Hidrokarburet dhe vetite e tyre

HIDROKARBURET DHE VETITE E TYRE

Permbajtja:

Hyrje.

C’jane komponimet organike?

Hidrokarburet e llojet e tyre.

Perftimi dhe perdorimi.

Djegia e karbureve.

Industria e hidrokarbureve.

Alkanet.

Alkenet.

Alkinet.

Kuriozitet: Shiu I metanit ne Titan.

Ekspozimi ndaj benzines dhe rreziqetshendetsore.

HYRJE

Kimia organike është degë e kimisë, qe studion

konponimet e karbonit.Ne komponimet organike

te karbonit bëjnë pjesë jo vetëm ato komponime

që gjenden ne botën e gjallë, por edhe ato

konponime qe perfitohen ne monimeve

inorganike në ato organike)dhe përfitimi i

amoaniakut nga metani(shëndrrimi i konponimeve

organike në ato inorganike).

Konponimet organike i karakterizojnë disa veti

fizike dhe kimike që i dallojnë nga konponimet

organike(tretshmerinë,pika e vlimit dhe e

shkrirjes,djegëshmëria,struktura

kimike,reaksionet kimike)etj.Konponimet organike

i paraqesim me formulë molekulare,racionale te

strukturës etj. Në kiminë organike bëjnë pjesë:

Komponimet organike të karbonit,

Hidrokarburet dhe llojet e tyre. Hidrokarburet bëjnë pjesë në grupin e kimisë organike , dhe janë komponime të përbëra

prej dy komponentave kryesorë karbonit dhe hidrogjenit. Hidrokarburet janë burime të

rëndësishme në ushqimin e njeriut si përbërje e frutave, karotës në përbërjen

e vajit të bimëve të larta, po ashtu gjenden edhe në përbërjen e naftës, gazi nëntokësor.

Hidrokarburet janë të ndara në hidrokarbure aciklike dhe hidrokrbure ciklike.

Hidrokarbure aciklike1) Hidrokarburet e

ngopura ndryshe

quhen Alkanët dhe kanë

karakteristikë lidhjen njëfishe të

cilat gjatë emërtimit marrin

prapashtesën AN dhe kanë

formulë të

përgjithshme CnH₂n+₂.2) Hidrokarburet e

pangopura ndahen

në Alkenët dhe Alkinët. Alkenët

si karakteristikë e kanë lidhjen

dyfishe dhe gjatë emërtimit

marrin papashtesën EN dhe

kanë formulë të

përgjithshme CnH₂n. Alkinët

kanë karakteristikë lidhjen

trefishe gjat emërtimit marrin

prapashtesën IN kanë formulë të

Hidrokarburet

Ciklike1) Cikloalkanët emërtohe

n nëse emrit të alkanit i

shtohet

parashtesa CIKLO dhe

kanë formulë të

përgjithshme CnH₂n ku

n≥3.

2) Cikloalkenët

emërtohen nëse emrit

të alkenit i shtohet

parashtesa CIKLO dhe

kanë formulë të

përgjithshme CnH₂n-

₂ ku n≥3.

Perftimi dhe perdorimi i

tyre. Hidrokarbutret perftohen me dy metoda:

1) Përftimi i alkaneve me anë të sintezës së Vurcit

2) Gatitja e alkaneve në laborator

Perdorimi i hidrokarbureve dhe gjendja e tyre:

1) Hidrokarburet janë një nga burimet më të rëndësishme energjitike të tokës. Mbizotërues të përdorimit të hidrokarbureve është si një burim i djegshëm i karburantit.

2) Në formën e tyre të ngurtë, hidrokarburet marrin formën e asfaltit.

3) Metani dhe etani janë në gjëndje të gaztë në temperaturat normale dhe nuk mund të jetë i lëngshëm nga presioni i vetëm.

4) Propani dhe butani është megjithatë lëng i lehtë, dhe ekziston më së shumti si një lëng.

5) Pentani është i lëngshëm në temperaturën normale, që zakonisht përdoret në kimi dhe industri si një lëndë gati pa erë të fuqishme.

6) Heksani është gjithashtu është një jo-polar, jo-aromatik, tretës, si dhe një pjesë e rëndësishme e zakonshme benzinë.

7) Heksani dhe oktanit - alkanët, alkenët dhe cikloalkanët izomerik janë komponentët kryesorë të benzinës,naftës, dhe përzierje tretës industriale.

Djegia e karbureve. Hidrokarburet aktualisht janë burimi kryesor i botës së energjisë elektrike

dhe ngrohjes burimeve (si për shembull në shtëpi për ngrohje) për shkak

të energjisë së prodhuar duke djegur. Shpesh kjo energji është përdorur

si drejtpërdrejt në ngrohjen si ngrohës në shtëpi, të cilat i përdorin ose të

naftës apo gazit natyror. Diegia e hidrokarbureve është përdorur për të

ngrohur ujë, e cila pastaj është qarkulluar. Një parim i ngjashëm është

përdorur për të krijuar energji elektrike në termocentralet. Metani liron

vetëm një dioksid karboni (CO2) për dy Molekulat e ujit (H2O).

Veti karakteristike të hidrokarbureve janë që ata prodhojnë avull, dioksid

karboni dhe nxehtësi gjatë djegies dhe se duhet oksigjen që djegia të

ndodhë. Hidrokarburi më i thjeshtë, metani, digjet kështu:

CH4 + 2 O2 → 2 H2O + CO2 + Energji Një tjetër shembull është propani:

C3H8 + 5 O2 → 4 H2O + 3CO2 + Energji Djegia e hidrokarbureve është një shembull i një reaksioni kimik

ekzotermik.

Industria Hidrokarbureve Bazuar ne studimet komplekse mbi tregun dhe infrastrukturen si dhe ne zhvillimin strategjik afat

mesem dhe afat gjate ne vend dhe rajon, Qeveria e Shqiperise ka percaktuar tashme dy zona

per zhvillimin e infrastructures detare dhe bregdetare ku do te ndertohen terminale te importimit

dhe eksportimit te nenprodukteve te naftes , Vlora (ish zona SOD PVC-se) dhe Durresi (zona

Portoromanos).

Qeveria Shqiptare eshte duke punuar ne drejtim te diversifikimit te furnizimit me burime

energjetike me baze hidrokarbure vecanerisht ne drejtim te nxitjes se investimeve ne kete fushe

per investitoret vendas dhe te huaj Shqiperia tashme eshte anetare e Komunitetit te Energjise

per Europen Juglindore duke nenshkruar edhe Traktatin e Komunitetit te Energjise ne tetor

2005 te cilen e ka ratifikuar edhe Kuvendi i Shqiperise.

Nafta dhe gazi do te vazhdoje te dominoje furnizimin e tregut Shqiptare ne burime energjetike

edhe per dekadat ne vazhdim. Nafta gazi dhe nenproduktet e tyre e kane rritur kontributin e tyre

ne konsumin final te energjise.

Aktualisht nenproduktet e naftes zene mbi 60% te plotesimit te nevojave me burime energjitike

te tregut te brendeshem ,tendence e perafert kjo dhe per tregun rajonal.Ne se do te

diferenconim nga pikpamja gravitative rritjen e konsumit teketij burimi energjitik ne dekaden e

fundit peshen me te madhe e ka Sektori i Transporteve.

Alkanet të njohura gjithashtu si vajra, janë komponimetkimike që përbëhen vetëm prej elementeve të karbonit C dhehidrogjenit H ( p.sh., hidrokarburet) , ku këto atome janë të lidhursë bashku ekskluzivisht nga vetëm lidhje (dmth, ato janëkomponime të ngopura) aciklike çdo strukturë (dmth. unazore) .

Çdo atom i karbonit duhet të ketë 4 lidhje qoftë C-H ( dmth, tëlidhet me atome të hidrogjenit ) apo lidhje C-C ( dmth,lidhje me atome tjera siç është karboni ) , dhe çdo atom i hidrogjenit duhettë jetë i lidhur ( bashkuar) për të një atom të karbonit .

Një varg i atomeve të karbonit është i njohur si strukturëkarbonike.Në përgjithësi, numri i atomeve të karbonit përdorenshpesh për të përcaktuar përmasat e alkanëve ( p.sh., C₂ - alkane).

Hidrokarburet e ngopura kanë formulë të përgjithshme CnH₂n+₂kurse për radikalët CnH₂n+₁ku atomet të karbonit janë bashkuarnë një strukturë. Hidrokarburet e ngopura janë të ndarë në alkanedhe cikloalkane , ata nuk kanë struktura të ngjajshme dhe nëkuptim të gjërë cikloalkanet nuk janë alkane. Megjithatë , ndonjëherë cikloalkanet janë quajtur alkane ciklike , i cili mund tëjetë konfuze sepse në të vërtetë alkanet quhen alkane aciklike .

Alkenet Alkenet janë hidrokarbure të pangopura me dy

atome të hidrogjenit më pak se Alkanet, me formulë të përgjithshme . Alkenetpërmbajnë një lidhje dyfishe në molekulë. Alkenetpërmbajnë dy e më shumë atome të karbonit. P.sh.: Eteni. Varësisht nga raporti që ekzistonndërmjet atomeve të karbonit dhe hidrogjenit, hidrokarburet e pangopura ndahen në: alken, tëcilat përmbajnë dy atome të hidrogjenit më pak se alknai përkatës, dhe alkine me katër atome mëpak.

Alkenet janë hidrokarbure të pangopura të cilatnë strukturën e molekulave të tyre përmbajnë njëlidhje dyfishe ndërmjet dy atomeve të karbonit. Alkenet përfitohen nga nafta me procesin e krekingut, me çhidratimin e alkooleve në prani tëacidit sulfurik.

HC nn 2

Eteni

HC nn 2

Eteni është (një alken me 2 atome të karbonit)përfaqësuesi më i

thjeshtë i alkeneve, me formulë molekulare , me formulë

racionale dhe me formulë 3D. Eteni përdoret si

lëndë djegëse për makina, si tretës organik, për shpejtimin e

pjekjes së frutave dhe të përimeve, për përfitimin e lëndëve

plastike, të etanolit, etandiolit dhe të lëndeve plasëse.

CHCH 22

EMERTIMI DHE IZOMERIA E

ALKENEVE

Emërtimi i alkeneve është njësoj sikurse i

alkaneve, por prapashtesa “an”[Alk(an)]

zëvendësohet me prapashtesën “en”[Alk(en)].

Te alkenet zbatohen të njëjtat rregulla sikur të

alkanet, por e kanë një ndryshim, se te

alkenet zgjidhet vargu karbonik më i gjatë, që

përmbanë lidhje dyfishe dhe numërtimi i

atomeve fillon nga skaji, që e ka lidhje dyfishe

më afër.

Emrat dhe formulat për katër anëtarëte serisë homologe të alkeneve

Alkinet Alkinet janë hidrokarbu

re që kanë të paktën një lidhje trefishe në mes të dy atomeve të karbonit, me formulë CnH2n-2. Të alkinet janë historikisht të njohur si acetilen ose acetileni në varg, edhe pse emri acetilen po përdoret edhe për t'iu referuar posaçërisht anëtar i vargut të thjesht, i njohur si etin (C2H2) duke përdorur nomenklaturë zyrtare të IUPAC.

Reaksionet Alkinet janë të përfshirë në shumë reaksione

organike.

Reaksionet elektrofile të shtimit

Shtimin e hidrogjenit për të

dhënë alkenë apo alkanë . Një katalizator efektiv

është për shembull Lindlar katalizator (katalizator

homogjen) , në konvertimin e fenilacetilenit dhe

stirenit.

EMERTIMI

Ngjajshëm si

dhe hidrokarburet tjer

a edhe alkinet

emërtohen në bazë

të numrave greko-

latin duke ju shtuar

prapashtesat IN për

alkinët dhe INIL për

alinët radikal.

Një mijë vjet pritje për shiun e

metanit në Titan Në hënën e Saturnit Titan ekzistojnë vende ku shiu bie një

herë në çdo një mijë vite, është konkluzion ky i njëhulumtimi të fundit astronomik. Toka dhe Titani janë botët e vetme në sistemin diellor, ku lëngjet bien nga lart nësipërfaqen e fortë edhe pse në Titan bie metan, e jo ujë.

Përllogaritja bazohet në gjetjet e sondave Cassini dheHuygens rreth furtunave me shi të cilat ndodhën më 2004 dhe 2010.

Titani të befason me faktin se si është “i njëjtë, por indryshëm” nga Toka. Erërat dhe shiu kanë formuarsipërfaqen, duke krijuar kanalet e lumenjve, liqenet, bjeshkët dhe brigjet. Por, atje hidrokarburet e lëngëta zënëvendin e ujit. Në Titan, temperatura e sipërfaqes ka vlerënmesatare prej -179 C.

Ekspozimi ndaj Benzines dhe

rreziqet shendetesore

Benzina është një substancë shumë toksike e

përbërë kryesisht nga hidrokarburet të cilat kane

shkalle toksiciteti të ndryshme. Benzina përmban

rreth 150 substanca kimike, shumica e këtyre

kimikateve te permbajne : Toluen, Etilbenzen dhe

Xylene.

Ekspozimi ndaj Benzinës mund të ndodhë në

disa mënyra:

Nepermjet mjedisit. Ekspozimi ndaj benzinë

qe mund të shkaktohet nga rrjedhja e tankeve

nëntokësore

Thithja – ose inhalimi ndodh më

shpesh kur benzina është përdorur në një

zonë të pa ventiluar mire.

Gëlltitja - ndodh kur një person pa dashje konsumon ujë tendotur me benzine. Ushqimi që ka qenë i gatuar me ujë tendotur gjithashtu mund te shkaktojë nivele të larte te demtimeveshendetesore nga benzina .

Kontakti me lëkurën - Ekspozimi ndaj benzinës mund tëndodhë edhe nepërmjet kontaktit të lëkurës . Kimikatet nëbenzinë perthithen nëpërmjet lëkurës dhe ekspozimi i zgjaturndaj ketyre perberesve con ne demtime serioze te lekures.

Rreziqet shëndetësore gjate nje ekspozimi afatgjatendaj benzinës • Lekura - kontakti i zgjatur me lëkurën mund tëjape nje tharje te lëkurës, duke shkaktuar plasaritje, acarim, dhepezmatim te saj. Edhe pse të rralla, reaksione alergjike janëraportuar.

• Gjaku - pjesëtarët e ekuipazheve te cisternave te benzinësdhe piktorët kanë pasur efekte negative në gjak për shkak tëekspozimit të zgjatur dhe të përsëritura ndaj benzinë s .

• Sistemi nervor periferik - Benzina përmban njëshumëllojshmëri të Parafines si psh n-heksani. Ekspozimi izgjatur kundrejte n-heksanit është i njohur per shkaktimine dëmeve të parikthyeshme ne sistemit nervor periferik.

• Sistemi Neurologjik - Ekspozimi afatgjatë ndaj benzinësndikon shumë ne funksionet neurologjike. Në fakt, efektet mbikapacitetin e kujtesës, aftesite intelektuale, dhe psikomotorikedhe aftësitë e të mësuarit janë parë në stacion per personat qe

PUNOI: IRIDA PAJENGA (LIDER)

EUAN KRASNIQI

ENXHI KODUZI

ENIS SEJDINI

KLEA GJEVORI

KLEO BANO

KLEVI KRYEZIU