferencj zaoycielsk ONZ do San FranciscoPrzystpienie ZSSS do
wojny z Japoni na 2-3 miesicy po zakoczeniu wojny w Europie3)
Komentarze (z wykadu)o Pierwotnie Stalin nie mia zamiaru wcza
sowieckiej strefy okupacyjnej Niemiec do swoich stref wpyww. Nie
byo to paradoksalnie korzystne. Korzystniejsze byoby utrzymanie
integralnoci Niemiec wraz z jej cakowit neutralnoci, co otwierao
drog do dalszej ekspansji. Niemcy widzia jako bram ekspansji.o
Postanowienia z Konferencji Wielkiej Trjki miay suy celowi
przygotowaniu konferencji pokojowej wraz z podpisaniem pokojuo
Ostatnim najwikszym sukcesem Roosevelta byy ostatnie dwa punkty
postanowie. Za te dwa punkty Roosevelt by w stanie odda wiele.
2.Przebieg i postanowienia konferencji poczdamskiejData i
miejsce: Poczdam 17 lipca-2 sierpnia 1945r.Uczestnicy: Stany
Zjednoczone- prezydent Harry TrumanWielka Brytania- premier Winston
Churchill, po przegranych wyborach przez ChurchillaClement
AttleeZSSR- Jzef Stalin
Cel: Suya wypracowaniu wsplnego stanowiska w prowadzonych
dziaaniach oraz omwieniuzmian jakie miay nastpi po zakoczeniu
wojny
1. W zamian za przesunicie polskiej granicy wschodniej zgodnie z
ustaleniami konferencji jataskiej oraz ustpstwa radzieckie w
kwestii reparacji wojennych USA i Wielka Brytania zgodziy si na
oddanie pod zarzd pastwa polskiego byych terytoriw niemieckich
lecych na wschd od linii Odry i Nysy uyckiej oraz byego Wolnego
Miasta Gdask i poudniowo-zachodniej czci Prus Wschodnich bez
Krlewca i obszaru przylegego. Pozostaa cz PrusWschodnich z Krlewcem
zostaa przekazana ZSRR (ostateczne okrelenie polskiej granicy
zachodniej oraz zmian granicznych w Prusach Wschodnich zostao
odroczone do przyszej regulacji pokojowej).
ZSRR zrezygnowa z uzgodnie podjtych w Jacie w sprawie
bezwzgldnych kwot reparacji i godzi si na ich procentowe okrelenie.
Zrzeka si rwnie reparacji z biecej produkcji przemysu niemieckiego.
Roszczenia Moskwy miay zosta pokryte z demontau urzdze
produkcyjnych w radzieckiej strefie okupacyjnej oraz z niemieckich
aktyww zagranicznych w Finlandii, Rumunii, Bugarii, na Wgrzech i we
wschodniej Austrii.
Roszczenia USA i Wielkiej Brytanii miay by pokryte przez demonta
urzdze produkcyjnych w ich strefach okupacyjnych oraz przez
niemieckie aktywa zagraniczne w pozostaych krajach wiata i w
zachodnich strefach okupacyjnych Austrii.
ZSRR mia otrzyma 10% reparacji przypadajcych na zachodnie strefy
okupacyjne w Niemczech i dalsze 15% reparacji w zamian za dostawy
ywnoci i surowcw ze swojej strefy.
Polskie roszczenia miay by pokryte z puli ZSRR. Roszczenia
pozostaych pastw uprawnionych do odszkodowa miay by pokryte z puli
mocarstw anglosaskich.
Podjto decyzje o przymusowym wysiedleniu ludnoci niemieckiej z
Polski, Czechosowacji i Wgier . Najwiksze znaczenie postanowienie
to miao na terenach przyznanych Polsce. Poniewa wysiedlenia byy
przymusowe i zalegalizowane przez USA, Wielk Brytani i ZSRR, a
pniej realizowane z pomoc Londynu i Moskwy, oznaczay faktyczne
uznanie linii Odry i Nysy uyckiej jako polskiej granicy zachodniej,
mimo odroczenia ostatecznegojej okrelenia do czasu regulacji
pokojowej
W stosunku do powojennych Niemiec przyjto zasad ,,cztery d
demilitaryzacja, dekartelizacja, denazyfikacja i
demokratyzacjaDemilitaryzacja- likwidacja niemieckiego przemysu
zbrojeniowegoDekartelizacja -likwidacja porozumie monopolistycznych
w gospodarce niemieckiej Denazyfikacja-miaa ukaranie zbrodniarzy
wojennych likwidacja partii oraz organizacji
nazistowskichDemokratyzacja- zniesienie ustawodawstwa
narodowo-socjalistycznego
Postanowiono nie powoywa centralnego rzdu niemieckiego. Nie
okrelono rwnie ,w jaki sposb naleaoby utworzy w przyszoci taki rzd,
by mg przej i podpisa warunki przyszej regulacji pokojowej.
Poziom stopy yciowej w Niemczech nie mg przekracza poziomu stopy
yciowej w krajach ociennych, ktre najbardziej ucierpiay z powodu
okupacji hitlerowskiej.
Podzia niemieckiej floty wojennej oraz handlowej midzy trzy
wielkie mocarstwa
Strony uchwaliy ewakuacj wojsk radzieckich z pnocnej, a
brytyjskich z poudniowej czci Iranu, stacjonujcych tam od sierpnia
1941r. na podstawie porozumie sojuszniczych
Umidzynarodowiono Tanger i obszar przylegy
Uzgodniono, ze sprawa byych kolonii woskich zostanie
rozstrzygnita przy okazji opracowywania traktatu pokojowego z
Wochami.
W celu niezwocznego przygotowania traktatw pokojowych z Wochami,
Rumuni, Bugari, Wgrami i Finlandi, a w przyszoci take regulacji
pokojowej z Niemcami, postanowiono utworzy Rad Ministrw Spraw
Zagranicznych. W skad Rady wchodzili ministrowie spraw
zagranicznych USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii, Francji i Chin.
Potwierdzono postanowienia konferencji jataskiej w sprawie
Japonii
Wstpnie uzgodniono rwnie przebieg linii demarkacyjnej, majcej
oddziela wojska radzieckie i amerykaskie wyzwalajce Kore (wzdu 38
rwnolenika) oraz przebieg linii demarkacyjnej midzy chiskimi a
brytyjskimi siami zbrojnymi wyzwalajcymi Pwysep Indochiski (wzdu 16
rwnolenika)
Strony zgodziy si na rewizj konwencji zawartej w 1936r. w
Montreux, ktra gwarantowaa Turcji samodzieln kontrol cienin Bosfor
i Dardanele. Zalecay jednak przeprowadzenie takiej rewizji drog
dwustronnych rokowa midzy kadym z trzech mocarstw a Ankar.
3. Bilans zniszcze i strat ludnociowych w II wojnie wiatowej.II
wojna wiatowa bya najbardziej krwawym konfliktem zbrojnym w
historii. Uczestniczyo w niej 61 pastw, a walki odbyway si na 3
kontynentach: Europie, Azji i Afryce. Pod bro powoano ok. 110 mln
onierzy. Bilans zniszcze i strat osign nieznane dotd wielkoci.Cho
dokadne ustalenie liczby polegych nie jest moliwe, opierajc si
gwnie na danych brytyjskich i amerykaskich mona przyj, e bez
uwzgldnienia liczby zaginionych byo to ponad 55 mln ofiar (dla
porwnania 4x wicej ni w I wojnie wiatowej). Wzrs take udzia ludnoci
cywilnej wrd polegych.Najwicej cywilnych i wojskowych ofiar poniosy
kraje europejskie, wrd nich ZSRR (wedug danych radzieckich czne
straty ludnociowe tego kraju wyniosy okoo 16,8 mln osb w tym straty
wojskowe ok. 10 mln onierzy. czne straty pozostaych pastw
europejskich wyniosy 15 mln. Najbardziej bolenie dowiadczona bya
Polska ze strat ok. 6 mln osb (ok. 2 mln rdzennych Polakw, z czego
3 miliony to ydzi) liczc ofiary obu okupacji: radzieckiej i
niemieckiej. Procentowo udzia strat demograficznych w oglnej
liczbie ludnoci by w Polsce najwikszy na wiecie- 17%, co wicej do
koca wojny zostao wymordowanych lub zmaro w wyniku przeladowa ok.
4,9 mln ydw europejskich, w tym 2,7 mln ydw polskich.W czasie wojny
miliony osb rnej narodowoci zostao objtych deportacjami lub
przymusowymi przesiedleniami. Jedn z najwikszych grup ludnoci
deportowanej przez III Rzesz lub ZSRR do pracy przymusowej, obozw
koncentracyjnych, agrw i innych miejsc odosobnienia stanowili
obywatele polscy- ok. 5,9 mln. Celem deportacji bya praca
przymusowa traktowana, jako forma reparacji wojennych, przewidywana
w uchwaach jataskich, ale niepotwierdzona w uchwaach poczdamskich.
Przymusowe przesiedlenia z Polski, Czechosowacji, Wgier i Austrii,
oparte na uchwaach poczdamskich i uchwale sojuszniczej Rady
Kontroli (20.XI.1945) Objy w latach 1945-50 ok. 6,242 mln osb ( z
Polski- 3,092, Czechosowacji- 2,9, Wgier- 170 tys., Austrii- 80
tys.). W 1950 roku liczba ludnoci napywowej na Ziemiach Zachodnich
i Pnocnych wynosia ok. 5 mln osb w tyk 1,5 mln ludnoci reparowanej
z ZSRR. Przymusowe przesiedlenia ludnoci niemieckiej z tych ziem i
osiedlenia tam ludnoci polskiej byo najwikszym tego rodzaju
przedsiwziciem w historii Europy; przesiedlenia objy 73% ludnoci
niemieckiej, ale cznie- wliczajc ewakuacj i ucieczki- na terenach
tych, w obszarze ok. 103 km2 wymieniono wwczas ok. 87% ludnoci. W
latach 1944-45 wadze ZSRR w terytorium Polski internoway i wywiozy
do obozw w ZSRR 15-17 tys. osb zwizanych z AK i Polskim Pastwem
Podziemnym (oglna liczba innych europejskich grup narodowociowych
3,934 mln, najliczniejsza pozaeuropejska grupa- Japoczycy-
3,147mln).
czne wydatki wszystkich pastw przeznaczone na finansowanie wojny
wyniosy 1,166 biliona dolarw (USA-387 mln$, III Rzesza-272 mln$,
ZSRR- 192 mln$, W. Brytania- 120 mln$, Wochy 94 mld$, Japonia- 56
mld$). W wyniku bezporednich i porednich skutkw wojny drastycznie
obniya si produkcja rolna i przemysowa. W 1946r. dla pastw
europejskich bez ZSRR spada do ok. 75% produkcji z 1938 roku.
Wydatki wojenne pocigny za sob zaamanie finansw publicznych i rozwj
inflacji. Wielko dochodu narodowego przypadajca na 1 mieszkaca we
Francji zmniejszya si z 290$ (1938r) do 260$ (1946r), w Europie
Wschodniej bez ZSRR 120$ do 90$, w. Brytanii, Szwajcarii i krajach
skandynawskich wzrosa z 420$ do 580$.USA jako jedyne z pastw
uczestniczcych w wojnie zanotowao dodatni bilans ekonomiczny, cho
poniosy najwiksze wydatki na bezporednie prowadzenie wojny i
wspieranie sojusznikw- cznie 387mld dolarw. Nie poniosy jednak w
zasadzie adnych zniszcze. Dziki prowadzeniu dziaa wojennych poza
wasnym terytorium produkcja przemysowa USA w 1946r wzrosa do 153%
stanu przedwojennego, a w 1943 212%. Produkcja rolna wzrosa o 40%.
PKB na 1 mieszkaca z 550$ do 1260$ w 1946r. Bezporednio po II
wojnie wiatowej w USA zostao ulokowane ok. 75% kapitau oraz ok. 70%
zapasw zota wiata zachodniego.Bilans II wojny wiatowej by
najkorzystniejszy dla ZSRR. Oglny obszar zajty przez ZSRR wynis 678
tys. Km2 z 20 mln ludnoci. ZSRR utworzyo wasn stref wpyww obejmujc
w Europie Wschodniej: Polsk, Czechosowacj, Wgry, Rumuni, Bugari,
Albani i Jugosawi (do 1948r.) a pniej NRD, z kolei w Azji Mongoli i
Kore Pnocn. Po wojnie gospodarka radziecka bya jednak zrujnowana
przez dziaania militarne na frontach. Koniecznym staa si
reorganizacja przemysu zbrojeniowego i zmiana na przemys sucy
wzrostowi gospodarczemu (traktory, ciarwki itp.)Bilans II w w. by z
kolei niekorzystny dla pastw Osi i ich satelitw. Nawet pastwa bdce
w koalicji antyhitlerowskiej poniosy straty np. Polska, ktra
utracia cz swoich terytoriw (ok.20%).4. Wybuch ery atomowej w
polityce midzynarodowej.6 sierpnia o godzinie 2.45 rano za sterami
B-29 zasiad 29-letni pukownik Paul Tibbets, dowdca eskadry
dziesiciu Superfortec wchodzcych w skad 509. Grupy bombowcw. Jego
maszyna miaa tego ranka wykona lot bez precedensu w dziejach wiata.
W skad zaogi wchodzili take kpt. Robert Lewis (drugi pilot), kpt.
Theodore Dutch van Kirk (nawigator), mjr. Thomas Ferebee
(bombardier), por. Jacob Beser (odpowiedzialny za elektronik),
sier. Jospeh Stibork (operator radaru), sier. Richard Nelson
(operator radaru), sier. sztab. Wyatt Duzenbury (inynier lotu),
sier. sztab. Robert Caron (strzelec), kpt. William Deke Persons
(odpowiedzialny za bro pokadow), ppor. Morris Jeppson (ekspert od
uzbrojenia).Enola Gay nazwana imieniem matki Tibbetsa na pokad
zabraa tyko t jedn, specjaln bomb. Miaa dugo 4,2 metra, rednic 1,5
metra i waya 4090 kg, a wic niezbyt wiele dla kolosa zdolnego
udwign nawet do dziewiciu ton bomb. Wraz z Enol Gay do startu
przygotowyway si dwa inne bombowce B-29. Jeden, Great Artist, mia
na pokadzie aparatur badawcz i pomiarow, drugi nienazwany
naszpikowany by aparatami fotograficznymi i kamerami filmowymi.
Krtko po starcie, kiedy adunek bomby o wdzicznej nazwie Little boy
zosta uzbrojony przez kapitana Personsa, pukownik Tibbets powiedzia
do zaogi Uwaajcie co mwicie. Kade sowo przejdzie do historii.
Lecimy z pierwsz na wiecie bomb atomow.O 7.25, po blisko szeciu i p
godzinie lotu, bombowce zbliyy si do brzegw Japonii. Po
kilkudziesiciu minutach znalazy si nad celem Hiroszim. Na widok
wrogich samolotw w miecie rozlegy si syreny alarmowe, ale
mieszkacy, przyczajeni ju do amerykaskich maszyn nad gowami, nie
zareagowali na to. By to w duej mierze efekt planu przyzwyczajania
Japoczykw do cigej obecnoci B-29 na ich niebie poprzez czste loty
zwiadowcze pojedynczych maszyn nad Hiroszim. Po wielu takich
pozornie nieszkodliwych dla Japoczykw nalotach obrona
przeciwlotnicza oraz myliwce zrezygnoway nawet z atakowania B-29,
po prostu je ignorujc. Nikt zatem szczeglnie nie przejmowa si, gdy
nad centrum miasta przelatywaa samotna maszyna. O 8.15 bombardier
Ferebee zlokalizowa punkt orientacyjny: most Aioi na rzece Ota.
Punktualnie siedemnacie sekund pniej uruchomi mechanizm zwalniajcy.
Little Boy poszybowa w d, podczas gdy Enola Gay uwolniona od
czterech ton ciaru szybko wykonaa dugo wiczony manewr: skok do gry
i peen skrt, na ktrego wykonanie zaoga miaa niecae trzydzieci
sekund.O godzinie 8.16.02 Hiroszim dosiga zagada.
Na wysokoci 565 m nad miastem bomba eksplodowaa. Z olepiajcym
byskiem pojawia si ognista kula, ktra byskawicznie powikszya objto
w cigu sekundy jej rednica wynosia ju 280 metrw. Piekielna
temperatura sigajca 300 000 stopni Celsjusza stopia wszystko w
promieniu 300-400 m w tym take wszystkich ludzi, ktrzy si
znajdowali blisko centrum wybuchu. W odlegoci kilometra ciaa
ludzkie paliy si ywym ogniem. Nawet ci, ktrzy znajdowali si 3,5
kilometra od miejsca eksplozji, doznali dotkliwych oparze. Pniej
pojawia si fala uderzeniowa. Gnajc z prdkoci 800 do 1500 km/h,
zmiataa wszystko na swej drodze, zrwnujc z ziemi kady budynek w
promieniu dwch, trzech kilometrw. Trzynacie kilometrw kwadratowych
zabudowy po prostu znikno. Po pewnym czasie na konajce miasto spad
ciki, czarny, radioaktywny deszcz. Gigantyczny grzyb dymu i pyu
unis si na wysoko pitnastu kilometrw i by dugo widoczny jeszcze z
odlegoci szeciuset kilometrw od miejsca eksplozji.O mj Boe, co mymy
zrobili? wyszepta drugi pilot Enoli Gay. Bomba atomowa, ktra spada
na Hiroszim miaa si dwudziestu kiloton, a wic 20 000 ton trotylu. W
jednej chwili zabia 78 000 ludzi. Blisko 40 000 ludzi doznao cikich
ran. Najgorsze jednak byy pniejsze skutki atomowego uderzenia. W
cigu piciu lat na chorob popromienn zmaro w samej Hiroszimie okoo
wier miliona osb, w tym do grudnia 1945 roku okoo szedziesiciu
tysicy. Wielu ludzi, z trwaymi oparzeniami i mocno
napromieniowanych, zmaro jeszcze pniej. Wszyscy mieszkacy Hiroszimy
oraz Nagasaki, ktrzy zostali dotknici potwornymi skutkami wybuchu
bomb atomowych, nazwani zostali Hibakusha.wiat by wstrznity
przeraajc si broni atomowej. Jedna bomba poczynia ogromne
spustoszenia w sporym miecie i zabia dziesitki tysicy jego
mieszkacw. Taki efekt do tej pory udawao si osign dziki setkom
nalotw dywanowych i tysicom ton zrzuconych bomb. Japonia dowiedziaa
si w nocy z 6 na 7 sierpnia, jaki demon unicestwi Hiroszim.
Prezydent Truman zakomunikowa przez radio: Jest to bomba atomowa.
Opanowalimy elementarn energi wszechwiata.Moc, z ktrej Soce czerpie
swoj potg, zostaa rzucona przeciwko tym, ktrzy rozniecili wojn na
Dalekim Wschodzie. Co gorsza, Japonia nie miaa szans, by powstrzyma
Amerykanw przed zrzuceniem kolejnej bomby. Dzie po eksplozji nad
Hiroszim wybitny japoski profesor fizyki atomowej Yoshio Nishina,
zapytany przez generaa Kawabego ze sztabu generalnego o moliwo
obrony przed kolejnym atakiem atomowym, wyranie stwierdzi, e
jedynym sposobem niedopuszczenia do zagady kolejnego miasta jest
zestrzelenie kadej Superfortecy, ktra pojawi si na niebie nad
Krajem Kwitncej Wini. atwo powiedzie, ale wykona niezwykle trudno.
Japoskie lotnictwo w sierpniu 1945 roku nie przypominao ju
zwyciskiego lotnictwa sprzed czterech lat i byo cieniem samego
siebie. Japonia moga przeznaczy do obrony nieba zaledwie kilkaset
myliwcw nocnych i dziennych oraz niewielk liczb dzia
przeciwlotniczych. W dodatku B-29 nie atwo byo zniszczy, poniewa
posiaday konstrukcj bardzo wytrzyma i odporn na ostrza, mogy take
liczy na silne wsparcie ze strony Mustangw. Cesarstwo mogo wic
jedynie biernie czeka na to, by nad ziemi japosk soce wzeszo na
niebie po raz drugi. Jake trafna metafora...
Tymczasem Amerykanie szykowali si do kolejnego nalotu na jeden z
trzech pozostaych gwnych celw Kokur. Atak mia by przeprowadzony 11
sierpnia, ale z powodu prognoz meteorologicznych zapowiadajcych
pogorszenie pogody w tym dniu dniem zagady mia si sta 9 sierpnia. O
3.47 rano tego dnia z lotniska na Tinianie wystartowa Bocks Car
B-29 pilotowany przez majora Charlesa Sweeneya. Na pokadzie mia
drug bomb atomow, nazwan Fat Man, o wadze 4670 kilogramw, dugoci
3,65 metra i rednicy 1,52 metra. adunek Fat Mana zawiera pluton, a
Little Boya uran. Byo tak prawdopodobnie dlatego, i kierowano si
chci porwnania mocy niszczcej obu adunkw.
Za kwadrans jedenasta Superforteca znalaza si nad Kokur, jednak
gste chmury skutecznie zakryy miasto przed zaog, uniemoliwiajc
lokalizacj celu. Po 45 minutach bezskutecznego krenia nad miastem,
major Sweeney zdecydowa si zaatakowa cel zastpczy miasto Nagasaki.
Tam rwnie zalegaa warstwa chmur, jednak zaodze udao si odszuka
przewit, przez ktry wida byo zabudowania miasta. Widoczno
utrzymywaa si tylko dwadziecia sekund, ale to wystarczyo, by dokona
zrzutu Fat Mana, ktry eksplodowa na wysokoci p kilometra nad
miastem, o godzinie 11.58. Celem priorytetowym bya wojskowa fabryka
Mitsubishi, najwaniejszy obiekt strategiczny w Nagasaki, jednake
wybuch bomby uszkodzi j w niewielkim stopniu, poniewa bya oddalona
o kilkanacie kilometrw od hipocentrum. W miecie w jednej chwili
zostao unicestwionych blisko 70 000 ludzi. Zowieszczy sup dymu w
cigu szedziesiciu sekund wystrzeli w gr na dziesi kilometrw. W
Nagasaki zniszczenia byy mniejsze ni w Hiroszimie, poniewa z powodu
zej widocznoci zrzut by niecelny, take uksztatowanie terenu byo
inne.Japonia na kolanach. Koniec II wojny wiatowejTego samego dnia,
kiedy umierao Nagasaki, w schronie pod paacem cesarskim trwaa
burzliwa narada z udziaem cesarza, premiera i najwyszych dowdcw
wojskowych. Ci ostatni zaarcie protestowali przeciwko kapitulacji,
twierdzc z przeraajcym fanatyzmem, i sto milionw Japoczykw gotowych
jest polec w obronie honoru Cesarstwa. Wreszcie o drugiej rano
nastpnego dnia boski cesarz Hirohito, Syn Soca, wypowiedzia
znamienne zdanie: Nadesza godzina zaakceptowania tego, co jest nie
do zaakceptowania i zniesienia tego, co wydaje si nie do
zniesienia. Te sowa zakoczyy praktycznie II wojn na Pacyfiku.
Najwysza Rada Japonii na yczenie cesarza przyja warunki kapitulacji
narzucone przez Aliantw. Cesarz uzna, e kontynuowanie wojny jest
cakiem bezcelowe i dalszy opr przyniesie tylko coraz wicej ofiar
wrd narodu japoskiego, a kolejne miasta bd umiera jak Hiroszima i
Nagasaki. Decyzja Hirohito bya witoci i rozkazem dla caego narodu i
musiano j zaakceptowa. Jednak wielu Japoczykw, zwaszcza wyszych
oficerw, nie pogodzio si z kapitulacj. Przez armi po 10 sierpnia
przesza fala samobjstw, popenianych zazwyczaj w rytualny sposb za
pomoc miecza jak nakazywa samurajski kodeks Bushido. Tak zakoczy
ycie midzy innymi twrca idei Kamikaze admira Onisi Takijiro.
14 sierpnia prezydent Truman zakaza dalszych nalotw bombowych na
Japoni. 18 sierpnia nastpio oficjalne zawieszenie broni pomidzy
Aliantami a Japoni. 2 wrzenia na pokadzie amerykaskiego
pancernikaMissouriszesnastoosobowa delegacja japoska z ministrem
spraw zagranicznych Mamoru Shigemitsu na czele podpisaa w obecnoci
generaa MacArthura, admiraa Nimitza oraz admiraa Halleya akt
kapitulacji. Tego dnia skoczya si II wojna wiatowa najwiksza i
najbardziej krwawa wojna, jak kiedykolwiek rozptano. Jednake uycie
nowej, superpotnej broni kado si cieniem na dalszej przyszoci
wiata. Rozpoczynaa si era atomu i gwatownych wycigw zbrojeniowych
pomidzy mocarstwami. Wkrtce rozpocza si zimna wojna i kolejne
pastwa zaczy wchodzi w posiadanie atomu.
5. Gwne kierunki, zakres i fale migracji w Europie po zakoczeniu
II wojny wiatowej.W czasie wojny miliony osb rnych narodowoci
zostay objte deportacjami lub przymusowymi przesiedleniami. Szukano
ratunku przed nadcigajcym frontem. Jedn z najwikszych liczebnie
grup deportowanych przez ZSRR i Niemcy do pracy w obozach byli
Polacy. Pastwa osi gwnie III Rzesza i Japonia prowadziy zakrojone
na szerok skal akcje osiedlecze na przyczonych lub okupowanych
terenach. Po wojnie rozpoczy si wielkie powroty a w zwizku ze zmian
granic take przesiedlenia. Najbardziej dotknite byy narody
niemiecki, polski i japoski. Zanim rozpoczto wysiedlanie Niemcw z
terenw Polski Zachodniej, wielu z nich ucieko przed frontem (
prawdopodobnie 5 mln osb). Poza tym ZSRR deportowa w gb wasnego
terytorium, gwnie z Rumunii, Jugosawii i Polski ok. 874 tys. osb
narodowoci niemieckiej. Celem deportacji bya praca przymusowa, jako
forma repatriacji wojennych zgodnie z uchwaami jataskimi aczkolwiek
nie potwierdzonymi w Poczdamie. Przymusowe przesiedlenia z Polski,
Czechosowacji, Wgier i Austrii oparte na postanowieniach
poczdamskich i uchwale Sojuszniczej Rady Kontroli objy w latach
1945-50 okoo 6,242 mln osb. Najwicej z Polski i Czechosowacji.
Przymusowo wysiedlono te Niemcw z Jugosawii, Rumunii i ZSRR. Polacy
wracali z kresw wschodnich, z ZSRR, z niemieckich stref
okupacyjnych. Napyw ludnoci wynosi w 1950 r 5 mln osb. Jeli chodzi
o tereny zachodnie Polski to wymieniono tam w sumie 87 % ludnoci.
Ludno Polska zostaa dotknita te aresztowaniami w gb ZSRR. 1945-46 z
Polski do ZSRR Litwini, Biaorusi, Ukraicy ponad 500tys. Repatriacje
ludnoci Polskiej z emigracji z Niemiec ponad 2 mln osb. Ze wschodu
1,7 miliona. Akcja Wisa przesiedlenie okoo 150 tys. ludnoci
ukraiskiej z Bieszczad na Ziemie odzyskane. Warto wspomnie o ZSRR i
repatriacjach 1945-46 ponad 5 milionw obywateli radzieckich, ktrzy
poza wojn znaleli si poza granicami kraju. Byli to jecy wojenni,
robotnicy przymusowi, czonkowie formacji narodowociowych walczcych
u boku Niemcw. Co ciekawe ponad 80 % repatriantw trafio do obozw i
agrw w myl skaenia ideologicznego, bakcyla zachodu. W czasie
deportacji i przesiedle ycie stracio wielu ludzi, poza tym
deportacje zrodziy konflikty, ktre dugo ksztatoway stosunki
polityczne. Sami Niemcy nieco upraszczali to zjawisko, ktre w sumie
sami rozpoczli. Eksponowano problem przepdzonych Niemcw, mwiono o
12 milionach ( wczano liczb osb uciekajcych przed frontem i osobami
wysiedlonymi po konf. Poczdamskiej).DIPISI: okrelenie stosowane
przez Aliantw wobec osb, ktre w wyniku wojny znalazy si poza swoim
pastwem i chc albo wrci do kraju, albo znale now ojczyzn, lecz bez
pomocy uczyni tego nie mog. W okresie bezporednio po zakoczeniu II
wojny wiatowej dipisi byy to osoby wywiezione na roboty przymusowe
na teren hitlerowskich Niemiec, przede wszystkim z terenw Europy
Wschodniej oraz uwolnione z obozw koncentracyjnych.
W czasie wojny miliony osb rnych narodowoci zostay objte
deportacjami lub przymusowymi przesiedleniami. Miliony szukay
ratunku przed nadcigajcym frontem. Jedn z najwikszych liczebnie
grup ludnoci deportowanej przez III Rzesze lub ZSRR do pracy
przymusowej, obozw koncentracyjnych, agrw i innych miejsc
odosobnienia stanowili obywatele polscy. Oglna ich liczba ostronie
rzecz biorc wyniosa ok. 5,9 mln osb. Pastwa Osi gwnie III Rzesza i
Japonia prowadziy zakrojone na wielk skal akcje wysiedlecze na
anektowanych lub okupowanych terytoriach. Objy one ok. 3 mln
ludnoci japoskiej i ok. 578 tysicy ludnoci niemieckiej. Ok. 420
tys. osb narodowoci fiskiej (11% ogu ludnoci) opucio w okresie
wojny ze ZSRR (1939/40 r.) zamieszkiwane dotd terytoria. Nowa fala
ewakuacji, ucieczek przed frontem, deportacji przymusowych
przesiedle i dobrowolnej repatriacji nastpia pod koniec i po
zakoczeniu wojny. Najbardziej dotkny one ludno niemieck, polsk i
japosk. Zanim rozpoczto przymusowe przesiedlenia ludnoci
niemieckiej, ewakuowao si lub ucieko przed frontem, gwnie z ziem
pooonych na wschd od Odry i Nysy uyckiej, prawdopodobnie ok. 5 mln
osb. Poza tym ZSRR deportowa w gb wasnego terytorium, gwnie z
Rumunii, Jugosawii i Polski, ok. 874 tysice osb narodowoci
niemieckiej. Celem deportacji bya praca przymusowa traktowana jako
forma repatriacji wojennych , przewidywana w uchwaach jataskich,
ale nie potwierdzona w uchwaach poczdamskich. Przymusowe
przesiedlenia z Polski, Czechosowacji, Wgier i Austrii oparte na
uchwaach poczdamskich i chwale Sojuszniczej Rady Kontroli z 20
listopada 1945, objy w latach 1945-1950 ok.6,242 mln osb. W tym z
Polski 3,092 mln, z Czechosowacji 2,9 mln, Wgier 170 tys. i Austrii
80 tys. Liczba Niemcw przymusowo wysiedlonych z Jugosawii, Rumunii,
ZSRR lub repatriujcych si z pozostaych pastw europejskich i krajw
zamorskich do niemieckich lub austriackich stref okupacyjnych albo
do dwch pastw niemieckich i Austrii to ok. 975 tysicy osb.Na
obszarze Polski w jej nowych granicach znalazo si ok.3,643 mln osb
posiadajcych obywatelstwo polskie. A przesiedlonych z dawnych kresw
wschodnich II Rzeczpospolitej lub dobrowolnie powracajcych z innych
obszarw ZSRR, z niemieckich stref okupacyjnych i pozostaych krajw
europejskich. W 1950 liczba ludnoci napywowej na Ziemiach
Zachodnich i Pnocnych wyniosa ok. 5 mln osb, w tym ok. 1,5 ludnoci
repatriowanej z ZSRR. Przymusowe przesiedlenie ludnoci niemieckiej
z tych ziem i osiedlenie tam ludnoci polskiej byo najwikszym tego
rodzaju przedsiwziciem w historii Europy: przesiedlenia objy ok.
73% ludnoci niemieckiej, ale cznie wliczajc ewakuacje i ucieczki -
na terenach tych, o obszarze ok. 103 tysicy km wymieniono wwczas ok
87% ludnoci. Ludno polsk dotkny rwnie aresztowania i deportacje w
gb ZSRR. Z samego tylko terytorium Polski w jej nowych granicach
wadze radzieckie w latach 1944-1945 internoway i wywiozy do obozw z
ZSRR co najmniej 15 do 17 tysicy osb zwizanych z AK i Polskim
Pastwem Podziemnym. Oglna liczba innych europejskich grup
narodowociowych repatriowanych do krajw pochodzenia wyniosa ok.
3,934 mln osb. Najliczniejsz pozaeuropejsk grup narodowociow, objt
repatriacj powojenn byli Japoczycy: ok.3,147 mln wrcio po 1945 do
kraju pochodzenia z rnych niekiedy bardzo odlegych regionw
Azji.czne wydatki wszystkich pastw przeznaczone na finansowanie
wojny wyniosy kolosaln sum 1,166 biliona dolarw. Najwiksze wydatki
poniosy USA, III Rzesza , ZSRR, Wlk.Brytania, Woch i Japonia. W
wyniku bezporednich i porednich skutkw wojny drastycznie obniya si
produkcja przemysowa.
6. Zaoenia i cele koncepcji 4 policjantw.Koncepcja 4 policjantw
jest to koncepcja uniwersalnego systemu zbiorowego bezpieczestwa
oraz utworzenia nowej organizacji midzynarodowej, czyli pniejszej
ONZ, w ktrej czterej policjanci, tzn. USA, WB, ZSRR a take Chiny,
sta bd na stray wiatowego porzdku i bezpieczestwa. Pomysodawc tej
koncepcji by prezydent USA Franklin D. Roosevelt, ktry przedstawi
zarys tej koncepcji podczas spotkania w 1942 r. z radzieckiem
Ministrem Spraw Zagranicznych Mootowem. Po II W USA jako jedyne
pastwo byo w stanie pomc zrujnowanej Europie, jednak nie chcieli
bra oni tego na swoje barki, gdy zdawali sobie spraw z tego, e
takie obcienie wpynie niekorzystnie na ich sytuacj, dlatego te
potrzebowali sojusznikw do zapewnienia bezpieczestwa. Na
konferencji pokojowej w Teheranie odbywajcej si 28.11-01.12.1943 r.
Roosevelt zaproponowa nowy porzdek europejski koncepcja czterech
policjantw. Jak pisze Kissinger koncepcja ta bya strukturalnie
podobna do koncepcji witego Przymierza Metternicha. Kady z tych
systemw mia na celu podjcie prby zachowania pokoju poprzez
zawizanie koalicji zwycizcw, ktrych cz wsplnie podzielane wartoci.
Zaoeniami tej koncepcji byo, rozoenie pieczy nad pokojem na cztery
kraje oraz stworzenie swoistego dyrektoriatu dbajcego o
bezpieczestwo narodowe. W ten sposb na USA spoczywao 25 %
odpowiedzialnoci, tak jak na innych czonkach dyrektoriatu. Ponad to
Roosevelt zakada, cakowite rozbrojenie pastw w celu utrzymania
bezpieczestwa pod okiem mocarstw tylko one miay by uzbrojone.
7. Cele polityki USA bezporednio po zakoczeniu II wojny wiatowej
i ich uzasadnienie. Pocztkowo Amerykanie popierali wikszo kwestii
prowadzonych przez ZSRR (gwnie po pokonaniu Niemiec a jeszcze przed
kapitulacj Japonii). Chodzio im gwnie o to, aby Armia Czerwona
uderzya na Japoni od pnocy (USA planowao pocztkowo rozpoczcie
inwazji na Japoni na 1 listopada 1945 roku). Std te Truman zajmowa
podczas np. konferencji poczdamskiej stanowisko blisze Stalinowi ni
WB.Cele USA zasadniczo zmieniy si po kapitulacji Japonii. Jedn z
pierwszych przyczyn takiego stanu rzeczy byy oznaki sabnicia tempa
amerykaskiego rozwoju gospodarczego. Amerykaska gospodarka w czasie
wojny przeywaa gwatowny rozkwit. Po wojnie, wskutek zaprzestania
walk zacza sabn. Postanowiono wwczas, ustanowi amerykaski prymat
gospodarczy, polityczny i wojskowy na wiecie. Przykadem moe by np.
Plan Marshalla z 1947 roku, gdzie poszczeglne kraje uzaleniay si
gospodarczo od USA. Osignicie prymatu politycznego i wojskowego byo
moliwe dziki posiadaniu baz wojskowych niemal na caym wiecie oraz
monopolu atomowego. Kolejnym celem miao by zahamowanie ekspansji
radzieckiej i przeciwdziaanie ,,wiatowej rewolucji do ktrej zmierza
ZSRR. Efektem byo, min. powstanie doktryny Trumana w 1947 roku,
ktra nakazywaa prowadzenie polityki ,,z pozycji siy. Starano si
przy tym realizowa globaln koncepcj ,, Pax americana, tak eby
podporzdkowa sobie militarnie Europ Zachodni i wykorzysta jej
potencja militarny w walce z ZSRR.Ale rwnie:a)Koszty wojenne Stanw
Zjednoczonych byy stosunkowo mae, a wojna w ogle nie dosiga ich
terytorium, na ktrym nastpio techniczno-gospodarcze przyspieszenie,
w bankach amerykaskich znalazo si tu po wojnie 70% zapasw zota
wiata kapitalistycznego i ok. 75% kapitaw. Std te USA stay si gwnym
wierzycielem midzynarodowym tu po wojnie wspierajc upade gospodarki
pastw europejskich.b) USA tu po wojnie day wiar zapewnieniom
Stalina co do jego pokojowych dziaa w Europie. Kolejne ruchy ZSRR
majce na celu przejcie kontroli nad pastwami Europy wschodniej i
rodkowej dyplomacja USA komentowaa jedynie swoim wyraeniem
niezadowolenia i dezaprobaty, nie podja jednak adnych krokw. Std te
Stany Zjednoczone praktycznie do 1947r. oficjalnie deklaroway
gotowo do prowadzenia dalszej wsppracy z ZSRR, stosujc tym samym
polityk ustpstw wobec poszerzajcej si w Europie wschodniej i
rodkowej radzieckiej strefy wpyww.c) W lutym 1946 r. z Moskwy do
Waszyngtonu dotara depesza Georga F. Kennana(tzw. Dugi Telegram)
radcy ambasady amerykaskiej w ZSRR i eksperta od spraw radzieckich.
Opisywaa ona stan faktyczny na terenach wpywu ZSRR. Potwierdzaa ona
to, co wikszo ludzi w administracji pastwowej mylao ju od dawna.
Std te USA odstpio od swojej dotychczasowej gotowoci do wsppracy z
ZSRR i rozpoczy przejcie do koncentrowania si na powstrzymaniu
dziaa ekspansyjnych Stalina, a zarazem przechodziy do koncepcji
uznania stref wpyww( blok wschodni i zachodni).
8. Cele polityki ZSRR bezporednio po zakoczeniu II wojny
wiatowej i ich uzasadnienie.a) Szerzenie doktryny nienawici wobec
krajw zachodniej EuropySystem, jakim jest komunizm potrzebuje
wroga, aby mg funkcjonowa. Bez wroga zewntrznego, ktremu mona
wytyka wady i ktrego mona atakowa politycznie system Stalina
zapadby si.b) Wymiana kadr partyjnych i nasilenie represji wobec
spoeczestwaStalin potrzebowa umocnienia dyktatorskiej pozycji po
wojnie.c) Ubezwasnowolnienie krajw podlegychKraje te musiay by
podlege Stalinowi, prowadzi zgodn polityk, by mg realizowa swoje
zamierzenia w moliwie wielu krajach, a tym samym przeciwstawi
Zachodowi i napdzi Zimn Wojn. Proces ten koczy si w lutym 1948 wraz
z przewrotem w Pradze, co oznacza podporzdkowanie Europy rodkowo
Wschodniej ZSRR. Kontrola tych krajw bya moliwa dziki Ukadowi
Warszawskiemu, Kominformowi czy RWPG, ktre uzasadniay obecno wojsk
radzieckich, miay wpyw na koordynacj partii i gospodarki.d)
EkspansjaStalin tak jak car, tylko w innym paszczyku, kontynuowa
carski imperializm. Ta sama ideologia, tylko pod inn przykrywk.
Imperializm wie si z ekspansj, a kierunki to: Europa
rodkowoWschodnia, Bakany i Daleki Wschd.-powikszenie strefy wpyww,
o Grecj i Turcj celem od 1946. Grecja: wojna domowa, miaa wybr
suwerenno vs zaleno od ZSRR, bya otoczona przez kraje komunistyczne
(Bugaria, Albania i Jugosawia), partyzantka komunistyczna, obronia
j pomoc USA doktryna Trumana. Turcja: tereny ekspansji imperium
Rosyjskiego, cieniny Bosfor i Dardanele, do ktrych Stalin wysuwa
dania, twierdze Kars i Ardahan, dziki narzdziom USA byli w stanie
si oprze.e) Stalin rwnie nie chcia wpyww Zachodu za elazn
kurtynMoliwa ingerencja Zachodu w radzieckiej strefie uwiadomia by
masy, co naprawd si dzieje, a to prawdopodobnie wzbudzioby
protesty, na co Stalin nie mg sobie pozwoli w wielonarodowym
pastwie.f) Powrt do izolacjiCel: eby nie napyway wpywy z Zachodu,
promowanie kultu Stalina i kontynuowanie polityki. Czemu suya
repatriacja w latach 1944-48, czyli powrt do ojczyzny ludzi ktrzy
znaleli si poza granicami np. jecy wojenni, czy przesiedlenia
wewntrz krajw. Wikszo z tych ludzi trafiaa do agrw, wizie czy
zostaa zamordowana, z powodu zetknicia si z buruazyjnym stylem
ycia. Winiowie byli darmow si robocz. Wana w tym aspekcie jest take
danowszczyzna, ktra suya pitnowaniu wpywom Zachodu i wzmocnieniu
czujnoci ideologicznej, rugowaniu ladw wolnej myli i forsowaniu
socrealizmu.g) Odbudowa gospodarkiGospodarka po wojnie bya w
ruinie. Konieczna bya jej odbudowa, zwaszcza przemysu cikiego, by
dotrzyma kroku USA, pozosta mocarstwem -> piciolatki; zakady
produkujce uzbrojenie trzeba byo reorganizowa (np. zakady
produkujce czogi przerabiano na fabryki traktorw, ciarwek)h) W
krajach znajdujcych si pod kontrol Armii Czerwonej wprowadzono do
organw wadz przedstawicieli komunistycznych partii, ktrych celem
miao by dokonywanie przewrotw i przekazywanie wadz w rce komunistw
(czyt. Stalina).Wizao si to bezporednio z chci poszerzenia strefy
wpyww ZSRR w Europie i otworzenie furtki do wyjcia z ide komunizmu
na Zachd. Stalin tym samym chcia zama postanowienia konferencji
Jataskiej i stworzy nowe super-mocarstwo, ktre gospodarczo i
militarnie(gwnie) dominowaoby w Europie i na wiecie.i) Wzmocnienie
kultu jednostkiStalin uniezaleni od partii i podporzdkowa swemu
sekretariatowi aparat terroru, przez co wzmocni swj kult (te dziki
wymianie kadr partyjnych i nasileniu represji)j) Stumienie
oywionych nadziei niepodlegociowych wrd narodw yjcych w granicach
ZSRR, by trzyma je w ryzach i spaja imperium.
9. Geneza, struktura i znaczenie ONZ dla stosunkw
midzynarodowych.1) Geneza6 stycznia 1941 - Deklaracja Czterech
Wolnoci by to pierwszy impuls. Mwia ona o czterech wolnociach:
sowa, kadej osoby do skadania czci Bogu na swj wasny sposb
(religii), od niedostatku, od lku14.08.1941 Karta Atlantycka
nakrelono w niej idee i podstawowe zasady na jakiej powinien opiera
si nowy wiatowy porzdek. Staa si pniej podstaw ONZ. Ogoszona na
pancerniku Prince of Wales przez Churchilla i Roosevelta. Przy tym
spotkaniu stwierdzono, e pki nie bdzie systemu powszechnego
bezpieczestwa potrzebne jest powszechne rozbrojenie. Zawarte w niej
idee skupiy si gwnie w 8 punktach:o Kraje nie d do adnej ekspansji
terytorialnej lub innejo Nie godz si na adne zmiany terytorialne,
ktre nie odpowiadayby yczeniom ludw zainteresowanycho Prawo
wszystkich ludw do wybrania sobie formy rzdu i wezwanie do
przywrcenia praw suwerennych i autonomii tym ktry je odebranoo
Wolno handlu midzynarodowego i rwny dostp do surowcw wiatao Denie
do bliskiej midzynarodowej wsppracy gospodarczej w celi postpu
ekonomicznego i bezpieczestwa spoecznegoo Przysze ustanowienie
pokoju i wolnoci od strachu i niedostatkuo Wolno mrz i oceanwo
Narody nie bd stosowa przemocy01.01.1942r. - Deklaracja Narodw
Zjednoczonych o po raz pierwszy uyte zostao okrelenie zaproponowane
przez Roosevelta Narody Zjednoczone.o Odwoywaa si do Karty
Atlantyckiej, aleo co wicej zawieraa owiadczenie, eo 1. Kady rzd
zobowizuje si do uycia peni swych zasobw wojskowych i gospodarczych
przeciwko tym uczestnikom paktu trjstronnego i ich wsplnikom, z
ktrymi rzd ten pozostaje na stopie wojennej.o 2. Kady rzd
zobowizuje si wspdziaa z rzdami, ktre podpisay niniejsz deklaracj,
i nie zawiera z wrogiem odrbnego zwieszenia broni lub
pokoju.19-30.10.1943r. Deklaracja czterech mocarstw dot.
Powszechnego bezpieczestwa o konieczno utworzenia w czasie moliwie
najkrtszym powszechnej organizacji midzynarodowej, opartej na
zasadzie rwnoci suwerennej wszystkich miujcych pokj pastw i
dostpnej dla wszystkich takich pastw, a majcej za cel utrzymanie
midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa.28.11-01.12.1943r.
Konferencja w Teheranie o Roosevelt opisuje przysz organizacj
midzynarodow oparta na zasadach Narodw Zjednoczonych,o skad z okoo
35-50 pastw,o spotkania w rnych miejscach na wicie (wzr z Unii
Panamerykaskiej),o organizacja powinna mie trzy organy:
zgromadzenie oglne wszystkich, komitet wykonawczy i komitet
policyjny21.08-7.12.1944r. Konferencja w Dumbarton Oaks o omawiano
nazw przyszej organizacji i jej organwo kontrowersje w sprawie
kompetencji Sekretarza Generalnego i Rady Gospodarczo-Spoecznejo do
dalszych rozstrzygni pozostawiono spraw gosowania w RB (weto) i
udziay republik radzieckich w organizacji26.04.-26.06.1945r.
Konferencja zaoycielska ONZ w San Francisco2) StrukturaZgromadzenie
Oglneo Bez realnej wadzyo Budet, wybr nowych czonkw, wybr niestaych
czonkw RB, wydawanie zaleceo ZSRR miao 3 gosy za republiki (Biaoru
i Ukrain)o 2/3 gosw dla najwaniejszych decyzjio Spotkania jesienne
raz w rokuRada Bezpieczestwao 5 staych czonkw (Chiny, USA, Fr., WB,
ZSRR)o 10 niestaych czonkw zmienianych co 2 latao Wojskowy Komitet
Sztabowy z rad i pomocRada Spoeczno-GospodarczaRada Powierniczao
Opieka nad terytoriami niesamodzielnymi, ktrych byo w 1945
11Midzynarodowy Trybuna Sprawiedliwocio 15 sdziw co 9
latSekretariato Zarzdzanie majtkiem, zbieranie skadek czonkowskich,
sygnalizowanie problemw3) Znaczenie ONZ dla stosunkw
midzynarodowychONZ jest organem, ktry ma duy wkad w tworzenie prawa
midzynarodowego, aczkolwiek nie sprawdza si jako organizacja
systemu bezpieczestwa wiata. Przykadw jest wiele, a powodami s sabe
punktu ONZ:Klauzula nieingerencji z art. II ust.7 z Karty Narodw
Zjednoczonych czyni ONZ niegronym dla pastw totalitarnychPrawo weta
w RB niweczy wszelk inicjatyw, do 1955r. ZSRR uyo weta 101
razy.Przykady bezsilnoci ONZ:Wojna koreaskaBrak reakcji w sprawie
WgierKlska sueska Fr i WB
10.Polityka okupacyjna aliantw zachodnich wobec Niemiec.Podzia
stref okupacyjnych pod wzgldem demograficznym i potencjau
ekonomicznego na kraje ( landy ), nowe granice nie pokryway si z
historycznym. Jeden land nie mg by na tyle silny aby zdominowa
pozostae jak niegdy Prusy. Formua pastwa:
USA byo za pastwem federalnym na wzr amerykaski,
Francja za konfederacj lub federacj,
Wlk.Brytania za zdecentralizowanym pastwem unitarnym, lub
scentralizowanym federalnym.
Do prowadzenia jednolitej polityki okupacyjnej powoano
Sojusznicz Rad Kontroli (SRK), ktra miaa podejmowa decyzje
jednomylnie. ZSRR czsto korzystaa z prawa veto.
a) W Poczdamie przyjto, e intencj sojusznikw nie jest
zniszczenie narodu niemieckiego, lecz przebudowanie jego ycia aby
funkcjonowao w warunkach demokracji i pokoju 5 x D (dekartelizacja,
demokratyzacja,decentralizacja, denazyfikacja,demilitaryzacja ) W
tym celu postanowiono:
zupenie rozbroi i zdemilitaryzowa Niemcy
zniszczy wojskowe , paramilitarne i nazistowskie
organizacje,
zlikwidowa przemys wojenny,
uchyli ustawodawstwo hitlerowskie,
ukara przestpcw wojennych,
zdecentralizowa ustrj polityczny,
usun czonkw partii nazistowskiej z wszelkich urzdw i
odbudowademokratyczne struktury pastwowe
b) Podkrelanie ekonomicznej roli okupacji, USA stara si podnie
gospodark Niemiec na nogi
c) Demilitaryzacja znacznie wolniejsza ni w wschodnich,
tworzenie oddziaw pomocniczych, w ktre skaday si z wielu
profaszystowskich grup. W 1946r oddziay pomocnicze zostay rozwizane
pod presj ZSRR.
d) Denazyfikacja w strefie francuskiej przeprowadzona do szybko
i gruntownie. W strefie USA i Wlk.Brytania raczej tylko
powierzchownie. W tych dwch strefach schronio si najwicej nazistw.
Zaledwie niewielki odsetek zagorzaych nazistw zostaa uznana za
winnych. Co powodowao, e czsto normalnie funkcjonowali w yciu
publicznym w s. USA 43% aparatu sprawiedliwoci byo opanowane przez
nazistw, w s. Wlk.Brytania 35%. W policji byo jeszcze gorzej.
Amerykanie nie wykorzystali w skuteczny sposb kartotek NSDAP, ktre
udao im si zdoby. Przeprowadzili tzw. rejestracj ludnoci, ktra
okazaa si mao skutecznym narzdziem do wyapywania nazistw. Sam
amerykaski genera Lucius Clay agodzi niektre wyroki wydawane
zbrodniarzom. cznie w trzech strefach okupacyjnych postawiono przed
sdem 12 457 osb, skazano 6100, w tym na mier 9.e) Midzynarodowy
Trybuna Wojskowy (08.VIII.1945) alianci chcieli procesw w trybie
administracyjnym, ostatecznie ulegli ZSRR, ktre domagao si sdw
midzynarodowych. Dla aliantw w tych procesach najwaniejsza bya
kwestia amania praw czowieka.
g) Demokratyzacja
h) Dekartelizacja nie zrealizowano postanowie SRK w sprawie
dekartelizacji i reformy rolnej. Ostatecznie w 1947r USA i
Wlk.Brytania odmwio konfiskaty majtku wielu firm. Dekartelizacj
zastpiono zakazem zbytniej koncentracji niemieckiej mocy
ekonomicznej. Co oznaczao nadzr i tylko czciow reorganizacj
wielkich koncernw. Jednoczenie zacz do niech napywa wielki kapita
amerykaski wspierany przez francuski i brytyjski.
i) Reperacje USA i WlkBrytania przejy wszystkie rezerwy zota
niemieckiego i aktywa zagraniczne, wiksz cz handlowej floty
niemieckiej, znaczn liczb patentw, wynalazkw i urzdze. Co cznie z
dobrami przejtymi przez Francje miao warto 20 mld dol.
11. Polityka okupacyjna ZSRR w Niemczech.Zgodnie z deklaracj
dowdcw czterech zwyciskich armii z 5 VI 1945r. oraz uchwaami
poczdamskimi 30.08.1945 roku wadz zwierzchni w Niemczech obja
Sojusznicza Rada Kontroli. W jej skad wchodzili gubernatorzy
poszczeglnych stref okupacyjnych. Niemcy podzielone byy na 4 strefy
okupacyjne. ZSRR przypada cz wschodnia. Berlin podzielono take na 4
str. Okupacyjne. Poszczeglne strefy podzielono na kraje i byy to
jednostki administracyjne Niemiec. W strefie radzieckiej utworzono
Saksoni, Saksoni- Anhalt, Turyngi, Brandenburgi i Meklemburgi-
Przedpomorze.Zwycizcw II wojny wiatowej wkrtce porniy aspekty
rozwizania kwestii niemieckiej. Byy one natury politycznej i
ekonomicznej. Dotyczyy m.in. stosunkw midzy strefami okupacyjnymi.
W Poczdamie zgodnie z deklaracj jatask uzgodniono, e Niemcy zostan
rozbrojone i zdemilitaryzowane, a wojskowe, paramilitarne i
nazistowskie organizacje zostan rozwizane. Deklarowano ch odbudowy
niemieckiego ycia politycznego na zasadach
demokratycznych.Realizacja powyszych postanowie zacza jednak
przebiega odmiennymi nurtami. Pastwa zachodnie staray si oywi rynek
europejski przy pomocy potencjau niemieckiego.Diametralnie odmienna
bya polityka ZSRR. Stalinowi zaleao na utrzymaniu neutralnoci i
integralnoci Niemiec. Miay one stanowi niejako bram do pniejszej
ekspansji komunizmu.Przede wszystkim akcentowali oni wojskowe,
ideologiczne i polityczne konsekwencje klski faszystowskich
Niemiec. ZSRR ponadto miao znacznie mniejsze moliwoci finansowe, by
rozwija swoj cz, w przeciwiestwie do USA.Zwizek Radziecki
przeprowadzi bardzo szybko cakowit demilitaryzacj swojej strefy
okupacyjnej poczon z demontaem i wywozem technologii, a jednoczenie
przez Sojusznicz Rad Kontroli nalega na dokonanie tego samego w
pozostaych strefach. Co wicej zniszczono odzie podwodne i
podzielono flot niemieck .Jeli chodzi o denazyfikacj Niemiec, to w
strefie radzieckiej zostay szybko rozwizane instytucje i
organizacje faszystowskie. Pozbawiono nazistw wpywowych stanowisk w
aparacie administracyjnym, owiatowym, gospodarczym. Narastajca
rywalizacja z Zachodem wpywaa na konkretne decyzje zmierzajce do
wcigania do wsppracy nazistw, ktrzy byli niezbdnymi dla radzieckich
okupantw fachowcami (np. w dziedzinie lotnictwa).W kwestii
zbrodniarzy wojennych ZSRR jako pierwszy przeprowadza ich procesy
ju od grudnia 1943r. Strona radziecka w ukadach rozejmowych z
Finlandi, Rumuni i Bugari zagwarantowaa sobie klauzule , w ktrych
rzdy tych pastw zobowizay si do wsppracy z rzdem ZSRR w celu ujcia
i osdzenia zbrodniarzy hitlerowskich.Zwizek Radziecki chcia, by
procesy osdzania zbrodniarzy wojennych miay charakter odstraszajcej
demonstracji przeciwko deformacji systemu stosunkw
midzynarodowych.Odmienne byo take pojmowanie i realizacja procesw
demokratyzacji ycia spoeczno-politycznego. Radziecka Administracja
Wojskowa w Niemczech szybko umoliwia dziaalno partiom
antyfaszystowskim i proradzieckim (jednoczenie wspieraa zwizanych z
ni komunistw). Nalegali na zjednoczenie partii robotniczych i
powstanie Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jednoci (04.1946).
ZSRR dokona reformy rolnej i dekartelizacji przemysu. W tym samym
czasie przedstawiciele Sojuszniczej Rady Kontroli z ZSRR namawiali
pozostaych okupantw do rozszerzenia preferowanych organizacji na
wszystkie strefy okupacyjne.Ze wzgldu na powojenny kryzys w
Niemczech odnotowano inflacj. USA zaproponoway wic reform walutow,
polegajc na wymianie marek Rzeszy na marki niemieckie. ZSRR obawia
si, by tracca warto na zachodzie waluta nie napyna do ich strefy
okupacyjnej , zareagowa wic zapowiedzi stworzenia wasnego rodka
patniczego. 23.06.1948 ZSRR rozpocza ow reform. Nowe banknoty
pojawiy si dopiero 25.07.1948r. Te dziaania byy jedn z przyczyn
kryzysu berliskiego.24.06.1948- rozpocza si blokada Berlina przez
ZSRR. Stalin zablokowa drogi do 3 sektorw okupacyjnych. Co wicej
odci dostawy prdu, gazu do zachodnich sektorw Berlina (pod
pretekstem koniecznoci naprawy drg). Stalin chcia zniechci Zachd do
walki o Berlin. Przez pryzmat faktw dokonanych poszerza swe wpywy.
By przekonany, e USA nie bd walczy o Berlin.Polityka okupacyjna
ZSRR w duej mierze opieraa si rwnie na wnoszeniu pod obrady
Sojuszniczej Komisji Kontroli kwestie oceny realizacji
poszczeglnych wsplnych postanowie( w ten sposb coraz bardziej
nasilay si antagonizmy z Zachodem czego efektem byo choby powstanie
NATO).
12. Sytuacja polityczna w Europie Zachodniej w latach
1945-47Oglne przesunicie sympatii obywateli pastw zachodniej europy
w kierunku lewicy, zafascynowanie komunizmem. Wielkie zniszczenia
zachodniej europy Francji, Niemiec, Woch, rwnie GB ucierpiaa w
wynikw nalotw oraz atakw rakiet V1 i V2Zmczenie spoeczestwa,
panujcy niedostatek, niestabilno spoecznaZrujnowane gospodarki,
wszystkie kraje miay jednego wierzyciela USA.Wielka Brytaniaa)
Jeszcze przed Poczdamem w lipcu 45, Churchil straci wadz. Partia
pracy odniosa spektakularne zwycistwo w wyborach. Byo to
konsekwencj: nieudanej polityki Chemberleina ( rwnie konserwatysty
) przed wojn, wyrzecze z lat wojny, kojarzonych z Churchilem, oraz
fascynacji komunizmem. obietnice przeprowadzenia przez parti pracy
reform: wprowadzenie ubezpiecze spoecznych, spoecznej suby zdrowia
oraz nacjonalizacji czci gospodarki ( gazi niezbdnych a
prosperujcych na granicy opacalnoci np. transport )b) Wojna pochona
prawie cae rezerwy kruszcw, walut oraz rezerw zagranicznych.
Zaduenie zagraniczne wynosio 13,4mld dolarw, olbrzymi deficyt
handlowy, zniszczenie 1/3 floty handlowej.c) Udao si czciowo obniy
dug zagraniczny wobec USA i jednoczenie uzyska nowe poyczki
przeznaczone na oywienie exportu i przestawienie na gospodark
pokojow.d) Mimo e Churchil nie by premierem, to jednak nie straci
swojej pozycji midzynarodowej i znaczenia przemwienie w Fulton
05.03.46f) Do 47r wydali w sumie 3mld dolarw na pomoc midzynarodow
Grecja, Turcja, doywianie Niemiec itp.g) W 1947r wprowadzenie
polityki surowoci maksimum eksportu, minimum produkcji na rynek
wewntrzny, aby poprawi bilans handlu zagranicznego. W 1948r ju by
delikatnie na plusie.h) 21.02.47 informacja do Trumana, e GB musi z
przyczyn finansowych wycofa si z Grecji i Turcji, proba o przejcie
tych zobowiza przez USA.i) Na pocztku 47r podjto decyzj o budowie
bomby atomowej, ktrej koszty zatajono przed parlamentem. Aby nie
straci znaczenia midzynarodowego.j) Dekolonizacja ju w czasie wojny
propagowana przez parti pracy, na dobre rozpoczta w 47r.
Brytyjczycy chcieli pozostawi po sobie uporzdkowan gospodark i
pewien ad konstytucyjny, jak rwnie chcieli utrzyma wszystkie
dotychczasowe powizania ekonomiczne. By to cakowity odwrt od
polityki Churchila.FRANCJANiemcy wywieli wikszo zapasw ywnoci i
surowcw. Zdewastowano system transportu i cznoci. Wywieziono duo
maszyn. W 1945r produkcja przemysowa bya nisza o 35-40% w stosunki
do 38r.Spory o wadz midzy obozem Charlesa de Gaullea a rodowiskiem
ruchu oporu, wyzwalajcym Francj i bdcego pod wpywem komunistw.De
Gaulle stopniowo zacz przejmowa wadze, jednak musia si liczy z
mocno lewicowymi pogldami obywateli Francuskich. Rozwizanie milicji
ludowej zrwnoway uaskawieniem sekretarza francuskiej Partii
Komunistycznej Thoreza.De Gaulle przeprowadzi czciow nacjonalizacj
gospodarki, wprowadzono zasiki rodzinne. Nie udao si powstrzyma
inflacji. W grudniu 45r przeprowadzono dewaluacj.Wybory w
padzierniku 45r wygrali komunici i socjalici, ktrzy stworzyli
pierwszy odrzucony w referendum projekt konstytucji. W kwietniu 46r
pomimo wyboru, sytuacja w parlamencie zasadniczo si nie zmienia.
Podczas drugiego referendum konstytucja zostaa przyjta.Konstytucj
potpi de Gualle, gdy bya ona napisana przeciwko niemu, bya w niej
przewidziana bardzo saba pozycja prezydenta. Ju z pierwszym
komunistyczno-socjalistycznym rzdem de Gaulle nie mg si dogada i na
pocztku 46 zoy dymisj.Problemy z poparciem miaa prawica gdy bya
skaona wspprac z Niemcami. Powanym problemem byo rozwizanie kwestii
kolaboracji ktra bya podczas okupacji zjawiskiem do szerokim,
dotyczya rwnie wielu wielkich osobowoci Francuskich jak marszaka
Phillipa Petaina. Zasug de Gaulle byo bardzo racjonalne i
powcigliwe podejcie do tej kwestii. Wielu wybitnych francuzw
uaskawi. W sumie skazano 120000 ludzi. 4,7 ty skazano na mier. Ruch
oporu dokona samosdw na 4,5ty kolaborantachPod koniec 46r zacza si
trwajca 8lat wojna w Wietnamie. Wikszo wiata stawaa po stronie
Wietnamu.47-48 byy to lata wielkich strajkw pod przewodnictwem
komunistw, ktrzy na scenie politycznej zaczli by separowani.Dla de
Gaulle'a komunici byli wrogiem nr 1, gdy paktowali ze Stalinem i
obawiano si, e doprowadz do sowietyzacji kraju.Benelux- zawarcie
midzy Luksemburgiem, Belgi i Holandi cisej unii gospodarczej zwanej
Beneluxem jako cao moga odgrywa znaczn gospodarcz i polityczn rol w
zachodniej europie. Ju w 44r podjto decyzj o Unii Celnej.
przeorientowanie zasad polityki zagranicznej z neutralizmu na denie
do integracji z Europ Zachodni.Najmocniej zniszczona bya Holandia,
z kolei Belgia jako jedyna pastwo wyszo z wojny bez dugw. Zaraz po
wojnie byo prawdopodobnie najlepiej prosperujcym pastwem
europejskim, rwnie dziki sprzeday surowcw strategicznych z Konga.
Bardzo duo pomg plan Marshalla.
13. Upadek wpyww kolonialnych Wielkiej Brytanii po 1945 r.
przejawyI Przyczyny dekolonizacji:a)Coraz wiksze koszty polityczne
i ekonomiczne utrzymania i kontroli koloniib)Zmniejszajce si
przyzwolenie na utrzymywanie represyjnego systemuc)Denie narodw do
samostanowienia (ruchy niepodlegociowe, panafrykaskie)d)Osabienie
mocarstw europejskich przez I i II wojn wiatow i kryzysy
wewntrzne
II Czynniki dekolonizacji:a)rywalizacja mocarstw
kolonialnychb)nacisk zewntrzny supermocarstw USA i ZSRR po 1945
r.c)brak spenienia obietnic za pomoc w czasie wojend)osabienie
pastw kolonialnych po II wojniee)Wielka Brytania po II wojnie bya
dunikiem rwnie wobec swych posiadoci kolonialnychf)odejcie od
polityki gospodarczej Imperium Wielkiej Brytanii na rzecz budowy
sieci powiza z Europ, USA i Japonig)pretensje skolonizowanych
ludwh)zakwestionowanie w metropoliach korzyci pyncych z koloniii)W
czasie I wojny pastwa europejskie osabiay si nawzajem, popierajc
okrelone ruchy nacjonalistyczne: Niemcy wspierali Arabw przeciw
Francji; Anglia i Francja popieraa aspiracje na Bliskim Wschodzie
przeciw Niemcom i Turcjij)Wielka Brytania bya bardzo osabiona,
niewydolna gospodarczo i finansowak)Zmiana polityki Wielkiej
Brytanii dokonana przez Parti Pracy uwaali oni, e sytuacja w kraju
jest tak dramatyczna, e najwaniejsze jest zaj si wasnymi wyspami.
Poza tym pojcie dekolonizacji ju funkcjonowao od duszego czasu w
tych krgach.
III USA i ZSRR wobec wpyww kolonialnych Wielkiej
BrytaniiDekolonizacja bya w interesie ZSRR i Ameryki. Oba te pastwa
dyy do dekolonizacji rozbicia imperium brytyjskiego. Ameryk w tych
deniach popieray niektre dominia brytyjskie jak Australia i Nowa
Zelandia.ZSRR zdawao sobie spraw, e po wycofaniu si GB z kolonii,
nastpi w nich chaos i prnia w ktr doskonale moga by si wkomponowa
ugrupowania komunistyczne.Z kolei dla USA, odblokowane kolonie
brytyjskie mogy by by dodatkowym rynkiem zbytu, do tej pory zyski
czerpaa z nich gwnie GB. W sytuacji dekolonizacji, rwnie amerykaski
kapita mgby tam wpyn. Ponadto wolno narodw i samostanowienie byo
czoowymi amerykaskimi ideaami umieszczonymi w Karcie Atlantyckiej
(14.08.41) oraz Karcie ONZ.Churchill zaciekle broni imperialnej i
kolonialnej pozycji GB, jeszcze w Jacie zarzeka si, e dopki yje,
nie pozwol by Anglia komu przekazaa wadz. Dla Roosevelta Churchill
by starym imperialist, w pejoratywnym tego sformuowania
znaczeniu.Prezydenci USA Truman i Eisenhower uwaali, e brytyjski
kolonializm jest nie do utrzymania, dlatego nie chcieli si z nim
utosamia. Zdecydowanie sprzeciwiali si brytyjskim poczynaniom
militarnym w Iranie czy w Egipcie i stanowczo twierdzili, e takie
spory powinny by rozstrzygane na forum ONZ.
IV Indyjski ruch niepodlegociowy:Przykad walki trjetapowej, ktra
korzeniami siga 1885 r.(zaoenie Indyjskiego Ruchu
Niepodlegociowego, z pniejszymi dziaaczami Mahatm Gandhi i
Jawaharlalem Nehru). Wielka Brytania wprowadzaa tu reformy i
wspieraa ksztacon na Zachodzie elit, chcc mie sojusznika w walce z
tradycyjnymi nacjonalistami. Osabieni po wojnie Brytyjczycy
wprowadzali nowe reformy, w odpowiedzi na coraz silniejszy ruch
niepodlegociowy. II wojna zmusia ich do szukania w Indiach
sojusznikw, ale postulaty niepodlegociowe ponownie doprowadziy do
uwizienia przywdcw. Tymczasem wzmocnia si Liga Muzumaska Muhammada
Ali Jinnaha, co w konsekwencji doprowadzio w 1947 r. do powstania
dwch pastw: Indii i Pakistanu.Pakistan 14.08.47 - niepodlegoIndie
15.08.47 niepodlegoBirma 16.06.47 niepodlego, zaraz po tym zapanowa
tam chaos w wyniku ktrego do wadzy dosza dyktatura wojskowa. Jest
to przykad dekolonizacji zbyt szybkiej i nie przygotowanej.
V Chiski ruch niepodlegociowy:Tutaj trjetapow walk rozpocz Kang
Yu-wei, a widocznym efekem jego walki stao si powstanie bokserw z
1900 r. Sun Yat-sen postanowi z kolei w 1911 r. obali dynasti
mandursk i powoa Republik Chisk. To jego grupa wyewoluowaa pniej w
Kuomintang. Pocztkowo chcia budowa demokracj, ale po wojnie
sprzymierzy si z komunistami Mao Zedonga. Po mierci Suna w 1925 r.
partia podzielia si na zwolennikw Mao i Chiang Kai-sheka. Midzy
nimi wybucha w 1946 r. wojna domowa, podczas ktrej powstaa Chiska
Republika Ludowa, ktra wypara Republik Chin na Tajwan.
VI Ruchy Bliskowschodnie i afrykaskie: Decyzj Ligi
Narodw:a)Irak, Palestyna i Transjordania byy terytoriami
mandatowymi Wielkiej Brytaniib)W Egipcie Wielka Brytania miaa due
wpywyKlimat sprzyjajcy dekolonizacji podchwyciy kolonie afrykaskie,
dla ktrych Indie stay si przykadem, znowu zaczo si od kolonii
brytyjskich. Ju w 1950r przyznano autonomi Zotemu Wybrzeu, pniejsza
Ghana.06.03.57 niepodlego Ghany.01.10.60 niepodlego Nigerii.
VII Kryzys sueski 1956rBudowa Tamy Asuaskiej na Nilu staa si
przyczyn konfliktu midzy Egiptem a Francj i Wielk Brytani. Wmiesza
si w to Izrael i zaj cz Synaju. Pod presj USA akcj opanowania kanau
przerwano. Ameryka nie chciaa, by dziaania brytyjsko-francuskie
popsuy opini Zachodu na Bliskim Wschodzie. Jednoczenie za, potpiajc
agresj radzieck na Wgry, Stany Zjednoczone nie mogy popiera ataku
na Egipt. Dziki temu Egipt uniezaleni si od obcych wpyww.Kryzys ten
pokaza, e si mocarstw kolonialnych mona pokona na forum ONZ i
opinii wiatowej, co uaktywnio ruchy afrykaskie.Kryzys sueski ukaza
sab pozycj Wielkiej Brytanii w krajach zamorskich
14.Zmiany polityczne w Europie rodkowej i Wschodniej po II
wojnie wiatowej.Zaraz po wojnie, celem Moskwy byo nadanie wszystkim
krajom satelickim jednakowego ksztatu politycznego i zwizanie
kadego z nich z ZSRR wszelkimi moliwymi sposobami poza aneksjami.
Miay one sta si demokracjami ludowymi a nie republikami
radzieckimi. Moskwa nie aprobowaa wizji, niektrych komunistycznych
zapalecw ktrzy chcieli wczenia ich krajw do ZSRR. Prawdopodobnie
Stalin nie chcia utraci strefy buforowej jak i rwnie sam ZSRR by na
tyle wyniszczony i osabiony, e nie by przygotowany na tak wielkie
zmiany w swojej strukturze.
CZECHOSOWACJAW momencie zakoczenia II wojny wiatowej pozycja
Czechosowacji jako suwerennego i niepodlegego pastwa wydawaa si by
niezagroona. Byo to zasug zrcznej polityki wadz na emigracji w
Wielkiej Brytanii prezydenta Edwarda Benesa i szefa MSZ Jana
Masaryka, ktrzy starali si utrzymywa dobre relacje zarwno z krajami
anglosaskimi, jak i z ZSRR. Z tym ostatnim zawara 12 grudnia 1943
ukad o przyjani, wzajemnej pomocy i wsppracy powojennej.
Czechosowacja w przeciwiestwie do Polski nie miaa z ZSRR konfliktw
granicznych (Ru Podkarpacka przekazana Zwizkowi Radzieckiemu 29
czerwca 1945), wic spodziewaa si poszanowania swojej suwerennoci,
pomimo silnego ruchu komunistycznego, jednego z najaktywniejszych w
czechosowackiej koalicji antyfaszystowskiej. Owocem polityki Benesa
byo stworzenie w kwietniu 1945 koalicyjnego rzdu z socjaldemokrat
Zdenkiem Fierlingerem na czele. W rzdzie zasiadali take komunici,
centroprawicowa Partia Narodowo-Socjalistyczna, chopska
Czechosowacka Partia Ludowa i reprezentujca chopw sowackich Partia
Demokratyczna. Benes, ktry do kraju powrci niedugo pniej, wydajc
tzw. dekrety beneszowskie. Dziki nim ustanowiono np. nadzr nad
niemieckimi przedsibiorstwami, uwaszczenie ziemi niemieckich i
wgierskich posiadaczy. 26 maja 1946 odbyy si pierwsze po wojnie
wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego, w peni demokratyczne.
Zwyciyli w nich komunici, zdobywajc 38% gosw, druga bya Partia
Narodowo-Socjalistyczna, ktra uzyskaa 18% gosw. Zgromadzenie na
prezydenta wybrao Benesa, rzd natomiast zosta zdominowany przez
komunistw z Klemensem Gottwaldem na czele. Z czasem komunici dyli
do wprowadzenia modelu radzieckiego, czemu sprzeciwiali si
koalicjanci pojawiao si mnstwo rozbienoci np. pocztkowo
Czechosowacja przyja Plan Marshalla, jednak pod naciskiem Moskwy
zmienia swoje stanowisko. To doprowadzio do utworzenia w
Czechosowacji 2 obozw komunistycznego i
niepodlegociowo-demokratycznego. Symbolicznie konfrontacja midzy
nimi rozpocza si we wrzeniu 1947 roku, kiedy to komunici
rozpowszechnili informacje o rzekomym spisku antypastwowym,
organizowanemu przez Parti Demokratyczn i kocielnych dygnitarzy na
Sowacji (spisek w ylinie). Pod presj manifestacji rozwizano
naczelny organ wadzy na Sowacji Rad Penomocnikw i wybrano nowy skad
zdominowany przez komunistw. Konflikt wzrasta na sile, efektem
czego obz niepodlegociowy dy do upadku koalicyjnego gabinetu 20
lutego 1948 12 niekomunistycznych spord 26 ministrw rzdu zoyo
dymisj na rce prezydenta, postulujc o utworzenie rzdu bez KPCz
przyczyn byo wprowadzenie ludzi obozu niepodlegociowego do MSW
kierowanego przez komunistw. KPCz natomiast nie przyja tego do
wiadomoci, argumentujc, i wikszo czonkw rzdu pozostaa na
stanowisku. Wydarzenia z okresu 13-25 lutego 1948 nazywane s
przewrotem praskim. Odmowa komunistw oraz cakowita bezradno
opozycji spowodowaa, i 25 maja prezydent Benes nominowa nowych
ministrw z KPCz oraz z partii silnie od niej uzalenionych.
Wystarczyo kilka miesicy, by komunici przejli cakowit wadz w
Czechosowacji rozpoczto czystki polityczne, rozbito struktury
opozycji, 9 maja 1948 uchwalono stalinowsk konstytucj prezydent
Benes odmwi jej podpisania, dlatego te 6 czerwca 1948 poda si do
dymisji. Co istotne, 10 marca szef MSZ Jan Masaryk rzekomo popeni
samobjstwo, wyskakujc z budynku ministerstwa, zamykajc za sob
okno.
WGRYPod koniec IIW Wgry znalazy si w trudnym pooeniu wraz z
radzieck ofensyw, stojce po stronie Rzeszy staray si zmieni front.
Wysiki regenta Miklosa Horthyego skoczyy si porak w marcu 1944 III
Rzesza rozpocza okupacj Wgier, a wadz obja faszyzujca formacja
strzaokrzyowcw. W tej sytuacji ZSRR mogo swobodnie tworzy
alternatywny orodek wadzy 3 grudnia 1944 utworzono w Debreczynie
Wgierski Narodowy Front Niepodlegociowy, w skad ktrego oprcz
komunistw wesza Niezalena Partia Drobnych Rolnikw, Partia
Socjaldemokratyczna, Narodowa Partia Chopska oraz Mieszczaska
Partia Demokratyczna. Partie te niedugo pniej utworzyy Tymczasowe
Zgromadzenie Narodowe, na czele ktrego stan komunista Matyas
Rakosi. Ju 21 grudnia 1944 Zgromadzenie powoao rzd koalicyjny,
zdominowany przez Wgiersk Parti Komunistyczn na czele stan genera
Bel Dalnoki Miklos. Rzd zobowiza si m.in. do wypaty odszkodowa
ZSRR, Czechosowacji i Jugosawii, wystawi 8 dywizji przeciwko
Niemcom, zlikwidowa wszelkie faszystowskie organizacje. W polityce
wewntrznej realizowano lewicowy program ogoszony w listopadzie 1944
w Szegedzie konfiskata majtkw zbrodniarzy wojennych, nacjonalizacja
przemysu i bankowoci i sektora energetycznego. Bardzo wanym
elementem staa si reforma rolna z marca 1945, kiedy to wywaszczono
wszystkie majtki ziemskie wiksze ni 576 hektarw. Uzyskano ponad 3
mln ha ziemi, z ktrych 40% zatrzymao pastwo. Jednak nie pomogo to
komunistom w zdobyciu popularnoci mieszkacw wsi, midzy ktrych
rozparcelowano pozostae 60% ziemi. Kompromitujce okazao si dla
komunistw odmawianie poparcia dla tzw. komitetw lokalnych i
popieranie wadz centralnych. Do tego, od 1945 Armia Czerwona, ktra
zaja Wgry rozpocza polityk terroru wobec faszystowskich aktywistw,
jednak okazywao si, e ofiarami padali czynni antyfaszyci (przykad
szwedzki dyplomata Wallenberg). Niewaciwe decyzje komunistw oraz
zrujnowana gospodarka wgierska doprowadziy chociaby do gigantycznej
inflacji (gdy wprowadzono w 1946 now walut forinta jego warto
oszacowano na 400 tysicy kwadrylionw starej waluty pengo). Miao to
swoje odzwierciedlenie w wyborach, ktre przeprowadzono 4 listopada
1945 zwyciya demokratyczno-niepodlegociowa Niezalena Partia
Drobnych Rolnikw (60% mandatw), na drugim miejscu WPK z 18%
mandatw. Jednak NPDR nie potrafia w peni wykorzysta swojego sukcesu
utworzyli oni rzd koalicyjny, gdzie posiadali wikszo tek, jednak
komunistom przypada teka MSW. Zapaday pierwsze znaczce decyzje 1
lutego 1946 zniesiono monarchi, 3 dni pniej pierwszym prezydentem
zosta Zoltan Tildy z NPDR.W poowie lutego WPK rozpoczynaa pierwsze
akcje majce na celu zdestabilizowanie NPDR. Jednoczenie wraz z
innymi podporzdkowanymi partiami stworzya Blok Lewicowy, ktry to od
razu rozpocz ofensyw polityczn majc na celu stopniowe eliminowanie
przeciwnikw z ycia publicznego taktyka salami. Blok Lewicowy
organizowa manifestacje, skutkiem czego byo stopniowe osabianie
NPDR, rywalizacja midzy nimi trwaa kolejny rok. Decydujce starcie
miao miejsce wiosn 1947, kiedy kierowane przez komunistw MSW pod
zarzutem organizacji spisku aresztowano sekretarza generalnego NPDR
Bele Kovacs, w maju za takie oskarenie wysunito wobec premiera
Wgier Ferenca Nagya. Skutkiem wydarze z wiosny byo cakowite
rozbicie obozu demokratycznego, zorganizowanie wyborw w sierpniu
1947, w ktrych Blok Lewicowy zdoby 66% mandatw, partie opozycyjne
za zostay zepchnite na margines, wchonite lub rozwizane. W czerwcu
1948 po wchoniciu przez WPK Partii Socjalistycznej przyja ona nazw
Wgierskiej Partii Pracujcych.
BUGARIAMimo cisej wsppracy z III Rzesz, Bugaria nie bya w stanie
wojny z ZSRR do 1944 (wycznie z USA i WB). Od wiosny 1944 rzd
bugarski szuka moliwoci porozumienia z Aliantami, majc nadziej na
zachowanie zdobyczy terytorialnych i uratowanie monarchii, jednake
Bugaria znalaza si w strefie planowanych dziaa armii radzieckiej. W
1942 roku powsta Front Ojczyniany koalicja Bugarskiej Partii
Robotniczej (BRP), Bugarskiego Ludowego Zwizku Chopskiego (BZNS),
Bugarskiej Robotniczej Partii Socjaldemokratycznej (BRSDP) i Koa
Politycznego Zweno. Tylko BRP miaa zaplecze terenowe, partyzantk.
Jednake tek premiera we wrzeniu 1944 obj Konstantin Murawiew z
prawicowego BZNS, przeciwnej bliskiej wsppracy z komunistami.
Jednake wikszo spoeczestwa opowiedziaa si za Frontem zdominowanym
przez komunistw rozpoczo si odbijanie wadzy lokalnej z rk
administracji pastwa od 6 wrzenia, dzie wczeniej ZSRR wypowiedzia
wojn Bugarii, by 8 wrzenia rozpocz ofensyw i 9 wrzenia osadzi w
Sofii na szczytach wadzy dziaaczy Frontu i komunistw, ktrzy objli 4
teki, w tym MSW i resort sprawiedliwoci. Ministrw zatwierdzili
regenci w imieniu maoletniego cara Symeona. Wtedy to rozwizano
parlament, regentw wywieziono do ZSRR, na jego miejsce powoano
nowych wpywy komunistw zaczy gwatownie rosn, skutkiem czego byy
czystki polityczne na mier skazano 3 regentw, 22 byych ministrw i
68 parlamentarzystw. W tym samym czasie rozpoczynaa si kampania
wyborcza, ktra upyna pod znakiem masowych aresztowa opozycjonistw.
Same wybory miay miejsce w listopadzie 1945 zwyciy blok rzdowy,
zdobywajc 86% gosw, prby porozumienia rzdu i opozycji zostay
zablokowane przez stron radzieck. Komunistyczny rzd doprowadzi do
przeprowadzenia referendum we wrzeniu 1946, na mocy ktrego
zniesiono monarchi i proklamowano Bugarsk Republik Ludow. W
atmosferze sukcesu zorganizowano wybory do Konstytuanty 27 X 1946
tu przed nimi aresztowano wikszo przywdcw opozycji. Wg danych
komunici zdobyli 277 mandatw, opozycja 101, na czele rzdu stan
komunista Gieorgij Dymitrow. Do koca 1948 wszelkie pomniejsze
partie zostay rozwizane bd zostay wchonite przez BRP.
RUMUNIAOd marca 1944 prb porozumienia z aliantami szuka byy
premier Rumunii Barbu Stirbei, chcia on zapobiec okupacji przez
wojska radzieckie i utracie Besarabii i Bukowiny. Jednak ju od 1943
coraz wiksz popularno zdobywa zdominowany przez komunistw
Antyhitlerowski Front Patriotyczny. 20 sierpnia 1944 natomiast
rozpocza si ofensywa radziecka, w tym samym czasie krl Micha I
rozkaza aresztowa dyktatora Iona Antonescu i cz ministrw oraz
nakaza zaprzestanie walk na froncie radzieckim. W odpowiedzi III
Rzesza zbombardowaa stolic Bukareszt, wtedy to Rumunia formalnie
wypowiedziaa Niemcom wojn. Na czele nowego rzdu stan genera
Sanatescu, a resort sprawiedliwoci przypad komunistom. W Modawii i
na Bukowinie komunistom atwo byo wprowadzi nowe porzdki, gdy w
obawie przed armi radzieck wikszo wacicieli ziemskich porzucia
swoje majtki. Prby przejcia przez rzd kontroli nad tymi terenami
torpedowaa strona radziecka. Mimo niewielkiej liczebnoci partii
komunistycznej, poparcie ZSRR umacniao ich pozycj. To komunici byli
gwnymi organizatorami wielkich manifestacji, domagajcych si
osdzenia urzdnikw zwizanych z profaszystowskim reimem. mier kilku
osb w jednej z demonstracji z lutego 1945 doprowadzia do zajcia
przez Armi Czerwon sztabu generalnego armii rumuskiej, wtedy to z
Moskwy przyby wiceminister spraw zagranicznych ZSRR Wyszyski, ktry
przedstawi krlowi ultimatum by stworzy rzd z komunistw, socjalistw
i liberaw. Zgoda krla przyniosa powstanie rzdu Petru Grozy (Front
Oraczy) 6 marca 1945, przy czym komunici zajli resort spraw
wewntrznych i sprawiedliwoci. Na znak poparcia dla nowego rzdu ZSRR
przekaza Rumunii Pnocny Siedmiogrd. Zachd nie uzna nowego rzdu, a
krl domaga si ustpienia go. Sprzeciw ZSRR doprowadzi do strajku
krlewskiego krl Micha I od sierpnia 1945 do stycznia 1946 zaszy si
w swojej rezydencji i zaprzesta podpisywania ustaw. W wyniku
konferencji szefw MSZ w Moskwie z grudnia 1945 skad rzdu poszerzono
o ludowcw i liberaw w lutym 1946 zosta uznany przez USA i WB. W
atmosferze terroru rozpoczto przygotowania do wyborw, ktre odbyy si
w listopadzie 1946 wg sfaszowanych wynikw komunistyczny Front
Narodowo-Demokratyczny zdoby 80% gosw. Przez kolejne kilka miesicy
trway przygotowania do ostatecznego rozprawienia si z opozycj
czystki rozpoczy si w lipcu 1947. Liberaowie dziaali jeszcze do
1950 roku. Krl Micha I wycofa si z polityki, w listopadzie po
powrocie z Londynu, zadano jego abdykacji inaczej wadze rozstrzelaj
aresztowanych studentw. Skutkiem czego 30 grudnia 1947 Micha I
abdykowa i jako ostatni monarcha w krajach radzieckiej dominacji
opuci kraj, a 13 maja 1948 roku uchwalono konstytucj wzorowan na
modelu radzieckim.
JUGOSAWIADecyzje dotyczce powojennego ksztatu pastwa podjto w
1943 w Jajce, na posiedzeniu Antyfaszystowskiej Rady Wyzwolenia
Narodowego Jugosawii miaa to by federacja republik. Wyoniony z niej
zosta Narodowy Komitet Wyzwolenia Jugosawii (NKOJ).Po IIW Jugosawia
krajem, gdzie orodki wadzy komunistycznej powstaway najwczeniej. Ju
w grudniu 1943 rzd radziecki uzna NKOJ za naczelny organ wadzy. W
maju 1944 jugosawiaski rzd na emigracji pod wpywem Churchilla
wycofa poparcie dla czetnikw Michajlovicia i popar partyzantw pod
wodz Josipa Broz Tity, doceniajc jego sukcesy w wyzwoleniu kraju.
We wrzeniu 1944 Tito zawar porozumienie z armi radzieck, a 20
padziernika 1944 wyzwoli Belgrad. Walki z Niemcami i ustaszami
chorwackimi trway do maja 1945, a na wyzwalanych terenach komunici
ustanawiali swoj wadz. Komunistyczna Partia Jugosawii (KPJ)
posiadaa znaczne poparcie spoeczestwa. Tito w sposb bezwzgldny
rozprawi si zarwno z faszystami, monarchistami, zwolennikami
demokracji parlamentarnej, jak i z czetnikami pod wodz
Michajlovicia (ten stracony). Pod wpywem mocarstw Tito musia powoa
rzd zoony take z czonkw rzdu emigracyjnego, take poszerzy parlament
o kilku przedwojennych posw. Sabo opozycji, atmosfera terroru
oznaczaa dominacj KPJ i powstanie systemu jednopartyjnego. 11
listopada w teje atmosferze odbyy si wybory KPJ uzyskaa 90% gosw w
wyborach do izby wyszej, 80% w wyborach do izby niszej. Nowy
parlament pierwsz swoj decyzj znis monarchi i proklamowa Federacyjn
Republik Ludow 29 listopada 1945, 31 stycznia 1946 za wesza w ycie
konstytucja wzorowana na radzieckiej. Same stosunki Jugosawii z
ZSRR ukaday si bardzo dobrze do roku 1948 (o nich bardziej
szczegowo zagadnienie numer 20).
ALBANIATutaj brak tradycyjnych partii politycznych pierwsz i
najlepiej zorganizowan si staa si utworzona w listopadzie 1941
Albaska Partia Komunistyczna. Haso walki o niepodlego skupio wok
niej szereg dziaaczy, nawet tych niekomunistycznych. Skutkiem tego
byo powoanie Ruchu Wyzwolenia Narodowego (LNC). Latem 1944 formacja
wojskowa LNC rozpocza ofensyw, w listopadzie 1944 opanowali oni
wikszo kraju. Z inicjatywy LNC powsta Komitet Wyzwolenia
Narodowego, ktry to 20 X 1944 przeksztaci si w Rzd Tymczasowy z
Enverem Hod na czele, znalazo si w nim tylko 2 niekomunistycznych
czonkw. 2 grudnia 1945 przeprowadzono wybory do konstytuanty 93%
gosw oddano na Front Demokratyczny (tak teraz nazywao si LNC), 10
stycznia 1946 zebrao si po raz pierwszy Zgromadzenie Narodowe, ktre
proklamowao Ludow Republik Albanii.
15. Repatriacja obywateli radzieckich do ZSRR znaczenie
polityczneW latach 1945-1946 przeprowadzono wielk akcj ponad 5mln
obywateli radzieckich. Byli to jecy wojenni, robotnicy przymusowi
itp. Ponad 80% repatriantw trafio do agrw i wizie lub zostao od
razu zamordowanych -> stalinowskie zaoenie o skaeniu
ideologicznym tych, ktrzy zetknli si z buruazyjnym stylem ycia.
Obozy wypenia take element wrogi klasowo z terenw przyczonych w
wyniku wojny Ukraicy, narody batyckie i z krajw wyzwolonych przez
armi radzieck oraz jecy wojenni Niemcy, Japoczycy. Liczba winiw
wzrosa do okoo 10mln tania sia robocza w realizacji planw
gospodarczych.
16. Polityka Stalina wobec nierosyjskich narodw ZSRR w latach
1945 - 1953. Naleaoby zacz od pojcia danowszczyzny, czyli rugowania
wpyww zachodnich, a promowania socrealizmu w kadej dziedzinie ycia,
co wicej polityka ZSRR wobec krajw nierosyjskich, zakadaa, e inne
narody maj rol suebn wobec Rosjan, gdy to jest on najbardziej
wartociowy, ze wszystkich narodw ZSRR Narody wsppracujce z Niemcami
w czasie wojny byy w wyjtkowo cikiej sytuacji, np. Ukraicy, wobec
ktrych bya prowadzona wzmoona czujno, czego konsekwencj by rwnie
wielki gd Zaufani Stalina sterowali partiami komunistycznymi w
nierosyjskich republikach, a nie lokalni dziaacze, gdy Stalin chcia
kreowa tamtejsz polityk Rusyfikacja, cho nigdzie nie spisana, np.
jzyki narodowe usuwano ze szk czy administracji Moskwa nie
realizowaa przywilejw zawartych w ustawach, ktre miay przysugiwa
innym narodom, np. Ukraina miaa zagwarantowane prawo do wasnej
armii Przesiedlanie rdzennych Rosjan, by zmieszali si z miejscow
ludnoci, gdy dono do stworzenia ponadnarodowego obywatela
radzieckiego (mieszkacw tych regionw przesiedlano za w gb Rosji)
np. w 1949 w Tallinie byo 49% Rosjan Dyskryminacja ydw usuwanie ich
ze stanowisk czy przeladowanie w ramach kampanii przeciwko
kosmopolitom bez ojczyzny Przeladowano narodowe kocioy, np. na
Ukrainie zlikwidowano przemoc Ukraisk Cerkiew Katolick, a ich
majtek czsto oddawano patriarchatowi moskiewskiemu Przymusowa
kolektywizacja rolnictwa, nacjonalizacja podstawowych gazi
gospodarki Tworzona odgrnie wsplnota opieraa si na wizach
ideologiczno-partyjnych i wojskowych Polityka zagraniczna tych
pastw opieraa si na sojuszu i przyjani z ZSRR Seria ukadw
sojuszniczych w latach 1945-49 Partie komunistyczne poszczeglnych
republik realizoway cele Moskwy Dopuszczenie Ukrainy i Biaorusi do
czonkostwa w ONZ miao wymiar propagandowy, a ZSRR dysponowao 2
dodatkowymi gosami w ZO ONZPo Trzech Konferencjach, wygranej na
froncie wschodnim Europa rodkowa i Bakany znalazy si w strefie
radzieckiej po II W. Regionami tymi ZSRR byo oczywicie
zainteresowane od XVIII wieku, by to obszar strategiczny gwarantowa
pozycj mocarstwa w Europie, uatwia wymian handlow, dawa kontrol
szlakw komunikacyjnych czy dobr pozycj w walce z Turcj o dominacj
nad Morzem Czarnym. W XX-leciu midzywojennym ZSRR tworzyo partie
wywrotowe, a z drugiej strony podejmowali take wysiki
dyplomatyczne, co miao na celu wcign pastwa w orbit wpyww
radzieckich. Uzalenianie tych pastw odbywao si w 4 etapach: 1941-44
tworzenie frontw antyfaszystowskich, 1944-45 tworzenie orodkw
wadzy, 1946-47 eliminacja przeciwnikw, 1947-48 uprawomocnienie
wadzy.ZSRR w ten sposb objo wadz w takich pastwach jak: Estonia,
Litwa, otwa, Polska, Biaoru, Ukraina, Rumunia, Bugaria, Albania,
Jugosawia, Wgry, Czechosowacja i NRD. Kiedy ustanowiono rzdy
komunistyczne kolejnym celem byo utrwalenie nowo zajtych
pozycji.Istotna bya dla Stalina kwestia Polski, gdy wychodzi on z
zaoenia, e uzalenienie Polski umoliwi opanowanie sabszych krajw
regionu, np. przez zawieranie dwustronnych ukadw o przyjani,
wsppracy i pomocy wzajemnej, by wzmocni ramy jednoczce blok
wschodni. Byy one odpowiedzi na zachodnie tendencje integracyjne.
cilejsze wizi midzy satelickimi krajami miao uatwi Stalinowi
kontrol nad rozwojem sytuacji w Europie w tym regionie, a take
stworzy lepsze warunki do rozwoju eksploatacji bloku wschodniego.
Ukady dwustronne (lata 1945-49) konsolidoway wojska radzieckie
obecne w Polsce, na Wgrzech, Rumunii i Bugarii.Bardzo wygodnym
instrumentem byy poszczeglne instytucje. Kominform (Biuro
Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych, 27 IX
1947-1956) pozwala kontrolowa dziaalno partii komunistycznych w:
Bugarii, Czechosowacji, na Wgrzech, Rumunii, Polsce, a take Francji
i we Woszech. RWPG (5-8 I 1949), formalnie miaa wspiera planowy
rozwj gospodarczy, podnie poziom industrializacji, a w praktyce
koordynowaa polityk ekonomiczn w Bugarii, Czechosowacji, Polsce,
Rumunii, na Wgrzech, podporzdkowaa j ZSRR. Bya te odpowiedzi na
plan Marshalla. Ukad Warszawski (14 V 1955- 1991) sankcjonowa
obecno wojsk radzieckich w pastwach -satelitach, by instrumentem
wsplnej obrony (Albania, Bugaria, Czechosowacja, NRD, Polska,
Rumunia, Wgry, ZSRR).Poszczeglne pastwa:Czechosowacja: przewrt
praski w 1948 i zdobycie wadzy.Wgry: terror, deportacje do ZSRR,
niekorzystny dla Wgier ukad gospodarczy, eliminacja przeciwnikw,
utworzenie Bloku Lewicowego, faszywe oskarenie Niezalenej Partii
Drobnych Rolnikw (ktrzy wygrali pierwsze wybory), aresztowanie ich,
a w nowych, ju sfaszowanych wyborach wygrywa Blok Lewicowy, po czym
rozwizano inne partie.Bugaria: terror, wybory w 1945 wygrali
komunici, bo opozycja je zbojkotowaa, w 1946 zniesiono monarchi,
1947 wybory sfaszowano i Bugaria ju cakowicie podporzdkowaa si
Moskwie.Rumunia: czystki wrd byych urzdnikw, 1946 sfaszowane wybory
wygrywaj komunici, aresztowanie przeciwnikw politycznych,
przeladowania Kocioa Katolickiego, konstytucja (13.04.48) na wzr
radzieckiej.Jugosawia: nie uwzgldniano ZSRR w polityce
zagranicznej, konflikt Stalina z Tito, wycofanie doradcw
radzieckich z Jugosawii, wykluczenie z Kominformu, a pozostae
partie zrywaj z nimi kontakty polityczne.Albania: represje wobec
Kocioa Katolickiego i inteligencji, kredyty z ZSRR.
17. Czterostopniowy mechanizm uzalenienia Europy rodkowej od
ZSRR po II wojnie wiatowej.Nie bd co do joty opisywa zagadnienia,
gdy mona to znale tutaj Patek T.1 s. 67Obszar ten ju od XVII wieku
stanowi teren imperialnych zainteresowa Rosji. Posiada dla Rosji
ogromne znaczenie. Gwarantowa utrzymanie jej mocarstwowej pozycji w
Europie, uatwia wymian handlow, umoliwia kontrol wanych szlakw
komunikacyjnych oraz zapewnia dogodn pozycj w rywalizacji z Turcj o
dominacj w basenie Morza Czarnego. W okresie dwudziestolecia
midzywojennego wpywy Rosji w tym regionie zdecydowanie osaby,
aczkolwiek Zwizek Radziecki zacz odbudowywa je , stosujc przy tym
charakterystyczn dla bolszewikw polityk dwutorow. Polegaa ona na z
jednej strony tworzeniu wywrotowych partii i organizacji
komunistycznych, usiujcych obali istniejcy ustrj drog rewolucji, z
drugiej za na podejmowaniu oficjalnych wysikw dyplomatycznych,
zmierzajcych do wcignicia pastw tego regionu w orbit wpyww
radzieckich.Wan rol w rozgrywce Stalina odegraa sprawa polska.
Stalin wychodzi bowiem z zaoenia, e uzalenienie Polski bdcej w
okresie dwudziestolecia zdecydowanie najsilniejszym pastwem
regionu, a w czasie II wojny w. posiadajcej mocn pozycj w obozie
alianckim, to otworzy mu drog do opanowania pozostaych, sabszych
pastw Europy rodkowej i Bakanw.Mona przyj, e Moskwa zdoaa osign swj
cel w czterech zasadniczych etapach.1) 1941 1944 inspirowani przez
Kreml komunici, dziaajcy w okupowanych poprzez Niemcy krajach
Europy, starali si utworzy w konspiracji cakowicie przez siebie
kontrolowane, szerokie sojusze polityczno-wojskowe, tzw. narodowe
fronty antyfaszystowskie, w ktrych skad wchodziy rwnie ugrupowania
niekomunistyczne2) 1945 komunici przystpowali do tworzenia wasnych
orodkw wadzy pastwowej, najczciej o charakterze formalnie
koalicyjnym , lub te umiejtnie wykorzystujc argument siy militarnej
Armii Czerwonej, wymuszali swoje uczestnictwo w rzdach ocharakterze
niepodlegociowym. Obejmowali w nich przede wszystkim kluczowe
stanowisko ministra bezpieczestwa publicznego.3) 1946 1947
najwaniejszy etap. Komunici starali si wyeliminowa swych
przeciwnikw z ycia publicznego, uciekajc si najczciej do intryg,
zakulisowych naciskw, szantau, zastraszania, faszywych oskare,
masowych represji lub wzniecania niepokojw spoecznych. Po rozbiciu
w ten sposb wszelkich niezalenych ugrupowa przystpowali z reguy do
nastpnego etapu.4) 1947 1948 uprawomocnienie swej, zdobytej w sposb
bezprawny, wadzy politycznej. Najczciej odbywao si to poprzez
wybory parlamentarne, lub zastraszano wyborcw, aby wymusi na nich
oddanie gosw niezgodnie z ich zapatrywaniem.
18. geneza i okolicznoci utworzenia RFNWedug dyrektywy Szefw
Poczonych Sztabw Niemcy, do stycznia 47r byy traktowane jako kraj
nieprzyjacielski i wrogo nastawiony wobec USA.a) Plan Byransa - W
kwietniu 46r zosta opracowany plan, ktry przewidywa e Niemcy zostan
zjednoczone, bd militarnie neutralne oraz politycznie kontrolowane
przez cztery mocarstwa przez 25 najbliszych lat. Taki ukad zakada
pobyt si amerykaskich na terenie Niemiec. Czego bardzo chciaa unikn
ZSRR, dlatego te t propozycj odrzucia. Ju przed kwietniem 46r. GB a
pniej F, obserwujc nasilajc si sowietyzacj rodkowej europy, zaczli
si obawia, e to samo moe sta si z neutralnymi Niemcami. Plan
Byransa upad.b) Przeorientowanie polityki powody: - Pary odstpi od
pierwotnych planw w zamian za utworzenie Unii celnej, walutowej i
gospodarczej midzy zagbiem Sahry a Francj - ze strony USA byo to
niepowodzenie plany Byransa. -Oraz priorytetowe denie do
przywrcenia rwnowagi ekonomicznej Niemiec, co byo bardzo trudne do
wykonania we wsppracy z ZSRR. - Zaawansowane ju dziaania ZSRR w NRD
majce na celu utworzy nam ustrj demokracji ludowej. - Wystpienie
Churchila 05.03.46 w Fulton.c) Bizonia 05.09.46 USA i GB podpisali
z pominiciem SRK zasady ekonomicznego poczenia swoich stref (
tworzc wsplne zarzdy rolnictwa, handlu, przemysu itp. ) 01.01.47
utworzono Bizoni ktra miaa by wyczona spoza kompetencji SRK.d)
12.03.47 Doktryna Trumana miaa rwnie swj udzia w stworzeniu RFN,
pogbienie przeorientowania amerykaskiej polityki.e) Plan Marchala
na podstwie dwch konferencji londyskich postanowiono, e zachodnie
Niemcy mog wzi udzia w planie Marschala. Na tyche konferencjach
postanowiono ostatecznie o stworzeniu zachodnich Niemiec. f)
Reforma Walutowa ogoszona 18.06.48 wywoaa zaskoczenie w obozie
radzieckim, moga zrujnowa gospodark wschodnich Niemiec.g) Blokada
Berlina bezporednia reakcja ZSRR na reform walutow w strefach
zachodnich, ju od marca ZSRR robio trudnoci w dostpie do Berlina, a
zosta zablokowany cakowicie 24.06.48 odcito dopyw energii. USA
zorganizowao most powietrzny, ktry mia zapatrywa Berlin zachodni.
Dziki pomocy okazanej przez amerykanw berliczykom nastpio powolne
zmiana wrogich relacji Niemcw wobec USA. Blokada trwa do maja 49
318dni.h) Utworzenie Trizonii ze stref francusk 08.04.49, dziaania
integracyjne miay miejsce ju od kwietnia 47r.i) Od 01.09.48 do
23.05.49 dziaaa rada parlamentarna, ktra przygotowywaa tre ustawy
zasadniczej ( zamiast konstytucji ) 08.05.49 Ustawa zasadnicza
zostaa przyjta ( nie ratyfikowaa Bawaria )j) 12.05.49 uchwalenie
statutu okupacyjnego, ktry najkrcej mona streci sowami, e jeli
Niemcy przejmuj wadze i co si zacznie le dzia to wrci stan z
1945r.k) 20.06.49 utworzono Wysok Komisj Sojusznicz, ktr bya
odpowiednikiem Sojuszniczej Rady Kontroli ale tylko dla Niemiec
zachodnich.l) W sierpniu odbyy si pierwsze wyboru do Bundestagu, na
kanclerza zosta wybrany Adenauer a prezydenta Huess. 20.09. zaczyna
prac rzd, 21.09 parlament ogasza powstanie RFNum) W 1950r RFN dosta
zgodne na prowadzenie wasnej polityki zagranicznej. KONSEKWENCJE: -
niewtpliwy sukces polityki amerykaskiej, -wzrost znaczenia
politycznego, militarnego i gospodarczego USA w Europie
-zahamowanie wzrostupopularnoci partii lewicowych, dynamiczny
wzrost poparcia dla partii prawicowych i proamerykaskich.
-Ostateczne zlikwidowanie wsppracy na linii ZSRR-USA. Itd.19.
Geneza i okolicznoci utworzenia NRD.
Genezy utworzenia NRD mona dopatrywa si ju w momencie podziau
Niemiec na 4 strefy okupacyjne. Antagonizmy midzy Zachodem (a wic
strefami amerykask, brytyjsk i francusk) a Wschodem (ZSRR) nasilay
si od pocztku. Szczyt antagonizmw przypada na rok 1948.Dnia
23.02.1948 rozpocza si w Londynie konferencja 6 pastw zachodnich
(USA, WB, Francja, Benelux) w sprawie Niemiec. ZSRR uzna to za
pogwacenie postanowie poczdamskich, ktry zoy los Niemiec w rce 4
mocarstw. W obliczu dziaa zmierzajcych do utworzenia odrbnego
pastwa zachodnioniemieckiego, do czego wstpem byo utworzenie
Bizonii, a nastpnie londyska konferencja 6 pastw zachodnich, ZSRR
postanowi zerwa z fikcyjnym dziaaniem Sojuszniczej Rady Kontroli.
Zadali wic ujawnienia szczegw obrad londyskich jako czonkowie Rady-
najwyszego organu wadzy w Niemczech. Gdy Zachd odmwi ZSRR opucio
szeregi Sojuszniczej Rady Kontroli. Tak wic jest to jeden z
istotniejszych przejaww powstania 2 blokw RFN i NRD.Kolejnym
istotnym czynnikiem warunkujcym powstanie NRD (wczeniej RFN) bya
reforma walutowa zapocztkowana przez 3 strefy okupacyjne: WB, USA i
Francj. Pokazaa kolejn rozbieno midzy Zachodem a Wschodem i wzmoon
wspprac Zachodu. Ogoszona zostaa 18.06.1948 roku. Marka rzeszy
zostaa zamieniona na mark niemieck. Owa reforma zmusia tym samym
stref radzieck do reakcji, bowiem jej brak oznaczaby inflacj w ich
strefie. Ogosili swoj reform walutow (nieprzygotowani do takiego
kroku nalepiali na dawne banknoty naklejki).Efektem reformy
walutowej wkrtce sta si kryzys berliski. Poprzedzio go wydarzenie z
18.06.1948, bowiem w dniu ogoszenia przez strefy Zachodnie reformy
walutowej wadze radzieckie wyday zarzdzenia obronne w celu
zabezpieczenia gospodarki swojej strefy i zapobieenia
dezorganizacji obiegu pieninego. Czciowo zawieszono ruch pocigw
osobowych, utrudniono transport towarw. Faktyczna blokada Berlina
zapocztkowana zostaa 23-24.06.1948 roku. Wstrzymane zostay
cakowicie dopyw energii, gazu, prdu do zachodnich sektorw Berlina.
Stalin pocztkowo tumaczy to utrudnieniami w transporcie, ale wkrtce
przyzna, e to reakcja Wschodu na nielegalne wprowadzenie nowej
waluty w sektorach Zachodnich. Mocarstwa Zachodnie zareagoway
tworzc tzw. Most powietrzny (drog lotnicz dostarczay miastu
niezbdne surowce, ywno). Faktycznie ujmujc zatarg o Berlin
doprowadzi do cakowitego podziau politycznego i administracyjnego
miasta.Bezporedni przesank do powstania NRD byo utworzenie RFN
20.09.1949 roku. Poprzedzia to konferencja we Frankfurcie nad Menem
01.07.1948, kiedy to gubernatorzy WB, USA i Francji wrczyli 11
premierom krajw stref zachodnich tzw. Dokumentw frankfurckich
wzywajcych do zwoania zgromadzenia konstytucyjnego (celem
wprowadzenie konstytucji federalistycznej). W wyniku porozumienia
rzdw krajowych z okupantami doszo do obrad Rady Parlamentarnej w
Bonn 09-1948 do 05-1949 (przewodniczcym rady zosta K. Adenauer). I
rzd koalicyjny powsta 20.09.1949- oficjalne powstanie RFN.W
odpowiedzi na utworzenie RFN w radzieckiej strefie okupacyjnej
07.10.1949 roku proklamowano Niemieck Republik Demokratyczn.
Prezydentem Wilhelm Pieck, MSZ- Johannes Dieckmann w rzdzie Ottona
Grotewohla.Podzia Niemiec na RFN i NRD okaza si klsk dla ZSRR,
bowiem zamyka bezprecedensowo ekspansj komunizmu na Zachd.
20. Charakterystyka stosunkw politycznych wewntrz obozu
komunistycznego do 1956 r.W latach 1945-1949 Zwizek Radziecki dc do
umocnienia pozycji postanowi doprowadzi do sformalizowania stosunkw
midzy pastwami w swojej strefie wpyww przez zawieranie ukadw
dwustronnych o tzw. przyjani, wsppracy i pomocy wzajemnej. Takie
ukady nie mogy zaistnie bez zgody Kremla, zgodnie z zasadami
promienistego schematu relacji politycznych.W okresie 1945-1949
blok wschodni odpowiada na kolejne kroki zachodu: doktryn Trumana
oraz plan Marshalla.Kraje bloku wschodniego szukay stabilizacji i
gwarancji swojego bezpieczestwa ze strony ZSRR. Naley jednak zwrci
uwag, e aden z tych krajw nie prowadzi niezalenej polityki
zagranicznej i wewntrznej ( z wyjtkiem Tito w Jugosawii, ktrego
polityk zagraniczn mona nazwa autonomiczn).Kady kraj bloku
wschodniej pocztkowo planowa samodzielny rozwj ku demokracji
ludowej, ktra uwzgldniaa by lokalne odmiennoci, co niestety spotkao
si ze sprzeciwem Stalina. Poprawnym modelem pastwa by odpowiadajcy
radzieckiemu, a przywdcy, ktrzy prbowali wprowadzi wasn wizj jak:
W. Gomuka w Polsce, Lszl Rajk na Wgrzech, Trajczo Kostow w Bugarii
byli odsuwani od wadzy.Tylko Tito mia na tyle ugruntowan pozycj, e
udao mu si utrzyma przy wadzy i wdraa wasne pomysy. By bardzo
aktywny w prowadzeniu stosunkw dyplomatycznych, m. in. jego pomysem
by Kominform.22 - 27.09.1947 konwencja partii komunistycznych w
Szklarskiej Porbie:ostworzenie Kominformu biura informacyjnego
Partii Komunistycznej, jako narzdzia odpowiedzialnego za zbieranie
informacji, nadzr nad partiami komunistycznymi w rnych krajach
bloku wschodniego oraz ksztatowanie polityki wewntrznej i
zewntrznej.oW 1949r Kominform zosta wykorzystany przez Stalina do
naciskw na Jugosawi. Za porednictwem Kominformu zmusi pozostae
kraje do rozwizania sojuszu z Jugosawi.Rada Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej (RWPG) utworzona na konferencji 5-8.01.1949r. w
Moskwie z inicjatywy Stalina.W 1953 wraz ze mierci Stalina wzmogy
si niepokoje, ktre przyniosy ze sob zamieszki w NRD i na Wgrzech.Po
1953 roku - zmiana polityki wobec satelitw, wiksza swoboda i
ksztatowania socjalizmw narodowych. Przejawem nowej polityki ZSRR
wobec satelitw bya m.in. wizyta Chruszczowa w Belgradzie i
porozumienie z Tito. Jednake nowe stosunki pastw bloku wschodniego
z ZSRR rodziy pewne problemy, ktre polegay na interpretacji swobd
ich pierwsz bdn ofiar byli komunistyczni przywdcy na
Wgrzech.14.05.1955 Ukad Warszawski powstanie sojuszu
polityczno-wojskowego Na powstanie paktu miaa wpyw reakcja bloku
wschodniego na wstpienie RFN do NATO, ale rwnie uzupenienie
istniejcych ukadw bilateralnych. Najwysza forma instytucjonalizacji
obozu socjalistycznego na paszczynie politycznej i wojskowej. UW by
stworzony bardziej do kontroli krajw satelitarnych. Rok pniej UW
zosta wykorzystany na Wgrzech.Wgry w 1956r przekroczyy granic
tolerancji chcc opuci Ukad Warszawski. Chruszczow by skonny na
wiele ustpstw z wyjtkiem tego, w zwizku z czym uyto siy radzieckich
czogw.1956 rok take w Polsce przynis fal strajkw i zamieszek, po
ktrych do wadzy wrci liberalny Wadysaw Gomuka.21. Geneza i
powstanie pastwa IzraelPierwsze osiedla ydowskie p