HIST. TRANSLAT. S. AUGUSTINI. U HISTORIA TRANSLATIONIS S. AUGUSTINI EPISCOPI ANGLORUM APOSTOLI Aliorumque sanclorum qui in ipsius monasterio Canluariensi quiescebant. AUCTORE GOCELINO EJUSDEM LOCI MONACHO JEQVAU. (MABIIX. Acta SS. Bened., loni. IX.) OBSERVATIONES VVxMYUE. 1. Golselinus seu, ut codex ms. habet, Gocelinus, monachus e Bertiniano in Cantuariense inonasterium translalus, totum sese scribendis sanctorum historiis ila dedil, ut praecipuuspost Bedam Venerabilem re- rum a sanctis viris in Angliagestarum scriptor a plerisque aucloribus censealur. Jam ex eo beali Augu- slini Anglorum apostoli vilam Saeculo I Benediclino edidimus ad annum 607, reservata ad hoc usque tempus ejusdem sancti aliorumque in monasterio suburbii Cantuariensis quiescentium translationis hislo- ria, quod multum conferat ad ilhistrandas res ordinis nostri hoc priesenli saeculo iindccimo in Anglia gestas. Plura de eodem auctore hiccongerere superfluuin esset, cum jam salis superque notus esse debeat ex iis quae loco Saeculi 1 laudato de eo protulimus : ubi etiam de sanclis in cadem iranslationis historia memoratis plura diximus,qua: hic repetere non juvat. 2. Superest itaque ut pauca solummodo dicamus de aliis sancti Augustini translalionibus, quseposlca variisoccasionibus factae fuerunt, ut ex WillelmoThorno discimus, qui monasierii Augustinensis, in quo degebat, Chronicon scripsit, ad annum usque 1397 produclum. Hic auctor ait Widonem abbatem anno 1091 statim peracta solemni, quam GoceliniiSj describit, sanclarum reliquiarum translatione, pleraqne beali Augustini ossa in ecclesiaemuroabdidisse: ne forte irruentibus Danis sive Northmannis, aut aliis barbaris, quod tunc in Anglia saepiuscontingebat, ossa beati ponlificis violarentur. Necinutilis fuit abbatis cautela. Nam anno, ut idem auctor attestalur, 1168, die decollationis sancli Joannis Baptistae, combustaferme inte- gra Augustinensi ecclesia, beati pontiticis feretrum ila deformatum fuit, atque exinde ila neglectum, ut paulo postplane ignotum fuerit quo in loco sancti anlistitis reliquiae haberentur. Id tandem aegre tulerunt Auguslinenses monachi: quare anno 1221 insligante Joanne ejusdem loci priore, cum aliis monasterii se- nioribus, jejuniis, vigiliis, orationibus aliisque piis exercitiis vacare decreverunt, quousque tanti thesauri nolitiain a Deo acciperent. Annuit corum votis Deus, ac prior, aliquot fratrum consilio, qui hoc sibi a Deo revelatum fuisse fatebantur, jussit lnurura effringi juxta altare sancti Augustini, ibique detectusfuit saxeus loculus, qui, indicante inscriptione, bcati Augustini corpus continebat. 3. Aberat lunc Hugo loci abbas, ad Ludovicum Fraucorum regem legatus : quo reverso, convocatisad solemnitalemmultis abbatibus, aliisque Aiigliae proceribus, beali yiri reliquiiB in locis congruentibus re- conditae sunt, exceptocapite, quod in vase auro argentoque ac variis et pretiosissiniis lapillis ornalo con- clusum fuit, ut populorum venerationi statis diebus exponeretur. Ceterum vicennio postea, anno scilicet 1240, restaurato monasterii sacrario, corpus sancti Augustini in ejus medio collocatum est, habens ex utraque parte aliorum ejusdcm loci patronorum corpora in gyrum disposita : annis sequentibus duo altaria addita sunt, unuin scilicet ex utraque parle, quae omnia egregia repraesentat, tabula aeri incisa, quam loino I Monastici Anglicani habes, eamque Papebrochius tomo VI Maii Bollandiani ad diem xxvi ejusdem mensis inseri curavit, ne pereat lam illustris Anglicanse pietalis monumenti •memoria, quaro Henrici octavi apostasia sancluarii eversione alias abolevisset. Beati viri mentum hanc cladem evasit, quod reli- giose asservatur in monasterio sancti Salvatoris ordinis Cisterciensis apud Antuerpiam, celebrem Belgii urbem. Librum de hac re singularem reverendusdominus Franciscus Dierick, ejusdem loci abbas, edidit, qui anno 1624 typis mandalusest. 4. Porro licetad calcem Vitae sancti Augustini Saeculo I polliciti fuerimus nos huc integram transla- tionis ejus bistoriam prolaturos, cum tamen eam postmoduro cum V. C. Daniele Papebrochio communica- verimus, qui illam ad diem xxvi MaiiBollandiani edidit, visum est satis hic ea solummodo exhibere, quae nvagis conferre poterunt ad illustrandam hujus Saeculihistoriam Benedic.tinam, relictis miraculis aliisque minoris momenti actis, quaeapud ipsos Bollandianos, qui plura cupit, inveniet. INCIPIT PROLOGUS DOMNI GOCELINI Ad venerabilem Cantuariensem archiepiscopnm Anselmum, de translatione sancti Augu- stini, Anglorum apostoli, et sociorum ejus. Dux Anselme, Patrum Pater, et vigor ecclesiarum, - Quem celebrat titulis Romanus et Anglicus orbis, . | Ne spernas imi pronum munus Gocelini. In arce sapientiae ad mensam ccelestis philoso- ferculum tibi aureum afferre gliscit cor meum, nori 1 pliia^, ecclesiastice princeps,principaliterprsesidetiti mei studii, sed Augustini summi opibus prctiosum,!
17
Embed
HIST. TRANSLAT.S. AUGUSTINI. U HISTORIA TRANSLATIONIS S ... · fratrum devotio pro suo modulo defcnsaculaspc-cialiprincipisuo parareAugustino. CAP.VI.Negligemcorripitur.—Composueretu-(l)Obiitan.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
HIST. TRANSLAT.S. AUGUSTINI. U
HISTORIA TRANSLATIONIS S. AUGUSTINI EPISCOPI
ANGLORUMAPOSTOLI
Aliorumque sanclorum qui in ipsius monasterio Canluariensi quiescebant.
AUCTORE GOCELINO EJUSDEM LOCI MONACHO JEQVAU.
(MABIIX.Acta SS. Bened., loni. IX.)
OBSERVATIONES VVxMYUE.
1. Golselinusseu, ut codex ms. habet, Gocelinus,monachuse Bertiniano in Cantuarienseinonasteriumtranslalus, totumsese scribendis sanctorum historiis ila dedil, ut praecipuuspost BedamVenerabilemre-rum a sanctisviris in Angliagestarum scriptor a plerisque aucloribus censealur. Jam ex eo beali Augu-slini Anglorumapostoli vilam Saeculo I Benediclinoedidimus ad annum 607, reservata ad hoc usquetempus ejusdemsancti aliorumquein monasterio suburbii Cantuariensis quiescentiumtranslationis hislo-ria, quod multum conferat ad ilhistrandas res ordinis nostri hoc priesenli saeculoiindccimo in Angliagestas. Plura de eodemauctore hiccongerere superfluuinesset, cumjam salis superquenotus esse debeatex iis quaelocoSaeculi1laudato de eo protulimus : ubi etiam de sanclis in cadem iranslationis historiamemoratisplura diximus,qua:hic repetere non juvat.
2. Superest itaque ut paucasolummododicamus de aliis sancti Augustini translalionibus, quseposlcavariisoccasionibusfactaefuerunt, ut ex WillelmoThorno discimus, qui monasierii Augustinensis, in quodegebat,Chroniconscripsit, ad annum usque1397produclum.Hic auctor ait Widonemabbatemanno 1091statim peracta solemni, quam GoceliniiSjdescribit, sanclarum reliquiarum translatione, pleraqne bealiAugustiniossa in ecclesiaemuro abdidisse: ne forte irruentibus Danis siveNorthmannis,aut aliis barbaris,quod tunc in Angliasaepiuscontingebat, ossa beati ponlificisviolarentur. Necinutilis fuit abbatis cautela.Nam anno, ut idemauctor attestalur, 1168,die decollationissancli Joannis Baptistae,combustaferme inte-gra Augustinensiecclesia, beati pontiticis feretrum ila deformatum fuit, atque exinde ila neglectum, utpaulo postplane ignotumfuerit quo in loco sancti anlistitis reliquiaehaberentur. Id tandem aegretuleruntAuguslinensesmonachi: quare anno 1221insligante Joanne ejusdemloci priore, cum aliismonasterii se-nioribus, jejuniis, vigiliis,orationibusaliisquepiis exercitiis vacare decreverunt, quousque tanti thesaurinolitiaina Deoacciperent.Annuit corum votis Deus, ac prior, aliquot fratrum consilio, qui hoc sibi a Deorevelatumfuisse fatebantur, jussit lnurura effringijuxta altare sanctiAugustini, ibique detectusfuit saxeusloculus, qui, indicante inscriptione, bcati Augustinicorpus continebat.
3. Aberat lunc Hugoloci abbas, ad LudovicumFraucorum regem legatus : quo reverso, convocatisadsolemnitalemmultis abbatibus, aliisque Aiigliaeproceribus, beali yiri reliquiiBin locis congruentibus re-conditaesunt, exceptocapite,quod in vase auro argentoqueac variis et pretiosissiniislapillisornalo con-clusum fuit, ut populorumvenerationi statis diebus exponeretur. Ceterum vicenniopostea, anno scilicet1240, restaurato monasterii sacrario, corpus sancti Augustini in ejus medio collocatumest, habens exutraque parte aliorum ejusdcmlocipatronorumcorporain gyrumdisposita : annis sequentibusduo altariaaddita sunt, unuin scilicet ex utraque parle, quaeomnia egregia repraesentat,tabula aeriincisa, quamloino I MonasticiAnglicanihabes, eamquePapebrochius tomo VI MaiiBollandianiad diemxxvi ejusdemmensis inseri curavit, ne pereat lam illustris Anglicansepietalis monumenti•memoria, quaro Henricioctavi apostasia sancluarii eversionealias abolevisset. Beati viri mentum hanc cladem evasit, quod reli-giose asservatur in monasteriosancti Salvatoris ordinis Cisterciensis apud Antuerpiam, celebrem Belgiiurbem. Librum de hac re singularemreverendusdominus Franciscus Dierick,ejusdemloci abbas, edidit,qui anno 1624typis mandalusest.
4. Porro licetad calcemVitae sancti Augustini SaeculoI polliciti fuerimus nos huc integram transla-tionis ejus bistoriam prolaturos, cumtamen eampostmodurocum V. C. DanielePapebrochiocommunica-verimus, qui illam ad diem xxvi MaiiBollandianiedidit, visum est satis hic ea solummodoexhibere, quaenvagisconferrepoterunt ad illustrandamhujus Saeculihistoriam Benedic.tinam,relictismiraculis aliisqueminoris momentiactis, quaeapud ipsos Bollandianos,qui plura cupit, inveniet.
INCIPIT PROLOGUS DOMNI GOCELINI
Ad venerabilem Cantuariensem archiepiscopnm Anselmum, de translatione sancti Augu-stini, Anglorum apostoli, et sociorum ejus.
Dux Anselme, Patrum Pater, et vigor ecclesiarum,-Quem celebrat titulis Romanus et Anglicus orbis, . |Ne spernas imi pronum munus Gocelini.
pcctibus clare patralu nosciiulur. Dcaia ttii poutili-cii tcmpora, in quibus lanla diutiirnitatc clausa par-luriente snncloriiin tcrra, rcluxil nobis ciiin suis
gcnunis lucc angclicainargarila! ctc
LIBER PRIMUS.
C.VPUT1. Translationis hujus festum aliis SS.
commune.— Posl antiqua evangelici proloparentis
anglortimAugustinisolemnia coelotriumphala,quae
nuper eginius laude festiva, nova nobis oritur glo-
ria, nova hetitia, solemnitasnova. Ipsa est sua san-
ctorumquecollegarumsuorum translalio nova, quae
post centum (1) fere lustra in nova ejus facta jam
lucet-Ecclesia,etc.
C\r. H. Novaecclesiaamplior exstruitur. —Sub-
limatum augustius novaeAugustini ecclesiae pre-
sbyterium totum illud cum amplis porticibusam-
plectitur spatium, quod sanctae Dei Genitricis ab
oriente conliguum possederat oratorium, suo coe-
Jestiumque virtutum jugi solemnioac signis illus-
trissimum. Hinc reliqua navis veteris monasterii
cederejussa aedificiosurgenti, jamquerea minaruin
excidii, ne obruat diruitur. Ante tamen cuncta san-
etorum turba omnibus sacrariis diffiisa a jactura
eruitur, ct novistcctis reponitur, sicut illi a mundi
ruina cumLoth a Dominoliberantur. Sic apostolica
Augustini aula ad destinatam metam tendebat, sedsuaedormitionisporticusobstabat. Quid faciat ergoauctor aedificiidevotus abbas Scollandus, dum necilla sancla penetraliatanto aevoinlacla movereprae-sumit, nec opus cceptum, nisi ablatis obstaculis,
procedere possit; maximecum praedecessorsuus
praescriplamDeiGenitricisbasilicamfractam morleluerit. Sed ipso inter hoecsupcrno arbilrio de me-dio terrenarum curarum sublalo, successit abbasWido (2),cujus anno quarlo (3) factaest qua; ascri-bitur translatio. Cui rex consullus favens jusserat,ut cum pontificum et abbatum populorumqueaf-fluentia decentissime ageret haecsolemnia, volebatet ipseinteresse,sed tunc ibat (4) in expedilionemScottiae. Sed monasleriarcha, ubi turrim prsefalisporticibus supereminentemaugusto fastigioextule-
rat, dum reliquam templinavim protenderellagrat,illud beatorumcubiculummorseimpatiens,qua san-eti erucrentur, forti ariete subvertit, tolque superniregni principesIongiturnapace soporalos, festinatamodovirtule negligentiamexcusante obruit. Anteatamcn condignorumsanctorum Adrianiconfessoris
A et MildrelhacChristi virginis nardifluapignora mirasuavitate vernantia solemnilerexportari, ct iiuini-nentemcasum evadere fccit,
tio, Mellilo,Justo, Honorio,Deusdedit in pracdiclaobrutione relictis, divina protectionc quasi manum
subniittenlc,saxa cl ligna pepercere, quibusduriorhumana obslinalio non pepercit. Nam ubi lantsemoles lapidum,trabium tectorumqueplumbatorum,qu* sacrosancta corpora obruerant, sunt ablatae,omnes illaeillorumsepulcralcsaedificulaecumessentfractiles et lateritiae, sed ct sculpturae ct imaginesangelicaecum Dominicamajeslatej5) super lumbam
CAP.IV.— Restabat interim paries australis, quaparte almus Augustinus,sacerqueDeusdedit quies^ccbant; qui tandem multoaricte solutus, dumcortoiiutu sanclos opprcssurus crederelur, protinusinaestimabiliDeivirtute, quasi in saltum excutitur,et ad auslrura contra impellentestotus integra soli-ditate prosternitur; quantumque vaslus et cacumi-natus erat, tanlum spatii jacens occupabat.Vixcva-sissent securi impugnatorcs, nisi his superna cle-mentia sanctorummerilis pepercissel. Tum veroadtam evidcns signum clamor Iaudisonus altollitiiromnium.Nam qui stiperiusdilectos obrutos serva-
verat, hic neobrueretur, velabat. Sicplerumqueipse
r sanclorummirilicatoralios in mediis ignibusprote-
gebat, ab aliis etiam ignes fugabat; istos per pro-fundummaris sicco vestigiotranstulit, aliossupcrundas currere fecit.
i CAP.V. Sttbdio relictm.—Jacuere tunc per no-
; vem hebdomadas iilaecoelesles exuviaesub dio acsi vulgariafunera expositae,et ad onmem impctumaerisac sordiumpatuere. Adeo,proh dolor! terres-tris dissimulabatindignilas,quibus angelosconcivcs
i frequentasse credimus excubias. Certabat tamcn
fratrum devotio pro suo modulo defcnsaculaspc-ciali principi suo parare Augustino.
CAP.VI. Negligemcorripitur. — Composueretu-
(l)Obiitan. 707.(2) Idestanno 1091.(3) Scollandus,ut dicilur infra cap. u.timo libri
II, obiit uno die ante Guillelmumregem, id est dievni Septerobrisanno 1087.Guillelmusenim Con-questorRothomagidefunctusestix Septembrisejus-(iein anni, ex OrdericoVitali et aliis auctoribus :binc emendandus GuillelmusThorn, qui Scollandi
bitum die III Nonas Septembrisconsignavit.Scol-
I» lando successit Wido, ex monasterii grcmio as-sumplus.
(4)Is erat GuillclmusRuftis, qui ex Northmanmahoc anno, mense Auguslo rcversus, in Malchol-inum regem ScottorumNorthumbriani infesianlemmovit.
(5) Id est SS. Trinitatis seu Clirisli.
17 IIIST. TRANsLAT.S. AUGUSTJNL—LIB.I. 18,
gunum assieulis tid est parvis asseribus], et unus
aut duo pro artitudine vicissim agitabant vigiliascum luminibuset canticis divinis; ubi unum forle
somnoprsegravatumvox audita mcrepuit: <Et hic,
inquit, non do.rmitionised orationi locus congruit;iqua correptionefrater ille vigUantiorest redditus in
prece.C»P.VII. Ornamenta mite servanlur — Deinde
candelaoblata, candelabronegligenteraffixa,supertumuhim sancli linteis et palliis solemniter orna-tum decidit, ibiquetrivm pedum tractum signantefavilla (aberant enim cuslodes)exarsit. Tandemsu
perventnmest, candeia ablata, favilla excussa,lintea et pallia prorsus intacta fulsere; quo miraculoomnesDeogratias exsultanler reddidere.
CVP.VIII. — Gundulfusep. Roffensistranslatio-nemfacit. — Jam diespropositusgratissime illuxe-rat sacrsetranslati.mis. Adest venerabilis pontifex•cclesiaeRoffensisGundulfus,qui tunc archipraesu-lis defuncli (5*) auctorali vicepollebat.Progredi-tur cumabbateet Pfctribusac oflicialibnshymnidicisad illud Sanctum sanctorum, ad illudDominisacra-rium ac propiliatorhm. Jubet primum summiAu-
pustiiii aperiri; nemn approximarepraesumpsit,ti-mor omnes absterru.t. Videres artifices tanquamleossub judicibus et qaaestoribusac fulmine trepi-«.antes.Viderantpridem egregiumjuvenem monas-Urii artificemceleri morte mullatum, jui jussu ab-1atis primtis hanc sacram porticum impulit; neciiletam ofliciosusexcusari potuit, quia praeceptoritbedivit, qum poenampraesumptricisgratiaeluerit,ted fidentissimusepiscopus jam tviduanaabslinen-tia prselibataa fratribus, armatus fide, prece ac de-
dit, altareque capitis summiAugustini ad pavimen-tum exhaurit. Ibi complanatumareaeParii marmo-ris candenssaxuni quadratum offendit.Quopaulu-lum evecto,crumpens vapor nardifluusquaesitoremsuum in ora reverberavit,et se adesse qui quaere-'
batur, sua suavitale pulsanti respondit. Intellexitvir prudensultro oblatum, quem alto fossatu ct ia-borioso quaesitu formidaverat vix inveniendum;slupensqueet tremens lapidem reposuit, atque hocmirificumthymiamateriumocclusit,perpendenssa-
pienter non sui esse offlciiulterius progredi. Cedil
jara quasi de morte reductum, etc. Exportatur ita-
que cura omni ornatu et processu ac jubilo celebri-
tatis ecclesiasticae,cum vocum ac cymbalorummo-
dulalione, cum supernorum et infimorum socia
congralulatione,alquecura hac altisonagloria, ar.te
authenticumaltaresummorumapostolorum,velutde-
positum coelestecomponitur,donec parato decenler
thoro collocetur.Tanta vero gratiarum Christi cha-
rismata refundebantur in populumde tanti Patria
dulcedine, ut velul inccnsuinpassira stillarent la -
apud Beccumin Npilhmanniamonachus fuerat subHerluinoabbate. Ejus Vitacdita cst tom. II Anglia:sacraep. 273.
W GOSCELINICANTUARIENSISMONACin 2Q
crymis laelitiao,quibus ille dies paternaepraesenticeJeo tenus ineslimatus potuisset clarescerc.
CAP.XII. JRgri sanantur. — Ncc vacat interea asalute ille locus prioris quietis, ille lectulus prolixsedoimitionis ; calet magni incolaeaccubitu, sudat
opifcra balsama, et odore suo curat morbida : aegri,languidi, debiles,contracti veniuntvespere,et inco-lumcs redeunt mane, ctc.
CAP.XIII. Inimici reconciliati. — Magnaeranttunc dc Auguslini prsesidio miracula corporaliumsanilatum , sed majora sunt cordium sanatorum.Vidimushic irremediabilesinimicosconvenisse,quiad sancliprmsenliamreconcilialisunt, elc. In tamnova tamque pracclara fcstivilate episcopusmissascandido choro conjubilantecelebrat, et post evan-
pulo confluoejusdemprimi prasulis ct inslitutorissui viceatque aucloritale dat bencdictionem,peren-
neniqtie in Chrislo confirmatpaccro.CAr.XIV. Congaudentangeli.— Superna quoque
agmina his solemniiscongratulari sunt visa. Conti-
git hxc celebrabilistranslalio in Sabbato, cui san-ctaeDeiGenitricisNativitassuccedebatdie tertio. In
ipsoSabbalo et subsequentenocteDominica,pervigilsuorum cuslos Augustinus cum pernoctantibus
psalmicanis ante apostolicumaltare praestolabaturapparatum requietionis suae. Est autem Cantiensiscivis presbylcr nolissimus, probataefideiacverilo-
quii, quitunc fortehospitatusWinloniae(Wincester),in ipsa noctc Dominicacirca luceraparabat dornum
redire. Ecceautem inter somnolenliamvelexstasim,ut illcjurejurando adstipulalur,vidit eminuscceluin
apertum super Augustinianumtemplum,scalamqueflammeo fulgore radianlem ab ipsa supernajanua
usque in caput cjusderaecclesiac,qua sanctusDomini
accubabat,quasi columnamlibralam, angelorumquechorum candidissimoac splendidissimo habilii pcrillain dosccndcntemusque in ipsamaposlolicamau-
lam; totum vero monasteriumquasi ingensglobusflammivomumtantus fulgorisradius cumipsa scalse
cxtremitatc involvebat, ut repcrcusso intuilu, quid
intrinsecus, vel circa ca loca agerelur perpendere
nequiret, clc.
CAP.XV. Populorumoblationes.— Deindepostilla Sabbati festa recentia, affulgente Dominica,alia Auguslino feslivitatis sccundalur gloria, cum
universa chorca iterum candidataet purpurata, cum
praccipitipopulorumfluvioct altisonolaudumjubilcadornalo solemnissimethalamocollocatur,ubi nunc
a fronte et facie ccclesiaepervigil speculator, ei
custosdomus, urbisquc,etlotius Angliaesuaeauros;
aediculaexcubans, rite ab omnibusveneratur, atqu<
(6)Eorum Vitamdedimus SaeculoII BenedictinoLaurentius colitur n Februarii.McllitusxxivAprilis
(7) Malcolmiuxor, quaeadeopictate cnituit, u
i ut omnium interventor adoralur. Quisvero lantamviditoblalionemin auro, argento, ceriset candelis,aliisqueresellis fidelium?Miraculoeratomnibus taminsuetacopia,non capiebant haccaltaria, non sufli-ciebantcolligentiumcerlamina, noctes et dies non
quiescebatofferenliumturba, etc.CAP.XVI. Transferunluret alii sancli. — Vole-
bant tunc et beatos ejus consortes transferre, qua-tinus una ejusdem diei celebritasunius astringeretmenlis collegas. Vcrtimcl ipsodie et sequcnli, quaecrat, ul pracdictumest, Nativilalis Matris Altissimi
liarium, in procincluClirististrcnuesucccnluriatum.DebeatoLaurenlio dulcc essct memoralu quomodomortuuin suscitaverit, super undas maris pcdibuscucurreril, igncde coeloevocatovirtute Eliaeimpios
conflagravcril; quomodofontemaridis locis produ-ctum in perpeluumrivum effuderit,qua pcenaarcea-
tur omnisfeminarumaccessus ab ecclesia,quoeejus
aposlolaluiexstructa cl consecralaest in Scoltia; ut
nuper regina Scottiaeinclyta Margareta (7), cura
oblationibusaditum tentare ausa , subito sit per-cussa alque rcpulsa, sed clericorumprecc restiluta.
Verum haec loci arlitudine exclusus praelermitto,alibi Deo aspirante retcxenda. Mellilissimi vero
omniavincit, imo fides, quae in Deo persistit,sude ferri robustissima ab anteriori margine suffo-ditint et impellunl.Tanderarebellisfortiludocrebrisictibussubjicitur ; nec lamenmunitissimuslatercu-lorumtextus solvitur. Verum, mirabile visu ! quasiligneumtabulatum conclavatumad spatium amplaejanuae integer sustollitur. Dumque sic excrustato
pavimentoevulsa crates crigitur, sepulcralis cry-ptula, quaecoram ipso, vel sub ipso altari latebat,evulsopariter lapillo violatuv. lta modicoforaniine
facto, protinus ingens vapor inexpertaesuavitatis
ebulliens, non solumastantes ut vehemensflalusinfaciempercussit, sed et totumclaustrum monasteriiac fratres in eo residenlesnova aromatum virtute
perflavit.Ad tam insperatum miraculum dicebantastantes : «Quisisteest?! dicebantabsentes: «Quidest Iioc?»Ita hie omnibusignotuspersonaet nomine,omnibuset prsescntibuset absentibus innotuit me-ritorum charismale. Adeo enim erat omni nostro
aevojamabolitus, ut nihil minus quisquamanimad-
verteret, quam quod subilla paviroentiplaniliealiquidpraeterhumumlalitaret. GratiasDcoomniumbonorum largitori ! pro noto patrono Laurentio,
quemquaerebamus,ignotumconsortem invenimus;
crescitque duplicalum gaudium noslrum, duro
A utrumque habemus : verum hic uno dolore tpdi-
gnitas nostra tabescit, quod dum scimus quid sit
quod habemus, quis sit nescimus, nisi quod illum
de intimisPatris Augustini pignoribus fuisse, quitali loco consepeliri meruerit autumamus. Nomcn
vero, quia antiquum perdidimus, novumet fami-
liare sibi fideliter imposuimus, ut usque in diem
revelationis vocelur nobis sanctus Deonotus. Sufc
eodemitaque Gregorianoallari, sacrosancta gleba
sepulti ad ipsum orientalcm parietem contiguum,sicuti Auguslini et Laurcntii porrigcbatur, qui
tanquam lilius geminorum patrum aeque medius ,velut utriusque alis fovebalur. Rcserata ergo illa
aromatum apolheca magisac magis annitentes po
pulos reficiebat divina fragrantia. Unde raptum
pulvisculumquidaro naribus applicuil, et paradisiarocenilalemaeslimavit;quoquemagisslupeas, cum
stalimpulvcremrcposuerit, manus ejus diutius inde
fragravit. Quia itaque die illa propter impetumpo-
puli non poterant, ipsius Dconoti sacralissimam
glebam plumbea theca susceplam mane, id cst
quinta feria, in novam ccclesiam transtulere, et
post novum altare novae porticus menioratissimi
papoeGregorii decenter repostiere. Habemusunum
ex senioribusmouasterii adconotae probitalis, ut
ejus assertioni non crederc injuria sit. Teslatur hic
sibi postera nocte per soporem quasi hujus sancli
faciem ct formam praeclare conspeclam, staturae
proceritateet monachilischemalecondignara,seque
Q ita.allocutam : « Gralias amicabileshabeo et mer-
cedemperpetuam imprecor, aiebat, veslraefratemoc.
devotioni, pro diligentia et labore, quem pridieexhibuistismeo transferendoac componendocor-
pori. At equideranon sum ille qucin me esse cen-
sebalis.» Coiiferebantenimfratres inter se, hunc
esse Rufinianumillum, quembeatuspapa Gregorius
quondamcum bcalis Mellitoac Justo destinaverat
in adjulorium Evangelii sacralissirao Augustino,aut aliquemex illius sacro contubernio. «Nescitis,
inquit, quis sim, nec adhuc scietis; scietis autem
postea ad nutum supernsedispositionis.CAP.XIX. Transferuntur SS. Laurentius et Mel-
litus. Milessanatur. — Isto igitur proevenientevcl,ut jucundiusdicam, supplantantepriorumLaurcntii
Dac Mellititranslationeni, ad ipsos cum nostro stilo.
tingeret; sed turba, sicut in Evangelio caeco,clamanti obstabat, et confertissimaaciereprimendoaccessum vctabat: sed vicif, ut assolet, perseve-rantia, vicit ut potuit, ct salutem violentiarapuit,
Itaquc impellens et irrumpcns densatos cuneoselatum brachium protendit, ac desuper nitensextremam partem vectis, quo beati Mellitiferetrum
portabalur, summisdigitis contigit; ipsumque ta-
ctum quasi collyrium, quasi emplastrum, quasi
optimum ungucntum, morbido oculo infricuit,
simulquc, «0 sancte Augustine, subvcni, » pro-clamavit. 0 Deipotentiam! o sanctorum gratiam !o hominis confidentiam! cum illius mali tyrannisaliqua laesioneirritata magisminetur exitium, sta-tim ad sacrum lactumut incantatus anguiscrepuit,sanies pestifera defluxit, visus et vultus detumuit,omnemque dolorem subita salus ct lux tenebras
quis sanctis Justo, Honorio ac Deusdedit(8) affe-rcndis. Scd nimirum divina dispensatio Sabbatumhis intendit, quaedies translationis Augustini jamcrat octava, quatinus istorum sanctorum ampliusinnovaretur gratia, et omnibus per suosdies trans-latis consccraretur festiva, omnesque conjungeretac solcmnizaret pariler haec una dies ut charitasuna. Ipsa crgo sexta feria itum est ad praenomina-tOssanclos, quasi facillimeac celerrime adducen-
dos; accediturad saeratissimumDeusdedit,qui, ut
praenolalumest, australem parietem post Augusti-num possedit. Incredibilesed verum dicemus. To-tum illumdicm,totam sequentemnoctem in fran-
iryptulam ejus perruperunt. Deinde cryptaj beatiJusli usque ad hoiam primam attcntius insuda-runt, ct vix eam tandem reserarunt. Postremcrancti Honorii,qui horum mediusaccubabat,per-tusa in latere crypta sanclo cgressumdabat. Hic
(8) Justus colitur die x Novemb.,Honorius xxxSeplemb.,Deusdeditxv Julii.
(9) In prologo Hislorisc.Nothclmus nusquam in
A ergo interrogavitam almiflui Deusdedit,mira odo-ramentorum suavium gratia de ejus erumpenslumbaenarrabit. Sciscitarequis sit Justus, exponettibi coslestiumaromatum domus : Honoriiquoquevirtutes et merita uberrima loquitur apothecaesuae
fragrantia. Omnium ergo horum patriarcharumunicapaterni affectus viscera, et pectora una pro-clamatdivinarumnardorum praerogativa.Translatasunt itaque haec tria coram summa Trinitate ra-
diantia candelabra in hac die Augustini octava,
quod ad hoc, ut credimus, supernadistulit ac re-
tardavit benevolentia, quatinus, uti proetulhnus,
amplius consecreturet solemnizeturin tot hierar-
chis haec eadem dies octava, totaque septimanafestiveexacla, octavareddatur prima : jamque my-
B steriumresurrectionis in bis sanclis operetur, quae
post septenavoluminasaeculi,octavainterminabilis
nascelur. Nec ab his separamus bealae memoriae
archipraesulemet consortemsuumNothelraum,in-
tra altare sancti Gregorii inter eos ante recondi-
tum, et nunc secundo cum eis translatum, quemauctorem et indicem historiae Anglorum scriptorBeda praeconatur (9). Ducebatlios duces suos ut
priores solemnissimaprocessioet canora laudatio;
ipsisque coram altare praesidis Auguslini, donec
suis sedibusinthronizarentur,missafestiva cclebra-tur.
rona triumphant. Pulchre vero et grata divinaegra-tiaeconsonantia,uno tempore eadem sanctilate at-
que eodemnomineiste isli occurrit,ut Romanusor-
bis suum habeat Honorium,orbisque Anglicuspa-riler suum. Pulchre, inquam, ille huic univoca
praei'ogativahoc unanime dilectionis mittit exe-nium. « Dilectissimofratri Honorio,Honorius. In-ler plurima quae Redemptoris nostri misericordiasuis famulisdignatur bonorum munera proerogare,illud eliam clementer collata suae pietatis munifi-centia tribuit, quoties per fraternos affectus una-nimem dilectionemquadamcontemplationealternis
aspectibusrepraesentat,»elc. IntegramexhibelBedalib. II, cap. 18. Necillud parvaegloriae[ejus] prae-coniumest, quodper sanctumFelicem (11)a se or-dinatam Orientalium Anglorum praesulem, illam
(10)Legendumquintus, nam liic fuit Bonifaciushoc nomine quintus, qui et qiiintus quoque fuitponlifex post B. Gregorium, et infra isti Bonifaciosuccessisse dicitur Honorius, numcro sequenti. Atquidem hic Bonifaciusquartus esse non poluit, quitrrlius post Gregoriumfuit, et obiit anno 614. Jns-iu., vjro snno 625 cx Roffcnsiad Canliiarieii^einse
A quoque ad Christum converlerit gehtem. De cujus
nuperrima revelationeparum quid sed.magnum fi-
dei monumentumhic inserimus. iDerogabatquidamaemulushuic sancto, praefereusilli quemdam saecu-
laris opiilentiae episcopum, qui Ecclesiam Dei
multis opibus et ornatibus exstruxerit, cum istum
tale aliquid utilitatis in vita sua fecisse nullum
vesligium sit. Quod ubi ejus loci alumnus priornuntiatum oegre ferret, nocte subsecuta cuidam
seniori aetate et moribus venerabili quidam ho-
norificentissimus in visu adstitit, ita prseclare,ut
recolat adhuc cujus formae illum assimilare po-
tuerit, attonitoque de tam spectabili et magni-lica persona sic ait: < Quare ille talis hesterno
sanctum domini Honorium abusiva lacerare voluit
detraclione, in pontificis laudati praelatione?Cur
his relatis, prior ex sancto Evangelio non respon-
dit, quia omnibus aurosis et copiosis largitionibus-divitum plus duae minutae valuerunt pauperculae
apud Judicemjustum?»CAP.XXVII.Deusdedit,etc. a Beda laudati. —
Beatum quoque Deusdedit (12) sanctitate adjungi-mus consimili, qui beati Augustini apostolatuisextus subjungi, et eidemtam proxime meruit con-
sepeliri. Hi sunt ergo omnes viri misericordi»,
quorum justiliae obhvionem non acceperunt :iquiaenim praetatus historiographus (Beda) singulorum
gesta describere nimium aeslimavit,in fineomnium
merita sic conclusit: Dehis omnibus recte et vera-
r citer dici potest, quia corpora eorumin pace se-
pulta sunt, et nominaeorumvivuntin generationesel
generatwnes.Decaeterisvero, id cst, regibus, prae-sulibus, abbalibus, aliisque sanctis translatis nunc
est subsedendum;de quibus jam alibi dictum est,vel suo tempore dicendum, cum parato templothorum perceperint destinatura.
dein translatusest, quo anno mensc Octobri cxstiivclus est Bonifaciusquintus. Juslo, qui defuncturcst anno 634, successit Honorius.
(H) Dehoc Bollandianidie vni Martii.(12) B. Honoriosucccssit anno 653.Cantuarknsi
Ecclesiaepraefuitusquc ad aiinumb'0«-.
97 GOSCELINICAIYlUARIENSISMONACHI 28
scnior ille slupido cordevolutans, reposuit tcgminaAnardifluo foramini, ardens cujus esset haec graliacertius cxperiri. Illico obtrusus odor velut exclususlucis radius evanuit. Rursus ille detexit, rursusfacta via cffususodor redolevit,etc
CAP.XXIX.Item ex S. Augustini tumba.— Se-caiida dehinc feria, patente spatio, slructura navisecclesiaeprocedit; fundatur columna spatiosa in
aquilonari serie, ipso loco unde opulentissimusthesaurus Augustinicorporis assumptus est. Cujustumbievel cryplulaesacratos laterculos alvo capaci
pro saeris pignoribus illa complectitur. Substrati
vero pavimenti,cui bealissimaglebaincubuit, lale-
res puniceos, nitidos, plano tabulatu contextos, et
crocea nardo fumantes certalim excrustantur, et in Baltari novaeporticus beati Gregoiii stipra memorato
recoiiduntur. Sub his lateribus invenla est terra
mundissinia scmipedis spissitudine fundamento,
quoddepariete veteriAugustiniauoeporticus prae-eminebat superjecta; haecquoque terra penetrantelatcres Augustini odore, mirilica fragrabat suavi-
tate. Quarn ad praediclifundamenti silices exhau-
ttam per sacrata busta Laurenlii, Mellili ac Justi,
quae ecclesiasticaeslructurae persecutionem evase-
rant, dislribuendam ac servandam censuerunt. Ne
vero posteri nostri, hi qui fuerint filii dilectionis
tanli palris, se nescire doleanthactenus descriptum
ejus antiqui monumcntilocum; notet qui voluerit
hanc columnam,quam paulo ante jdesignavimus,
cjus continere lateritiam tumbam, numeretque et t
sciat ab illa, quoelurri orientali arcuatur, tertiam.
Quid enim piis haeredibusnon videbitur dulce de
tanto progcnitore dinoscere? Quid vero non sit
t lste ejus gratiae ignorare? Verum de illis balsa-
gustini pro reliquiis.— Rcliquias de pretioso A-i-
gustini corpore plurimi imploravere: sed nemo
(tanta tamque pia est paterni thcsauri servandiava-
ritia) vel unum capillum inde potuit oblinere. Ve-rum de praescriptolatere data beneficiaadhuc loquinos cogunt miracula, cujus servator supra mcmo^ratus dum Ihospitatus coenobio Ramesensi (13)sermocinaretur de virtutibus ipsius praestanlissimipatroni, narrabatetiam ipsos thuriferoslaleres,qui-bus incubuerat sepultus, sanitatum charismateredundare. Rogatus ergo a fratribus inde reliquiassub condilione celebrandaeperpetuo translalionis
suae, adduxit secum fralrem ex illo contubernio
idoneum,praemiltensqueeum cum signo ad condi-
gnum seniorem, dictum Elfwinura, hujus lideiamicissimumapud sanctumAugustinum,ipse oppe-riebatur-ejusredilum ad Bertingam,providescilicet
dissimulans, ne quis de ipso sacro arcano proesen-lisceret aliquid abducendum. Ille particulam pul-vcris, quem de sepulcrali crypta sancti Augustiniexhauserat, et duolaterum fragmina,quibussanctus
indormierat, praefatofratri remittit in buslula, qui
Berlingensi (14) et Ramesensiecclesiaeaequedivi-
deret utriusque gratiae xenia. Susceplor itaquehorum sacrorum, ut fui meluens deprehendi, aut
ut thesaurifer deprocdari,ociusde sancto Augustino
Q ad Christi (15)ecclcsiam se rapuit, ibique consuela
bcnignilate fratrum susceptus, nocte'illa cum ipsis
cum famulis remansit: famuli autem-insolescentes,et tantaevirtulis praesentiamvel reverentiam igno-rantes, ea nocte lanto terrore et horripilatipne
exagitanlur, quantum nunquam in vita perpessisunt, ut jam interituros, aut in amentiara transitu-
ros crederent, cum cur, aut unde haec formido
esset, aut quidportenderetprorsusnescirent. Ipsum
quoque fratrem vox divina increpuit per soporem:
i Quare, inquit, frater, creditum tibi pignus tam
aegligenter exposuisli? » Sequenti nihilominus
nocleipsoin Roffensiecclesia(Rochester)hospitato,rursus mantica sacrorum thesauraria cum famulis
•**rclicta, iterum brutos animos divinarum rerum in-
s dociles anterior pavor reverberavit, et plurimumi noctis ut vecordesoccupavit.Tertia die in Bertin-
i gam ad Augustinianum monachum Augustinianai pignora exhibuil,quaeille laetissimcexcipiens,nocte• imminentesecum servavit.
CAP.XXXIV. Monachivisio, et abbalissm. —
Ipsa nocte hic sacrorum aerarius magnis visionum
r Cantuariam et Berkingam medio prorsus itinera, sila est.
(15) Id est de monasteriosuburbano S. Augustinis ad ecclesiamcathedralemChrisloSalvatorisacram.a Utraqueecclesia monachorumBenedictinorumfuit- ad HenriciVIUtwrnora.r
29 HIST. TRANSLAT.S. AUGUSTINI.•- LIB. II. 30
aglturjmysteriis, etc. Ut ergo diluculum hansit, il-
las pulvereassed mirificasreliquias ecclesiaeintulit,
ipsique Deo amabili Animaeabbalissae, quam ob
gratiosamsincerUatemCharam-gratiampatresappel-lavere, rem omnemvisionis et prodigiorumexposuitordine. Illa dum ejus miratur relalionem, ampliusadmirandopropriamsic ingreditur eodem fere tem-
pore declaratamexponerevisioneni,elc.CAP.XXXV. — Ornatis itaque sacerdotibus ct
clcricis, nec non sororia processionefeslive indula,excipitursua medielassacrali laleris, et pigmenlalipulveris a devotissima ecclesia cum laude dulci-
moda, allera medictate alleri ecclesiae,quam prae-monstravimus, reservata. Colligitur hoc pretiumpompose decorato scrinio, circumfertur clauslro asacerdotibusin benedictionemcum jubilo, comila-tur paternis laudibus virginalis concio. Agiiur inbeata Augustini memoria missa solemnissima,mo-dulanteangelicacamina, et superante sereaorganavirginummelodia.Tanto adeo decertant triumpho,ac si Augustinum tenuissent corpore solido; mis-sam personat Auguslinensismonachus, servator etdistributor suorum sacrorum fidissimus.Hic ergo,sacra praefationeiinita cum angelicohymnosummoeTrinitati sacrato, grande apparuit prodigium, no-
A psalmis et orationibus intcnla, aspicit palam prae-signatum sacerdotem, sicut dominicis sacramentisconficiendis assistebat, etc. Eademergo solemnitate
processionis, modulorumque et ornatuum, atquemissarum , suscepta est altera medietas saepefatilateris et pulveris quaeobvenit Ramesensimonaste-rio : et' ita celebrari in perpetuum translationem
dignissimi patris Augustini promissum et confir-matum est sicut in Bertinga.
CAP.XXXVII.Translationis feslum.— Hanc ita-
que semper recolendam sanctorum translationem
festivam,annus incarnati Salvatoris millesimusno-
nagesimusprimus, octavo Idus Septembris nostro
aevogratissime consecravit, quo juniorem Willel-
muni regem Anglia, et Widonem abbatem hujusfesti latorem Augustinia liabuit, cui Roffensispra>sul Gundulfusmemorabilispro archiepiscopoama-
proecipuamac celeberrimam pro prima, quatenuslam Augusliiioduci quam caeteriscollegissuis, Ro-manae scilicet Ecclesioealumnis et legatis, atqueAngliarum principibus, ipsorumque successoribusin commune omnibus consecrelur; in qua omniumfacta translalio, ut jam supramemoratumest, com-
probalur. Sequunlurmiracula ad fincm hujus libri,
qumomisimus.
LIBER SECUNDUS.
Primitivus noster Angustinus, cum posterius (Jranslatus sit cum suis laleralibus, prima narratio-
nis serie anticipatur : caHerihujus amici ante ip-sum translati'post ipsum recensentur. Ordopraepo-sterus, sed necessario commutatus.Quare? Quia ctcui polissimumhsecsolemnitaspraescribiturprima-tus debetur, et esurientibus paternas dapes citius
medetur, ne longosuspendio diuturnae ambagis,antequam ad tricliniumperveniatur, segerexspec-tator exanimetur. Nunc ergo quia grata occasiorenovati templi hunc nobis in assumpto Augustinocaetensqueprimatibus peperit triumphum, con-
gruum videtur a superioribus patribus id ipsumparturientibus textum secundare, et, intercurrenti-bus miraculis,gratiam tam ipsorum quam nostro-rum dierum celebrare. Sic anibitus causarum [pen-sabil] inorascolligendorumde pratis Elysiisllorum,[et],dive!sastranslationes proecedentiumsanctorumad Augiislinijam translati rcfcrcmus sacrarium.
CAP.I. Almerus abbasS. Auguslini.Item Elfsta-nus. — Primo igitur Augustinensisabbas Alme-
(16) Seu Elmcrus; Vulfricosuccessit anno 1000,et anno 1022factusest cpiscopus Schirebiirnensis.Dcquo WilliclmusThorn ait quod licetpic sanclus
C rus (16), quasi quodara voto et praesagiofuturse
translationis, arcus et columnas supcr sanctorum
corpora Romana clegantia sollemniter sedificalos
abstulit, quantumque aitdebat, viam exsurgendiillis
paravil : de ipsisvero columniset arcubus mona-sterii sui claustrum cxornavit. Hinc de abbate in
ponlificem mire renilcns assumptus est Scire-
bourne, Elfstano condigno,qui bcatissimam Mil-dredamad suum Auguslinumtranstulit, succedente.Verum ipse judicio Dei misericordiae,verberantis
quos diligit, caccilatepercussus, episcopatum tamvolunlarie deserens, quam invite susceperat, ad
palernum Auguslini sinumrediit, et in cella inlir-
morum degens,olium suum in psalmodiiset oratio-nibus exercuit. Necpraetermittendaest hic admira-bilis super eo visio. Jacebat ejus minister vir hono-
rabilis in ccclesia sancti Mauritii, adhaerente ipsicelluloeinlirmorum : vidit quadamnocteut accuba•
bat, plene vigilans, duas personas venerabilesepi-
scopumde eadefficella, in qua quiescebat,liinc indein ipsamTheboeorummartyrum basilicamadducen-
credatur, ipsitts tamen festivitas absque auctoritateaposlolicaesedis celebrari ncquit.
31 GOSCELINICANTUARIENSISMONACIII 32
tes, ibique illum sibi mediumfamiliariter assiden- A
tes, muttamquecum co sermocinationem,cmamille
contemplalorpalamaudire, elc.
CAP.II. Henricus imp. detiderat reliqmasS. Au-
gustini. — Proestantissimusautem abbas jElstanus
Romamproficiscens,a praecellentissimoimperatoreHenrico ob gratiam famosissimi patris Augustiui
magnifice suscipitur (17),ubicum de tanto hierar-
cha sermones solemnizarent, exclamatimperator:
«0 si vcl minimumarticulum,vel aliquemcapillum,
vel tandemextremumpulvisculumdetanto thesauro-
nancisci mererer, quantis rerum pretiis id emptum
vellein! quod inaestimabilis splendoris bravium!
quantum Anglia adeptum gaudet, tanlum Roma
ademptum fleret, nisi fides utrobique eutn adesse,
et ubiqueprodessedejlregnosiipernocrederet.i Haec'
dicens piissimus princeps insistebat magnoperevenerandoabbati, quatenus illud tam preciosumdccus Romani imperii, ac generis humaui jam
transferret, sibiquealiquidtam sacrorumpignorumconferrct : quod si obtineret, quidquidvelletin ter-
CAP.BI.De Vulfricoabbate.— At Vulfricus,quiin dilatatione reipublicoecomraissxomnes anteces-
Boresstudebataequiparare,in ecclesiaetandemsuae
restauratione omnes certabat evincere.Yerum im-
praesumptumcaeterisconatumverebatur inconsulte
proesumerc,et illud tam antiquum, tamprimarium,tam innumerabilium sanctorum domicilium sine
auctoritale publica temcrare. Intcrea illud splendi-dissimumac sanctissimumjubar nostri soeculipapaLco (19)Simoniacamhseresimin Galliisdebellabat,uiimmulariorum mensas et cathedras vendentium
columbasevertebat,omnemque negotiationetaava-
ritioede tcmplo Domiuiejiciebal. Mittiturad illum
AnglicarumEcclesiarum principis Augustinivica-
(17) Id Romaeseu in Italia contigisse videtur,ubi erat S. Henricus hoc ipso anno, quo jElstanusfactus abbas Romainpetiit.
(18) Vulfricus,hujus nominissecundus, ^Elslanosuccessissedicitur anuo 1047.
(19)Leononus,qui anno 1049Simoniacosest in-seculus in concilio Remensi, cui Vulfricus abbasciini Dudeconeex Anglia adfuit. Ejus conciliiaclaet Rcmigianiarchimonasteriibasilicae,in qua habi-tuni est, dedicationishistoriam habcsparte i hujus
Krius ipseVulfricus, pro ecclesiasticismagistratibuset gente sua responsurus, a rege scilicet Edwardo
destinatus,ul erat in transmarina regna et summa
negotiamitti lam assuetus quam idoneus; comites
illi adduntur spectabilcs,Dudcco Sumersate epi-
scopus, et Ramesensis abbas yElfeuvinus. Tunc
magnus sacerdos(Leo IX)DominiRemensemeccle-
siam Sancli Remigii dedicabat, et fidum Christi
dispensatoremmiraculis ostendebat.Discussisordi-
nibus sacris, quis per ostiumintraverit, quis aliunde
excepit. Nam antea venerabilis memorioeponlifexSeriberiaeHeremannus(20), cui laterales adhsereba-
mus, Ronuein amplissimo pontificumsenatu (21)lucide disputaverat coram ipso beatissimo Leone,de Anglorum inexcusata omnigenis,vel peregrinis,vel civibus hospilalitate; de ipsa Anglia ecclesiis
ubique repleta,quaequotidienovis locis adderentur
novae; de innumeraornamentorumet signorumpeKoratoria distributione, regumqueet divitum in hae-
reditatem Christi amplissima largitate. Gaudebat
summusamicus Domini Leo, adeo ut elalis mani-
bus gratias ageret Deo. Addiditetiam praefatusepi-
scopus nobilitatem Anglicaehierarcbiae exponere,
quod scilicet Cantuariensis praesul apostolica au-
ctoritate, Romaeassidere debeat sanctae Ruflinae
pontifici(22); Augustinensisvero abbas abbati ca-
Qstri Casini. Quaesitumest in decretis et inventum,
CAP.IV. VulfricusobdirutamS. M. ecclesiampu-nitus. — At offensa est Regina poli de injuria
templisui: hoc suum sacrarium ; hoc, juxta An-
glicum elogium, suum vestiarium; hoc multorum
sanctorumsinus erat et gremium. Hic, ut in conse-
quentibuspatebit, audiebatur concentus angelorum,hic organavirginum, hic assiduabatur virtus mira-
culorum. Haecrerum Domina per visum apparere
dignatacuidamanui: i Vade,inquit, el dic Vulfrico
abbati, quia morte punietur ob destructionemora-
torii mei. > Iloc semel, hoc denuo, hoc tertio mulier
admoirila,tandemper sororem abbatis bene religio-sam, quia illumverebatur, mandat sibi coelicaman-data. Illereformidansad tantseDominsemajestatem,sed renuens credere quasi aniles fabulasad nuntii
vilitatem, tenuit proposili intentionem, et sidereae
querelaeneglexitsatisfactionem.Ruit enim plerum-que humanus impetus irrevocabiliter, juxta illudNasouis:
quolidietamenet in ipsa Ccena,et in Parasceve, etSabbatosancto, el die Paschse, secunda quoqueaclerlia feria, majoresmissas in congregationeseipsoct ipsa infirmitale forlior complevit; subsequentivero nocte, repentino transilu, priusquam fratresaccurrerepossent, dccessit (23), et festos dies suoseis in lamenla converlit: opus aulem suum, innu-
mcris sumptibus et bboribus frustratis, ad dcstru-ctionemaliis reliquit. Nemotamen judicet tanlumvirum post ultionem Dei misericordia destitutum,nec bonsevoluntatis suse fruclu exinanitum. Pro-
phetse inobedientiamqusestor leo punivit, sed deexstincti cadavere,quasi jam purgati, jam justifi-cati, noncomedere,nec ipsum ejus asellum lsedere
hunc domnusEgelsinusmonasteriarchaatlollitur, etin palatio regis consecratur, qui Romamprofectusab Alexandropapa mitra et sandaliis sacerdotalibus
donatur, hisque uti pontificall vice jubetur. Hunc,
.nquit, apicem habere perpetuo rectorem decerni-mus Augustinensem,ob ipsius scilicet et Romano-rum alumniet AnglorumapostoliAugustinidignitatem. Hanc itaquepraerogativamilledomumrevexit,et interim in Augustini potentatu habuit: sed ubi
(23)Hincpatet falsos fuisseeos qui Vulfricimor-tem anno 1049consignant. Hocquippe anno menseOctjbri Remis inlerfuit concilio in ecclcsia Remi-giana habito.
(24) Anno 1066 Willelmus Angliam occupavit.
A abbaliam mutavit, Augustinensisuccessori sua jur%alibi imprsesumplareliquit.
CAP.VI. De Scotlando abbate. — Interea Wil-
lelmus,duxNorthmannorum,Deodispensante erudi-tionemplebis suae,in regem transiit (24)Anglorum,a quo domnum Scotlandum, virum probumet pro-digeeruditum, AugustinianadomusPatrem suscepitaccommodum.Hic, ut caeteri antecessores, ordina-tus in suo monasterio, cum in ccclesisesuaelongiusprotendendsesedificium,largum extenderetanimum,
graviter offendebat eum adstans opus impedioseproductum,offendebatet angustumdecretaemachinse
spatium : terrebat vero Dei Genitricis in abbatera
superioremde praeruptaecclesiasua judicium ; ter-rebat de veteri monasterio longa carie consumpto
" ruinsepericulum. In his angoribus rapitur IegalioneregiaRomamad Alexandrumpapam. Ibi post regiaresponsa, consiliumaccipit ab ipso papa et benedi-
ctionem de transferendis sanctis, de deslruenda etreformandabasilica sua pro suis votis, ac nutu su-
pernaelargitatis. Dehincreverendus apostolicusdeeadem antemurali ecclesia quam proxime muriscivitalis immineret; prsecellenlissimusAugustinuset decentissimi consortes sui qua parte ecclesioe,
quo ordine, simul an distinctis porlicibus requiesce-rent, cum diligentissime indagaret, et praeclarusabbasad omnia optala satisfaceret: « Haec,inquit,est arx civitatis prseeminentissima,ac decentissima
totiusregni regia, ubi ille dux suae propagatioriisr ecclesiarum,princeps comitum beatorum, hoc est,
pnnceps principum, et in suo apostolatu sanclus
sanctorum Augustinus, suum thorum, suumque ad
coelos porreclum posttit triumphum. Quam prse-clara domus tot et tantorum cceli siderum! quamveneranda aula universse genti Anglorum! quambeata patha sanclorum radiis illustrata patrono-rum! »
CAP.VII. JEgre destruil oratorium beatmMarim,in quo sepulli sancli abbates et reges. — Tum ab-
bas tidelis ad tantum tanti viri testimonium obstu-
pescenset gratias agens, domumproperat, iuchoa-
tam molem novi operis subvertit. Verum residua
pars virginalis oratorii summseMariseejus impetummorabatur; nostrae quoque orationis cursum hic
I>modoremoratur. Occurrunt hujus sacrarii superna
praconia, et in ejus gremioadjacentiumsanctorum
miracula. Hic ipsa prsecelsaparens Altissimi saepius
visa, et cum dulcimodovirginum choro ineffabili
suavilate ccelestisharmonisenoscitur audita. Huic
candidissimo contubcrnio angelumDomini exerci-
tuum, et post Augustinum suosque consorlesniti-
dissimumdecusAngIorum,familiariusacfrequentiusinterfuissebeatissimumconstat Dunstanum(25): et
ut cervum sitientem ad fontes aquarum, ila illum
EgelsinoabbatiAugustinensi.quiregisindignationf-mincurrerat, non comparentiScotlandus Nortmannussuffectusest.
(25) Ejus Vitadata esl Saeculosuperiori ad an-num 988.
55 COSCELINICANTUARIENSISMONACin 56
supernocmodulatiouis dulccdinecaptum inexplebi-lilcr assiduasse hunc sanctorura paradisum. Ne
cliam noslris temporibus hujus fidei desit experi-
mcntum, ipse Dominicigrcgis custos Scollandus,
quadam nocto.ante noclurnas vigiliascxpergcfactusa somno, uti accubabat in vicina ipsi ecclesiaecclla,cliorus mirc dulcisonusallernatim audilur psallen-
lium, lamquamvirorum cl puerorum gralissimamconsonanliam diapason rcddenlium, dum modo
vit; in qua hactenus requievit, haereditansquod fe-
cit, et possidensquoddcdit, cumjustis scilicet,quosin nomineJusti suscepit. Hancabbateet ordinemo-
nastico ut Augustinianoccenobioincorporarelur re-
(26) Missusfuit a Vitalianopapa in Angliam, si-raul cum Theodoroarchiepiscopo.Dehis Saec.11adannum 690,ex Beda, etc. Colitur ix Januarii.
(27) Is cx Anglis primus Augustinianomonaste-rio prsefuitsoeculovm labente. BedaeHislorisescri-bendaeauctor fuit. Nusquam inler sanctos colitur,sicut necJoannes abbas infra memoratus, qui se-cundus ejusdera monasterii abbas fuit. Obiis'scdi-
A ligiose informavit, ornamentis ct opibus reglis.terris et rerum necessariis abundantissimeditavit,
qua perlusa, coelesti odore nuntio prorumpente,saactus Albinus ostenditur; a dextris vero ingens(Sndidi marmoris sarcophagumrespiciunt, moxqueanimi et gaudia de inventioneoptatissimi Adriani
redeunt. Quod circumfodientesdum operculi amo-
vendi casso laborare nituntur, ad pedes induclum
sarcophagolapidemcontemplantur.Hocexemplo,-su-bito testis et praecoquaesitidesiderii exsiliil, para-disum Dominispirans fragrantia. Sed ad gralioremlaeliliamiterum tentantur tristilia, dum a quodamfratre limide inspiciente proclamatur tumba vacua.
Ast aliorum cura perspicacius intuita respon-detttr potius vere plena vera sancti corporis gleba,
quse ita videbatur formosa,„ut putaretur adhuc
sicut primitus erat imposilus, carne jacere in-
tegra. Tandem ipse dux gregis inspexit; vidit, atqueillico magna exsultatione, Gloria tibi, Christe,pro-clamavit. « Vere, inquit, hsecest beali Adriani pre-tiosissima corporis margarita, in splendoribus san-
ctorum vere resuscitanda. i Adhaecunus fralrum,Davidnomine,Britto genere, in sanetum Corpuste-
merane extendit digilum, experiri curiosus an illud
adhuc esset solidum.Expertus est autem ejus vir-
lulem, cujus tentare ausus est conditionem.Com-
pungitur digitusvelut acu confixus,aut ardenti fer-
ro aut virulento hydro perctissus; nec solum digi-
tus, sed tota cum inlolerabilicruciatu extuberalma-
nus. Cumquepracangustia clamantemabbas inler-
rogaret causam, oslcndit tumidam proesumptrieismanus poenam.RespondetPater, jure id faclum in
B ra ejus tiimbamcircumplexusest, cum lugubri poe-nitudine, cum inlerventu fratrum astantium obtulit,et, o piissimiPatris virtutera ! illicoomnisdoloreva-
nuit, manus deluinuit, salus ct laetitia post angores
gratior redit. Tum illegeminamexpertuspotentiam,severam el serenam, addidit de tam salutiferis pi-
gnoribus aliquid exposcere,jurans super ipsa san-
cta, si vcl ininimum inde impetraret, quod suo loco
in Britannia monasterio Sancti Salvatoris Redo-
nis (30)defcrre posset, se effecturum,ul annuatim
cjus feslivilas in cappis celebraretur, uti nionaste-riali usu dicitur. Cumqucbenignitasabbatis annue-
ret, sumptumqueparvulum articulum sibi porrrigijuberet; porrcctum tanto tremorerefugit, ut ad sus-
cipicndumnulla ralione persuaderi posset. Videres" hominemardentem in se faculamexpavisse, acrius-
que repercuticndamdexteram, si auderetcontingere.Percunctante ilaque datore, cur tam pavidc renue-
ret, quod tam avide exorasset : t Totius, inquit,mundi promissiojam mihi hoc non infliget.»Ita pe-titore absterrilo, sacrum munus suo reponitur locu-
diruitur, ibi quoque opus protelatur, noster etiam
sermosubsequensprolongatur.Affulseruntibi sacro-
sancta sanctorumpignora,eburneocandoreetrubore
interfusa,omniquesuavitateredolentia,asanctissimo
archiprsesnle Mellito ibi quondam, quandohoc al-tare cum ccclesia consecrabat, decentissime repo-sita Nominaeorumet indicia chartulis inscripla, at-
que in modumcrucis cavato ktpidi indita ac distin-
cla, apparuil ibi aliquandoflammisabsumpta.Dole-
mus ct horum et tot aliorum sanctorum notiliamtcrris abolilam, cum hoc damnum nostram redar-
guit inertiam, cum nec illos digne laudare quosnovimus, nec ipsa tot tam multorum gesta relegereassurgimus, etc
CAP.XV.Parvuli corpus.—Igiturassumptis supra-dictis reliquiis, ante ipsum allare exstirpatum of-fenduntur aliseopes, aliaemargaritae.Gerrainat ibi
sacra speluncaunius parvuliniveaet lacteamembra,ita minuta ul vix possent teueri, ita dura ut diflicil-
!jme possent frangi. Mirantibuscunctis insuelam et
tenuitatem et soliditatem atque candorem,quidamaslantium jam maturi seviprorupit in hanc relatio-nem : «Cumpuer esseni, egoel coaelaneimei puerisacros cantus in hac ecclesia discebamus. Intereacum quadam nocte, expletis malutinis, concinere-mus ex more, contigit unum ex nobissevoet auimo
promotiorem, quasi spasmantemsubito concidere,et velut exanimemsincsensuet vocejacere. Tandem
respirans ac suspirans, percunctantibusnobis trc-
pide quidpateretnr : Anvos, inquit, visummihi mi-raculum non vidistis? Neganlibus omnibus. Vidi,ait, in ingressu chori parvulumastantem, inslar ni-vis candentem, tensis in coelumpalmulis orantem,post orationemflexain meridiemvia ad altare pro-perantem, sicqueinter sanctumAdrianmnacprinci-pale altareevanescentem.i Haecdum illecontempla-tor tremens et pallensexposuisset,ila omneset ma-
gister ct discipuli exterriti sumus, ut paritcr ab
ecclesia, magistro prsevioet hortatore, proecipitesfugeremus,elc. Sed te, o puer, quem prsescripsi-IIIUS,et forte indisciplinatispueris indignatumpen-samus; te, inquam, licet nomineignoremus,mcritisBcthlehemitisinnocentibusiide ascribimus.
CAP.XVI.Crypta B. M. exstruitnr. — Sicitaqueprsedictaecclesiasuis pignoribusevacuata,ad solumcvertitur ct complanatur, moxque in ipsa frontearietata novaefaciesaulaeerigitur, totumque illumvctcris soalii uterum, cum ampliori capacitatccom-
A plectitur. In ipsopriori atque electissimolocosuo
pratia. Erat alma dies Palmarum, in qua Filii Deiet sui mundus celebrabattriumphum. Fecit Ecclesiafestiva floridam et palmatam processionem,susci-
piens suum cum antiquis Hierosolymitis regem,apud homines asello sedentem, et super cherubimccelo regnantem. Interea anus qusedam oculorumcaecilateel diutina segritudinetribulata, Solareman-seratin crypta cum Salvatoris genitrice ac mumli
" salvatrice Maria. Miserataest mater misencordisemisersecalamitaiem,et ante peractamprocessionemcaecaereddidit oculorum lumen, et languidsereliquicorporis plenam sospitatem, etc. Sequuntur com- .
plura miracula,qumvidesisapud Bollandianos.
CAP.XXIII,XXIV.Aliiilemfralri, aevoet moribus
venerabili, noniine Gregorio quadam nocte antenocturnos hymnos adhuc sopito, clare auditur abeademcrypta mira supernaeharmonise modulatio,adeo ut pracillodulci sono expergerelur a somno,Quiescebataegertunc, ut hodie lenus, in infirmo-rum cclla fronti et ipsi cryptaemonasterii contigua.Residet audilor leclulo ct auscullat, cantabalur
officium,quod ibi quotidie in graliam Virginisde-
C volio fratrum assiduat : Sulve, sancta parens, enixa
puerpera regem,et cseleraUsquejn finem, in smculasmculorum.Putabal ille matutinis expletis convcn-lum fratrum assuetam missam celebrare, nisi quodslupidura reddebat inaudita prius suavilas canli-lense. Fcslinavit inleresse missae,venil ad oslium
jam inexperta melodiatacebat. Undenecdummota,ct posleasonala signa matulinorum certum sibidedere testimonium,quod mortalibusdormienlibuscoelestemaudierit concenlum. Summa itaque devb-tione est animadverlendum,quod [ad] noslros can-
dignalam dare indicium, se more noslri obsequii0 salulari et laudari dignari canlibus supero-
rum, etc.
CAP;XXV,XXVI.Sancli e veteriecciesiatranslati.Lamberli episc.Cantuarim virtutes et. miracula..--Cum igitur super cryplam retedificatael parata ba-silica fratres in choro suo ad diviuas laudes rece^
pisset, rcliquura corpus veternosoe ecclesiaejami ruiturse supra raemoratus abbas Scotlandus, ne
quemobrueret, parans diruere, sanctorum corpora,s quibus tota erat plena, curat prius eruerc. De plu-
Tatuvinus, Nothelmus, Lambertus (31). Longumest de singulisdicere, cum in singulorum elevationenierita singulorumsuperna prodiderit fragrantia acvirtutum evidentia. Primo autem et ultimosua mo-net gratia paululum suppeditare. Lamberlus, ex
Angustinensi abbate in Cantuariensem archiprae-sulemassumptus, multas persecutionespropter ju-stitiamest passus. Inter alia cceperatrex Merciorum0;TaDorobernensemarchiepiscopatumin sui regniprimatum ad LichfeitfensemEcclesiam transferre,tit ubi de caeteroforet caput Ecclesiarum Angliae,contra perpetuam scilicet auctoritatem primitivaeinstitutionis beati papaeGregorii. Reslitit armigerChristi Lambertus in virtute Helise,et inter crebras
regum minas ac repulsas, atque itiones freqtienlesad apostolicamRomsereclamationem, tandem pal-niam justi primatus ad propriam revexit sedem.Cui intev has aliasque prseclarsesanctilatis virlutes
tanta fuit virtutum thesauraria humilitas, ut se ju-beret in capitoliofratrum apud primiceriumAugus-tinum post obilumtumulari, indignumse judicansin sanctorum ecclesia, et inter tot sacralissimos
praecessoressuos pontifices admitti. Ita eura postfinem in capitolio(32), velutabjecliori loco, sepul-tum saepeeffusa desuper oethereaeIucis columnacoelesti honore sanclorum probavit dignum. Cum-
que illum tandem propter hsec et alia miraculareserato busto in ecclesia recondendum curarent
efferre, totum undiqueclaustrum mirifice redolebat
nardifluo thymiamate. Ibi etiam ab abbate illius
temporis a dextro latere altaris ipso venerabiliter
reposito, solita signa comitabantur favore supremo;quse nunc praeterimus tsediosis parcendo. Unam
gloriaebeatseresurrectionis destinatus, ita ex tactu
potentiorivernabat fragantia, ut ex tritura solent
prorsus redolere aromata. Excipit itaque theca
(31) Aliis Jambertus , ex abbate Auguslinensifactus archiepiscopusan. 763. TheodoriVitamde-dimusad an. 690. De aliis eginius Sseculosequentiad an. 732, pag. 528.
(32)Papebrochius substituit pro hac voce, capi-tnlo; sedcapilolium passim medii auctores voca-bant.
(33) Is Auguslinuni, ut omnes norunt in An-
A plumbea illa sacrosancta pignora attenlissime progemmisoptimiscollecla; induitur praecipuisorna-
tibus; imponilur feretro a duobus quam leviter
fratribus, verum non ea levitale cffertur. Intonatur
responsale praeconium; prooedit solcmne colle-
gium; invaduntelecti quatuor fratres exponendumlucis ferculum; hseret humi gleba quasi radicata.
Duplicalur auxilium; nituntur totis viribus cuin
precibus et octonis humeris vix'assumitur; gra-vissime evehitur, et cum summolabore vix ad gra-
.dus presbyterii pervenitur. Ibi tandem omnium
ferentiumvel succurrentiumconalus ct robur con-
cidit; onus proeponderansomnes fixit: quoque plu-res successerant,eo inaniori nisu anhelantes velut
exanimes reddidit.Jamque obruendicrant sua sar-
cina, cum tandcm ad preces et lacrymas conversi,
pectus tundere, indignitatemsuam accusare,veniam
poscere, emendationemvitsespondereccepere: tan-
tum sanctus pateretur efferri se. His ille placatus
votis, conlinuo fit levis, et ad principale altare lo-
cumqueparatum gestatur a paucis, qui paulo ante
non poterat a cunclis. Mirantur gaudenterDeitem-
plumet Spiritus sancti habitaculum tam grave va-
cuis, tam suavedevotiseflectiim.Rccondilur ilaquein dextro latere altaris in tumba parata, in qua a
duobus tantum fratribus deponitur cum plumbeatheca. Reliqui quoque quatuor supra nominati san-
cli sui successoreset coepiscopidum transferuntur,
cujus essent merili ex odorisvirtute produntur; in
gis Francorum filia, cum in Angliamvcnil jElb.ef-berto nuptura, secumadduxit. Ejus festivitas infradicitur mense Maiocelebris
2PATBOL.CLV.
ir GOSCELINTCANTUARIENSISMONACIIt 44
habebant altaria sua ad tumbaesuaeverticem. DeA
beato Letardo dicentur imposterum non postha-benda miracula. De ^Elhclhertonunc lextum exi-
gunt evidenlissima per'Angliam merita; scilicet
quodAngliacreditChrislo suum est. Quidquidpro-todoclor Augustinus suique commanipularesevan-
gelici in vinea et messe Domini profecere, salva
praeventriceChristi gratia, huic debetur prirao, etc.
Construxitper AugustinuraDominiSalvatoriseccle-
siam et archiepiscopatum in regia metropoli sua,ubi ipse Augustinuset omnes successoressui prin-
cipaliter praesiderent; construxit et monasterium
principaleextra urbis muros, a fronte orientali, in
honore principumapostolorumPetri et Pauli, ubi et
rex et ponlifex cum omnibus successoribus suis
perpetualiter requiescerent. Orientaliumautem Sa- I
xonumbealissimusMellitusprimusdocter et primusepiscopusemicuit,quem huic genti auctorAugusti-nus dedil ac consecravit,qui sibi post iu suum apo-slolatum terlius successit. Hicquoque jEthelbertusDeiamicus in ipsiusprovincioemetropoli Lundoniaecclesiamapostoli Pauli, quaeusitate Paules-Berigappellatur,condidit,et ad hanc episcopiumregali-ler fecit ac provexit. SimiliterRoffensispraesulatus,cum pra;sulari basilica beati Andreaeapostoli, ab
ipsoprincipeprimitus fundatus et suflicienterdila-tus. Justissimum suoque nominedignissimumsus-
cepit Justum, quem inde Dorobernensismetropolisab Augustinoassumpsit quartum. Eligensisquoqucmonasterii ipse fundator in antiquis chartis legitur;quanquanietiambeata virgo*yElheldreda,posl Ion- '
gam desolalionemsuaro, hinc primatum mereatur.Hoecet alia inclyta vel ponlificia vel monastcria,quantumliberalissimusrcx et superni regni citltor
amantissimus, cum caeteris minoribus oraloriis
sublimaverit,nonindiget exponi,quod reipsa magishodietenus elucescit. Illud vero apostolicumdomi-
cilium, quo cum suo apostoloAugustinocunctaquesuccessione, ut proenotalumest, ex decreto beati
papse Gregorii requiem hsereditaret, tanto scilicet
praestantiusnobilitarecuravit, quanto specialiushocsibicum lot sanctis et excelsisdivinilusproerogatumfore perpendit; foris hoc regiis amplificavitposses-sionibus, intus decoravit regiis ornatibus, regia li-
bertate cum apostolicaauctoritate perpetuisstabili-vit sanctionibus.
Sunt chartae,sunt privilegia ipsius ae tot primo-rum testimonio signata. Primum abbatemhuic sa-
cro conlubernio a sanctis institutoribus suis ele-
ctumpraefecitPelrum (55),quem in sacra legationisobedienliamartyrialitermari submersum,etejectumaethereaelucis radius singulisnoctibusdesuperaffu-
sus ostendit civemsupernum, donec dignioriloco
babeatsepulcrum.RequiescitcelebriterBonouiae(36)in ecclesiacanonicorum,ubi nuper factum prodi-gium videtur memorandum his adeo, qui ignotis
(35) Dehoc Bollandusdie 6 Januarii.(36) Ea in urbe alterara olim sedem habebat epi-
scorus Morinorum.Hodie Tervannensi episcopatu
\. sanctisderogant, in exemplum.Loci aed.tuusipsiussanclumcorpus de ecclesia ejecit in coemeterium,
indignatusin ecclesiahonorari quem ipse nescisset,cum etiam nesciret quantus esset quem inhonoras-
set: qui cum censeret priores suos, qui sanclura
sic honoraverant, errasse, suopotius captus est er-
rore. Sequenti enim nocte cum lectorccubans ar-
rogaret se magnificefecisse, qui ecclesiampttrgas-set a tam ignobilifunere, supervenitei rcpente ab-
bas in cuculla ct cambutta visus manifeste. Quem
increpans aspectu terrificoac minaci : Adeone,in-
quit, placettibi quod me de ecclesiaprojecisti? In-
ipsa quam manu gestabat pastorali virga, ferit ca-
put, tundit latera, conquassatomnia membra; lan-
dem, illo semimorluoet immobili relicto, divinusultor abscessit. Cumquematutinaeusque in ortuinsolis morarentur sonitore damnalo, nec esset quipulsantibuset clamantibusaperiret, tanderainfiactis
osliis, ad contrilum prorupere, auditaque ab eo
querelosacausa, susceptumlinteoexportavere, po-stera die morluum in coemeteriosepelierede fratre
gemcntcs; sanctum vero de ipso coemeteriohono-rilice receptum in ecclesia recondidere, tanto pro-digioproditumgaudentes. Hujus fidei testis est he-sternus abbas Scollandus,qui luncaderat cum haec
tropoli regnavit, hic requiescit; sic et evangelicusejus genitor Augustinus ibi sedem, hic habet re-
quiem; ibiest suus thronus.,hic llialamus; utriqueergo ecclesioesub Christo principatur; illam regit,hanc incolit,etc. Huc etiam suus post plurima lu-stra cohoeressacratissimus Dunstanus,ut cervusadfontes aquarum crebris noctibus vetiiebat,et assue-tas sibi visiones,et hymnos supernorumciviumfre-
quenlabat. Qui hoc etiam fcrtur expertissimejli-
rj xisse, quod ubicunquevel in ecclesia,vel in coeme-terio pedemverlisses,supcr aliquemsanclorum cal-
cares, adeolocus plenus esset sanctorum. Necvero
magno caret sacramento,quoddivinus Augustinuscum suis extra portam locum elegit, ab exilu mun-dano velut in exitu Israel de ^Egypto,ut videlicet
exiret cum Domiuo extra portam passo. VerumyEthelbertusmigravit ad Dominum,mutato regnoin coelestibus,die vicesimoquartomensis Februarii,anno imperii sui quinquagesimosexto, adventusbeali Augustini ad se, ac susceptaeChristianilatis
vicesimo primo, Dominicaeautem Iucaijutionis
in tres dioecesesdiviso,episcopumproprium habetBoloniaqui suffraganeusest arcbr.piscopi Remen-sis.
45 HIST. TRANSLAT.S. AUGUSTINL—LI3.II. 46
sexceiUesimodecimosexto. « Qui, ut Bedoeverba
ponamus,inter caeterabona, quaegenti suae consu-lendoconferebal,etiamdecretailli judiciorum,juxta
exemplaRomanorum,cum consiJiosapientumcon-stituit: quaeconsciipta Anglorum sermone hacte-
nus habentur, et observanlur ab ea. In quibuspri-mitusposuit, qnaliter id emendaredeberet, qui ali-
quid rerum velecclesioevel episcopi, vel reliquorumordinum furtim auferrel, voiens scilicet tuitioncm
eis, quos et quorum doctrinam susceperat, prae-stare. » Prosequitur idem venerabilis historiogra-phus altam genealogiamrogis, ad quem lecloremmillimus. Ejusautem sanclitatis testis est antiqui-tas, veterumquesanctorumfavcnsaucloritas. Quodscilicetautiquitus a primordio inter sanctos ipsiuscelebratasit solemnitas.Quod nec amore, nec er-
rore, nec temeritateab aliquo inler tot sapienles et
religiosos, ut crediraus, praesuroerelur, nisi illevila?purilale et coelestibusindiciisdignusprobare-tur; cumtilii sui aliique succcssores, boni ac ma-
gnarum virtutum reges, tantum inter fidelesdcfun-ctos memorenlur: nec illum fidelis Beda primum
Angloruin regura conscendisse regnum coelorum
scripsisset, nisi meritum didicisset. Nam et multos
post eumceleberrimoesanctitatis reges Anglia pro-tulit et veneratur, etc.
CAP.XXIX.Letardisanctitas.—NuncbeatiLetardiexhibeanturinduciae.DignusDeoantistesLetardus,praecursor et janilor venturi Augustini apparuit.praevenithunc ut Lucifer solem; paravit ei viam,
ingressuraet locum ut ille pararet Domiuo.Prodi-
gus ingentis animaenon limuit ferinam gentiliumbarbariem, saeculiprincipibus terribilem. Ipse DeifamulaereginaeBcrlae,dum iElhelberto adhuc gcn-tili Christiana a paterno regno Francorum mitlere-
tur, dux, comes, doctor, servator ac totius pietatisinstigator, ctc. Quis digne aestimelquanla mira-
culapost tot merita exhibuerit in vita, cujus tantacrebrescuntnostris lemporibus post tot sui obitus
saecula,de quibus injuria est non memorare ali-
qua.
CAP.XXX.Cmcamilluminat.—SubabbatesuperiusmemoratoVulfricopucllam a nalivitate coecani,ut
ipse teslis erat idoneus, ad ipsius sancti tumuluma parentibus deductam, Dei lucifcr ignota priusluce donavit, et natalibustenebris obvolutaemuri-dum cum sole attribuit.
CAP.XXXI.Conlractumerigit. — InquadamQua-
dragesima mulier nalum suum inolitis in terga cal-caneis contractum ad ejus tumulum deposuit, ethortalu nunnae (37) religiosae, quae illum locum
aervabat, relicto misero, abscessit. Interea ad ve-
tendit; mox in pedes erectus constitit. Populus adclamorem pueri irrumpere cerlavit; scd nunuaostium obdidit, donec fratres advenirenl, et hyin--num laudis pro miraculodecantarent: puer domuuiredit pedibuspropriis qui advenerat alienis.
R pretiosissimumperdiderat, quoubique frustra quae-sito, eliam spem omnem inveniendi perdiderat.Tandernad sanctum Letardum,nam hic lunc apudsanctura Augustinum invitatus ab abbate Elslano
operabatur , confugit, precibus et lacrymis quasangustia potentis depositi extorserat, ejus clemen-tiam exposcit. Res mira! illico sibi annulus, ubi
orabat, rcluxit, ubi illenunquam se posuisse, vclamisisse jurare inuoxie poterat. Continuo rapitcum tanta admirationeet laetitia,quanla perdideratdesperatione ct molestia; nec solus gaudebat, sed
el omnes fratres tanli relatione miraculi festive lae-tificabat. Nec solura tanti beneficiimemor exstilit,sed ut diutius haecmemoriaperseveraret elaboravit.
Ejus quippeet venerabilisreginaeBcrtoe, quae siiae
C peregrinationisest corona, imaginesenormimagni-tudine ac decoreefligiavit,ac super ipsius tumulum
solemniter ercxit. Sequuntur alia miracuta qumomisimus ad cap. 40.
CAP.XLI.Scollandusabbasobit.—Igitur omnibusde veteri ecclesiasublatis, et in paratiorem transla-lionemreconditis, saepemcmoralusabbas Scollan-dus ipsam ecclesiam jam excidiumminantem,jamruere parentem diruit, et nova ibi aediliciausquead ipsam porticum ac translalionem praecluentis-simi Augustini ejusque consorlum attollil; verumhunc ulterius progredi superno nutu mors obviavetuit. Prsevenitautem faciem Dominipia eleemo-
synarum coeterorumquebonorum actuum exsecu-
D tione, et famosissimoarchiprsesuleLanfranco om-nem ordinem obsequii persolvente, mullis hunc
lugentibusplacido fine quievit. Prsecessit uno dieobitumregis Willelmi, qui condignum filium reli-
quit haeredem nominis et regni sui : cujus in
ecclesia et sanctis provehendis sollicitum deside-
rium, quod gratuitae Dei largitati ac si jam per-actum ad remunerandum suflicit, successor ejus
explevituti primus libellus disseruit.
(38)Vetustissimummonasteriumcomitalus Ber-keriaead Tamesis et Occaecoufluentes.