1 Jaarverslag 2012
1
Jaarverslag2012
2
Hefboom wil bijdragen tot een sociale en duurzame samenleving. Dat doet ze door financiële
middelen van individuele personen en organisaties te investeren in reële projecten in de sociale
en duurzame economie. Met managementadvies en dienstverlening allerhande draagt Hefboom
bovendien actief bij tot het goed bestuur en het goed functioneren van deze organisaties.
Bij dit alles heeft Hefboom de ambitie om zelf economisch duurzaam te werken.
Wat doen we?Hefboom geeft individuele personen, bedrijven, verenigingen en openbare besturen
de kans om een deel van hun financiële middelen te investeren in sociale en
duurzame projecten. Daartoe biedt Hefboom hen beleggingsproducten aan. Met
de verkregen middelen verstrekt Hefboom kredieten, geeft managementadvies en
-begeleiding en biedt andere vormen van dienstverlening aan, onder meer project-
en aandeelhoudersmanagement.
Voor wie doen we het?Hefboom is sinds haar ontstaan nauw betrokken bij organisaties en bedrijven die
via opleiding en tewerkstelling werk maken van de integratie en participatie van
personen uit kansengroepen. Ook bij organisaties en bedrijven die kansarmoede
aanpakken, met het milieu begaan zijn, de noord-zuidproblematiek op de agenda
plaatsen is Hefboom kind aan huis. Zelf een coöperatie onderhoudt Hefboom warme
contacten met andere coöperatieve ondernemingen.
Ook binnen de welzijnssector liggen heel wat noden. Hier zet Hefboom haar ruime
ervaring en expertise in het ondersteunen van sociaal ondernemerschap in. Bij de
processen die Hefboom begeleidt, is er ruim aandacht voor een zo efficiënt mogelijke
inzet van de middelen, voor een kwaliteitsvolle dienstverlening én voor principes van
toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg voor de gebruikers.
Bel naar 02 205 17 20 of mail naar
[email protected] voor meer
inlichtingen over
p aandeelhouderschap en ethisch sparen
bij Hefboom
p kredieten, advies en dienstverlening
Neem ook een kijkje op www.hefboom.be.
Missie
Info
Met de steun van
1
Vooraf
Trouw aan onze roots
2012 werd door de Verenigde Naties uitgeroepen tot
internationaal jaar van de coöperaties. Een bewijs van
de toenemende waardering voor het coöperatieve
gedachtegoed. Voor Hefboom is dit niet zonder bete-
kenis. We kiezen zelf al ruim 25 jaar met overtuiging
voor het coöperatieve businessmodel, dat richting-
gevend is voor de beleidskeuzes die we maken: een
sterke focus op klanten, een transparante dialoog
met aandeelhouders, het nastreven van meerwaarde
op langere termijn, … En we zijn ervan overtuigd dat
binnen de moeilijke socio-economische context van
vandaag coöperaties een aantrekkelijk alternatief
vormen om werk te maken van maatschappelijk be-
trokken ondernemerschap.
Hefboom draagt het coöperatieve gedachtegoed
dan ook actief mee uit. Dit vertaalde zich in 2012 in
een toegenomen dienstverlening aan vaak startende
coöperatieve ondernemingen.
Gebeten door innovatie
2012 was ook een belangrijk jaar voor de sector
van de sociale economie, de sector die we vanouds
ondersteunen met financiering en advies. Het zoge-
naamde maatwerkdecreet van de Vlaamse overheid
heft schotten binnen de sector op en ambieert een
toegenomen professionalisering, met een sterke fo-
cus op maatschappelijk verantwoord ondernemen.
De impact van het maatwerkdecreet en het decreet
lokale diensteneconomie zal pas in de komende jaren
tastbaar worden voor veel ondernemingen. Hefboom
zet zich graag in om elk type organisatie te onder-
steunen om aansluiting te vinden bij nieuwe standaar-
den die worden uitgezet. Aandacht voor innovatie is
immers nodig om verder te kunnen inzetten op wat
altijd zo eigen is geweest voor de sociale economie:
baanbrekende initiatieven nemen. De sector heeft een
lange traditie in innovatie met betrekking tot sociale
inclusie, beroepsinschakeling en gelijke kansen. Nu de
maatschappelijke noden met betrekking tot bijvoor-
beeld duurzame ontwikkeling en leefmilieu zo groot
zijn, is de relevantie van een sector die van nature uit
aandacht heeft voor nieuwe paden en werkmethoden
zeer groot.
Hefboom grijpt de nieuwe regelgeving daarom graag
aan om de sector te ondersteunen in de evolutie naar
deugdelijk en duurzaam beheer, en dat op alle vlak-
ken van het ondernemingsbeleid.
Kiemen voor een mooie toekomst
Na de algemene aandeelhoudersvergadering van
2 juni was 2012 vooral een overgangsjaar. Het aan-
deelhouderskapitaal kende een bescheiden groei,
wat de trouw en het stevige engagement van onze
aandeelhouders bewijst. De volgende jaren willen
we opnieuw meer inzetten op een toename van het
aandeelhouderskapitaal.
Onze resultaten tonen aan dat Hefboom structureel
gezond is, en op een stabiele basis werk kan maken
van groei met uitzicht op een mooie toekomst. Hef-
boom blijft de uitgelezen kredietverstrekker en ad-
viespartner voor de sociale economie en voor andere
organisaties met maatschappelijke doelstellingen.
Dirk Dalle, Rony Mels, directeur / gedelegeerd bestuurder voorzitter
Ethisch sparen en beleggen 3
Aandeelhouder aan het woord 4
Financiering voor organisaties 5
Kredietverstrekker en adviespartner 6
Impulskrediet 8
Op eigen benen 9
Adviesverlening 11
In de praktijk 13
Dienstverlening 14
Financiële resultaten 16
Hefboom cvba 16-17
Hefboom vzw 18-19
Meer over Hefboom 21
Inhoud
3
Ethisch sparen en beleggen
2010 2011 2012
aandeelhouders kapitaal € 11.839.600 € 10.985.130 € 10.994.273
aandelen236.792 aandelen aan 50 euro
244.114 aandelen aan 45 euro
219.885 aandelen aan 50 euro
achtergestelde leningen € 3.278.715 € 3.848.715 € 3.778.714
Volume van het aandeelhouderskapitaal blijft intactTot de algemene aandeelhoudersvergadering van 2 juni werd 2012 overschaduwd door het Arco-debacle,
waarover we reeds uitvoerig communiceerden.
In het verre verleden was de optie genomen – omwille van principes als risicospreiding en rentabiliteit – om
20 procent van de middelen te beleggen. In dit kader was er een belangrijke participatie in de coöperatieve
vennootschappen Arcopar en Arcoplus. Als gevolg van de beslissing tot vereffening van deze vennootschap-
pen van eind 2011 werd beslist om deze participaties af te boeken, en in de periode tot de algemene aan-
deelhoudersvergadering van 2 juni, geen aandelen meer aan te bieden.
De algemene aandeelhoudersvergadering van 2 juni nam, quasi unaniem, een aantal belangrijke beslissingen,
onder meer over een waardevermindering van het aandeel met 10 procent. De vroegere aandelen met
een intrinsieke waarde van € 45 werden omgezet in nieuwe aandelen met een nominale waarde van € 50.
Hierdoor daalde het aantal aandelen met 10 procent en werd de boekwaarde van het kapitaal gelijk aan de
intrinsieke waarde van de aandelen. Na de algemene vergadering kon opnieuw toegetreden of bijgestort
worden.
Waar de intrinsieke waarde van het aandeelhouderskapitaal eind 2011, en tot de algemene vergadering van
2 juni, € 10.985.170 bedroeg, was dit eind 2012 € 10.994.273.
Deze bescheiden groei bevestigt dat het vertrouwen van de aandeelhouders in de aanpak van Hefboom
intact bleef.
Achtergestelde leningenOrganisaties kunnen ook investeren in Hefboom via een achtergestelde lening. Begin 2012 werd 1 achter-
gestelde lening terugbetaald. Op 31 december 2012 beschikte cvba Hefboom op die manier over
€ 3.778.714 aan middelen.
VDK-SolidariteitsspaarrekeningEind 2012 bedroegen de tegoeden van de VDK-Solidariteitsspaarrekening € 3.577.028 tegenover
€ 3.229.472 eind 2011.
Minstens 5 procent van het kapitaal van de VDK-Solidariteitsspaarrekening wordt belegd in Hefboom-
aandelen. Bovendien ontvangt Hefboom een commissieloon van 0,25 procent op het gemiddelde van de
spaartegoeden.
4
Aandeelhouders aan het woord
Eind 2012 telde Hefboom exact 1330 aandeelhouders. Die aandeelhouders zijn – letterlijk en
figuurlijk – het kapitaal van de coöperatie. Bij de aandeelhouders zijn er particulieren, midden-
veldorganisaties, institutionele aandeelhouders, ondernemingen uit de sociale economie …
Hefboom streeft naar een zeer transparante dialoog met haar aandeelhouders, maar ook
naar een correct en rechtvaardig rendement. Het aandeelhouderschap bij Hefboom is in
de eerste plaats een zinvol en sociaal alternatief voor sparen en beleggen bij een klassieke
bank. Mede dankzij het aandeelhouderskapitaal kan Hefboom haar maatschappelijke rol
opnemen.
Meer kansen voor meer mensenPhilippe Cludts had jarenlang een kantoor als bedrijfsrevisor in het Brusselse. Hij is een
gemotiveerd particulier aandeelhouder, niet alleen van Hefboom maar bijvoorbeeld ook van
de Waalse tegenhanger Crédal of nog van Alterfin, actief op het gebied van ontwikkeling in
het Zuiden. Een overtuigd maatschappelijk engagement ligt aan de basis van zijn aandeel-
houderschap.
‘Als aandeelhouder van Hefboom heb ik een manier gevonden om mensen die minder
kansen hebben te helpen. Ik heb het grote geluk over genoeg financiële middelen te
kunnen beschikken om comfortabel te leven. Maar niet iedereen in ons land heeft die
mogelijkheid. Als aandeelhouder wil ik een steentje bijdragen om meer mensen meer
kansen te geven.
Professioneel heb ik altijd veel contacten gehad in de sector van de vzw’s en stichtingen.
Daar ben ik in contact gekomen met twee instellingen die opleidingen organiseren voor
jongeren. Zo heb ik ervaren hoe moeilijk het is om voor sommige projecten een degelijke
financiering te krijgen bij de klassieke banken.
Bij meerdere Hefboom-aandeelhouders die ik recent ontmoet heb, hoor ik steeds weer
hetzelfde engagement. Een hoog rendement komt niet op de eerste plaats. Dat is niet onze
eerste bekommernis. Ook zogenaamde veilige beleggingen bij de reguliere banken maken
hun beloften niet altijd waar. Het aandeelhouderschap is in de eerste plaats een solidaire
belegging.
Een van mijn grootste bezorgdheden is de opleiding van kansarme jongeren. In sommige
streken en sommige sociale milieus is de situatie ronduit dramatisch. Er dreigt een hele ver-
loren generatie te ontstaan die zelf geen werk heeft en zijn eigen ouders nooit heeft zien
werken. Ik vind het zeer belangrijk dat we ons voor die jonge mensen inzetten en dat we via
opleidingen kansen voor hen creëren.’
5
Financiering voor organisaties
Toegestane kredieten in 2012
Type krediet 2008 2009 2010 2011 2012
Korte termijn* € 6.782.622 € 5.308.000 € 3.816.125 € 6.079.255 € 3.607.000
Lange termijn** € 5.951.730 € 4.171.471 € 7.671.124 € 7.523.134 € 6.717.662
Eindtotaal € 12.734.352 € 9.479.471 € 11.487.249 € 13.602.359 € 10.324.662
* Overbruggingskredieten.** Investeringen, bedrijfskapitaal, achtergestelde lening, borgstelling, participatie.
In 2012 werden 78 financieringsdossiers goedgekeurd voor een totaal bedrag van € 10.324.662. Daarvan
waren er eind 2012 al 61 gecontracteerd voor een totaalbedrag van € 7.356.070. Het merendeel (bijna
70 procent) van de goedgekeurde financieringsdossiers situeert zich in de sociale economie (sociale
werkplaatsen, beschutte werkplaatsen, lokale diensteneconomie, invoegbedrijven, activiteitencoöperaties, …).
Andere dossiers hebben te maken met sectoren als zorg, minderheden, kansarmoede en milieu.
In vergelijking met vorig jaar werden er beduidend minder overbruggingskredieten toegekend. De snellere
uitbetaling van een aantal subsidies door de Vlaamse overheid vermindert de behoefte aan overbruggings-
kredieten, zonder dat ze daarom aan relevantie verliezen. Daarnaast werd een iets kleiner bedrag aan lange-
termijnkredieten goedgekeurd. De moeilijke economische context veroorzaakt een daling in de investeringen,
en dat heeft ook een weerslag op de kredieten op lange termijn.
Opnieuw een record bedrag aan uitstaande financieringenDe uitstaande financieringen in lange- en kortetermijnkredieten blijven globaal stijgen. Alle financieringen
samengenomen werd 2012 afgesloten met een totaal saldo van € 23.047.507 aan uitstaande kredieten.
Daarmee is opnieuw een recordbedrag bereikt, dat 7 procent hoger ligt dan de uitstaande positie van eind
2011. In totaal gaat het over 266 uitstaande kredieten, voor het merendeel termijnfinancieringen (kredieten
met aflossingsschema, obligatieleningen, achtergestelde leningen …).
Participaties creëren hefboomeffectHefboom heeft een kapitaalsparticipatie in 26 andere ondernemingen, en dit voor een globaal bedrag van
€ 1.483.056. Het gaat om coöperatieve ondernemingen, startcentra sociale economie, activiteitencoöpera-
ties, organisaties rond sociale huisvesting of groene energie, … Vermeldenswaard is een belangrijke parti-
cipatie in Trividend, het Vlaams participatiefonds voor de sociale economie, dat op zijn beurt risicokapitaal
verschaft aan ondernemingen uit de sociale economie. In nogal wat ondernemingen en organisaties waarin
Hefboom participeert wordt ook een bestuursmandaat of een ander engagement opgenomen.
Hefboom realiseert cofinancieringHefboom trekt ook externe middelen aan. Het federale Kringloopfonds werkt al een tijdje in een
uitdoofscenario en kan nog enkel de bestaande kredieten en deelnemingen beheren. Eind 2012 betrok
Hefboom bij het Kringloopfonds nog € 4.515.703. Onder meer in opvolging van het Kringloopfonds besliste
de Vlaamse regering tot de oprichting van het sociaal investeringsfonds (SIFO). Vanuit het SIFO betrok
Hefboom eind 2012 voor € 4.315.122 aan middelen tegenover € 3.297.031 eind 2011. Voor grote dossiers
doet Hefboom ook een beroep op cofinanciering door reguliere banken als Belfius, VDK en Triodos.
6
Kredietverstrekker en adviespartner voor De Kringwinkel Antwerpen
De Kringwinkel Antwerpen is een van de oudste kringloopcentra van Vlaanderen en doet al meer dan 15 jaar
een beroep op Hefboom voor financiering en advies. Directeur Danny Vercauteren vertelt over de samenwerking.
‘De Kringwinkel Antwerpen bestaat nu 21 jaar en is oorspronkelijk gegroeid uit Vitamine W en later Levanto.
Het opzet bij de oprichting als sociale werkplaats was eenduidig: tewerkstelling creëren voor kansen groepen.
Intussen staat de organisatie op eigen benen, met een eigen raad van bestuur, en we zijn de voorbije jaren
enorm gegroeid: er zijn nu zeven vestigingen met in totaal meer dan driehonderd werknemers. Ook onze
doelstellingen zijn veel veranderd. De klemtoon ligt niet meer op het verschaffen van werk, we willen de
mensen ook het perspectief geven op een loopbaan. En door de bekommernis om iets te doen voor het
milieu hebben we ons meer en meer toegelegd op het hergebruik van afval en de recyclage van allerhande
materialen. Voor ons zijn dat nu twee evenwaardige pijlers in onze werking.’
Van goederen tot diensten‘Met de jaren heeft er nog een andere verschuiving plaatsgevonden. De Kringwinkel is nu een diensten-
bedrijf geworden met een ruim aanbod voor particulieren (inboedelservice, demontage en inpakken van
meubels, …) en bedrijven (ophaling herbruikbaar kantoormateriaal, …). Door het grote geografische gebied
waarin we actief zijn en het grote volume goederen dat we jaarlijks verzetten (7000 ton) hebben we geleerd
creatieve en innovatieve oplossingen te zoeken. Dat heeft de omslag naar zo’n ruim dienstenbedrijf zeker
versneld, en daarin zijn we in Vlaanderen voorlopers.’
Bevoorrechte samenwerkingDe Kringwinkel Antwerpen werkt niet alleen voor financiering samen met Hefboom. Minstens even belang-
rijk is de rol van Hefboom als extern adviseur.
‘Om de twee jaar maakt een consulent van Hefboom een analyse van onze organisatie en een evaluatie van
onze financiën, een zogenaamde ‘basisopvolging’. Het is belangrijk voor ons om geregeld een externe stem
te horen omdat die ook met een grotere objectiviteit spreekt.
Hefboom helpt ons ook zoeken naar de beste financieringsmogelijkheden voor onze projecten. Zo heeft
Hefboom sinds 2004 meer dan 1,7 miljoen euro gefinancierd. Het ging dan vooral om projecten die ons
operationeel versterken: de aanschaf van gebouwen en de installatie van zonnepanelen, maar ook de
aankoop van bijvoorbeeld een ladderlift, een heftruck, vrachtwagens …
We hebben bewust voor Hefboom gekozen omdat we uit het keurslijf van de klassieke banken wilden
stappen. De Kringwinkel zoekt vaak leningen voor redelijk kleine bedragen, van € 10.000 tot € 600.000, en
daarvoor biedt Hefboom veel beter aangepaste en flexibele formules dan de traditionele banken.’
> www.dekringwinkelantwerpen.be
8
ImpulskredietIn 2012 zag een nieuw product het licht, het Impulskrediet. Dat is bedoeld voor mensen die een eigen zaak
willen opstarten maar van de bank geen lening kunnen krijgen omdat ze niet over een eigen inbreng be-
schikken, geen borg kunnen verschaffen, een uitkering krijgen (vb. als werkzoekende) …
Door haar ervaring met de Solidaire Lening geraakte Hefboom nog meer overtuigd van de nood aan dit soort
microfinanciering. Er werden vier kredietformules uitgewerkt. Deze kleine leningen (maximaal € 20.000) te-
gen een haalbare rentevoet stellen de ontleners in staat om hun lot in eigen handen te nemen en een eigen
zaak op te starten.
In het startjaar 2012 hebben 301 mensen het Impulskrediet gecontacteerd. Finaal resulteerde dit in de toe-
kenning van 27 kredieten voor een totaalbedrag van € 277.100.
Omdat het een nieuw project is, gaan we er in dit jaarverslag wat dieper op in.
De cijfersIn 2012 hebben 301 mensen het Impulskrediet gecontacteerd voor meer informatie over de verschillende
kredietproducten. Van die groep kwamen er 74 niet in aanmerking voor het Impulskrediet omdat ze niet tot
de doelgroep behoorden. Het krediet diende bijvoorbeeld niet voor een zelfstandige activiteit of ze bleken
toch niet bancair uitgesloten. Deze mensen werden zoveel mogelijk doorverwezen naar andere instanties en
organisaties.
Aan 227 potentiële kredietkandidaten of 75 procent werd een aanvraagformulier bezorgd; daarin wordt
gepeild naar de persoonlijke situatie van de aanvrager, de zelfstandige activiteit en de financiële situatie en
verwachtingen voor de toekomst. (Hierin verschilt Hefboom van de traditionele banken, er wordt verder
gekeken dan het business- en financiële plan.) Finaal diende 52 procent (of 118 mensen) een aanvraag in.
GesprekAlle ontvangen kredietaanvragen worden geanalyseerd. Indien het dossier ontvankelijk is, wordt de aanvra-
ger uitgenodigd voor een intakegesprek. Van de 118 ingevulde aanvraagformulieren zijn 88 (kandidaat-)
ondernemers op gesprek ontvangen. Tijdens het gesprek wordt meer ingegaan op het profiel, de ervaring,
de motivering van de aanvrager en wordt samen met hen een financieel plan opgesteld.
Niet onbelangrijk is dat al deze ondernemers een duidelijke feedback krijgen omtrent de haalbaarheid van
hun project. Deze feedback laat hen toe hun project aan te passen zodat de leefbaarheid wordt gegaran-
deerd, of kan hen doen beslissen om het project niet op te starten als dit niet leefbaar blijkt. Sommige onder-
nemers werden doorverwezen naar partners die hen kunnen helpen bij de opstart van hun project. Zo helpt
Hefboom ook de ondernemers vooruit die uiteindelijk geen financiering verkregen.
KredietcomitéEnkel de goede dossiers of die dossiers die een formele weigering nodig hebben, verschijnen voor het
kredietcomité. In 2012 werden zo 35 dossiers voor het kredietcomité gebracht met een (gematigd) positief
advies. De leden van het kredietcomité hebben hiervan 27 dossiers of 77 procent goedgekeurd.
De 27 toegekende kredieten hadden gemiddeld een omvang van € 10.263. Het kredietbedrag varieerde van
€ 3.750 als minimum tot € 20.000 als maximum.
Verplichte begeleidingIndien het kredietcomité de kredietaanvraag goedkeurt, kan de ondernemer rekenen op een gratis maar
verplichte begeleiding gedurende 2 jaar. De bedoeling van deze nauwgezette en aangepaste opvolging is om
de slaagkansen van de goedgekeurde projecten te verhogen en een meer persoonlijke band met de krediet-
9
nemer op te bouwen. De begeleiding maakt daarom essentieel deel uit van de krediettoekenning. Voor deze
begeleiding doet Hefboom een beroep op vrijwilligers. Deze vrijwilligers hebben een ruime ervaring in de
financiële en/of ondernemerswereld.
PartnersMicrokredietverlening is een niet-kostendekkende én een risicovolle activiteit. Tegelijk is een ruim draagvlak
nodig om deze dienst op een duurzame wijze te kunnen uitoefenen. Daarom werkte Hefboom in 2012 met
andere partners samen om het Impulskrediet te kunnen aanbieden: Agentschap Ondernemen, Belfius Foun-
dation, NV Waarborgbeheer en SIFO (Sociaal Investeringsfonds).
> www.impulskrediet.be
Twee gedreven vrouwen vertellen over hun project, dat dankzij een Impulskrediet in 2012 het licht zag.
Met een gerust hartRoisin Coenen werkte jarenlang bij een poetsdienst, tot ze besliste om een opleiding voor medisch
pedicure of voetverzorging te volgen. Ze verzorgt mensen thuis en in zorgcentra en is dus
voortdurend op de baan. Zonder betrouwbare auto kan ze haar job dus niet uitoefenen. Om de
aankoop van een wagen te financieren heeft ze een Impulskrediet aangevraagd.
‘Het contact met de kredietconsulenten van het Impulskrediet verliep en verloopt heel vlot. Ik kreeg
snel de nodige documenten toegestuurd, een afspraak liet niet lang op zich wachten … Ook de
administratieve opvolging mag er zijn. En ik ben zeer te spreken over de afspraken rond de verplichte
gratis begeleiding. Dit Impulskrediet is heel belangrijk om mijn onderneming met een gerust hart uit
te bouwen.’
Niet over één nacht ijsFabienne De Cloedt is freelance management assistant. Dat houdt in dat ze kmo’s administratieve
ondersteuning biedt. Haar klanten zijn divers: advocatenkantoren (briefwisseling, typwerk, post, …),
een notaris (akten opmaken), een grafisch bedrijf (algemeen secretariaatswerk), een marktonderzoek-
bureau (notulen), enzovoort. Ook werkt ze samen met een collega-freelancer voor de ondertiteling
van programma’s.
‘Hoe ik bij het Impulskrediet ben beland? Via de website van Hefboom. Het contact met Hefboom
verloopt overigens heel vlot en correct. Als er vragen zijn, krijg ik heel snel een duidelijk antwoord.
(…) Ik ben begonnen met een bureau in mijn slaapkamer. Goed genoeg om te starten maar op
termijn niet houdbaar. Daarom wou ik een kwaliteitsblokhut in de tuin plaatsen om mijn kantoor
daarin te installeren. Op die manier is het ook makkelijker om werk en privé te scheiden.
Vandaar dus mijn aanvraag.
Ik raad het Impulskrediet aan omdat je een echte opvolging krijgt die je helpt om je bedrijf beter te
laten functioneren. Ook bij de aanvraag voor de lening gaat men niet over één nacht ijs. Dat maakt
dat je echt moet nadenken over wat je nodig hebt en waarom.’
Op eigen benen
AdviesverleningAantal opdrachtenDe adviesdienst van Hefboom vervulde in 2012 88 adviesopdrachten voor 70 verschillende opdrachtgevers.
Bepaalde opdrachten uitgaande van 1 opdrachtgever hadden betrekking op meerdere sociale economie
organisaties. Daarnaast gaf Hefboom ook eerstelijnsadvies aan een twintigtal, vooral startende, coöperatieve
ondernemingen. Er werden ook tal van workshops verzorgd rond uiteenlopende thema’s.
AanbodHefboom heeft een lange traditie in adviesverlening rond alle aspecten van ondernemingsbeleid, en kent de
behoeften van de sociale economieondernemingen als geen ander. Hefboom speelt met een ruim aanbod
in op noden op het vlak van audit, advies en coaching. En dat rond alle aspecten van ondernemingsbeleid.
Hefboom helpt organisaties om een sterke koers uit te zetten met ondersteuning op het vlak van strategie-
bepaling en globaal ondernemingsbeleid. Verder brengt Hefboom specifieke expertise in op het vlak van
financieel beleid, kwaliteitsbeleid, marketing en competentiemanagement. Hefboom hecht ook veel belang
aan globaal stakeholdermanagement om alle doelgroepen die in relatie staan tot de onderneming te identifi-
ceren en te betrekken.
Strategiebepaling
Voor het uitwerken en actualiseren van missie en
strategische doelstellingen.
Globaal ondernemingsbeleid
Met het oog op een globaal plan of om op een globale manier het beleid te optimaliseren, bijvoorbeeld inzake goed bestuur of naar aanleiding van veranderingstrajecten.
Financieel beleid
Met het oog op een goede rentabiliteit en
degelijk onderbouwde financiële instrumenten,
zoals begroting, kostprijsberekening en
liquiditeitsplan.
Competentiemanagement
Voor een geïntegreerd personeels-beleid gericht op de ontwikkeling vancompetenties en talenten van mede-werkers en met aandacht voor de noden van de onderneming.
Kwaliteitsbeleid
Kwaliteit op alle domeinen van de organisatie definiëren,
benoemen en evalueren.
Marketingbeleid
Met het oog op de ontwikkeling van goede producten en diensten, afgestemd op de klantenbehoeften, voor een efficiënt prijsbeleid, doordachte distributie en creatieve promotie.
Stakeholdermanagement
Om alle doelgroepen die in een actieve relatie staan tot een onderneming (werknemers, aandeelhouders, leveranciers, afnemers, klanten, buurtbewoners, …) te identificeren en te betrekken.
11
12
ProactiefMet een nieuwe regelgeving in het vooruitzicht (het zogenaamde maatwerkdecreet) en binnen de context
van grote maatschappelijke evoluties en uitdagingen getuigt Hefboom als adviesverlener van een proactieve
benadering. Hefboom speelt niet alleen in op vragen vanuit de sector maar detecteert ook trends en tenden-
sen en speelt daarop in.
p Een gezond evenwicht vinden en bewaren tussen een maatschappelijke opdracht en het economische
resultaat blijft voor de sector een grote uitdaging. Hieruit volgt bijvoorbeeld het belang van een door-
dacht HR-beleid en de behoefte van een explicieter beleid op het vlak van maatschappelijk verantwoord
ondernemen. Het eenvoudige feit dat bedrijven uit de sociale economie tewerkstellingskansen bieden voor
medewerkers met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, is al lang niet meer voldoende om maatschap-
pelijke meerwaarde aan te tonen. De behoefte aan interne controle en rapportering, én aan een externe
verantwoording over de eigen maatschappelijke meerwaarde neemt steeds toe.
p De vraag naar meer effectiviteit en efficiëntie eist een doorgedreven professionalisering van het leiding-
gevende kader. Naast het management moet ook het bestuur professionaliseren. Corporate governance of
goed bestuur wordt een belangrijk werkpunt.
p Netwerking, partnerschappen, schaalvergroting … ook nieuwe organisatievormen zullen in de toekomst
meer aandacht vragen.
KwaliteitsbeleidWegens haar jarenlange expertise in de begeleiding van beschutte en sociale werkplaatsen kreeg Hefboom
een opdracht van het ESF-Agentschap Vlaanderen. Die kaderde in het project ‘Kwaliteitsbeleid in sociale en
beschutte werkplaatsen’, en werd uitgevoerd in samenwerking met VLAB en SST, respectievelijk de koepel
van de beschutte en de sociale werkplaatsen. Hefboom verzorgde in dat kader tweedaagse individuele be-
geleidingssessies in verschillende werkplaatsen. Leidraad bij deze begeleiding was het EFQM-model waaraan
organisaties hun sterke en zwakke punten kunnen aftoetsen en waarmee ze een traject kunnen opstellen
naar een betere kwaliteitswerking.
Inzetten op goed bestuurIndertijd zette Hefboom het thema ‘goed bestuur’ op de kaart door de bundeling van haar expertise in de
publicatie Leiden of lijden. Tien facetten van goed bestuur in organisaties met een maatschappelijke doelstel-
ling. In de schoot van de Koning Boudewijnstichting werkte Hefboom in 2012 mee aan het formuleren van
aanbevelingen voor een goed bestuur van socialprofitorganisaties. Samen met het Instituut voor Bestuurders
Guberna en professor dr. Marleen Denef (Universiteit Antwerpen en Curia Lawfirm) was Hefboom de medeo-
prichter van de Social Governance Academy. Jaarlijks geeft Hefboom tal van workshops rond het thema goed
bestuur of aspecten ervan als managementrapportering, gezond financieel beleid, opdracht en werking van
de raad van bestuur, …
13
Arop
De Antwerpse werkplaats Arop (met
vestigingen in Borgerhout, Wilrijk en
Wommelgem) heeft in de loop der
jaren een rijke waaier aan activiteiten
uitgebouwd: niet alleen op het vlak
van verpakkingen (food en non-
food) maar ook voor het manueel
klaarmaken van mailings kunnen
bedrijven bij Arop terecht. De werk-
plaats bij Arop is uitgerust voor de
handling van textiel en de montage
van fietsen. Dit jaar start Arop ook
met een eigen product, namelijk
kersenpitkussens.
In nauwe samenwerking met de
algemene directeur en de finan-
cieel verantwoordelijke is in een
korte periode en op een doeltref-
fende manier een budgetterings- en
rapporterings tool ontwikkeld.
Via een bedrijfseconomische voor-
stelling van de resultatenrekening
kan nu een maandelijkse budget-
analyse gemaakt worden. Tevens laat
dit systeem toe om het budget op
te stellen op basis van de informatie
vanuit de operationele afdelingen,
waarin bijvoorbeeld meteen de
algemene kosten kunnen versleuteld
worden.
Duinenwacht
Duinenwacht zorgt voor sociale tewerkstelling in de regio van
Oostende. De werkplaats werkt onder meer in het kader van het project
‘De energiesnoeiers’ (energiescans, dakisolatie, energiebesparende
klussen, controle bandenspanning). Verder doet Duinenwacht groen-
en natuur onderhoud voor overheden en bedrijven.
Ook hier heeft Hefboom een gebruiksvriendelijk rapporteringssysteem
ontwikkeld, dat informatie opneemt uit de boekhouding op rekening-
niveau zodat een maandelijkse analyse mogelijk wordt. De samen-
werking met de opera tionele verantwoordelijken leidde ook tot een
nieuwe opstelling van de kostprijs per activiteit. Zo heeft Duinenwacht
nu een goed instrument in handen om haar verkoopprijzen te bepa-
len en de rendabiliteit in de hand te houden.
InterWest
De beschutte werkplaats InterWest telt meer dan 400 werknemers. InterWest is gegroeid uit de oorspronkelijke beschutte
werkplaats met houtactiviteiten in Veurne. Later is de BW De IJzer opgericht met vooral inpakactiviteiten in Diksmuide.
In 2005 zijn beide BW’s gefuseerd naar BW InterWest. De activiteiten met hout betreffen vooral verzagen en schuren,
meubilair voor kantoren en beursstanden, garnieren van boxsprings, displays, transportmateriaal … De inpakactiviteiten
omvatten vooral het doseren, verpakken en vervoeren van food- en non-foodproducten.
De beslissing om haar activiteiten te reorganiseren had heel wat implicaties. Om die managementbeslissing in goede banen
te leiden heeft Hefboom haar expertise ingezet om de subsidiëring op te volgen (om de voorschotten en afrekeningen beter
te kunnen inschatten) en om een procedure te ontwikkelen die het mogelijk maakt een jaarlijks budget op te stellen op basis
van de informatie uit de operationele afdelingen.
Hefboom gaf ook advies bij het implementeren van managementrapportering en bij het opstellen van een kostprijssysteem.
Op het vlak van commerciële ondersteuning dacht Hefboom mee na over het dienstenaanbod, promotiemateriaal en de
planning van een prospectiecampagne. Daardoor heeft InterWest in de dienstensector nu drie operationele ploegen: twee in
de groendienst en één voor schilder- en renovatiewerken.
Ergasia
Ergasia (‘Precisie in repetitie: onze kracht’) verschaft in het Antwerpse
Niel zinvol en lonend werk aan normaal begaafde mensen met een
autismespectrumstoornis.
Door een vernieuwd commercieel beleid heeft deze werkplaats de
omslag kunnen maken van verlies naar winst. Samen met Hefboom
werd een klantenbestand opgebouwd, werden mailingcampagnes
opgezet voor specifieke acties en werd een concept voor een website
ontwikkeld dat vooral gericht is op potentiële klanten. Hefboom
adviseerde Ergasia ook op het vlak van kostprijsberekening en prijs-
onderhandeling.
Dit alles leidde tot een nieuw en uiterst succesvol elan voor deze
sociale werkplaats, die nu een stevig fundament heeft om in een
commerciële omgeving overeind te blijven (zoals de verpakking en
handling van chocoladeproducten).
1
2 3
4
Adviesverlening in de praktijkDe adviesdienst van Hefboom werkte in 2012 voor uiteenlopende organisaties binnen de sociale profit en rond een ver-
scheidenheid aan thema’s: missie- en strategieprocessen, algemeen ondernemingsbeleid, goed bestuur, kwaliteitsbeleid,
samenwerkings- of fusieprocessen, informatieprocessen, financieel beheer en beleid …
Ter illustratie geven we enkele praktijkvoorbeelden uit de sector van de beschutte en de sociale werkplaatsen.
14
2012 was een belangrijk jaar voor Hefboom op het vlak van de dienstverlening. Niet alleen door manage-
mentadvies op maat maar meer en meer ook door haar praktische dienstverlening draagt Hefboom bij tot
een efficiëntere en duurzamere werking van uiteenlopende organisaties (bv. via administratieve en logistieke
ondersteuning, de ontwikkeling van een softwareapplicatie voor het beheer van de aandeelhoudersrelaties.)
Een aantal voorbeelden:
Bond Zonder Naam vzwWat? Bond Zonder Naam neemt uiteenlopende kwalitatieve en duurzame initiatieven met het oog op een
meer mensvriendelijke en zorgzame samenleving.
Hefboom nam een hele reeks administratieve taken op zich naar aanleiding van de uitgifte van de obligatie-
lening ter ondersteuning van de stiltehoeve Metanoia in Damme (Moerkerke), waaronder de communicatie
met de obligatiehouders.
Oever vzwWat? Overleg ethisch vermogensbeheer vzw
Hefboom stond in voor het secretariaat van de raad van bestuur, de uitgifte van een nieuwsbrief, de
voorbereiding en het secretariaat van de projectencommissie en de boekhouding.
Febea vzwWat? Febea is de Europese federatie van ethische en alternatieve banken.
Hefboom verzorgt het algemeen secretariaat en de boekhouding.
Limburg wind cvbaWat? Limburg wind is een coöperatieve vennootschap die opgericht werd door Aspiravi, Hefboom,
LRM (Limburgse Reconversiemaatschappij) en het Limburgs Klimaatbedrijf Nuhma.
Hefboom staat in voor de aandeelhoudersadministratie en -communicatie, en de organisatie van de
algemene vergadering.
Aspiravi Samen cvbaWat? Aspiravi Samen is de coöperatieve vennootschap opgericht door Aspiravi en Hefboom.
Hefboom staat in voor de aandeelhoudersadministratie en -communicatie, en de organisatie van de
algemene vergadering.
Limburgs Klimaatfonds cvbaWat? Het Limburgs Klimaatfonds is een coöperatieve vennootschap met als doelstelling particulieren,
verenigingen, bedrijven en organisaties te verenigen die investeren in klimaatvriendelijke projecten.
Hefboom levert adviesprestaties en neemt de aandeelhoudersadministratie voor haar rekening.
Inclusie Invest cvbaWat? De cvba Inclusie werft coöperatief kapitaal voor investeringen in woningen voor personen met een handicap.
Hefboom verzorgt de aandeelhoudersadministratie en -communicatie.
Hart voor handicap vzwWat? Hart voor handicap is een initiatief van de redactie van De Standaard in samenwerking met Corelio en
Cera. De vzw zet zich in voor de sensibilisering rond relevante thema’s in verband met de zorg voor personen
met een handicap en doet ook aan fondsenwerving.
Hefboom verzorgt de giftenadministratie, het secretariaat van de raad van bestuur en de boekhouding.
Dienstverlening
15
Het jaar van de coöperatiesDe VN hebben 2012 uitgeroepen als het internationale jaar van de coöperaties, een bewijs
dat het coöperatief model springlevend is en een erkenning van de grote bijdrage van de
coöperaties aan sociaaleconomische ontwikkelingen wereldwijd, bijvoorbeeld op het vlak
van armoedebestrijding, het creëren van jobs en maatschappelijke integratie.
Nog meer dan in het verleden wierp Hefboom zich in 2012 op als een belangrijk steunpunt
voor de sector van coöperatieve organisaties en ondernemingen in ons land. Aan een twin-
tigtal coöperatieve projecten gaf Hefboom eerstelijnsadvies rond de meest courante vragen
en problemen waarmee startende coöperaties te maken hebben (het statuut, de oprichting,
het bestuur, de werking, de werving van kapitaal, de samenwerking met vennoten …)
In 2012 werd in samenwerking met het HIVA (KU Leuven) ook een nichestudie gepubliceerd
rond coöperatief ondernemen in de energiesector. Deze studie werd midden 2012 voorge-
steld tijdens een druk bijgewoond seminarie.
1616
Financiële resultaten
cvba Hefboom
VERGELIJKENDE RESULTATENREKENING
OPBRENGSTEN 31/12/12 31/12/11
Bedrijfsopbrengsten 176.066 154.802
Financiële opbrengsten 942.066 973.829
uit aandelen, effecten, beleggingen 95.700 186.483
uit kredietverlening 845.283 782.422
overige financiële opbrengsten 1.084 4.925
Uitzonderlijke opbrengsten 328 511.030
1.118.459 1.639.660
KOSTEN 31/12/12 31/12/11
Algemene onkosten 201.858 177.971
Lonen en wedden 391.153 391.841
Financiële kosten 293.792 273.450
Waardeverminderingen 60.852 2.376.889
Resultaat van het boekjaar 170.804 -1.580.492
1.118.459 1.639.660
cvba HefboomOndanks de moeilijke economische tijden, met lagere rentevoeten en kleinere marges, kon de cvba het
boekjaar 2012 afsluiten met een winst van € 170.804. Deze goede resultaten komen er na het turbulente
boekjaar 2011 dat, ten gevolge van het Arco-debacle, afgesloten werd met een overgedragen verlies van
€ 1,2 miljoen.
De bijzondere algemene vergadering van 2 juni 2012 besliste om dit verlies te compenseren door een ver-
mindering van de waarde van de aandelen met 10 procent. Door deze ingreep kon Hefboom vanaf 2012 het
verleden definitief achter zich laten.
Terug naar het resultaat 2012. Na voorafname van de wettelijke reservevorming stelde de raad van bestuur
aan de algemene vergadering voor om een dividend uit te keren van 1 procent, en het saldo toe te voegen
aan de overgedragen resultaten.
Dit toont aan dat cvba Hefboom structureel gezond is, en opnieuw op een stabiele basis werk kan maken
van groei met uitzicht op een mooie toekomst.
17
cvba HefboomVERGELIJKENDE BALANS voor resultaatverwerking
ACTIVA 31/12/12 31/12/11
Financiële vaste activa 4.255.456 4.193.713
Vlottende activa 21.713.483 20.343.605
kredieten op > 1 jaar 15.237.447 14.816.208
vorderingen op max. 1 jaar:
kredieten met vervald. binnen het jaar 3.854.054 2.784.408
diverse vorderingen 147.722 445.314
dubieuze vorderingen 66.927 85.694
geldbeleggingen + liquide middelen 2.308.845 2.119.585
overlopende rekeningen 98.489 92.396
25.968.939 24.537.318
PASSIVA 31/12/12 31/12/11
Eigen vermogen 11.165.077 10.985.130
kapitaal 10.994.273 10.985.130
reserves 0 0
overgedragen resultaten 0 0
resultaat vh boekjaar 170.804 0
Voorzieningen 26.033 26.033
Schulden 14.777.829 13.526.154
achtergestelde leningen 3.778.715 3.848.715
cofinanciering > 1 jaar 7.108.921 7.169.683
cofinanciering < 1 jaar 1.721.904 1.269.351
handelsschulden 78.442 161.746
bezoldigingen/soc.lasten 58.285 29.754
overige schulden 2.029.799 1.025.429
overlopende rekeningen 1.763 21.476
25.968.939 24.537.318
NootDe hier gepubliceerde balans en resultatenrekening zijn een verkorte weergave van de door
de bedrijfsrevisor gecontroleerde jaarrekening die wordt neergelegd bij de Nationale Bank.
Op basis van de officiële jaarrekening leverde de bedrijfsrevisor een verklaring zonder voor-
behoud af. Dat betekent dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid,
geen materiële fouten bevat en dat de onderneming bij het opstellen ervan de voorschriften
van de Boekhoud- en vennootschapswet heeft gerespecteerd.
18
vzw Hefboom
VERGELIJKENDE RESULTATENREKENING
OPBRENGSTEN 31/12/12 31/12/11
Opbrengsten uit: 878.418 1.132.890
adviesverlening en projecten 816.886 810.232
giften en dotaties 25.035 289.761
(loon)subsidies 36.496 32.897
Financiële en andere opbrengsten 61.318 79.898
939.736 1.212.788
KOSTEN 31/12/12 31/12/11
Algemene onkosten 531.884 606.587
Lonen en wedden 389.970 457.983
Andere en uitzonderlijke kosten 3.003 10.542
Gift voor rekening waarborgfonds 0 510.353
Resultaat van het boekjaar 14.879 -372.677
939.736 1.212.788
vzw HefboomDe vzw Hefboom sloot het boekjaar af met een bevredigend resultaat. We noteren een winst van € 14.879.
Het resultaat 2012 werd niet beïnvloed door een gift uit het waarborgfonds, zoals dit in 2011 het geval was.
De omzet uit advies- en dienstverlening bleef globaal genomen stabiel. In de kosten waren er lagere loon-
kosten, te verklaren door het feit dat er tijdelijk minder mensen in het vaste personeelskader tewerkgesteld
waren. In die periode werd vaker een beroep gedaan op externe medewerkers. Ook de andere werkingskos-
ten daalden tegenover het vorige boekjaar.
Het positieve resultaat versterkt het stevige eigen vermogen van de vzw.
19
vzw HefboomVERGELIJKENDE BALANS voor resultaatverwerking
ACTIVA 31/12/12 31/12/11
Vaste activa 322.708 275.549
vaste activa 136.611 99.919
aandelen en borgtochten 186.098 175.630
Vlottende activa 605.634 741.157
handels- en overige vorderingen 468.792 572.739
RC cvba Hefboom 7.315 0
liquide middelen 106.207 138.953
overlopende rekeningen 23.320 29.465
928.342 1.016.707
PASSIVA 31/12/12 31/12/11
Eigen vermogen 581.416 566.537
bestemde fondsen 159.443 532.120
overgedragen resultaten 407.095 407.095
resultaat vh boekjaar 14.879 -372.677
Voorzieningen 0 10.474
Schulden < 1jaar 346.926 439.696
handelsschulden 118.017 167.583
vooruitbetalingen 64.327 33.321
RC cvba hefboom 0 214.735
overige schulden 355 10.900
schulden mbt bezold./soc.lasten 5.595 12.689
overlopende rekeningen 158.632 468
928.342 1.016.706
NootDe hier gepubliceerde balans en resultatenrekening zijn een verkorte weergave van de door
de bedrijfsrevisor gecontroleerde jaarrekening die wordt neergelegd bij de Nationale Bank.
Op basis van de officiële jaarrekening leverde de bedrijfsrevisor een verklaring zonder voor-
behoud af. Dat betekent dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid,
geen materiële fouten bevat en dat de onderneming bij het opstellen ervan de voorschriften
van de Boekhoud- en vennootschapswet heeft gerespecteerd.
Meer over HefboomHefboom groepeert één coöperatieve vennootschap (cvba) en twee vzw’sp De aandeelhouders van de cvba zamelen kapitaal in dat de basis vormt voor de financieringsactiviteiten.
p De advies- en dienstverleningsactiviteiten gebeuren in de vzw Hefboom. Met het hieraan gekoppelde waar-
borgfonds wordt de financiering van risicovolle maar maatschappelijk belangrijke kredieten mogelijk gemaakt.
p Er is ook nog de vzw Hefboomfonds voor de Solidaire Economie. Die ondersteunt specifieke initiatieven in de
sociale economie en gebruikt daarvoor middelen verworven uit mecenaat en sponsoring.
> Meer over de structuur en werking van Hefboom: www.hefboom.be
21
colofon
Deze publicatie werd samengesteld door
Dirk Dalle, Danny De Mul, Jo De Niel,
Frans Heyman, Jo Jespers, Tine Osaer en
Herman Verhoeven.
Concept, redactie en coördinatie:
communicatiebureau Link Inc.
Foto’s: Joke Van Mieghem.
Met dank aan De Kringwinkel Antwerpen
Lay-out en ontwerp:
Magelaan cvba, Gent (www.magelaan.be)
Druk: Parys Printing
Verantwoordelijke uitgever: Dirk Dalle, Hefboom,
Vooruitgangstraat 333/5, 1030 Brussel.
Deze publicatie is met vegetale inkten gedrukt
op 100% gerecycleerde Cyclus Print.