Oct 27, 2014
Copyright pour la1 ère édition : SEELF, Djaffar CHIBANI, 1994.
Copyright pour la présente édition : © HCA, 2008. Dépôt Légal : 2932006 ISBN : 9961789636
Djaffar CHIBANI
Ddeqsnneɣ Ammud n teqsiḍin tiwezlanin
Asqamu Unnig n Timmuzɣa 2009
A xali Ɛli U Ccix, Bu llebsa n lfina...
Aseggasagi, d ajdar... Qabel, ad ibnu s ssima.
A xali Ɛli U Ccix, A tteffaḥ amgud...
Aseggasa, d adellas... Qabel, ad iseqqef s lqermud.
Dda Ɛumer
La meilleure langue... C’est la langue du client...
Ajapuninni
Ddeqsnneɣ
6
Yir tanekra
Yiwen weqcic akkenni... Meskin d akɛur... Dɣa... Yal ass ttihhiyen fellas warrac nniḍen. Sqejqijent... Kkatent... Ggumman ad sttixren. Netta... Tikwal ad yerwel, tikwal ad yettru... Assnni ihi... Attaya tɛeddad yiwet tmeṭṭut akkenni... Dɣa... Tufad akɛurnni ttihhiyen daɣen fellas warracnni. Dɣa terfa fellasen. Dɣa tqeddemiten. Dɣa... tuɣald imiren ɣur wekɛurnni tennayas : Iih !... Ula d keččini dɣa !... Kker ɣersen ula d keččini !... Dɣa akɛurnni yennayas : Aawwah !... Ulamek. Nekkini... Ssneɣ imaniw... Ma kkreɣ d yir tanekra !...
Llaɛb n tiqqar
Yiwen akkenni... Ixeddem di lbaṭima... Assnni ihi... Yerfed tacekkart n ssima ɣef tayetis... Dɣa... Atan iɛeddad ccafnni ines... Dɣa yefkayas akudepyi. Dɣa... Winna yessers tacekkart nni n ssima. Dɣa... Yefreḥ... Yennayas : Yaah !... Tebɣiḍ ad tleɛbeḍ tiqqar ?!... Yyad, yyad, yefkak id Rebbi !... Di taddartnneɣ ttawiɣ sebɛa medden. Dɣa... Yeṭṭef ccafnniines, imirnni... yeɣli degs s tiqqar. Dɣa... Yekkatit almi yettraḥ.
Walaɣt mbaɛid yellemlem
Tagi... D yiwet teqcict akkenni, d tilemẓit... Acḥal n yirgazen i dyewwten ɣurs... Nettat tugi ad tezweǧ. Armi d yiwen wass... Ataya yiwen akkenni daɣen... Yewwetd ɣurs... Dɣa... Tuɣit... Ihi... Tedda d tislit a sidi... Yuɣal... akken kan ɛeddan wussan nni n tmeɣra... Dɣa... Winna... Iband lleftis, imirnni. Ziɣen ulac di ssuqis. Dɣa... Taqcictnni... (Tewwet d acu ara d
Ddeqsnneɣ
7
teqɛed degs... Ulac...) Dɣa terratt imirnni i lweɛd usefru... Tennayas :
Walaɣt mbaɛid yellemlem Nekkini ɛuddeɣt d bu wayla Walaɣ lǧibis yeččur Ɣileɣ d lwiz bu meyya Ziɣen d aserraǧ n lexyuḍ Akk d ujeɛbub n ccemma
Iḥemmeliyi sidi
Kra ntulawin akkenni... Tteddunt ɣer tala... Ihi... Leḥḥunt, kkatent deg yimɣarennsent. Axaṭer... qqarentas : Ulac amɣar iḥemmlen tislitis... Yuɣal... Attaya tenṭeqd yiwet degsent tennayasent : Nekkini ihi... Iḥemmeliyi sidi !... Dɣa... Tidaknni nniḍen... Wehment... Nnantas : Qaḥqa iḥemmelikem sidim !... Meḥttub yella wemɣar iḥemmlen tislitis !... Dɣa... Tinna tennayasent : Nekkini ihi... Iḥemmeliyi sidi... Nnantas : Amek akka i kemiḥemmel sidim ?!... Tennayasent : Iih !... Maḍi... Iḍelli mi dyusa si ssuq... yennayi : Qqen aɣyul !...
Dda Umekki
Tagi... D yiwen akkenni, qqarenas Dda Umekki... Assnni ihi... Yerfedd afusis i wakken ad dyehder di tejmaɛt... Dɣa... Laminnni... Yennayas : Attan ɣurk a Dda Umekki !...
Ddeqsnneɣ
8
Dɣa... Netta imirnni... Yekker. Dɣa... Akken kan... Yenna : Llah mṣel... Dɣa... Iḥeccemitd Rebbi... Yennattid... Dɣa... Tajmaɛt... Temsusam. Dɣa... Dda Umekki, imirnni... Tfuk fell as ddunit... Dɣa... Inna hha... Yenfa si taddart. Dɣa... Yeqqim akkenni... Waḥed ɛecrin iseggasen... Yiwen mačči yeẓra anta tamda i tyeččan. Armi d yiwen wass... Imirnni ɛni ixaq meskin... Neɣ icedha tamurt... Neɣ wissen amek... Innayas ammer ahat dayen tura... Acḥal ayagi seg wasmi i dffɣeɣ tamurt... Ammer ahat dayen tura ttuniyi... Ammer ahat teḍra teqsiṭ nniḍen swayes i yi yettun... Dɣa... Yuɣald ɣer tmurt... Netta... Mi dyuɣal akkenni... Mazalit kan akkenni... Am akken ikukra neɣ amek... Dɣa... Ur dyerri ara qbala ɣer taddart. Iwweḍd kan seddaw taddart... Dɣa... Yufad arrac kessen dinna... Arrac n sebɛa neɣ tmanya iseggasen... Meẓẓiyit maḍi... Dɣa... Iqerreb ɣersen... Akken ad tenyesteqsi... Yenna yasen : Ssalam ɛlikum ay arrac !... Dɣa... arracnni rranasd : Lɛeslamak ay amɣar !... Yennayasen : Wi kenilan a tarwa ?... Nnanasd : Nekni n taddart n Leflani... Yennayasen : Ur tessinem ara Dda Umekki ?... Dɣa... Arracnni ṭreḍqen d taḍṣa... Nnanas : Ha ! ha ! ha !... Dda Umekki ?... Wellah ar seg wasmi i dyerḍ ur ttidyekki !... Dɣa... Dda Umekki meskin... Ssyinna kan i yuɣal ansi i d yekka.
A tiweḥḥilt tweḥleḍ, a yemma
Yiwen akkenni, ziknni... Yezweǧ kan... Dɣa... Yexdem am akken xeddmen leqbayel ziknni... Yeǧǧa tameṭṭutis di tmurt,
Ddeqsnneɣ
9
netta iruḥ ɣer Fransa. Dɣa... Ijaḥ, am akken i sqqaren. Yeqqim akkenni azal n ɛecrin iseggasen, ulac lexbaris. Tameṭṭutnni ines... Yezzid useggas... Dɣa Teǧǧad mmis... Dɣa... Teqqim kan akkenni... Tettrebbid mmisnni... Yuɣal... Asmi twala mmisnni... Dayen yewweḍ d argaz... Twala daɣen... Aragaznniines... Ur dyuɣal ara... (Ḥesbent akk medden yemmut)... Dɣa... Tameṭṭutnni... Teqbel ad tɛiwed zzwaǧ. Ihi... Assnni n lḥenni... (Meḥttub dayen... Am wassa d ass n lḥenni... Azekka ad teddu d tislit)... Ataya yiwen akkenni... Yewweḍd ɣer tejmaɛt. Dɣa... Widaknni yellan dinna... Steqsant. Dɣa... Ufant ziɣen d argaznni n tmeṭṭutnni i d yuɣalen si Fransa. Ur yemmut ara... Mmisnni... Yuɣit lḥal dinna di tejmaɛt ula d netta. Dɣa... Mi iwala akkenni yuɣald babas... Dɣa... Iruḥ d tazzla ɣur yemmas yellan tetteqqen lḥenni... Dɣa... Yennayas : A tiweḥḥilt tweḥleḍ a yemma !... Kemmini tzewǧeḍ... Baba yusad !...
I yellan deg yismawen
Sin akkenni... Leḥḥun di ssuq... Dɣa... Slan i yiwen uqcic akkenni yessawal : Waa Dda Muḥ n At Tmezzi d Tmikrust !... Waa Dda Muḥ n At Tmezzi d Tmikrust !... Dɣa... Yiwen deg widaknni... Yezzi ɣer winna nniḍen... Yennayas : Ahya a Uɛejjuḍ a gma i yellan deg yismawen !...
Imeẓẓuɣen n uwtul
Sin akkenni d atmaten... Assnni ihi... Xeddmen di tmazirt. Yiwen ikerrez, wayeḍ isemillis s ugelzim. Nutni... Di sin yid
Ddeqsnneɣ
10
sen, qqnen icifaḍ... Yuɣal... Win akken yesmillisen... Yenṭeq ɣer winna nniḍen... Yennayas : Ḥbes din !... Ḥader ad temḥiḥdeḍ !... Dɣa... Winna nniḍen... Yeḥbes. Dɣa... Winna, netta imirnni... yessenṣeld afus n ugelzimnniines... Dɣa... Iruḥ ɣer gmas nni... Xmat, xmat... Dɣa... Akken kan yewweḍ ɣurs... Dɣa... Ḥbak !... Iṣemmekas ɣer uḍaris. Dɣa... Gmasnni... Yebda yeskeɛwiw... Dɣa... Winna... Yeṭṭef aqerruyis imirnni... Yennayas : Waay a tin xedmeɣ !... Aḥeqq Rebbi !... Walaɣd tijujaragi n icifaḍagiinek... Nwiɣ d imeẓẓuɣen n uwtul.
Lmal mexluf
Ziknni... Albaɛḍ ma yemmutas yixef... Ama d taɣaḍt ama d tixsi ama d ayen nniḍen... Ttruḥun medden ɣurs... Ttqabalent akkagi : Lmal mexluf... AYen i diteddun ɣer tɣerɣert ad tiqabel waddaynin !... Assnni ihi... Yiwet tmeṭṭut akkenni... Truḥ ɣur yiwen uxxam akkenni... Axaṭer at uxxamnni temmutasen tfunast. Yuɣal... tameṭṭutnni... Assnni yettel yilesis neɣ amek... Dɣa... Tenna yasen : Lmal mexluf... Ad yeg Rebbi ayen i diteddun s addaynin ad tqabel tɣerɣert !...
S tmira akk
Yiwen uqelwac akkenni... Ikess gar tɣeṭṭen... Dɣa... Tin ɣef waydeg yettaxxer, ad yuɣal ɣer tayeḍ... Tin ɣef waydeg yettaxxer, ad yuɣal ɣer tayeḍ... Yuɣalasent d lweḥc. Tiɣeṭṭen nni... Nutenti msakit, ssusment kan. Yerna... Aqelwacnni... Nutenti ttkabarentt axaṭer... Netta d argaz... Ihi Ataya wuccen. Dɣa... Tiɣeṭṭennni nnant hha ! d tarewla... Yuɣal... Yiwet deg
Ddeqsnneɣ
11
sent... Tmuqel akkagi anda ara twali aqelwacnni... Dɣa... Twalat... Ziɣen d netta i yettazzalen d amezwaru... Dɣa... Tenṭeq ɣurs tennayas : Aha ṭran ihi keččini, acu tettazzaleḍ dinna !... Ɛeddi ɣer wuccen inna ihi tura !... Imi tettarraḍ imanik d argaz... Dɣa... Aqelwacnni... Yennayas : Dagi tura... Ulac argaz, ulac !... Aqlaɣ s tmira akk !...
Tinna, ḍeggreɣtt
Tagi... D yiwen umɣar akked yiwet temɣart akkenni... Mlalen daxel n lkar... Dɣa... Myeɛqalen... Yuɣal ihi dɣa... Msalamen... Dɣa... Qqimen akkenni... Yuɣal... Lkar ileḥḥu... Nitni ttqessiren... Dɣa... Cituḥ akkagi... Tamɣartnni... Tennayas : I Tseɛdit, iḥeqqa... Bxir i tella ?... Dɣa... Amɣarnni yennayas : Ur ẓriɣ ara nekkini Taseɛdit, ma bxir i tella !... Tinna ḍeggreɣtt !...
Laẓ ur nesɛi tinzar
Tagi... D yiwen wuccen akkenni... Lawannni n lexrif ihi... Yečča ddelleɛ... Yečča tiẓurin... Yečča tibexsisin... Itett, itett armi yebbender... Yuɣal... Iḍleq imirnni akkagi seddaw teɣliṭ... Dɣa... Yewwetitt d iḍes... Dɣa... Ciṭuḥ akkagi... Yeɣlid iniɣem s ufella n teɣliṭnni... Dɣa iḥuzatid. Dɣa... Yedduqqesd seg yiḍes. Dɣa yerfa... Dɣa... Yekker imirnni... Yennayas : Anwa wagi i yidirejmen akkagi, inɛel waldis !... Ruḥ a lḥal... Uɣald a lḥal... Attaya tewweḍd ccetwa. Dɣa... Lehwa... ABruri... Adfel... Asemmiḍ... Dɣa... Uccennni, yerrat laẓ d tinnegnit. Iqelleb akk ddunit... Anda ara yaf acu ara yečč... Ulac... Yuɣal... Yemmektad... Yennayas : Iḥeqqa... I lemmer ad uɣaleɣ ɣer teɣliṭnni n wassnni ... Dinna... Ad afeɣ acu ara ččeɣ.
Ddeqsnneɣ
12
Yenna hha. Ahya a mmi !... Yecfa ɣef umkan, ur ttagadut. Mi yewweḍ ɣer dinna... Iqelleb, iqelleb daɣen ma ad yaf d acu ara yečč... Ulac. Dɣa... Yeḍleq seddaw teɣliṭnni... Yettraǧu... Ma yella win ara tidirejmen daɣen s iniɣem. Yettraǧu, yettraǧu... Ulac win i tidirejmen... Dɣa... Yedda yettɛeggiḍ yeqqaras : Anwa ara yidirejmen s iniɣem ? Abbuh ay at laɛraḍ ?!... Iɛeggeḍ, iɛeggeḍ... Ulac win i tidirejmen...
Ddaɛwa n lxir
Yiwet temɣar akkenni... Tettnaɣ nettat akked yellis... Tin ḥlef... Tin ḥlef... Yuɣal tamɣartnni tennayas : Ruḥ a yelli... Iḍmenikem Rebbi... Ur temmuteḍ alamma yernad urgazim takna !... Ad asisellef si tfednin alamma d tacebbubt uqerru, kemmini ad tessikideḍ !...
Ay aɛejmi bu twenza
Yiwen akkenni... Yesɛa aɛejmi d afeḥli... Ihi... Iwwet akk amek ara tisseḥret... Ulac. Dɣa... Yewwiyast i Ccix Muḥend... Netta imirnni... Iqerreb akkagi s aɛejminni... Dɣa... Yekna s ameẓẓuɣis yennayas :
Ay aɛejmi bu twenza... Knu amgerḍik i tkerza Neɣ mulac ad kfkeɣ i wakli... Ad kiɛelleq si tfenza
Dɣa... Aɛejminni... Am win yeccektan i Rebbi... Din din... Yuɣal am yizimer.
Ddeqsnneɣ
13
Tinna n bu ugennurnni
Yiwenn akkenni... Iqqend agennur annectilat, ileḥḥu di Tizi Wezzu... Dɣa... Ataya yiwen nniḍen... Iruḥ ɣurs... Yennayas : Ma yehdak Rebbi... Ad iyitaruḍ tabrat... Dɣa... Winna yennayas : A wlidi... Nekkini ihi... Ur ssineɣ ad aruɣ tabrat ur yelli... Dɣa... Winna nniḍen... Ur tyumin ara... Yennayas : Qaḥqa !... Agennur am winna !... Ur tessineḍ ara ad taruḍ tabrat !... Dɣa... Winna... Yekkesd agennurnniines, iqqenast i winna nniḍen yennayas : Ax ihi agennur !... Taruḍ tabrat i yimanik !...
Ulac lweḥc nnig babatwen
Tagi... D alɣem i diɛeddan... Ihmejd deg umadaɣ. Netta... Dinna deg umadaɣnni... Yella lɛecc n ṣibbus. Dɣa... Arraw nni n ṣibbus xelɛen. Mi dyekcem babatsen imirnni nnanas : Ay a baba !... Iɛedda sgelli kra akkenni n lweḥc... Qrib i ɣ yečči !... Dɣa ṣibbusnni yennayasen : Lweḥcagi... Amek iga ?... Annectilat... Amek annectilat ?... Annectilat !... Dɣa... Ṣibbusnni... Yeḍleq yiwet tferret yennayasen : Akkagi annecta ?... Awwah !... Akter... Ṣibbusnni yeḍleq tiferret nniḍen... Yennayasen : Akkagi annecta ?... Awwah !... Akter... Akken... Akken... Armi ṣibbusnni yuɣal yerfed lqeddis... Akka... Annectiw nekkini ?...
Ddeqsnneɣ
14
Awwah !... Akter... Ihi... Ur ttagadut... Ṭṭset tḍemnem... Ulac lweḥc nnig baba twen.
Ṣyada n bururu deg uzal qayli
Tagi... D bururu i iruḥen ad iṣegged... A werǧin neḍri... Deg uzal qayli !... Netta yedderɣel ur yettwali... Ihi... Yettelweḥ akkagi... Yettelweḥ akkagi... Yuɣal... Yesla i kra n bu taccarin akkenni yeskerwic seddaw udarnu. Dɣa... iwwet fellas. Dɣa... Yeddemit, yenna hha. Dɣa... Yewwit imirnni ɣer lɛeccis, yefkat i warrawis ad tččen. Ssyinna... Yuɣal daɣen ad d iṣegged... Yettelweḥ daɣen akkagi... Yettelweḥ akkagi... Dɣa... MI dyuɣal ɣer lɛeccis... imirnni... Yufat d asemmaḍ. YUfda arrawnniines mmeččen... Netta ziɣen... Bu taccarinnni i senyewwi akkenni bururunni i warrawis... Ziɣen d amcic...
Yeṭṭukkek uzger cenna
Lawannni n tefsut, dinna di tmurt... imeksawen ttarrand azal. Axaṭer... Ticki yeqwa yiṭij, yettili nnaɛur. D aya iɣef ttefɣen imeksawen ɣef zik lḥal... I wakken ad duɣalen zik... Ihi... Yella yiwen umeksa akkenni... Assnni... Yettu imanis. Yeqqim daxel n yiɣẓer. Yella yeṭṭes balak... Dɣa... MI d yendekwi imirnni... Yufad d azal... Dɣa... Yuzzel ɣer wanda akken yeǧǧa lmalnniines... Dɣa... Iwala azger yeṭṭukkek. Iwala daɣen aɣyul... Ula d netta yerfed taseṭṭas, yetbeɛ azger nni... Ula d aɣyulnni yeṭṭukkek. Dɣa... Ameksanni yewhem... Dɣa... Yelli allenis... Yuɣal yennayasen : Iṭṭukkek uzger... cenna ; i weɣyul, ayɣer yerna ?!...
Ddeqsnneɣ
15
Ula i kyawin
Assnni... Neqqim akkagi di tejmaɛt nekk akked yiwen umɣar akkenni... Nettqessir ɣef leɣla d rrxa... Yuɣal... Nesla i leɛyaḍ. Terɣa ddunit... Acut sseɛqaagi ?!... Yuɣal... Tɛeddad yiwet teqcict akkenni... Dɣa... Nennayas : Acu yeḍran akkagi ?... Dɣa... Nettat tennad : D leflantegga akked leflantegga i yettnaɣen... Dɣa... Nekkini nniɣas : Ad ruḥeɣ ad tenfruɣ... Dɣa... Amɣarnni yennayid : Aaa mmi, ula i kyawin !... Tihidak... Ad drnunt fellak ikkil.
Taxxamt n cciṭan
Yiwen akkenni d afellaḥ... Imegger deg uɛerqub... Dɣa... YUfa ssaɛa... Yeddemittid... Imuqelitt akkagi... Imuqelitt akkagi... Yuɣal yewwitt akkagi s ameẓẓuɣis... Dɣa... Yeslayas mi teqqar akken : Tek ! tek ! tek ! tek !... Yuɣal... Iɛawedas daɣen imuqelitt mliḥ... Dɣa yeffeɣit leɛqel... Dɣa... Yennayas : Smellah rreḥman rrahim ! ... Tagi d taxxamt n cciṭan !... Dɣa... Yeddem aẓru, yerẓatt.
Nhar li kanet zzefzafi
Ziknni... Ṭṭelba ttemtaren inurar... Assnni ihi... Yiwen umɣar akkenni... Ruḥend ɣurs ṭṭelba... Dɣa... Ufantid akken kan yerra tizra. Netta, amɣarnni... Ineqqeld weḥds... Yessrwet weḥds... Yessazdeg weḥds... Dɣa... Meskin yencew. Dɣa... Ṭṭelbanni nnanas :
Ṣebna ha f lḥadita... Had nnaɛma... Ḥram ɛlik u ḥlal ɛlina.
Dɣa... Amɣarnni yeddemd ɣersen tazzert... Yennayasen :
Ddeqsnneɣ
16
Nhar li kanet zzefzafi u nnefnafi... Ntuma f lǧameɛ dafi Ihi lyum... Wellah ma teddu men ṣafi ! Wala m lkerfi !... Dɣa iqeddemiten.
Tasa urumi
Di lgirranniTTilin lɛesker deg yiwet tqubbet akkenni, di taddartnneɣ... Ttɛassan dinna. Ad ceɛlen dinna rradyu... Dɣa... Rradyunni ad tesṭeyṭuy ass kamel... Assnni ihi... Yiwet temɣart akkenni... Tsellas i rradyunni ass kamle... Dɣa... Tennayas : Muqel kan !... Ziɣen daymi sqqaren tasa urumi !... Wihin daxel n tqubbetinna... Wellah ar seg ṣṣbeḥ mačči yerra ilesis ɣer daxel !... Nutni... Ur ugaden Rebbi degs !... Hah !... Wellah ma fkanas ula d afenǧal n lqahwa !...
Ur ḍaɛent ara
Yella yiwen umɣar akkenni ziknni... Yeznuzu timellalin... Yettruḥu s azaɣar... Yettaɣd dinna timellalin, yettɛawadasent lbiɛ di tudrin. D tinna i d tafellaḥtis. Ad ileḥḥu, ad yettberriḥ : Wa aaara yaɣen timelli !... Aaa taɣem timelli !... Dɣa... Medden akk qqarenas Bu Tmelli... Assnni ihi... Ataya yewwid aqecwal n tmellalin, ileḥḥu. Yuɣal... Yewweḍ ɣer yiwen umkan akkenni... Dɣa... Yeḥnucceḍ... Dɣa... Iruḥ s netta s tmellalinnniines... Nekkini ihi... Ɛeddaɣ ssyinna... Dɣa... Ufiɣtin yuɣal ɣef wudem, yeɣli ɣef tmellalinnni s umcaḥ. Accarenis, tamartis, cclaɣemis lxin akk deg ufareẓnni akked walim. Dɣa... Nniɣas : Acu akka i kyuɣen ?... Ahya a lmeḥna !... Atan rrẓentak akk tmellalinnni !...
Ddeqsnneɣ
17
Dɣa... Netta akkeni imecceḥ... Yennayid : Ur ḍaɛent ara... Swiɣtent.
Daymi ṣekkren yirgazen
Assnni... Leḥḥuɣ akkagi...Dɣa... Mmugreɣ yiwet tmeṭṭut akkenni, terfa d ayen kan. Tleḥḥu trekkem weḥds weḥds... Nettat ziɣen... Wissen anwa i syukren taqlaluct si tebḥirtis. Dɣa... Nekkini nniɣas : Acu i kemyuɣen akkagi a Nna Malḥa ?... Dɣa... Nettat imirnni... Teḥkayid. Yuɣal tewwet akkagi gar ifassenis tennak : Annaɣ a Ǧaɛfer a mmi !... Ziɣen daymi ṣekkren yirgazen !... Lemmer ad afeɣ taqraɛt n lgazuz, ad ttsweɣ !...
Argaznneɣ d amcum
Snat tlawin akkenni... Assnni... Qqiment di lḥara ufella sseḥmuyent iṭij... Ciṭuḥ akkagi ihi... Atenaya leḥqend yiwet tmeṭṭut akked urgazis... Dɣa... Ssekkren čaqlala. Nutni... Widaknni... Dinna kan i yella uxxamnsen. Uɣalend si lexla... Leḥḥund abrid abrid. Yuɣal... Tameṭṭutnni... Teqleb ɣer urgaznniines... Dɣa... Tefkayas abeqqa. Dɣa... Tameṭṭut nni akked urgaznniines... Kecmen s axxamnsen... Snat tlawinnni yesseḥmuyen iṭij... Ttferriǧent... Yuɣal... Wissen acu n tizit i tentyeqqsen ula d nutenti... Dɣa... Ssekrent čaqlala... Dɣa... Attaya tin akkenni i syefkan abeqqa i urgaznniines... Teffeɣd ɣursent, tennayasent : Ahamt tura kennemti, dayen !... Ad tessusmemt !... Neɣ mulac... Teẓramt argaznneɣ d amcum... Yerna atan ibgesd !...
Ddeqsnneɣ
18
Axiriyi dagi
Yiwen akkeni d abuhal... Yezweǧas babas... Deg yiḍnni n tmeɣra ihi... Yekcem s axxam... Dɣa... Iruḥ ɣer yiwet teɣmert akkenni ad yeṭṭes dinna weḥds. Dɣa... Tenṭeqd ɣurs teslit nni, tennayas : Yya ad teṭṭseḍ dagi... Dagi ay xir... Dɣa winna... Yennayas : Aawwah !... Nekkini ihi... Axiriyi dagi. Dinna d tagertilt ɣef yiwen... Dagi d azembil ɣef sin.
Aneɛmarnni
Assnni... Tella tmeɣra di taddart... Ihi... Iḍebbalen... Lbarud... Tiɣratin... Yeḥma useqqi. Lɣaci yettnezzih. Iḍebbalennni... wwind yiwen uqcic akkenni d aceṭṭaḥ. Yella yiwen umɣar akkenni... Yeqqim di tejmaɛt, yessikid. Yuɣal... Truḥ tiṭis ɣer uqcicnni. Dɣa... Yessawelas : Ay aqcic !... Yerrayasd uqcicnni : D acu ?... Yyad kan ɣer dagi a mmi !... Dɣa... Aqcicnni iqerrebd ɣurs : D acu ?... A mmi... Tesɛiḍ atmatenik ?... Neɣ ḥala kečč i dteǧǧa yemmak ?... Nekkini ihi... Sɛiɣ sin watmateniw... Maɛna... Ḥala nekkini i dyeffɣen d aneɛmar garasen. Ḥala keččini i dyeffɣen d aneɛmar garasen ?... Ih... Dɣa... Amɣarnni... Imuqel... Imuqel... Yuɣal yennayas : Teẓriḍ ihi a mmi... Iniyas i yemmak ad dterr tawwurt... Yexla uxxamnwen !...
Ddeqsnneɣ
19
Bu wayawen
Yiwen akkeni... Mi iruḥ ad dyaɣ aɣrum... Dɣa...Ad dyaɣ rebɛa texbizin. Akkenni yal ass. Yuɣal winna yeznuzun aɣrum... Yiwen wass yesteqsat yennayas : Di leɛnayak... Ssefhemiyid ayɣer akkagi tixbizinagiinek... Ayɣer akkagi yal ass rebɛa ?... Dɣa... Winna yerrayasd : Tixbizinagiinu... Yal ass rebɛa; ih... Axaṭer... Yiwet i nekkini akked temɣart... Tis snat sserḍaleɣtt... Tis tlata tterraɣtt deg ureṭṭal... Ma d tis rebɛa... Tinna ttḍeggireɣtt. Dɣa... Winna yeznuzun aɣrum yewhem, yennayas : Ay aḥbib... Nekkini wellah ma fehmeɣ tillewt deg wayen akkagi i dteqqareḍ... Dɣa... Winna yessefhemas imirnni yennayas : Yiwet i nekkini akked temɣartiw... Tinna tban. Tis snat sserḍaleɣtt... Meḥttub ttakeɣtt i warrawiw... MI meqqrit ad iyirren lxir. Tis tlata tterraɣtt deg ureṭṭal... Meḥttub ttakeɣtt i baba d yemma axaṭer xedmeniyi lxir. Ma d tis rebɛa... Tinna ttḍeggireɣtt axaṭer ttrebbiɣd ayawaen... Tinna ttakeɣasentt i wayawen...
Ṣa dipa
Llan sin akkenni... Akken kan i ddukulen. Mi twalaḍ yiwen segsen... Winna nniḍen ḥedrutid... Ihi... Assnni yella ssuq... Dɣa... Yiwen seg widaknni... Iruḥ ɣur winna nniḍen yessawel as s axxam... Ma ad tettud ɣer ssuq ?... Ṣa dipa... Dɣa... Winna yerfa... Yennayas : Amek akka Ṣa dipa ?!...Teẓriḍ ?!... Dɣa... Seg wassagi d tasawent, ɣurek ad tuɣaleḍ ad iyidtlaɛiḍ !... Amek ?!... Asmi akken di Tizi Wezzu... Mi akken i ɣdyenna ubulis : Mird !... D nekkini i syennan Marsi... Tura... Tessneḍ Ṣa dipa keččini !...
Ddeqsnneɣ
20
Imi nebɣa taɛcucin
Yiwen uqcic akkenni... Yewweḍ d argaz... Maɛna... Lxedma agi ur ttyessin ara akk d acutt... Yufad kan babas ixeddem fellas... Dɣa... Yuɣ kan akken tannumi... Yuɣal babasnni yennayas : I tura keččini... Dayen tura !... Setḥi s yimanik... Kker ad txedmeḍ ɣef yimanik !... Dɣa... Aqcicnni yennaays : Ihi... Ma tebɣiḍ ad xedmeɣ... Zweǧiyi !... Dɣa...Yuɣal babasnni izweǧas... Dɣa... Aqcicnni yuɣal ixeddem... Assnni... Ata iɛeddad yiwen akkenni... Dɣa... Yufa tid di tebḥirt ineɣɣec. Dɣa... Yewhem... Yennayas : Aaw !... D keččayagi ?!... D nekkin... Alxir ihi mi yeɛya lhemm !... Aqlakid txeddmeḍ tura !... Iih acu tebɣiḍ ?!... Ad neẓẓu tibbucin imi nebɣa taɛcucin !...
Ad twehmeḍ neɣ ad tcukkeḍ
Assnni... Neqqim akkagi s kra n warrac akk akkenni di tejmaɛt... Dɣa... Atan ilḥeqd yiwen umɣar akkenni, yerfa d ayen kan. Netta... Ileḥḥu s tâɛewzin... Dɣa... Nekni nennayas : Acu i kyuɣen akka a Dda Leflani ?... Dɣa... Netta yennad : A twehmeḍ Neɣ ad tcukkeḍ... Neɣ ad kidtewqeɛ lmaɛna !... Dɣa... Nekni nennayas : Aah !... Lxir ncallah ?!... Mmminni !... Ilemẓinni !... Iih... Acu i tyupqen ?... Lemmer ad teẓrem d acu i yidyenna !... Acu i kdyenna ?... Dɣa... Netta, imirnni yeqqim la ɣdiḥekku :
Ddeqsnneɣ
21
Nekkini... La tettwalim degi... Aqli uḍneɣ taqejjirtiw... La leḥḥuɣ s taɛewzin... Ihi... Tamɣartnni, assagi truḥ ad dtawi isɣaren... Nekkini qqimeɣ deg uxxam ɛusseɣ imecṭuḥennni. Yuɣal... Ciṭuḥ akkagi... Atan yukid umecṭuḥnni eegsen. Dɣa, imirnni kan... ATan ikcemd mminni... Ilemẓinni... Dɣa... Nekkini nniɣas : Ɣurek ihi a mmi ttxilek... Muqel gmak... Awid akka dɣa, ddemiyitid ɣer dagi... Nekkini teqreḥiyi tqejjirtiw... Dɣa... Mminni... Ilemẓinni... Imirnni... Yessaked... Yessaked... Yuɣal yennayid : Aawwah !... Ḍebber aqerruk !... Amek ?!... Mačči... Turewit tdekkart... Ad ttɛelleq teɣliṭ !...
Imi keččini ur tettaɣeḍ ara
Yiwen akkenni qqarenas Dda Bussaɛd... D ttajer... Yettaɣ yeznuzu... Assnni ihi... Yewweḍd ɣer tiɣilt n Ṭṭelba... Yewwi d aɣyul, yebɣa ad tyezzenz. Dɣa... Yebda la tidyetcekkir... Yeqqaras : Haah !... Yyaw tura ad twalim !... Anda ara tafem aɣyul am wagi !... Aawwah !... Aɣyulagi d trisitik... D labyu... Yerna aɣyulagi... Ad stɛebbiḍ tacekkart n uqenṭar... Yerna ad ternuḍ rrekba !... Dɣa... Widaknni yak yellan dinna... Ssikiden. Yuɣal inṭeqd yiwen uqcic akkenni d amecṭuḥ... Yennayas : A Dda Bussaɛd !... D acu ?!... Tacekkartagiinek... Amek ?... Teččur neɣ d tilemt ?... Dɣa... Dda Bussaɛd... Yezɛef yennayas : A ddin yemmak !... Imi keččini ur tettaɣeḍ ara... Wi k yennan ad dtneṭqeḍ ?!...
Ddeqsnneɣ
22
Ay arrawiw
Yiwet tmeṭṭut akkenni... Tesɛa sebɛa warrawis. Zedɣen akk akkenni di Leɛzib. Xeddmen tafellaḥt... Ččan, swan, rebḥen, uifant... Iḍnni ihi... Tella tmeɣra di taddartnsen... Dɣa... Arraw n tmeṭṭutnni... Ɛewqen. Axaṭer... Beɣɣu bɣan ad ruḥen ad nezzhen i tmeɣra. Maɛna... Ur bɣin ara ad ǧǧen yemma tsen weḥds. Yuɣal nnanas : Ihi... Ad nruḥ s nnuba... Tenṭeqd yemmatsen tennayasen : Ala a tarwa... Ruḥet kan ad tedduklem... Nekkini... Ad qqimeɣ dagi weḥdi... Ulac aɣilif... Dɣa... Widaknni... Ruḥen dduklen. Ma d tameṭṭutnni... Teqqim weḥds. Dɣa... Atan uwaɣzeniw... Ikcemasd s axxam. Yennayas : Ansi ara kembduɣ ?... Tameṭṭut ur ttyeffiɣ ara leɛqel... Tennayas : Arǧu ihi tura... Uqbel ad iyiteččeḍ...Ad kidcekkreɣ ciṭuḥ... Awaɣezniw iɛǧebas lḥal... Yennayas : Ihi... Ma tcekkreḍiyid ciṭuḥ... Wellah ar ɣas... Ihi... Yyan ɣer unnar... Dɣa... Tewwit ɣer unnarnni zdat uxxam... Dɣa... Tserreḥ i waɣecis. Teddawar i unnarnni, tesbuɣur... Teqqar :
Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arrawiw !... Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arrawiw !...
Akken... Akken... Armi yuɣal ula d awaɣezniwnni... Ileḥḥu deffis... yesbuɣur ula d netta... Yeqqar :
Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arrawiw !... Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arrawiw !...
Arrawnni n tmeṭṭut iruḥen ad nezzhen i tmeɣra, ǧǧan yiwen degsen ad yettak tameẓẓuɣt. Dɣa... Winna... Akken kan yesla i yemmas tettɛeggiḍ... Iruḥ yessawelasen i wiyaḍ. Dɣa... Ruḥend imiren d tazzla. Nutni s lemkaḥel... Dɣa... Akken kan dwwḍen ɣur uwaɣezniwnni... Dɣa ttekkanas.
Ddeqsnneɣ
23
Cumm, a Lmesɛud, tura rriḥ
Llan sin akkeni d atmaten... Zedɣen deg yiwet lḥara... Tiwen degsen d axeddam. Yesɛa izgaren... Tisita... Ulli... Tibḥirin... Igran... Dɣa... Hatan kan... Hatan kan... Ass kamel ad iḥebbek. Ma d winna nniḍen... qqarenas Lmesɛud... Netta ur ixeddem ur ireddem... Mi yuli wass... Winna ad yekker zik. Ad iruḥ ad yeks... Ad yekrez... Ad diḥucc... Ma d Lmesɛudnni... Mi iwala kan akkenni gmasnni yeffeɣ... Dɣa netta... Imirnni ad yessali taduli ɣef uqerruyis... Dɣa... Ad syini : Ṭṭes a Lmesɛud, tura rtiḥ !... Akkenni yal ass. Asmi terbeḥ tefsut imirnni... Dɣa... Winna... Tisitanniines urwentd... Tibḥirinnniines grentd... Qqimen ibawen... Taǧilbant... Yeqqim uyefki... Iɣi... Ikkil... Ma d Lmesɛudnni... Netta imirnni... Yettwali kan s wallenis... Dɣa... Winna... Mi yekker kan... Ad yeddem aqbuc n yiɣi ad s tyawi i Lmesɛudnni alamma d tawwurtnniines... Dɣa... Ad sicexxer dinna... Ad syeqqar : Cumm, a Lmesɛud, tura rriḥ !... Cumm, a Lmesɛud, tura rriḥ!...
Ddwa i wallen
Yiwen akkenni iruḥ ɣur ṭṭbib yennayas : Efkiyid ddwa... Teqreḥiyi tɛebbuṭiw... Dɣa... Ṭṭbibnni yerrayasd : Arǧu tura... Ad nwali qbel d acu i kyuɣen... Aawwah !... Nekkini ihi... Ulac acu i yiyuɣen... D ciṭuḥ n uɣrum kan akkenni yemjenǧar i ččiɣ... Dɣa... Atan tura teqreḥ iyi tɛebbuṭiw... Dɣa... Ṭṭbib yefkayasd ddwa... Yennayas : Ax ihi ddwaagi uqqemit i wallenik. Dɣa... Winna yewhem... Yennayas : Amek ?!... Nekkini nniɣak teqreḥiyi tɛebbuṭiw... Keččini tura... Tefkiḍiyid ddwa i walleniw !...
Ddeqsnneɣ
24
Ih!... Axaṭer lemmer d tidet dɣa tesɛiḍ allen tettwaliḍ... Amek ara teččeḍ aɣrum yemjenǧaren ?!...
Ad amaruɣ, aruɣam
Yiwet tmeṭṭut akkenni... Yekkatitt urgazis. Ihi... Teẓra yiwen ccix akkenni... Dɣa... Teḥkayas... Tennayas : Anɛam a ccix...Ihi tura... Ilaq ad iyitaruḍ akken ur iyiyekkat ara urgazagiinu... Dɣa... ccixnni... (Netta, win i syefkan amehraz, ad syaru ayen i syehwan), yennayas : Ur ttagad ara a xalti... Ayagi d ayen isehlen :
Ad amaruɣ, aruɣam I yecban ihenwiḍen Amehraziw, a tawiɣ... Ad aliɣ Icerriḍen Ma yewwetikem, ur iyidterziḍ... Ma yeǧǧakem, akken nniḍen
Di ssuq, d ikerri
Yiwen akkenni qqarenas Ṣaleḥ... Ass n teswiqt n lɛid, ṣṣbeḥ ziki... Tceyyeɛit yemmas ɣer ssuq i wakken ad dyaɣ ikerri... Ihi... Yewweḍ ɣer ssuq... Dɣa... Yebda yettmuqul. Yuɣal yufa yiwen ikerri akkenni, iɛǧebas, dɣa... Yuɣitid. Yerratid ɣer tkerrust... Yewwiitid s axxam. Mi dyewweḍ ɣer taddart... Imirnni yessersd ikerrinni... Anda i dyessers ikerrinni... Llan dinna kra n werbaɛ akkenni... Qqimen dinna ssikiden. Dɣa... Yenṭeqd yiwen degsen yennayas : Acḥal akkagi i dtuɣeḍ tixsiagi a Ṣaleḥ ? ... Qaḥqa d tixsi ! ... A wagi... D ikerri i duɣeɣ i lɛid !... Dɣa... Widaknni akk yellan dinna...Ṭreḍqen d taḍṣa... Winna...Imirnni... Imuqel akkagi ikerrinniines... Dɣa... Yufat d tixsi. Dɣa... Yerfed akkagi ifassenis... Yennayas : Wellah ar di ssuq ar d ikerri !...
Ddeqsnneɣ
25
Ayen i ɣef ttnadiɣ, ufiɣt
Sin akkenni mxaṭaren... Yiwen yennayas : Nekkini... Ad kecmeɣ tiẓgi ihin ɣas yella degs uwaɣezniw... Dɣa... Winna nniḍen... Yefkayas tagest yennayas : Ax ihi tagestagi... Reṣṣitt dinna... Akken azekka ṣṣbeḥ dɣa... Ad ttinafeɣ dinna d limara. Dɣa... WInna yegla s tagestnni, iruḥ. Ihi... Yekcem tiẓginni... Yebda yettreṣṣi... Deb ! Deb ! Deb ! Dɣa yeslaèyasd uwaɣezniwnni. Dɣa... Ataya la dyesderduf... Dɣa... Winna yekker ad yerwel... Maɛna... Aawwah... Ur yezmir ara... Yeɛreḍ, yeɛreḍ... Ulac. Netta ziɣen... Tagestnni ireṣṣatt deg ucḍaḍ n ubernusis... Dɣa... Awaɣezniwnni yeẓẓeld afusis ɣurs. Dɣa... Winna yennayas : Uqbel ad iyiteččeḍ... Ma yehdak Rebbi... Eǧǧiyi ad ssiwleɣ.! Siwel. Dɣa... Winna... Yessawel imirnni yennayas : Aaa wihin ugemmaḍinna !... Ayen i yitenniḍ giɣt... Ayen iɣef ttnadiɣ, ufiɣt... Dɣa... Awaɣezniwnni yennayas qemmuc baba... Yeččat.
Yiwen wass i tkeḥḥel tyaziḍt...
Tagi... D yiwen tyaziḍt akkenni... Assnni ihi... Wissen teqqes itt tizit neɣ amek... Truḥ tewwid uzzu... Tessefsit... Tuqqem timmi... Tuqqem ḥmimuc... Teffeẓ agusim... Tkeḥḥel... Tezwi akk tiferrawinis... Teffeɣd s abrid. Dɣa... Tedda tetzuxxu, imirnni. Anda twala tamduct... Ad truḥ ad tmuqel imanis daxelis... Netta ziɣen... Iguberittid ufalku... Dɣa... Ciṭuḥ kan akkagi... Yewwetd fellas... Yennayas : Yya... Fellam i ttnadiɣ... Dɣa... Yeddemitt gar waccarenis, iɛella yiss deg yigenni... Dɣa... Seg wassnni... I dyeqqim wawalagi :
Yiwen wass i tkeḥḥel tyaziḍt... Yewwitt ufalku.
Ddeqsnneɣ
26
Aṣekran akked uqemmar
YIwen akkeni... Iruḥ ad dizur... Ihi... Ileḥḥu... Yufa iṣekranen. Yufaten sersend aɣrum... Sserdin... D teqraɛtin n ccrab. Dɣa... Tessen, ttqessiren. Dɣa... Winna isellem fellasen yenna yasen : Ssalam ɛlikum !... Ssalam u reḥmatu llah... Yya besmellah... Winna ikemmel abridis... Yelḥa ciṭuḥ... Yuɣal... yufa iqemmaren... Yufatenin tturaren lpukir neɣ wissen d acu i tturaren. Dɣa... Isellem daɣen fellasen ula d widak yenna yasen : Ssalam ɛlikum !... Ula yiwen degsen mačči yerrayasd. Acu kan i wumi yesla winna... Yesla i yiwen seg iqemmarennni yennayas : Jerri yemmat yemmas !... Dɣa... Winna yeǧǧad awalagi : Yifit meyya iṣekranen wala yiwen uqemmar.
Ccan, ya ɛaḍim ccan !...
Yiwen akkeni... Iruḥ ad iqaqqeḥ... Netta... Iqqen abernus... yerra aqelmun ɣer iḍarren. Dɣa... Kullec ɣer uqelmunnni. Dɣa... Mi ifuk, imirnni... Imuqel akkagi... Dɣa... Yufa iyennatennni ulaciten. Dɣa... Yennayas :
Ccan, ya ɛaḍim ccan !... Ḍergeɣd iẓẓan... Ur ẓriɣ d acu i tenyeččan !...
Ddeqsnneɣ
Llant snat tlawin akkenni d tiǧiratin... Yiwet tesɛa tafunast, tayeḍ tesɛa taɣaḍt. Ihi... Mi dyeḥder ad ssendunt iɣi... Lall n
Ddeqsnneɣ
27
tfunastnni... Ad tɛelleq kra n tfeqlujt akkenni annectilatt... Dɣa... Ad tessenduy... Ad steqqar : Sidi Rebbi, rnud lxir, sidi Rebbi rnud lxir... Besmellah u lbaraka... Besmellah u lbaraka... Ma d lall n taɣaḍt... Ad tɛelleq kra n tfeqlujt akkenni d tamectiṭuḥt... Dɣa... Ad tessenduy... Ad steqqar : Ddeqsnneɣ !... Ddeqsnneɣ !...
Tawwurtnni
D tawwurt i syennan : Erriyi, ad rreɣ lada.
Awalagi... Qqarent medden akkagi... Axaṭer... D ayen yellan... Maḍi deg yiwen uxxam akkenni... Ihi dɣa am wakkagi... At uxxamnni... Assnni ǧǧan tawwurt teldi. Dɣa... Yekcemasen uwaɣezniw s axxam. Iqeddemitid usemmiḍ. Dɣa... Iqerreb ɣer lkanun... Yeqqim ad yessḥmu... Dɣa... Awaɣezniwnni yenṭeq ɣer lall n uxxamnni, yennayas : Err tawwurt ammar win i dikeccmen !... Dɣa... Tinna, terrayasd : Tura... Daɣen... Ulac win ara dikecmen nnigk akin !...
Yezwariyi dadda
Lllan sin akkenni d atmaten... Sɛan taxxamt uqecwal di Melyana. Ẓẓaden iqecwalen... Znuzuyen i lkulun. Ziknni ihi... Yeḥderd yennayer... Yerna yewwet udfel... Dɣa... Widaknni mmektand tamurt. Netta... Amecṭuḥnni... Melmi kan i yezweǧ. Dɣa... Yefreḥ, yenwa ad iruḥ ad yesɛeddi kra n wussan di tmurt. Yuɣal... Yekkerd daddasnni yennayas : Nekkini ihi... Aqli ad ruḥeɣ ɣer tmurt... Axaṭer d leɛwacer... Keččini... Ad teqqimeḍ dagi... Ad tɛesseḍ taxxamtaginneɣ n uqecwal.
Ddeqsnneɣ
28
Dɣa... Amecṭuḥnni yuɣitt kan mkemmda... Yessusem... Yuɣal imirnni, yewwid asefruagi, yeqqaras :
Aqliyi di Melyana... Aggur n ccetwa... Mi dnekker, nezzi i lkanun.
Adfel yuɣd timura... Yergel tiwwura, Ula ansi dnawi ageṭṭum.
Ay ul icedhan Faḍma... Yezwari dadda... Amek ara rebbiɣ aksum ?!...
Amɣarnni n tesraft
Yiwen umɣar akkenni, ulamma teǧǧatgecrirt... Maɛna daymen tiṭis ɣef nnḍer. Dɣa... Icewwel at uxxam. Si ṣṣbeḥ alamma d tameddit i la yettnebbih fellasen... Ḥadret wihin... Ɣurwat tihin... Dɣa... At uxxamnni ɛyan degs. Ihi... Yuɣal mcawaren fellas. Amek ara sxedmen i umɣarnni i wakken ad thennin segs ?... Yuɣal ihi... Ɣzen tasraft... Dɣa... grent degs. Ttakenas ciṭuḥ n lqut ɣer daxel n tesraftnni. Ǧǧant dinna. Armi d yiwen yiḍ akkenni... Dɣa... At uxxamnni slan as i umɣarnni yesreɛruɛ daxel n tesraftnni. Dɣa... Kkrend warraw n umɣarnni nnanas : Wagi ad ɣyesderwec... Wagi !... Yuɣal... Yiwen degsen iḍal s addaynin... Dɣa... Yufan aɣyul nni ulacit. Ziɣen... Wissen wi tinyettun di lexla. Dɣa...Ceyyɛen imirnni yiwen degsen ad iruḥ ad tidyawi... Dɣa... At uxxamnni... Ssuffɣend imirnni amɣarnni si tesraftnniines. Ufant ziɣen yeṣleḥ...
Ddeqsnneɣ
29
Taqejjirtagi tlaq i rkab
Ziknni... Asmi terbeḥ ddunit...Win iḥeqren imanis... Medden... Qqarenak : Ad iɛenni kan ɣer sidi Rebbi, ad syini kkesiyi... Dɣa... Ad dtruḥ ɣurs teblaḍt seg yigenni, ad t temḥeq. Assnni ihi... Ifker yeḥqer imanis ula d netta. Dɣa... Yeqqim akkagi yesseḥsab... Yeqqaras : Llah Llah a Rebbi ! ... I tura, nekkini dɣa... D acutt ddunitagi ideg lliɣ ?!... Ssya d lluḥ, ssya d lluḥ... Daxel yezdeɣiyi rruḥ. I tura... Nekkini dɣa i wumiyi ?!... Dɣa... Yesla i rrhis. Yessaked s igenni... Dɣa... Iwala tablaḍtnni tetṣubbud. Yerfed taqejjirtis yennayas : Eccc !... Taqejjirtagi tlaq i rkab !... Dɣa... Seg wassen, tablaḍtnni tɛelleq kan akkenni gar yigenni d tmurt.
Adellas yewweḍ amalu
Yella yiwen akkenni ziknni... Deg At Lɛic... Yezdeɣ deg uɛecciw. Aɛecciwnni iseqqef s udellas. Ihi... Asmi yezweǧ, yewwid iḍebbalen... Incedd lɣaci. Yuɣal... Taqeffaft akked iḍebbalennni ruḥen ad dawin tislit. Dɣa... Ataya yekkerd waḍu, yetsuḍu... Yeqleɛ akk ddunit... Dɣa... Yessafeg akk adellasnni. Aɛecciwnni yeqqim akkenni bla ssqef. Dɣa... Taqeffaftnni akked iḍebbalennni mi duɣalen imirnni... Wwind tislit... Ufand yeḍra ubaxix. Dɣa... Imirnni... Lɣaci nni akk yal yiwen d acu yeqqar. Yuɣal yenṭeqd Dda Ɛumar, yennad asefru yeqqar :
A Ɛebḍella Crif deg Uqbu, Asd a kneḥku... Axxam... Ibedd g lafic.
Adellas yewweḍ amalu. Issafegit waḍu... Teḍra lwexda g At Iɛic.
Ddeqsnneɣ
30
Lemmer zik i temmuteḍ
Tagi... D Dda ƐLi, ccafnninneɣ, asmi akken i nxeddem abrid ukerrus. Dda Ɛli yesɛa aɣyul...Dɣa... Yettruḥu yiss ɣer lxedma. Dɣa... Mi dyewweḍ imirnni... Ad yawi aɣyulnniines ɣer lexla n yiwen akkenni, yessenit. Ad tyeqqen dinna ɣer tzemmurt. Azal n sin wagguren, netta ixeddem akkenni... Yiwen mačči yennayasd kra. Assnni ihi... Nesla i wahruḥu... Acut akkagi ?... Ziɣ ar d lall n lexlanni i yettɛeggiḍen ɣef uɣyulnni yeqqnen ɣer tzemmurtnni... Teqqaras : Ad tig Rebbi d aɣyul ara yeččen imawlanis !... Rregmat... Ddeɛwat... D axeṣṣar. Tezɛef mačči d kra. Dɣa... Dda Ɛli mi yesla akkenni... Iruḥ ɣur tmeṭṭutnni yennayas : A ayexti... Xzu cciṭan. Aɣyulagi... Inu. Dɣa... Tinna tennayas : Ma inek d acu ?!... Ad ig Rebbi yeččak dɣa !... Dda Ɛli imuqel... Imuqel... Yuɣal yennayas : Teẓriḍ ihi... Kemmini... Wellah ar lemmer zik i temmuteḍ... Ar yili mbniɣ taqubbet ‘ee... ‘ee... ‘ee... n yiẓẓan !...
S lɛaweniw
Tagi... Asmi srafgen yifrax... Lbaz yennayas : S lɛawenik a Rebbi... Dɣa yefferfer. Wayeḍ akken... Wayeḍ akken... Win inedhen s lɛawen n Rebbi ad yefferfer... Tayaziḍt... Nettat, mi dtewweḍ nnubas, tennayas : S lɛaweniw !... Dɣa teɣli din. Hatan ihi ayɣer tayaziḍt ur tezmir ara ad tesrifeg.
Aqelmunnni yeččan imensi
Tagi... Deg yiwet tmeɣra akkeni, yiwen wass... Llan iqeffafen tetten imensi. Ihi... Yiwen degsen itett... Yettarra lqut, s tuffra s
Ddeqsnneɣ
31
aqelmunis. Netta... Bab n tmeɣranni ziɣ iwalatid. Atan yewwid lqahwa i widaknni yeččan imensi... Dɣa... Mi d yewweḍ ɣur winna imirnni... Yefkayas afenǧal n lqahwa i netta... Yerna yesmar afenǧal nniḍen n lqahwa ɣer daxel uqelmunnniines. Dɣa... Winna yekker... Yennayas : D acut uyennatagi ?!... Tedrewceḍ neɣ ?!... Dɣa... Bab n tmeɣranni yennayas : Ur drewceɣ ara... Nekkini fkiɣasen akk afenǧal n lqahwa i widakagi yeččan imensi... Mi dwwḍeɣ ɣer uqelmunagi inek... Ula d wagi yečča imensi... Ilaq ad asfkeɣ afenǧal n lqahwa...
At teklamt
Yiwet teqcict akkenni... Tedda d tislit. Azekkanni ṣṣbeḥ... Tulawin n taddart usantd akk ɣurs i wakken ad ttẓrent... Ihi... Ufantd tislit ulac acu ara dinint degs. Yuɣal tenṭeqd yiwet degsent tennayas : Tislitagi...Eemm... Amessaḍ yugar wayeḍ... Tidaknni nniḍen... Ssusment kan. Dɣa... Tislit tennayas : Ay ahruḥu... At taddartagi d at teklamt !... Ufand lɛib i tmellalt !...
Winna yezzarṭin
Yiwen uqcic akkenni... Yerweld si lɛedker. Dɣa... Waḥed seta wagguren akkenni... Netta irewwel... Iǧadarmiyen ttnadin fell as. Assnni ihi... Ɣlind fellas, dɣa ṭṭfent. Cuddentid imir nni, zzuɣrentid ɣer taddart. Dɣa... Kecmen imirnni s axxam n uqcicnni... Ttqelliben lqeccnniines n lɛesker anda tyerra. Yuɣal... Qellben... Qellben... Dɣa... Ufan akaskiḍnniines n wuzzal... Tettarew degs tyaziḍt. Ugan abalṭunnniines yeggan fellas uqjun... Iǧadarmiyen ččan timess... Dɣa... Fkan as kra n zhuṭ i uqcicnni... Netta... Imirnni, yewwi i
Ddeqsnneɣ
32
iǧadarmiyennni ɣer uddaynin... Yemlayasen takrabaṭnni ines akked lǧib n userwal... Ḥala ayen i dyeggran seg userwal is. Takrabaṭnniines... Yerratt d rrebg i taɣaḍt... Ma d lǧib nni... Yerrat d tagrabt i tmaẓẓagtis.
Ay iɣi ssendunt lemluk
Yiwen wass... Neqqim akkagi nettqessir nekk akked yiwen akkenni d abusṭawi, d aḥbibiw...Dɣa dinna di lbusṭa... Ssaɛa ad tili ahat imirnni d zzuǧ neɣ zzuǧ u nefṣ... Ciṭuḥ akka ihi...Attan truḥd tmeṭṭutnni i ditennḍen dinna di lbusṭa nni... Tewwid imesleḥ, abelyun d ucifun... Dɣa... Abusṭawi nni yennayas : Acut akkagi a Nna Xelluǧa ?... Acu tebɣiḍ ɛni ?... Ulac a mmi... Nekkin usiɣd kan ɣer ccɣeliw... Ay iɣi ssendunt lemluk, a Nna Xelluǧa !... Ssaɛa... Attan akken kan tewweḍ d zzuǧ... Yak mazal lḥal a Nna Xelluǧa... Kemmini tbedduḍ ccɣelim ɣef seta n tmeddit !...
Tamacahut n lekdeb
Yella yiwen akkenni d amarkanti... Yesɛa sebɛa warrac... Yiwen wass asmi meqqrit warracnni... Yenṭeqd umenzunni degsenYennayas : A baba... Bɣiɣ ad ruḥeɣ ad beddleɣ tamurt. Babasnni ur yebɣi ara. Yuɣal iserreḥas... Yezfkayas aɛudiw... Yernayas tawemmust iṣurdiyen... Dɣa winna yenna hha... Yeqqim akkenni aseggas... La lexbar, la lewṣaya. Yuɣal wis sinnni yenṭeqd daɣen ula d netta yennayas : Ad ruḥeɣ... Akkenni armi d wis seta. Ihi yeqqimd umecṭuḥnni d aneggaru. Yuɣal ula d winna... Yeḥres babas... Iserreḥas daɣen ula i netta. Aqcicnni ihi... Iruḥ. Ileḥḥu, ileḥḥu... Yeɣlid yiḍ. Yuɣal aqcicnni... Iwala tafat ɣer yiwen umkan akkenni...
Ddeqsnneɣ
33
Dɣa... Yerra ɣers. Mi yewweḍ ɣer dinna... Imirnni... Yufan yiwen umɣar akkenni...Yennayas : A baba amɣar... Ma ulac aɣilif... Ad nseɣ dagi ɣurk iḍagi... Amɣarnni yefreḥ... Yennayas : Qim a mmi... Akkagi dɣa meqqar ad nqesser ciṭuḥ... Aqcicnni akked umɣarnni...Ččan imensi... Dɣa qqimen ɣer rrif n lkanun ttqessiren... Amɣarnni yennayas : Ihi tura a mmi... Awiyid tamacahut ideg ulac A macahu... Neɣ ad kttidawiɣ nekkini... Acu... Ad cerḍeɣ fellak... Ma d keččini i irebḥen, ad tawiḍ akk ayen sɛiɣ... Ma d nekk i irebḥen, ad awiɣ akk ayen tesɛiḍ... A kssufɣeɣ si tcekkart... Aqcic yeqbel... Yebda tamacahut yennayas : Asmi yemmut umɣar n jeddi... Nekkini lliɣ d ameksa. Ihi... Usiɣd si lexla... Walaɣ tulawin teffɣentd seg uxxamnneɣ. dɣa steqsaɣtent : D acu akka yellan ? D amerbuḥ jeddik a mmi ! ... Nekkini ferḥeɣ d ayen kan... Ruḥeɣ d tazzla... Mi wwḍeɣ s axxam imirnni... Ufiɣn setti terba amɣarnni n jeddi i d ilulen... Nniɣas : Awitid akkagi ad sdehneɣ taqerruytis... Dɣa... Setti tefkayitid, truḥ tewwid taqlilt n zzit. Akken ɛeddaɣ ad suqqmeɣ i jeddi ciṭuḥ n zzit i tqerruytis... Yeɣliyi ɣer daxel n teqliltnni... Dɣa... At uxxam yeffeɣiten leɛqel... Nekkini ruḥeɣ s addaynin... Briɣd i uɛudiwnni... Tebɛeɣ jeddi ɣer daxel n teqliltnni... Ufiɣn ddunit teɛmer... S tmara i sɛeddayeɣ aɛudiwnniinu gar lɣaci... Yefkayid Rebbi kra n medden akkenni... Ṭṭfeniyid jeddinni. Fkaniyitid... Nekkini imirnni wwiɣtid s axxam. Ferḥen akk at uxxam. Tamɣart n setti tebrid aɛeqqa uǧilban i wakken ad dtesseww tacnint. Yuɣal... Tasiltnni tekkuffetd... Tacnintnni tɛedda di tzuliɣt... Tennɣel s aɛerqubnni seddaw lḥara. Dɣa... Yessenṭeḥittid Rebbi imirnni dinna d aǧilban... Amɣarnni i wumi iḥekku uqcicnni... Tebda tetsummut lqaɛa. Aqcicnni yettkemmil... Yennayas : Mi dteḥder tmegra... Newwid imestejar... Newwid iwiziwen... Akkenni negguma ad neḥyu... Nuɣal ɣer uneqqel... Nneqqel ɣef ytiserdyan, debren... Nneqqel ɣef yiɣyal, debren...
Ddeqsnneɣ
34
Nruḥ newwid ayaziḍ nettneqqil fellas... Yuɣal ula d winna yedber... Dɣa nekkini imirnni... Ddmeɣd tazerraɛt n ddellaɛ uqqmeɣastt i uyaziḍ ɣef uɛruris... Dɣa Rebbi yefkad ddellaɛ ɣef uɛrur n uyaziḍnni... Ččan at uxxam... Nefka i at taddart... Akkenni ddellaɛnni yugi ad ifak... Mi nečča ddellaɛ... Yewweḍd lawan n userwet... Ur nufi ara anda ara nuqqem annar... Aahya ssiɛqa !... Nekkini ufiɣd amkan... Ɣef tqacuct n tulmut... Dɣa nḍerra annar a sidi... Yeqqimd kan ad nessali izgaren... Ncudd izgaren s umrara, yeqqers... Ncudditen s snasel, qqersent... Ncudditen s tzitmiwin, qqersent... Nekkini ɛeddaɣ ɣer yizgarennni fkiɣasen ad ččen lkermus... Dɣa win i nejbed seg yileddayennni n lkermus, dɣa yuli... Ihi nesserwet a sidi... Ciṭuḥ akkagi sliɣ i tsekkurt tesmurjuḥ... Qellbeɣ akk ddunit... Ulac. Ziɣen tasekkurtnni tuqqem lɛeccis daxel umeẓẓuɣ n uzgernni... Nekkini greɣ afusiw daxel umeẓẓuɣ nni n uzger... Ufiɣ aqdaḥ degs rbaɛṭac tmellalin... Ddmeɣ tentid, wwiɣtentid s axxam... At uxxamnneɣ di rbaɛṭac yid sen... Ččan rbaɛṭac, rbaɛṭac... Lǧirannneɣ di rbaɛṭac ččan rbaɛṭac, rbaɛṭac... Ugarentd rbaɛṭac... Dɣa... Amɣarnni i wumi i diḥekku uqcicnni... Tsummit lqaɛa... Acu kan uqbel ad yedrem maḍi... Yenṭeqd ɣur uqcic nni yennayas : Ihi a mmi... D nekkini i iɛerran atmatenik... Dɣa... Yemlayas i uqcicnni anida llan watmatennniines. Aqcicnni... Iruḥ yejmeɛitenid... Dɣa yerratenid s axxam. Hattan tura...
Ubehlul
Ubehlulagi, d yiwen akkenni n ttajer... Yettaɣ, yeznuzu... Yiwen wass... Yusad si ssuq... Yuɣd sebɛa yiɣyal... Ihi, yerkeb d yiwen seg yiɣyalnni... Yenherd setanni nniḍen. Mi yeḥseb iɣyalnni, ad yaf setta... Mi tenyeḥseb ad yaf setta... Dɣa yeɛweq deg yimanis. Mi dyewweḍ s axxam imirnni... Yenṭeq ɣer tmeṭṭutis yennayas :
Ddeqsnneɣ
35
Lemmer ad aminiɣ ihi... Assagi kellxeniyi di ssuq... Uɣeɣd sebɛa yiɣyal... ATan ixuṣṣiyi yiwen... Netta mazalit kan akkenni s ufella n uɣyulnni wis sebɛa. Dɣa... Tameṭṭutnniines tennayas : Amek akkagi ixuṣṣik yiwen... Nekkini la ttwaliɣ tmanya yiɣyal ayagi !... Aha berka, ah !... Setta yiɣyal atnan zdatk... Wis sebɛa trekbeḍ fellas... Wis tmanya... D keččini.
Teffẓen akk medden
Tella yiwet temɣart akkenni, ziknni di taddartnneɣ, qqaren as Setti Ḥedduqa... Ad tesɛu ahat miyya iseggasen di leɛmeris. Tekmec akk... Tiṭ tenɣes, ugel yekkes. Maɛna, nettat dayem tecreḥ. Dɣa... Tullas n taddart akk... Ḥemmlent ad qqiment ɣurs. Ad asmecḍent, ad asanint... Netta... Di lweqtnni... Imirnni kan dɣa i dyelḥeq cwanguagi ɣer taddart... Tullas nni ihi... Teffẓent cwangu... Assnni ihi... Walant tamɣartnni... Tebra kan i wallenis... Ur tecriḥ ara akkenni am zik... Dɣa nnantas : Acu i kemyuɣen akkagi, assagi, a setti Ḥedduqa ? Yak ur tuḍineḍ ara ? Acu ara kentiniɣ tura nekkini ? La tettwalimt, Hatan... Teffẓen akk medden... Nekk ula i ffẓeɣ.
Ečč, ad ixelleṣ mmik
Yiwen akkenni d amɣar... Yiwen wass... Iɛedda zdat yiwen rriṣṭura...Dɣa... Iwala urand dinna : Ečč, ad ixelleṣ mmik. Amɣarnni... Netta d mmis ur ɛdilen ara... Dɣa... Yefreḥ yennayas : Arǧu kan tura... Ad sssekneɣ i uɛdaw n Rebbinni n mmi... Bla yemmas art tixelleṣ !...
Ddeqsnneɣ
36
Yekcem ɣer rriṣṭuranni... Yeqqim ɣer ṭṭabla... Imuqel lkarṭa nni... Dɣa imirnni... Kmandi ma ad tekmandiḍ... Awid ta... Rnud tagi... Armi yekmanda ayen ara ččen ɛecra medden. Yerna yekmanda ḥala leḥwayeǧnni ɣlayen akkenni... YUɣal imirnni... Yečča armi yerwa... Dɣa yekker ad yeffeɣ... Dɣa... Yessawelas bab n rriṣṭuranni... Yennayas : Amek ɛni ay amɣar ?... Ad truḥeḍ ur tettxelliṣeḍ ara neɣ ?!... Mi dyusa mmi ad ixelleṣ... Bab n rriṣṭuranni... Yewwid leḥsab, imirnni... Yennayas : Iih !... Ẓriɣ mi dyusa mmik ad ixelleṣ... Maɛna... Xelleṣiyid qbel tura keččini ayen yečča babak !... Hata leḥsab...
Taqliltnni n zzit
At ziknni... Nutni yenɣaten laẓ... Tkemmelasen tfenṭazit. Win yekkren ad akdyawi tin akkenni n : Ɛeddi ɣef uɛdaw telsiḍ, ur yeẓri ɣef wacu tensiḍ. Yella yiwen umɣar akkenni... Mi yekker ad yeffeɣ seg uxxam akken ad iruḥ ɣer tejmaɛt... Ha yečča ciṭuḥ ubazin, neɣ yečča ciṭuḥ uɛemmuc, neɣ yeqqim akkennii laẓ... Dɣa... Ad dyeddem ciṭuḥ n zzit ad yedhen yiss ticelɣuminis. Dɣa... Mi yewweḍ ɣer dinna ɣer tejmaɛt... Imir nni ad yebdu ad yettxerrif... Ad yeqqar : Wellah ar assagi... Tessewwaɣd temɣartnni kra akken n teɣrifin... Ccaah !... Nečča armi neqber... Assa d tiɣrifin... assa d acebbaḍ... Yal ass d acu i dyesnulfuy. Widaknni yettilin dinna di tejmaɛt... Ẓran kullci maɛna qqarenas kan : Iih !... D lɛali, d lɛali... Assnni... Amɣarnni yeqqim yettxerrif di tejmaɛt... Dɣa... Attan truḥd ɣurs yellis n mmis tamecṭuḥt tennayas : Ajeddi ! A jeddi !... D acu ?!... Taqliltnni n zzit iss tdehhneḍ cclaɣemik... Iih ?!... Yerẓatt umcic...
Ddeqsnneɣ
37
Lukan sin
Kra n yimdanen akkenni... Ruḥen ɣer Leblida, ssaǧwen zzit dinna. Mi dleḥḥun bac akken ad duɣalen... Wwḍend ɣer yiwet taddart akkenni... Dɣa... Ifukasen uɛwin. Netta at taddartnni ttmeslayen s taɛrabt. Yerna assnni... Yella lmerḥum di taddartnni. Widaknni ihi... Qqimen akkagi. Maɛna... Aawwah... Mmuten si laẓ.Yuɣal yenṭeq yiwen degsen yennayasen : Nekkini ihi... Ad ruḥeɣ ad dawiɣ acu ara ččeɣ !... Dɣa iruḥ ɣer uxxamnni ideg yella umerḥum... Yufa dinna lɣaci ttdekkiren... Dɣa yeqqen aqelmun... Yegr imanis gar asen... Dɣa yebda ijeddeb... Yeqqaras : Yemmut waɛrab lukan sin... Yemmut waɛrab lukan sin !... Dɣa at uxxam mi twalan akkenni nnanas : Qbayli meskin... Ɣeḍnah... Cuf meskin... Rah yebki ɣlina... Dɣa ččurenasd acḍaḍis d lqut. Dɣa winna... Yewwid lqut nni... Yuɣald ɣer imeddukalis... Yefkayasen ad ččen...
Cwi mačči deg usebbaḍ
Ziknni asmi ɣlay cci... Yiwen akkenni yesɛa isebbaḍen... Dɣa yettḥadariten. Yettawiten deg uqelmunis. Ur teniteqqen ara ḥaca ma iruḥ ɣer ssuq. Neɣ mulac... Netta ileḥḥu ḥafi... Mi iruḥ ɣer ssuq (Netta dinna ɣer tewwurtnni n ssuq tella terga) Dɣa winna mi yewweḍ ɣer dinna... Ad yessired iḍarrenis... Ad iqqen isebbaḍennniines... Dɣa ad yekcem ɣer ssuq. Mi d yeffeɣ si ssuq... Ad yekkes isebbaḍennniines... Ad tenyerr s aqelmun... Dɣa netta imirnni... Ad yelḥu ḥafi. Akkenni yal ass... Assnni ihi... Akken kan i dyeffeɣ si ssuq... Dɣa yewwet it wugur... Dɣa tufegas akk tefdentnni tameqqrant... Dɣa yeṭṭef aḍaris... Yennayas : Eehhh !... Cwi mačči deg usebbaḍ !...
Ddeqsnneɣ
38
Iḍes ar ṭṭhur
Yella yiwen akkenni d amɣar... Yesɛa snat yessis... Iruḥ ad yerzu fellasent. Ihi yewweḍ ɣur yellisnni tamezwarut ṣṣbeḥ zik... Yufattin ur teẓri ara sanda ara terr aqerruyis... Seg wakken tesɛa ccɣel. Tinna... Tsellem fellas...Tesserasd ciṭuḥ n lqut... Dɣa tuɣal ɣer ccɣelis. Dɣa amɣarnni yečča ciṭuḥ n lqutnni... Yuɣal yeqqim ayen yeqqim... Dɣa yekker iruḥ ɣur yellisnni tis snat. Yewweḍ ɣurs lewhi n ṭṭhur... YUfattin mazal ur dtekkir ara seg usu. Tinna mi dtekker akkenni... Dɣa teqqim yids. Amɣar akked yellis qqimen akkenni armi d tameddit. Yuɣal amɣarnni yekker ad iruḥ... Yennayas : Ma yella wacu ara stiniḍ i yemmam ?... Ihi... Iniyas :
Yellim... Iḍesis ar ṭṭhur Acmuxis yezga yeččur Lfetlas... Ha ! Tfur.
Akken kan yewweḍ umɣarnni s axxam, yeḥkayas i temɣart nniines yennayas : Tamezwarutnni... Tesɛa bezzaf n ccɣel. Ufiɣttin tečča seg uksumis... Tinna ur tewqim ara... Ma d tis snat... Xir u baraka... Tinna tewqem. Dɣa tamɣart tennayas : Ma yella wacu i kdnnant ?... Tamezwarutnni... Tessersiyid ciṭuḥ n lqut... Dɣa tenna hha. Ulac acu i yidtenna. Ma d tis snat... La mteqqar :
Yellim... Iḍesis ar ṭṭhur Acmuxis yezga yeččur Lfetlas... Ha ! Tfur.
Tamɣartnni yeffeɣitt leɛqel. Tennayas : Ay asyaxiw !... Ihi temmut si laẓ... Aaeaah ! ... Dɣa tamɣartnni tessefhemas imirnni, tennayas : Tinna yesɛan ccɣel... D tinna i iweqmen ihi, a nnegḥik... Axaṭer... Tinna imi txeddem... Ɣas tečča srg uksumis... Tettḥellid ayen ara tečča. Wamma tagi yegganen ar ṭṭhur... La kteqqar aqli mmuteɣ si laẓ !...
Ddeqsnneɣ
39
Dɣa amɣar d temɣart... Ddmen imirnni ččurenas taylut i yellitsennni yegganen ar ṭṭhur... Dɣa ruḥen wwiastt.
Tinna n sebɛa turdas
Yiwen akkenni... Wwḍen xemseṭṭac iseggasen seg wasmi yezweǧ... Ur yesɛi ara dderya... Yewwi tameṭṭutis ɣur ṭṭbib... Yewwitt ɣur uderwic... Kkesd nnbi iɣef ur yeẓẓul... Assnni yenṭeqd di tejmaɛt yennayasen : Ay at taddart... Dɛutiyi... Ma yella sɛiɣd aqcic... Ad awen ṣeddqeɣ ikerri yesɛan acciwen... Yal yiwen degsen, ad yesɛu sebɛa turdas di teɣzi !... At taddartnni fkanas lfattiḥa... Ihi am akken qqaren : Rebbi ma texfalu xefya... Yezzid useggas... Winna yerna ɣurs uqcic. Dɣa... Lferḥ... Urar... Tiɣratin... Sebɛa wussan d sebɛa wuḍan... Ma d winna... Akken ad iṣeddeq ikerrinni yeqqen i taddart... Inudad akk ddunit anda ara yef ikerri bu wacciwen n sebɛa turdas... Ulac. Dɣa yetḥeyyer. Assnni... Qqimen di tejmaɛt... Netta akked at taddart... Heddren ɣef ikerrinni anda ara tid afen... Yuɣal yenṭeqd yiwen akkenni, d inebgi n Rebbi... Yella dinna... Yensa laɛcanni di lǧameɛ... Yennayasen : Semmḥetiyi ma greɣd imaniw... Maɛna... Ikerriagi nwen... D ayen isehlen... Amek akka d ayen isehlen, ula d keččini ?!... Iih... Ruḥet tura... Anda tufam ikerri... Awittid... Ternumd aqcicagi i dilulen... Ad teẓrem... Dɣa widaknni ruḥen wwind ikerri, wwind aqcicnni i d ilulen... Dɣa winna... Yeṭṭefas tafettust i uqcicnni... Yektal yiss sebɛa turdas deg yiccew n ikerrinni... Yufa yeggrad littaɛ... Idewwer ɣer widaknni yennayasen : Atan ikerrinwen a wladi !...
Ddeqsnneɣ
40
I wumi lqis ?...
Yiwen akkenni... Yebɣa ad dyaɣ isebbaḍen... Ihi qbel ad iruḥ ɣer ssuq... Yektal iḍarrenis. Dinna di ssuq... Yerra ɣur win yeznuzun isebbaḍen. Yebda yettqellib leǧyubanis. Iqelleb akk lqisnniines anda tyerra... Ur tyufi ara. Dɣa... Yenṭeq ɣur bu yisebbaḍennni yennayas : Ad uɣaleɣ ad tidawiɣ... Dɣa yenna hha, yuɣal s axxam. Yufan dinna lqis... Yeddemit id... Yuɣald ɣer ssuq. Yufatid yefra. Bu yisebbaḍennni ulac it... Dɣa yeɛweq imirnni... Dɣa... Yufatid yiwen akkenni dinna yuɣal yennayas : I yisebbaḍenagiinek tura keččini ?... I keččini ?... Neɣ i walbaɛḍ nniḍen ?... I nekkini... Ihi... Imi i keččini... I wumiyak lqis ?! Imi iḍarrenik aten anɣurk !...
Meskud yella babk
Tagi...D yiwet tmeṭṭut akkenni i dyerban... Dɣa tekcem sbiṭar. Mi dtuɣal s axxam imirnni... Yenṭeq ɣers mmis, ad yesɛu azal n tmanya iseggasen, yennayas : Alxirim a yemma teḥliḍ... Ahwuh a mmi... Meskud akkagi yella babak... Ad uɣalɣ ar din...
Amendinni bu yizurar
Yiwen wass... Yusad yiwen uɛeṭṭar akkenni ɣer taddart... Dɣa yebda yettberriḥ yeqqaras : Ad taɣem taɛeṭṭart !... Anwa ara yaɣen taɛeṭṭart ?... Dɣa ffɣentd tulawin... Zzintas... Aɛeṭṭarnni yewwet s acekkar... Dɣa, yejbedd kra akken umendil... Dɣa... Yesseḥma
Ddeqsnneɣ
41
yasent abendayer i tulawinnni... Yeqqarasent : Walimt tura amedilagi bu yizurar, atah !... Amendilagi bu yizurar... Taqcict ara tyeqqnen... Ad dɣlin inexḍaben nebɣir llir !... Dɣa... Tulawinnni yal yiwet degsent d acu i tuɣ. Aɛeṭṭarnni yettkemmil kan akkenni, yeqqarasent : Aɣemt wagi, atah... Amendil bu yizurar... Aɣemt amendil bu yizurar... Wagi... Tin ara tyaɣen... Ad dɣlin inexḍaben nebɣir llir !... Dɣa... Yiwet temɣart akkenni... Tuɣas amendilnni bu yizurar i yellis... Dɣa... Am win yeccetkan i Rebbi. Taqcictnni... Meskint wellah ar akken i temmut laɛmer tezwiǧ.
Takrembetnni
Kra n werbaɛ akkenni... Qqimen di tejmaɛt ttqessiren. Yuɣal yiwen degsen yenṭeq ɣer wiyaḍnni yennayasen : Asmi akken i lliɣ di lɛesker... Di lgirranni n Lalman... Ḥedreɣ i leɛǧeb... D acut leɛǧebagi ?!... Ḥkuyaɣd ihi !... Yiwen wass... Teffeɣ tkebbanitnninneɣ... Nleḥḥu... Nleḥḥu... Armi newweḍ ɣer uɛerqub akkenni... Dɣa neqqim dinna ad nesteɛfu. Dɣa... Ciṭuḥ akkagi... Tebdad lehwa. Nmuqel anda ara neddari... Dɣa nwala yiwet tekrembet akkenni annect ilatt... Dɣa nuzzel ɣurs... Takebbanit kamel, di meyya u ɛecrin yidneɣ nedduri seddawas. Widaknni wehmen... Yenṭeq yiwen degsen yennayas : Taqsiṭagiinek ihi ulac acu yellan degs... Nekkini ssneɣ tin yugaren tagi... Widak nniḍen nnanas : Amek akkagi ?!... Tella tin yugaren tagi ?!... Iih !... Ih !... Tella tin yugaren tagi... Ur teẓrim ara kenwi asmi akken i lliɣ di Fransa... Ihi... Xedmeɣ deg yiwet lluzin akkenni... Dinna i xeddmen timermiḍinagi dɣa... Yiwen ubrid... Nexdemd yiwet tasilt akkenni... Annect n leqher... Tettalasem... di mitin yidneɣ d ixeddamen... Nekka fellas sin
Ddeqsnneɣ
42
wagguren, d wamek i ttnfuk... Dɣa widaknni nniḍen wehmen... Umnen, ur uminen... Yuɣal yenṭeqd bu tekrembetnni yennayas : Aha berka, ah ! Acu tesxerwiḍeḍ dagi fellaɣ !... Qaḥqa tella tasilt am tag ii dteqqareḍ ?!... Dɣa winna yennayas : Ih... Tella, ih ! Axaṭer, neɣ mulac... Anda ara dnesseww takrembetnniinek ihi, mulac ?!...
Kkes aserwal
Yiwet tikkelt... Ddiɣ akked kra n werbaɛ akkenni n taddart nneɣ... Nruḥ ad dnzur Ccix Muḥend. Ihi... Adekker... Ibenduyar... Tiɣratin... Nleḥḥu netthellil abrid abrid. Newweḍ ɣer nnig yiwet taddart akkenni... Nufa agni... Dɣa neḥbes. Newwid dinna tazwayt. Netta... At taddartnni dinna, d izehwaniyen. Dɣa... Ur nettaki ara kan... Armi nwala yiwen akkenni yedrebzd ɣer tlemmast n tqaɛet, yebda ccḍeḥ. Yerna... Yemma, ay akkenni d ccḍeḥ !... D asaflaw. Dɣa... Zziyarnni akk zzinasd. Ciṭuḥ akkagi... Nesla i yiwet tmeṭṭut akkenni taqqaras : Kkes aserwal !... Kkes aserwal !... Dɣa winna... Yewwet akkagi ɣer tɣeggaḍtnniines. Dɣa nekni... Nerwel akk, Yal yiwen anda yerra. Mi tɛedda ddqiqa nni... Nfaq imirnni... ZIɣen win akken iceṭṭḥen...Yella ineɣɣec. Ihi... Yelsa sin iserwula yiwen ɣef wayeḍ... Mi ɣdyesla... Iruḥd kan akkenni s sin iserwulanniines. Tin akkenni i d ineṭqen ɣers... Ziɣen d tameṭṭutis. Teqqaras kan ad yekkes aserwalnni yelsa s ufella.
Ay, a mmi, ad kččeɣ ! ...
Yiwen umɣar akkenni... Assnni... Yuɣald si lexla deg uzal. Azalnni n wassnniireqq am zzit... Amɣarnni ihi... Yewweḍd ɣer kra n tsawent akkenni, dɣa teffeɣd ɣurs teryel tennayas :
Ddeqsnneɣ
43
Ay, a mmi, ad kččeɣ !... Dɣa amɣarnni yezzi ɣurs yennayas : Ay, a yelli, ula d nekk ad kemččeɣ !... Dɣa... Teryelnni... Terwel.
Ma iḍherd seksu neɣ mazal ?...
YIwen akkenni... Yusad d inebgi ɣur Madal, dinna di Lǧemɛa. Netta... At Lǧemɛaagi sɛan taxsayt... Yak am akken i qqaren :
Lesfenǧ ar Aɛrus ; Taxsayt ar Lǧemɛa ; Taɣeddiwt ar Wegni n Waɛfir.
Lawan imensi ihi... Sersenasd akkagi tareḥlit i winna. Fkan asd degs ciṭuḥ n seksu... Rnanasd s ufella... Nnader n leqlum akk d texsayt. Dɣa winna... Yeddemd taɣenjawt... Yenna besmellah... Yewwet akkagi... Yufa d leqlum. Yewwet akkagi... Yufa d taxsayt. Yeɛreḍ akk anda ara yaf Rebbi n uksumnni... Ulac. Dɣa yekker... Yenna hha... Iruḥ ɣer yiwet tiɣilt akkenni, qqarenas Fiwan... Dɣa yebda la dyessawal ssyinna, la dyeqqar :
Ay At Madal Ma iḍherd seksu neɣ mazal ?!...
Ṣṣer leɛyub ay akal !...
Yiwen uqcic akkenni d amecṭuḥ... Assnni yeqqim akkagi gar temɣarin. Nutenti... Sseḥmuyent iṭij, ttqessirent. Dɣa... Tenṭeqd yiwet degsen... Tennayas : Nekkini... Ḥemmleɣ lqahwaagi d ayen kan. Qbel ad yedden ccix, yuɣ lḥal swiɣ taṣeffayt n lqahwa. Mi ẓẓulleɣ... Ad rnuɣ taṣeffayt nniḍen. Mi kkreɣ ad ruḥeɣ ɣer lexla... Ad rnuɣ taṣeffayt nniḍen... Timɣarinnni nniḍen ssusment kan. Dɣa... Yenṭeqd uqcicnni yennayas :
Ddeqsnneɣ
44
Amek akkagi n Nna Xelli ?!... Tlata tṣeffayin n lqahwa i tsesseḍ qbel ad yali wass yak ?!... Ma yella akkagi... Ṣṣer leɛyub ay akal !...
Lxir yella
YIwen umɣar akkenni... Terbad teslitis, ur tesɛi ara ayefki. Dɣa netta... Yennayas : Ulac aɣilif... Ad daɣeɣ taɣaḍt... Dɣa iruḥ ɣer ssuq... Yuɣd kra akken n taɣaḍt... Tezzuɣur tamaẓẓagtis di lqaɛa. Mi dyewweḍ s axxam... Yufad llufan nni yeḥdaqer... Dɣa... Akken kan yeqqen taɣaḍtnni deg waddaynin... Yennayas i teslitis : Aha ! Aha ! Awi taḥellabt !... Ruḥ ad sdteẓẓgeḍ ciṭuḥ uyefki i uqcic !... Dɣa tinna... Truḥ ad dteẓẓeg. Yuɣal... Teɛreḍ, teɛreḍ... ulac acu ara dteẓẓeg. Dɣa amɣarnni yennayas : Aha !... Awid ayefki ad yeṭṭeḍ uqcic !... Ihi, a sidi... Lxir yella... Maɛna ula ansi i dyeffeɣ !... Dɣa amɣarnni... Imuqel mliḥ...Yufa imirnni... Ziɣen d aqelwac i dyuɣ !...
Lmaɛna n wawal
Yiwen akkenni d aderɣal... Yekkat tagiṭart deg umiṭru... Ad yessers tacabcaqtis akk d kra n telwiḥt akkenni zdats, ad yekkat... Tacabcaqtnni meḥttub... I lwaɛdanni... Ma yella win i sdyefkan lweɛda. Ma yella d talwiḥtnni... Yurad fellas : Je suis aveugle... Pour manger... Assnni... Yewwet, yewwet... Ulac. Ulac win i sdyefkan ulamma d duru... Dɣa teqluqel nneyyas. Atan iɛeddad yiwen umɣar akkenni... Dɣa yemmuqel akkagi talwiḥtnni... Dɣa yekna ɣers... Yeddemitt id yesfeḍitt. Yura s ufellas ayen nniḍen, dɣa yerratt imirnni s amkanis... Iruḥ. Dɣa aderɣalnni... Yesla imirnni i
Ddeqsnneɣ
45
yiṣurdiyen ; čen, čen, čen... Win i diɛeddan ad asiḍegger tapyist ɣer tcabcaqtnniines. YUɣal... Maḍi yiwet temɣart akkenni... Tekmesasd lkaɣeḍ n xemsa alaf. Aderɣalnni yeṭṭefas afusis yennayas : Ma yehdakem Rebbi... Meliyid d acu i dyuran ɣef telwiḥt nni... S ufella n telwiḥtagi ihi... Atan wayen yuran : C‘est demain le printemps... Et je ne le verrai pas...
Amaqraman
Yiwen wass...Yiwen akkenni... Yebɣa ad yawi tameṭṭutis ɣer temdint. Yuɣal... Tinna... Mazal ur teffiɣ ara si taddart, twala akkagi amagraman... Dɣa tenṭeq ɣur urgazis, tennayas : Iḥeqqa dɣa ay argaz... D wagi umi qqaren akkenni amaqraman, yak ?... Aaw !... Mazal ur neffiɣ ara si taddart... Teɛreqamteqbaylit agi !... Yyan yyan a yelli ad kemrreɣ s axxam... Neɣ mulac ad amteɛreq ula d tikli !... Dɣa... Yerra tameṭṭutnniines s axxam.
Asebsinni n umɣarnni
Yiwet tmeṭṭut akkenni... Teṭṭef tamacint, nettat mmis deg yirebbis. Ihi atan yiwen umɣar akkenni... Yeqqimd zdats. Amɣarnni yettkeyyif asebsi. Dɣa yessfuḥ akk ddunit. Tameṭṭutnni ur syeɛǧib ara lḥal. Ihi...Tamacint tɣelleɛ... Amɣarnni yeṭṭes. Dɣa tameṭṭutnni temmeɣ ɣef usebsinni ines... Tḍeggerit si ṭṭaq... Dɣa teṭṭes ula d nettat. Mi dtuki imirnni... Tufad mmis ulacit... Yeffeɣitt leɛqel... Tenṭeq ɣer umɣarnni tennayas : Ay amɣar... Ur twalaḍ ara mminniinu anda yella ?!... Mmimnni ?... Mmimnni ihi... Iruḥ ad iyidyawi asebsi nniinu...
Ddeqsnneɣ
46
Susem, baɛdkem !...
Yiwet temɣart akkenni... Di lgirranni... Llan deg uxxamis yimjuhad smeḥsisen i rradyu. Atnaya ruḥend lɛesker... Dɣa imjuhadnni rewlen. Dɣa tamɣrtnni teddem rradyunni... Tgeritt daxel n tekwat. Dɣa tebda tetsettif fellas iceṭṭiḍen... Teqqaras : Susem, baɛdkem, susem !... Susem atan wwḍend lɛesker !... Susem ad kemyehdu Rebbi !... Susem !...
Actal di lemleḥ
Yiwet temɣart akkenni... Tebɣa ad stezweǧ i mmis. Tmuqel akk di taddart... Twala yiwet teqcict akkenni teɛǧebas... Tamɣartnni, ur tḥemmel ara ad yeffer sseris. Ihi... Amek ara stexdem i teqcictnni akken ad steɛǧeb... Yiwen wass... Teṭṭefitt weḥds, tennayas : Annaɣ a yelli... Lemmer ad teẓreḍ tin yeḍran yidi !... Ad am iniɣ lbaḍna lamaɛna hha !... Ɣurem i wumi teqqareḍ !... Dɣa taqcictnni... Teqqullas akk... Tennayas : Ur ttagad... Nekkini ihi... Aḥeq win d win... Ma nniɣ ula i yiwen !... Ihi a yelli... Yekkeriyi uctal di lemleḥ !... Lamaɛna... Hha... Ɣurem ad iyitkecfeḍ... Nniɣam ur ttagad... Dɣa taqcictnni truḥ...Ma d tamɣartnni... Tefka tameẓẓuɣt. Dɣa... Tufa taddart akk ɣef yiwen yimi. Tufa taddart akk... Rwan taḍsa ɣef teqcictnni... Qqarenas : Annaɣ a tinnat... Ɛni yettnekkar uctal di lemleḥ ?!... Dɣa tamɣartnni... Tennayas : Ruḥ, a yelli... Ihi imi akkagi... Yefkayam nnbi laman !...
Ddeqsnneɣ
47
Winna yeččan aqerwi n tazart
Yiwen akkenni... Iṛuḥ ɣer ssuq... Yuɣd aqerwi n tazart... Yerra tazartnni ɣer tculliḍt... Yerra taculliḍtnni ɣef tayetis... Yerra d qbala s axxam. Mi ileḥḥu... Yeqḍeɛ yiwen umɣar akkenni ula d nett ileḥḥu s axxamis. Netta akked umɣarnni seg yiwet taddart. Amɣarnni... Netta yerkeb ɣef uɣyul... Yuɣal yenṭeq ɣer winna , yennayas : Awid akkagi taculliḍtnniinek ad akttinɛebbiɣ... Dɣa winna... Yefkayasd taculliḍtnniines. Amɣarnni yerra tt s acwari... Dɣa kemmlen abridnsen... Leḥḥun ttqessiren armi wwḍen anda akken ara mfaraqen... Dɣa... Amɣarnni yennayas : Arǧu ihi tura ad nrseɣ... I wakken ad aknfkeɣ taculliḍtik. Dɣa winna yennayas : Aawwah !... Fiḥel ma terseḍd... Iniɣmannni, ččiɣten. Dɣa yewwet s acwarinni Yekkesd taculliḍtnni d tilemt... Yexleɛ... Yuɣal yennayas : Cwi kan llan iniɣmanagi...Wanag yili yiteččiḍ nekkini... Netta ziɣen winna... Ileḥḥu ineqqeb ɣer tculliḍtnniines... Armi ifuk aqerwinniines n tazart.
Xmaaač !...
Tagi... D taqubaɛt i yebnan lɛecciss ufella n teslent... Ihi akken kan i bdan ttimɣuren warrawis... Atan yeɛnattid wuccen... Yeqqimas seddaw teslentnni... Yennayas : Efkiyid yiwen neɣ ad naliɣ !... Taqubaɛtnni tugad... Dɣa tefkayas yiwen seg warrawis. Azekkanni... Uccennni yuɣald daɣen yennayas : Efkiyid yiwen neɣ ad naliɣ !... Taqubaɛtnni tugad daɣen... Dɣa tefkayas daɣen yiwen seg warrawis. Ass wis tlata... taqubaɛtnni teqqim la tettru. Atan iɛeddad ibellireǧ... Yufattid akkenni... Dɣa... Yennayas : Acu i kemyuɣen akkagi a taqubaɛt ?... Dɣa... Tinna teḥkayasd imirnni... Yuɣal yennayas ibellireǧ :
Ddeqsnneɣ
48
A tabuhalt... Yak uccen ur yezmir ara ad dyali s ufella n teslent... Ass nniḍen ihi...Mi mdyenna... Efkiyid yiwen neɣ ad naliɣ... Kemmini iniyas... Alid ma tebɣiḍ ad dtaliḍ. ... Maɛna Ɣurem... Ma yennayamd anwa i mdyennan iniyid akkagi... Ɣurem ad astiniḍ ... D ibellireǧ i yidyenna. Dɣa... Taqubaɛtnni teggullas akk... Tennayas : Aha kan tura... Deg wayagi... Ɣas kkes aɣbel. Yuɣal ihi ibellireǧnni iruḥ... Atan wuccennni yuɣald daɣen ɣur tqubaɛtnni... Dɣa yennayas : Efkiyid yiwen neɣ ad naliɣ !... Alid ma tebɣiḍ ad dtaliḍ !... Dɣa uccen yeɛreḍ... Yeɛreḍ ad yali... Ulac. Yuɣal yennayas : Anwa i mdyennan ad iyidtiniḍ akkagi ?... Xmaaač !... Ma ad kecfeɣ sidi bellireǧ i yiyennan !...
Lbunyaagi
Yella yiwen akkenni... Ziknni... Yettmetra di ssuq... Ihi mi s yefka welbaɛḍ kra n lweɛda akkagi... Dɣa ... Netta ad asyini : A wagi i yidyefkan lweɛdaagi... Ad yeg Rebbi ad qwunt lbunyatik !...
Argaznneɣ di Fransa
Ilindi... Nuɣald si lexla nekk akked temɣartnni... Dɣa nemmuger yiwet tmeṭṭut akkenni... Tennayaɣd : Lɛeslama... Ad ig Rebbi tselmeḍ... Dɣa tenṭeq ɣer temɣartnni tennayas : Ansi i dtekkam akkagi ?... A yexti... ssyagi kan si tebḥirt... Neẓẓ lebṣel akked lbaṭaṭa... I kemmini, iḥeqqa... Teẓẓiḍ lebṣel neɣ mazal ?...
Ddeqsnneɣ
49
Amek akkagi ad ẓẓuɣ lebṣel nekkini ?!... D ayagi i yid yeqqimen !... Argaznneɣ di Fransa... Yettaɣ nnefṣ umelyun i waggur... Ad ẓẓuɣ lebṣel nekkini !...
Yemlal Ɛli d Ɛli
Yiwen wass... Yiwenn akkenni d abudali qqarenas Ɛli... Iruḥ ɣur yiwen akkenni nniḍen, ula d netta daɣen d abudali, qqarenas Ɛli. Lawan imensi imirnni... Rran tasilt... Ččuren tasiltnni d aman... Yuɣal mi drekmen wamannni... Rnanas tikemmict n umren... Dɣa rwintt akkagi ciṭuḥ... Sersend ad ččen taḥrirt. Ihi ččan acu ččan... Ruḥen ad ṭṭsen. Tekker lgirra deg yiɛebbaḍnsen... Dɣa nsan deg umalu. Azekkanni... imir nni... Win i tenyesteqsan ad asinin :
Yemlal Ɛli d Ɛli... Ččan aḥrir wer yewwi
Yyad ɣer lǧibiw
Yiwen wass di lgirranni... Yiwen akkenni d amusebbel... Qeddmentid lɛesker. Dɣa yuzzel akka... Yuzzel akka... Yeɛweq anida ara yerr... Yeffeɣit leɛqel. Yuɣal yemmuger yiwen umɣar akkenni... Yennayas : Ay a xali Ɛmer... Anda ara yiterreḍ ?... Dɣa amɣarnni... Yesḥallef akkagi... Yennayas : Iih ! Ruḥ rwel ssyagi... Winna yeggumma ad syettixxer... Yettkemmil kan akkenni : Ay a xali Ɛmer... Anda ara yiterreḍ ?... Ay a xali Ɛmer... Anda ara yiterreḍ ?... Dɣa amɣarnni yerfa... Yennayas : Acu ara kxedmeɣ tura nekkini ?!... Yyad ɣer lǧibiw !...
Ddeqsnneɣ
50
Am win ixeddmen ɣur xaltis
Yiwen akkenni... Yesɛa kra n tkerwiṭ akkenni di tmurt... Dɣa ixeddem yiss aṭaksi seddaw ufus... Assnni ihi... Iruḥd si Lǧemɛa yulid ɣer taddart...Yewwid rebɛa medden... Tlata yirgazen akked yiwet tmeṭṭut akkenni, tettiliyas ciṭuḥ. Yuɣal ihi... Widaknni fkanas meyya meyya duru... Dɣa rsen. Ma d tameṭṭutnni tennayas : Ad yeḥrez Rebii arrawik !... Dɣa ters ula d nettat. Winna... NNiqal yessusem kan... Yuɣal yennayas : A xalti ! A xalti !... Awid akkagi tura meyya duruinem... Am kemm am wiyaḍagi nniḍen !... Ssyinna, imirnni... Arrawiw... Ma yebɣa Rebbi ad tenyeḥrez...Yeẓra anda llan.
Ddaɛwa n lwaldin
Tagi... Asmi akkenni tehhreɣ akamyu... Ihi... Ttruḥuɣ ɣur yiwen ucanṭi akkenni... Ttwaliɣ dinna yiwen akkenni... Qqarenas Saɛid... Dɣa nemyejbadd tamusni. Assnni... Neqqim nettqessir, dɣa yennak : Twalaḍ tura a Ǧaɛfer... Ddaɛwa n lwaldinagi... Iih...Acu n ddaɛwa n lwaldinagi ?... Ddaɛwa n lwaldinagi... Aqli nniɣak... Tetteffeɣ tikwal... Amek ?... Iih !... Axaṭer tura nekkini... Asmi kkreɣ ad druḥeɣ ɣer dagi ɣer Fransa... Tedɛayi yemma tennak : Ruḥ a mmi !... Ad yeg Rebbi ddunitik... Ɣer zdat d tazegzawt !... Ɣer deffir d tazegzawt !... Dɣa netta imirnni... yesskeniyid taberwiṭnni sswayes ixeddem akkenni... D tazegzawt... Yuɣal yennayid : Iih ! Wali tura taberwiṭagi, attah... Mi ttidččureɣ... Dɣa ad ttnehreɣ zdati d tazegzawt... Mi ttferɣeɣ... Dɣa ad ttid zzuɣreɣ deffiri d tazegzawt. Hatan ihi tura wayen akkenni i yidtenna yemma... Wwḍeɣ ɣurs.
Ddeqsnneɣ
51
Lemmer am wasmi tentxeddmeɣ
Yiwen akkenni d amaker... Yesɛa sin warrawis... Asmi yewweḍ d amɣar... Iruḥ ɣer lḥiǧ. Dɣa seg yimirnni... Yettaxxer i tukerḍa... Yuɣal yetẓalla. Ma d sin warrawnni ines... Ṭṭfen kan akkenni di ṣṣenɛanni n babatsen. Assnni ihi... Amɣarnni yeqqim akkagi nnig lkanun... Dɣa kecmend warrawis... Yeslayasen la heddren. Widaknni ziɣen... Tɛaweqiten yiwet tegmert akkenni, tesɛa ajḥiḥ... Ruḥen ad tt idakren... Teggumma ad dteddu. Dɣa amɣarnni... Yeṭṭefd ttesbiḥ deg ufusis... Yebda la yesdemdum weḥdd, weḥds... Yeqqaras : Lemmer am wasmi tentxeddmeɣ... D mmis kan ara d ddmeɣ. Lemmer am wasmi tentxeddmeɣ... D mmis kan ara dddmeɣ... Dɣa widaknni fehmen... Dɣa kkren din din uɣalen ɣur tegmertnni... Ddmend ajḥiḥnniines. Dɣa tagmertnni meskint... Teḍferitenid am tixsi.
Ccixnni ameɛzuz
Yiwen akkenni... D netta i d ccix n taddart. Yesɛa ṭumubil... Ihi akka akka, ixeddem yiss aṭaksi s tuffra ula d neta... Akkenni am widaknni nniḍen. Assnni ihi... Yuli ɣer tqubbet akken ad dyedden ṭṭhur... Akken kan yenna : Llaaah wakbar !... Dɣa yesla i tlawin ffɣentd ɣer uzniq n taddart ttɛeggiḍent : Attan leflantegga ad dtarew... Ɣiwlet ! Ɣiwlet ! Awitasd aṭaksi... Awitasd win ara ttyawin ɣer sbiṭar... Dɣa ccixnni...Din din yeqqrem tuddnanniines. Iṣubbd ɣur tulawinnni yennayasent : Dayen... Dayen... Aqli da... Ad ttawiɣ nekkini...
Ddeqsnneɣ
52
Mačči d nnumru ideg nxeṣṣeɣ
Yiwen uqcic akkenni... Yettnadi lxedma. Netta yesɛa xalis di Lezzayer. Yuɣal ihi... Iweṣṣa xalisnni yennayas : Ɣurek ihi a xali... Ma ad iyidtafeḍ kra dinna di Lezzayer... Iih... Ad waliɣ... Assnni... Aqcicnni iceyyeɛd ɣurs xalisnni yennayas : Ɣurek ihi... Asd ass n ssebtagi zdatneɣ... Aqli ttraǧuɣk di Plast Lɛud... Assnni n ssebt...Aqcicnni yeṭṭef lkar... Netta leɛmer yeffiɣ si taddart. Mi yewweḍ imirnni ɣer Plast Lɛud... Imuqel, imuqel akk anda ara iwali xalis... Ulac. Yuɣal idewwer, idewwer... Dɣa... Atan iruḥd ɣurs ubulis, yennayas : Wac, si Muḥemmed ?!... Acu akka teddawareḍ dagi ?!... A wlidi... Mačči d nnumru ideg nxeṣṣer...D Plast Lɛud i yi iɛerqen !...
Iruḥ uqejjiris par avyu
Yiwen wass...Neqqim akkagi s kra n warrac akk akkenni di tejmaɛt. Assnni yewwet udfel... Yerna ugris... S tmara i leḥḥun medden... Ihi ciṭuḥ akkagi...Attaya yiwet teqcict akkenni... Tewwid acmux ɣef uɛruris, tuɣald sit ala. Akken kan i d tewweḍ ɣer dinna ɣer tejmaɛt... Dɣa teḥnucceḍ... Truḥ s nettat s uxmuxnniines... Dɣa nekni... Nerredwi, yal yiwen sani yerwel. Tamedditnni... Nemlal nekk akked yiwet temɣart akkenni... Akken kan i yidtwala, tessaweliyid, tennayid : A Ǧaɛfer ! A Ǧaɛfer !... Aci ?... Iḥeqqa... Teẓriḍ neɣ ala ?... Acu yeḍran ṣṣbeḥagi di tejmaɛt ? Eehee !... Ur ẓriɣ ara... Acu yeḍran ɛni ?... Tamɣartnni tekkeɛkeɛ d taḍsa, tennak : Tasaɛdit n Ɣli !... Iih !... Iruḥ uqejjiris par avyu !...
Ddeqsnneɣ
53
Uɛeṣman akked Učemmun
Yiwen umɣar akkenni... Yesɛa sin iḍewlan akkenni, uɣen yessi s. Yiwen isemis Uɛeṣman wayeḍ Učemmum. Yuɣal... Amɣar nni ggumman ad sttixren iḍewlanis seg uxxamis. Mi yeffeɣ yiwen... Dɣa ad yekcem wayeḍ. Amɣarnni (Yewwet akk amek ara senyessefhem... Ulac... Widaknni ggumman ad fehmen). Yeɛya degsen. Assnni ihi... Ṣṣbeḥ zik... Yeldi tawwurt akken ad yeffeɣ... Dɣa yufatenid zdats... Dɣa yeṭṭerḍeq, yenna yasen : Abbuh ay at laɛraḍ !... Uɛeṣman akked Učemmum... Neɣ kan, terreḍd i yiriw !...
Mceččawen warrac
Sin warrac akkenni d imecṭuḥen... Mceččawen deg ubrid n taddart. Dɣa ffɣentd tyemmatinnsen... Mceččawent ula d nitenti. Nniqal s uqemmuc kan... Tin tettqejjim, tin treggem... Yuɣal ssekrent abuniyyiwnni n ṣṣbeḥ. Ur tentfrin ara medden armi mzegzament akk. Yeqqim imirnni ucebbub di lqaɛa... Qqimen idammen... D axeṣṣar. Yuɣal dayen... Tin tewwi mmis, tin tewwi mmis... Uɣalent s ixxamennsent. Ciṭuḥ akkagi... Atnan daɣen warracnni mlalen deg ubrid n taddart. Yiwen degsen yenṭeq ɣer wayeḍ yennayas : Yyad ad nurar !... Anida ?... Anda akken nnuɣent yemmak akked yemma !...
Ɣas ulac
Tagi... D taqcict tamecṭuḥt i ineṭqen ɣer yemmas tennayas : A yemma... Efkiyid aɣrum... Tura ulac aɣrum. Tura... Ad amdsseḥmuɣ seksu... Tameddit... Ma yehwayam... Ad amdggeɣ aɣrum. Aaa yemma tameɛzuzt !... Efkiyid aɣrum... Ɣas ulac.
Ddeqsnneɣ
54
Winna ur nesɛi lxecxac
Yiwen akkenni... Yufa arrac zzinas i yiwen uɣyul akkenni yewɛer. Ttaɛraḍen ad rekben ɣef uɣyulnni... Ur zmiren ara. Dɣa winna yenṭeq ɣersen yennayasen : Iieiih !...Aɣyul... Ur tezmirem ara ad ttrekbem, yak !... Mi iruḥ urgaznni ad yerkeb... Aɣyulnni... Yezzenqer... Dɣa argaznni yebbenṭaḥd ɣer lqaɛa. Wissen acu n teblaḍt i tid iḥuzan s aqerruyis... Dɣa yeɣli yeṣreɛ. Atan ilḥeqd ṭṭbib... Iǧewwez akk ɣef winna iṣrɛen... Yennayas : Iih ! Tura... Akkagi s ufella ur tyuɣ wara. Maɛna... Ilaq ad t nawi ɣer sbiṭar ad nwali lxecxacis... Ma mačči dinna i tent yuɣ... Winna akken iṣerɛen... Yekkerd... Yennayas : Ihi ! Lemmer am lxecxac... Ɣas ur ttruẓu ara aqerruyik... Axaṭer... Lemmer i sɛiɣ lxecxac... Tili amek ara ɛerḍeɣ ad rekbeɣ aqyul... I wumi ur zmiren ara warrac ?!...
Ṭerṭlu
ZIknni... Ṭṭelba ttemtaren udi. Ad leḥḥun ɣef tudrin... Imir nni... Kra n win yesɛan tafunast... Ad sbedden ɣef tewwurt. Assnni... Ruḥen ɣur yiwen uxxam akkenni... Dɣa lall n uxxamnni teffeɣd ɣursen, tennayasen : Ihi a tarwa... Mazal ur nessend ara... Uɣaletd ass nniḍen. Dɣa yenṭeqd yiwen degsen yennayas : Ṭerṭilu !... Ḥetta yessendu, yerru !...
Winna yetzuxxun akkenni
Sin warrac akkenni... Tturaren deg ubrid n taddart. Yiwen deg sen yenṭeq ɣer wayeḍ yennayas : Nekkini... Asmi ara yimɣureɣ... Arǧu kan ad twaliḍ... Ad d ffɣeɣ d aṣeggadnni ameqqran !... Imirnni... Anda wwḍent walleniw... Ad awḍen iḍarreniw !...
Ddeqsnneɣ
55
Iieih !... A lxirik... Iih !... Ad kecmeɣ tiẓgi s uḍar... Imirnni... Ma yella mlaleɣd akked yizem... Nekkini ur tkkateɣa ara s lbarud... Ad zzfeɣ fellas... Netta ad irewwel... Nekkini ad tttabaɛeɣ... Alamma ṭṭfeɣd Rebbiines s ufus... Iih akkagi... Axaṭer... Keččini tcettleḍ, txebbleḍ. Yak at uxxamnwen... Si zik... Zgaren, zgarend... Anda ara terduḍ keččini ?!... Wamma nekkini... Lxuf d amnar... Asmi ara yimɣureɣ... Ad lemdeɣ ad ssewwayeɣ tiɣrifin, d ayagi i yellan... Ihi... Atan iruḥd warẓaẓ s arracnni... Dɣa... Yebda itezzi yasen. Iband kullec imirnni... Dɣa winna yetzuxxun akkenni... Yerwel. Ma d winna nniḍen, yeṭṭefd tacacitis... Iqeddem yiss arẓaẓnni.
S tuɣmasnwen
Yiwen akkenni... D amɛellem di tmurt... Yesɛa tiḥuna... Ikumya d ixeddamen. Assnni... Yewweḍd ukamyu n ssiman. Dɣa amɛellemnni... Yenṭeq ɣer sin ixeddamen yennayasen : Sersetd ssimannni akken ad yuɣal ukamyu... Dɣa widaknni sersend ssimannni. Akken i fuken ccɣelnni... Yewwḍd lawan n imekli. Dɣa amɛellemnni iruḥ yuɣd taxbizt n uɣrum, yefkatt i yixeddamennni yennayasen : Ruḥet ad tfetrem. Widaknni... Imirnni... Ṭṭfen taxbiztnni... Bedden ttraǧun. Ttraǧun, ttraǧun... Yuɣal yenṭeq yiwen degsen ɣer umɛellem nninsen yennayas : Eee !... A Dda Muḥ !... Acu ?!... Sswayes ara nečč aɣrumagi ?!... Sswayes ara teččem aɣrumagi ?... Iih !... Stuɣmasnwen a tarwa !...
Ddeqsnneɣ
56
A Ɛmara !...
Tella yiwet tmeṭṭut akkenni... Ziknni... D taǧǧalt. Tesɛa yiwen mmis. Ḥala winna i tesɛa akked Rebbi. Ihi mmisnni ɛziz fell as d ayen kan... Dɣa akken kan ara twali yezzewrareɣ yiṭij... Yeɛni mazal lḥal... Ula d tiyuzaḍ, mazal ur nnejmaɛent ara... Dɣa netta imirnni... Ad dteffeɣ s azniq n taddart... Dɣa ad s tessiwel i mmis : A Ɛmara !... Yya ad nečč imensi, ad neṭṭes !... Dɣa mmis... Mmisnni ad dyekcem imirnni s axxam...
Acu i sdtessukseḍ i babak ?!...
Yiwen umɣar akkenni... Ziknni... Yuɣald mmis si Fransa. Mmisnni hih... Yusad ɣurs akken ad isellem fellas. Mmis nni asmi i iruḥ... Iruḥ s cclaɣem... Asmi i dyuɣal... YUɣald bla cclaɣem. Dɣa amɣarnni akken kan i tiwal... Yennayas : Aẓ akin fell... Ur dttqerrib ara ɣuri !... Dɣa mmisnni yennayas : Aaeah ?!... Dɣa amɣarnni (Netta ziɣen yerra lḥif ɣef yimanis) Dɣa Yebda yettru imirnni... Yeqqaras : Annaɣ a mmi !... Acu i kxedmeɣ ?!... Acu i sdtessukseḍ i babak ... Armi tuɣaleḍ am yemmak ?!...
Uɣal a laẓ s axxamik !...
Yiwen akkenni d afellaḥ... Yekkerd ṣṣbeḥ... Dɣa yebrad i lmalis i wakken ad iruḥ ɣer lexla. Ihi... Yebrad i tfunast yennayas : Ffeɣ a rrbeḥ !... Yebrad i uzger yennayas : Ffeɣ a rrbeḥ !...
Ddeqsnneɣ
57
Dɣa iruḥ... Ileḥḥu... Yuɣal yesla i mmis amecṭuḥ la tid yettabaɛ si deffir. Dɣa yezzi ɣurs yennayas : Uɣal, a laẓ, s axxam !...
Aɛrus bu ubernus
aɛrus bu ubernus, Kker ad dtagmeḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !
Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad dtḥucceḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !
Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad dtzedmeḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !
Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad tekseḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !
Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad tzewǧeḍ. Zmireɣ ! Zmireɣ !
Yeɛlem igad yettwalin !...
Deg yiwen uxxam akkenni... Llan sebɛa iɛeggalen... YIwen degsen d aderɣal. Assen ihi... D yennayer neɣ wissen amek... Dɣa at uxxamnni ... Zlan sin iyuzaḍ. Mi dsersen ad ččen imensi... Fkan yiwen uyaziḍ u uderɣalnni weḥds. Ma d ayaziḍnni wis sin... Frqent di seta yidsen. Aderɣalnni... Imir nni... Yeṭṭef akkagi ayaziḍnniines... Dɣa... Yennayas :
Ddeqsnneɣ
58
Iḍa... D iḍ ! ... Kul aɛeggal s uyaziḍ... Yeɛlem igad yettwalin !...
Ssuq n tura
Yiwen ubrid... Sewwqeɣ ɣer Tizi Wezzu. Uqbel akkenni... Qqimeɣ... Aṭas i qqimeɣ ur sewwqeɣ ara di tmurt. Ihi leḥḥuɣ akkagi dinna di ssuq... Yuɣal walaɣ imsewwqen mlalen akkagi d aremmuɛ deg yiwen umkan akkenni... Rriɣ ɣer dinna ula d nekkini ad waliɣ d acu yellan... Dɣa ufiɣ imsewwqennni zzin as i yiwen akkenni dinna. Netta winna... Yettɛeggiḍ dinna... Yettgalla... Yaqqaras : Yeḥrem uxxamiw ! A ma ur yerni ara nnig rebɛa meyyat alef ! Ar yiwen ur syerẓi iɣes !... Dɣa nekkini wehmeɣ d acu yeznuzuy. Bdiɣ ttaẓeɣ ɣer zdat akken ad waliɣ. Deggreɣ akka... Deggreɣ akka... Armi wwḍeɣ ɣer zdatnni... Dɣa ufiɣ... Ziɣen d aqelwac.
Tezwar tufḍiḥt
Yiwen umɣar akkenni ziknni... Iferreq aksum i at uxxam (Axaṭer ziknni mi ara yili uksum, d amɣar i tiferrqen ɣef at uxxam). Ihi atan ilḥeqd ɣur teslitis. Akken kan i temmaẓẓeḍ i wakken ad dteṭṭef amurnniines... Dɣa iḥeccemittid Rebbi... Teṭṭeẓṭeẓd. Dɣa at uxxamnni ssusmen... Tislitnni imirnni tekker... Tennayasen :
Yefkayi sidi tacriḥt... Mmaẓẓdeɣ... Tezwar tufḍiḥt... Anda ara kemgreɣ a tarwiḥt ?!...
Dɣa tuli ɣer tkanna... Tɛelleq imanis dinna.
Ddeqsnneɣ
59
ATan lḥaferim !...
YIwet tmeṭṭut akkenni... Yewwitt urgazis ɣer Fransa. Asmi d tuɣal ɣer tmurt imirnni... Ur tttewwi ara lqaɛa. Assnni ihi deg ubrid n tala... Thedder i tlawin teqqarasent : Ay a yessi !... Ad yili Rebbi yidkent... Amek i tleḥḥumt deg yiberdan am wigi ?!... Nekkini ihi... Ur zmireɣ ara i yiberdan am wigi !... Dɣa tulawinnni... Ssusment kan... Attan tenṭeqd yiwet akkenni degsent tennayas : A Nna Xellu !... Yyad tura ɣer dagi ad twaliḍ... Di leɛnaya n Rebbi... Muqel !... Atan lḥaferim !... Mazal ur yekkis ara ssyagi !... Yak d kemmini i yeddzen akk abridagi !... Neɣ ɛni tettupd !... Ad dyenṭeq umkanagi... Atah !...
Wissen tislitnniinu
Tagi... D yiwet tmeṭṭut i yufan snat temɣarin akkenni, d tinebgawin n Rebbi, ur ufint ara anda ara ṭṭsent... Dɣa tewwi tent ad nsent deg uxxamis... Deg yiḍnni... Timɣarin nniheddrent garasent. Dɣa tameṭṭutnni... Tesla i yiwet deg sent tenṭeq ɣer tayeḍ tennayas : Iḥeqqa dɣa a tinnat... Wissen tislitnniinu ma tesseda tuggi ? Yerna wissen daɣen ma teẓẓegd tafunastnni tamecṭuḥt s lemḥdra ? Axaṭer... Tinna d tameḍlumat... Ilaq ad ttidteẓẓeg s lemḥdra... Dɣa tameṭṭutnni tewhem... Amek yeɛni... Tamɣartnni d tinebgiwt n Rebbi... Maɛna tesɛa akk ayen akkenni dteqqar akkenni !...
Ṭṭfeɣ taqecwalt
Assnni... Tella tmecreḍt di taddart. At taddart mlalend akk ɣer tzemmurt umalu. Axaṭer... Dinna i zlan. Ciṭuḥ akkagi...
Ddeqsnneɣ
60
Atan yekker imenɣi gar sin iderma akkenni. Dɣa... Aɛewzan... Lemwas... Tiqubac... Yiwen umɣar akkenni... Atan yuzzeld ɣurs wayawis Yennayas : A Dda Leflani ! A Dda Leflani ! Acu ?!... Atnan watmatenik msekfan nutni d At Leflani !... Azzel !... Ma yella kra ara tḥuddeḍ !... Ulamek !... Ṭṭfeɣ taqecwalt...
Yuɣasd babas
Yiwen umɣar akked yiwet temɣart akkenni... Sɛan yellitsen tessaweḍ i zzwaǧ. Assnni ihi... Truḥd ɣursen yiwet tmeṭṭut txeṭṭeb i mmis. Dɣa tebda tetzuxxu s mmis, teqqaras : Mmi... Yebnayas babas axxam... Yerna yuɣasd babas kullec. Yuɣasd ṭumubil... Yuɣasd ccabrakuci... Yuɣasd akustim... Yuɣasd isebbaḍen... Yuɣasd ssaɛa... Widaknni smeḥsisen kan. Yuɣal amɣarnni... Netta ziɣen yečča timess... Dɣa yeṭṭerḍeqd yennayas : I tura kemmini ! Mmimagi... Mi dteqqareḍ : Yuɣasd babas... Yuɣasd babas... Di leɛnaya n Rebbi ma ur iyid tenniḍ... Acu i dyuɣ netta ?!...
Anda ara dnɛemmer aman ?...
Yiwen wass... Tekker tmess dinna seddaw taddartnneɣ. Netta... Anebdu d anebdu... Aman ulac... Yerna assnni yella waḍu. Dɣa at taddart yeffeɣiten leɛqel... Newwet acu ara nessexsi... Aawwah ! ... Yuɣal abusṣṭawinninneɣ yessawel i lipupyinni n Iɛeẓẓugen... Widaknni ruḥend. Dɣa nekni... Mi nwala akkenni sin ikumya d izeggaɣen mbaɛid... Nefreḥ. Mi d wwḍen... Dɣa atan yenṭeqd ɣurneɣ ccafnninsen Yenna : Anda ara dnɛemmer aman ?!...
Ddeqsnneɣ
61
A sebɛa ssiɛqat !... Yak lemmer nesɛi aman ... Yak tili... Ayɣer ara wennessiwel ?!...
Lukan yessemɣar iɣimi
Yiwen umɣar akkenni... Yezweǧas i mmis. Ihi yewwiyasd yiwet akkenni... Segmi ara dtekker... Nettat d iɣimi. Yuɣal... Amɣarnni... Ad dyini kra... Yesstḥa. Mmisnni yeggumma ad dyenṭeq... Dɣa truḥ kan akkenni. Amɣarnni yečča timess... Mi sɛerqent kan... Ad yebdu ad yettawi, ad yettarra di lḥara : Lemmer yessemɣar iɣimi... Yali meqqer umcic... Lemmer yessemɣar iɣimi... Yali meqqer umcic...
Kra akken uburis
Di lgirranni... Tella yiwet temɣart akkenni di taddartnneɣ qqarenas yemma Ṭaṭa... Tettɣimi ɣef yiwet teẓrut akkenni nnig ubrid, tesseḥmuy iṭij. Netta... Abridnni... Ssyinna i ttɛeddin yimjuhad... Tamɣartnni tettwaliten. Dɣa nekkini mi dwwḍeɣ kan ɣurs, ad siniɣ : Amek ihi a yemma Ṭaṭa ! Anwa i twalaḍ assagi ?... Ay a mmi... Ɛeddand yirgazen... Ay akken d irgazen... Am yizmawen !... Acut lqeddnni... Acuten cclaɣemnni... Ay a mmi... Imi irgazen am widak... Ffɣen ɣer teẓgi... Lḥuriyyaagi ad ttidnawi... Akkenni yal ass... Assnni wwḍeɣd ɣurs... Ufiɣttid temmuɣben, dɣa nniɣas : Acu i kemyuɣen akkagi, assagi, a yemma Ṭaṭa ?... Ahwuh a mmi ! Assagi... Ulac. Texla taddart... Amek akkagi ulac ?... Ulac maḍi maḍi ?... Si ṣṣbeḥ i qqimeɣ dagi... Iɛeddad kra akken uburis... Akken d imiwriɣ, leḥnakis d izegzawen... Ay a mmi... Yefsa ɣef tardast ! Tifettusin din, tiqejjirin din !...
Ddeqsnneɣ
62
Ur ttagad, a gma, ad teḥluḍ
Yiwen akkenni yehlek gmas... Dɣa iruḥ ɣurs ad tidiẓer... Yufatin deg usu yettmettat. Yeqqim acu yeqqim dinna ɣur gmasnni... Mi dyekker ad diruḥ... Yebɣa ad asyini akkagi sin wawalen i gmasnni i wakken ad tidyuɣal rruḥ : Ur ttagad, a gma, ad teḥluḍ... Kra n win ihelken yemmut.
Semmḥeɣ rrekbanni
Yiwen akkenni... Yekker ad iruḥ ɣer Fransa. Netta leɛmer yeffiɣ si taddart. Ihi yewweḍ ɣer lmerṣa... Iwala lbaburnni annect ilat... Iwala lebḥernni d ayen ur qeṭṭɛent wallen... Iwala lɛaci nni, wa ɣer uqerru n wa... Dɣa argaz yeffeɣit leɛqel... Yerwel asend i widak ukud yedda akkenni. Yuɣald ɣur yemmas imirnni, yennayas : Aḥlili ! Aḥlili ! Acut umeɛmuɛnni ! Aaaala !... Aaaala !... Semmḥeɣ rrekbanni !...
Ammer win yettamnen yemmas
Yiwen uqcic akkenni d aderɣal... Ad yesɛu ahat tnac iseggasen di leɛmeris. Yemmut babas... Yesɛa kan ḥala yemmas... Ass nni ihi... Yesla i tlawin teqqnentas lḥenni i yemmas, ad tɛiwed zzwaǧ. Aqcicnni, asmi yemmut babas... Yemmas tɛuhedit s Rebbi ar teqqim fellas. Dɣa yebda la yekkat agejdur imirnni, yeqqaras :
win yettamnen yemmas, Imi d Ɛli ɛeddant fellas. Tekref afud i lḥenni, Teǧǧa amenzu n tasas.
Ddeqsnneɣ
63
Qiqiɛu
Yiwen wass... Ǧeḥḥa mcawaren fellas at taddartis, bɣan ad s kellxen, nnanas : Ass n lǧemɛaagi zdatneɣ... Ad nawit akk tamellalt, tamellalt ɣer lǧameɛ. Imirnni... Mi nfuk taẓallit, win iruḥen ɣur ccix i wakken ad syaɣ aqerruyis... Ad syefk tamellaltnni. Maɛna... Ɣurwat win i syeqqaren i Ǧeḥḥa... Akkagi dɣa... Ad nerwu fellas taḍsa... Assnni n lǧemɛa... Widaknni xedmen akkenni. Win iruḥen ɣur ccix i wakken ad syaɣ aqerruyis... Ad syefk tamellalt. Akken, akken... Dɣa Ǧeḥḥa yewhem... Widaknni bdan taḍsa fellas. Yuɣa Ǧeḥḥa yewwet akkagi deg yicuḍaḍis. Dɣa iɛeggeḍ yennayasen : Qiqiɛɛuuuu !... Wigi akk d tiyuzaḍ, ḥala nekk i d ayaziḍ !...
Yifit wayen ur twalaḍ ara
Yiwen akkenni... Ileḥḥu akkagi abrid abrid... Dɣa... Atan kra uwemmus akkenni, yeɣlid si ṣṣraya tin rebɛa neɣ tis xemsa... Dɣa iḥuzatid deg uqerruy...Winna ikemmel kan akkenni abridis... Yelḥa daɣen ciṭuḥ... Dɣa yenneqlab ɣer deffir. Iruḥ yefsid awemmusnni... Imuqel d acu yellan daxelis... Yufa d ablaḍ, ad yewzen tlata neɣ rebɛa kilu. Dɣa winna... Akken kan iwala ablaḍnni... Yeɣli yeṣreɛ.
Yyaw lhendi
Ziknni... Llan agad yeznuzuyen lkermus di ssuq. Ad sentesleḍ ttberriḥen : A yyaw lhendi !... Lmus men ɛendi !... Ma tebɣiḍ ad teččeḍ imirnni... Ad truḥeḍ ɣur walbaɛḍ degsen. Keččini imirnni ad ttetteḍ... Netta ad akdyesseqcar, alamma terwiḍ. Winna imirnni ad yeḥseb icelman... Ad akdyini acḥal i kd tewwi. Assnni ihi... Yiwen akkenni... Yewwid azmbil n
Ddeqsnneɣ
64
lkermus ɣer ssuq. Akken kan i dyesser i uɣyul... Ata yelḥeqd si Weɛli. Dɣa winna yesseqca... Win itett... Armi ifuk uzmbil nni. Winna iɛedda ad yeḥseb icelmannni, yufa aɣyulnniines yettraǧut. Netta ziɣen... Aɣyulnniines yeččayas akk icelmannni... Dɣa si Weɛli yugi ad ixelleṣ... Nniqal terwi... D wamek i dyefka Rebbi lmumnin... Zzind yemsewwqen... Uqqmenas ssuma kan akkagi s tiṭ i uzembilnni... d wamek tefra...
I yettmeččan d ulawen
Yiwen akkenni... Yusad ɣurs inebgi... Mi qqimen ad fetren... Inebginni... Wesmellah, lḥemdullah... D aya, ur yečči ara maḍi. Dɣa winna yebda la syettgalla. Inebginni yennayas : A wlidi... I yettmeččan d ulawen... Dɣa winna amek ara yexdem... Iruḥ ɣer tqeḍɛitnniines... Yezla ɛecra waxfiwen, Yekkesasend ulawennninsen. Dɣa mi dyeḥder lawan imensi... Yesserasd ulawennni i yinebgi nniines.
Ǧǧiɣasen lewṣaya...
Tella yiwet temɣar akkenni ziknni ɣurneɣ... Seg wasmi i d tekker i la tbedd ɣef yiwet tefdent. Tezga tessafag tixellal. Mi teqqim teqqim, ad ktini :
Aylaw yeqqariyid : Anɛam. Ayla n medden yeqqariyid : Acu ?
Mi dtekker ṣṣbeḥ ad stini : Ṣṣbaḥ lxir a taɣellayt... Bujur ay ifenǧalen. Lɛeslamam a lqahwa... A tin diteldin allen. A Rebbi ḥreziyi mmi... D netta i yittidyessasen.
Ddeqsnneɣ
65
D nettat i syeqqaren daɣen : Taxxamtiw teqqariyid : Lɛeslama...
Ihi tamɣart tḥemmel kan taxxamtis... Ur tḥemmel ara tixxamin n medden. Nettat tesɛa weltmas di taddartnni zdat neɣ. Assnni ihi... Ceyyɛend ɣurs nnanas : Weltmam tuḍen... Tekker truḥ ɣur weltmas... Tufattin tettmettat... Dɣa teqqim dinna ɣurs. Tlata wussan akked tlata wuḍan i teqqim dinna deg uxxam n weltmas. Tinna ur teḥli, ur temmut. Tamɣart tekker ɣef yimanis... Ad dtuɣal s axxamis... Mi dtewweḍ akkenni, steqsanttt tlawin, nnantas : I weltmam ihi... Amek ?!... Ǧǧiɣasen lewṣaya... Nniɣasen ma temmut, mḍelttt !... Asmi meqqret temɣart dayen... Tfukas tezmert... Tuḍen ula d nettat... Dɣa teṭṭef tasga. Assnni... At uxxam walantt qrib ad temmet. Bedden akk ɣurs, yal yiwen d acu i syeqqar. Yiwet tmeṭṭut akkenni... Temmaẓẓed ɣurs tekkesasd tasumta. Imir nni... Tamɣartnni tejmeɛd akk kra n lǧehd i dyeqqimen... Tekkerd akkagi ɣurs, tennayas : Acuɣer i yitekkseḍ tasumta ?!... Mazaliyi ur mmuteɣ ara !... Axaṭer nekkini...
Ma zewǧeɣ, ad duɣaleɣ ! Ma mmuteɣ, ad dkkreɣ !
Ma ur iyiyehwi ara... Akkagi ara qqimeɣ !
Dɣa temmut.
Lɛic b lḥirfa
Yiwen wass... Ccix Muḥend... Usantd ɣurs snat temɣarin akkenni, ad zurent. Timɣarinnni snusuyent ɣef at laxert. Yuɣal ccix yennayasent : Wwiɣakentd Rebbi ma ur iyitennimt tura kennemti... AT laxertagi iɣef tesnusuyemt akkagi... D kennemti i yetṣubbun ɣursen... Neɣ d nitni i dyettalin ɣurkent ?...
Ddeqsnneɣ
66
Yiwet di temɣarinnni tennayas : A wlidi... Anɛam a ccix... Lɛic b lḥirfa... Kra yella, kra yerna. Dɣa ccix Muḥend yennayas : Ad amyeɛfu Rebbi ihi imi dtenniḍ tidet...
Iniyas i nettat
Yiwen akkenni... Yella di tmurt, yerwa lmiziriya. Yuɣal yerḍel d lḥeqq n rrekba... Iruḥ ɣer Fransa. Mazal ur yewwiḍ ara waggur segmi yelḥeq ɣer dinna... Atan tewweḍitid tebrat... Turayasttid tmeṭṭutis, tesseddayasd daxelis taḥaciwt n DALLAS... Winna imirnni (Yak ur yeɣri ara) ... Iruḥ ɣur yiwen akkenni... Yewwiyas lkaɣeḍ akked tjellabt... Yennayas : Ad iyitaruḍ tabrat... Yerbeḥ... Tabratagiinek i wumi ara tttaruḍ ?... I tmeṭṭutiw... Ihi... Acu ara stiniḍ ?... Dɣa winna yennayas :
Iniyas i nettat : Aqlaɣ nettmettat... Ad tehder, tufa imanis...
Tekerbabtnni n Dda Bujemɛa
Dda Bujemɛaagi... D yiwen umɣar akkenni... Ssneɣt asmi xeddmeɣ di Charenton. Dɣa ula d netta din i ixeddem. Yesɛa waqila sebɛa warrawis di lweqtnni, ixeddem fellasen. Yerna... Arrawagiines mecṭuḥit irkelli. Dɣa... Ur yeqḍiɛ ara. Assnni ihi... Nemlal nekk yids deg umiṭru. Mi newweḍ ɣer wanda akken ara ners... Yebɣa ad yers qbel ad yeḥbes umiṭru. Yewwid tagrabtis anda akken yettawi tagamiltnniines. Iǧelleb kan... Dɣa iruḥ... S netta s tgamiltis... Dɣa yennɣelas kullec. Assnni... Yewwid takerbabt daxel n tgamiltis. Dɣa takerbabtnni truḥ gar iḍarren n lɣaci. Dɣa Dda Bujemɛa... Ur
Ddeqsnneɣ
67
imuqel akka wala akka... Yekker kan... Dɣa yetbeɣ takerbabt nni. Mi ttidyeṭṭef... Yeddemittid... Isuḍitt... Yerratt daxel n tgamiltnniines. Nekkini nniqal ruḥeɣ. YUɣal yeqḍeɛiyin d asawennni... Dɣa yennayid : Takerbabt d tamxaleft, eee...
Tinna ubaɣanni
Asmi meẓẓiyeɣ... Ula d nekk iweṣṣayi baba. Cfiɣ yennayi : A mmi, ad kweṣṣiɣ cfu... Ticki teddiḍ akked urbaɛ... Ma teɛyiḍ, ur qqar ara ɛyiɣ. Axaṭer... Ɛyan akk widaknni ukud teddiḍ akkenni. Ma telluẓeḍ neɣ teffudeḍ... Daɣen kifkif... Ur qqar ara lluẓeɣ neɣ ffudeɣ. Axaṭer... Lluẓen neɣ ffuden akk widaknni ukud teddiḍ akkenni... Tella yiwet ad kttmleɣ... Ma yekcemak ubaɛa ɣer daxel usebbaḍik... Dinna ur qqar i ḥedd... Kkesa abaɛanni. Axaṭer... Ḥala keččini kan i iḍurr...
Anda yewweḍ babak, tawḍeḍ
Yiwen uqcic akkenni... Yufad babas d aɛeṭṭar. Asmi meqqer... Yessetḥa s lxedmanni n babas... Dɣa iruḥ ad inadi lxedma nniḍen. Inuda akk ddunit anda ara yaf lxedma nniḍen... Ur yufi ara. Neɣ ma yella wacu yufa... Mi yexdem akka ciṭuḥ... Ad tidstixxren. Yewqeɛ deg yimanis. Assnni ihi... Qqimen akkagi netta akked babas ɣer lkanun. Dɣa babas yesteqsat : Amek ihi a mmi ?... Yella kta tufiḍ ?... Ur ufiɣ ara... Teẓriḍ ihi a mmi :
Sɛuṭṭur, ur sfulluḥ... Anda yewweḍ babak, tawḍeḍ... Ternuḍ lqedma fellas.
Ddeqsnneɣ
68
I lgerbi... Waɛlac ?!
Yella yiwen akkeni d arumi... Yesɛa lfima ziknni di tmurt. Wissen anwa widaknni i tyettakren. Mi dkecmen deg yiḍ ɣer lfirma... Dɣa ayen ufan ad tawin. Aruminni... Iqureɛ, iqureɛ... Ulac. Netta yesɛa kra uɛecciw akkenni yettaǧǧa degs ddewzan. Assnni ihi... Yessefqed anda akkenni yesɛa tiẓurin... Yufatentin wwintent. Yessefqed ɣer uɛecciwnni... YUfan ula d winna glan yiss. Yewwetit baɣa... Dɣa yennayas : Rrizaan... Bu. I lgerbi... Waɛlac ?!...
Yir lfal, n win i tyennan
Yiwen akkenni... Ziknni... Yesḥerkil ad iruḥ ɣer Fransa. Netta yesɛa kra n lǧiran akkenni... Ur yeɛdil ara yidsen. Assnni ihi... Yekkerd ṣṣbeḥ zik... Yeddem tabalistis, yeffeɣ... Akken ad iruḥ ad yeṭṭef lbabur. Dɣa tameṭṭutis tetbeɛit ɣer berra... Tufa lehwa tekkat. Nettat iḍellinni kan i tesla i lǧirannniines heddren ɣef urgazsi, ttakenas ddeɛwa n ccer... Tennayas :
Ttxilek ay aḍu thenni ; A lehwa, awi I lbabur ad iqaɛed
Degs yedda Ɛli U Lɛerbi, Netta n nnimru waḥed.
Yir lfal n win tyennan ; Mačči n win tyeslan. Nekni, ɣef Rebbi i iɛemmed.
Ssextareɣk
Sin akkenni... Ruḥen ad dṣeggden. Dɣa ṭṭfend yiwet tsekkurt akked yiwen uɣbub. Sinnni... Yiwen degsen yeǧhed... Wayeḍ
Ddeqsnneɣ
69
ur yeǧhid ara. Mi ɛeddan ad ferqen... Winna iǧehden akkeni yemmaẓẓed ɣer wayeḍnni... Yeṭṭefit di txennaqt, yennayas : Ssextareɣk !... Kečč, awi aɣbub ; nekk ad awiɣ tasekkurt !... Neɣ... Nekk, ad awiɣ tasekkurt ; kečč awi aɣbub !...
Bu lberhannni
Yella yiwen akkenni ziknni... Yettarra imanis d ccix. Dɣa ileḥḥu ɣef tuddar, yettak zzyara.Assnni ihi... Yewweḍd ɣer yiwet taddart akkenni... Yerǧa, yerǧa ma yella win ara d iruḥen ɣurs... Ulac. Dɣa yerfa... Yebda yettɛeggiḍ, yeqqaras : Yyaah ?!... Wamma ihi akkagi !... Ccix akkagi am nekkini... Tugim ad dtruḥem ɣuri ?!... Ihi imi akkagi i wenyehwa... Tura ad twalim lberhaniw !... Dɣa yerfed taɛekkaztis... Yebda yekkat deg yiwen lḥiḍ n yiwen uxxam akkenni dinna... Yeqqaras : Dagi ara wendssufɣeɣ lɛinser ! Atah ! Di lḥiḍagi ! Atah !... Dɣa yeffeɣd ɣurs bab n uxxamnni, yennayas : Arǧu tura keččini... D acu i tesxerṭuẓeḍ dagi fellaneɣ !... Ad dtessuffɣeḍ ayen i kyehwan ! Anda i kyehwa !... Ma yella di lḥiḍagi... Ur dtessufuɣeḍ ara segs ula d iẓẓan !... Axaṭer... Lḥiḍagi d nekk i tyebnan.
Atmaten, d atmaten...
Yien akkenni d nneyya kan... Yesɛa yiwen gmas akkenni d uccen. Assnni ihi... Ɛni nneyyanni kecmentid ciṭuḥ iṣurdiyen... Dɣa atan iruḥd ɣurs gmas, yennayas : A gma... Yya kan ihi tura ad dnaɣ lmal... Ad netjer ɣef yimannneɣ. Lmalagi tella degs lfayda... A wlidi... Teẓriḍiyi, nekkini ur ssineɣ ara tjaraagi... Ruḥ tixxeriyi !... Deg wayagi... Aha kan aɣbel degi... Efkiyid kan iṣurdiyen nniinek...
Ddeqsnneɣ
70
Dɣa winna yefkayas iṣurdiyen. Dɣa gmas... Imirnni... Iruḥ yuɣd aɣyul... Yuɣd ulli... Yuɣd tiɣeṭṭen. Mazal ur dtezzi ara ddurt... Atan yuɣald ɣur winna i sdyefkan iṣurdiyen... Yennayas : Aawwah ! Ilaq ad nefreq. Amek akkagi ad nefreq ?... Keččini awi aylak... Nekkini ad awiɣ aylaw... Yak tenniḍiyid ad neccerk... Aawwah ! Dayen... Tura ad nefreq kan... D ayagi i yellan. A wlidi... Gmas yeggumma. Dɣa winna... Yeɛweq amek ara yexdem. Dɣa yeǧǧayas aylas i gmas s wezgen n ssuma. Dɣa yewwid asefru imirnni, yennayas :
Tadyant yexdem Lḥusin... Lukan i yessin, Yali ur ixeddeɛ muḥal.
Yennayid ad dnaɣ aɣyul. (Mer terbiḥeḍ, ay ul...) Ad dnernu ula d lmal.
Ziɣ tiṭis ɣer lexdiɛa... Nekk la aɛlem la draɛ, Armi ǧǧiɣ si raṣ lmal.
Ayaziḍnni n yennayer
Iḍelli akka imira, Lliɣ squqquɛeɣ. Sawleniyid : A čiwčiw ! Akken ad nnejmaɛeɣ. Ḍeggreniyid tiɛeqqayin, Akken ad ttwaṭṭfeɣ. Ssemsaden tiferyin, Akken nad mmezleɣ. Tasilt n waman tḥemmu,
Ddeqsnneɣ
71
Akken ad nnecweɣ. Teddzen di lɛqaqer, Akken ad iẓideɣ. Rran dderz n yisɣaren, I wakken ad wweɣ. Nnejmaɛend ɣef zik lḥal, Akken ad mmeččeɣ. Abbuh ! Abbuh ! A nekk ur nesɛi afriwen, I wakken ad rewleɣ.
Tinna n teqlaluctnni
Sin akkenni d ifellaḥen... Xeddmen deg uɛerqub. Yiwen deg sen yeḥbes lxedma... Dɣa yebded akkagi... Yebda yetthuzzu aqerruyis... Dɣa winna nniḍen yennayas : Aaw !... Acu i kyuɣen akkagi a winnat ?... Aaawwah !... Ziɣen ula d Rebbiagi yesxerwiḍ kan... Aaeah ?!... Dɣa winna imirnni... Yesskenas tara n texsayt... Yesskenas daɣenkra n tbelluṭ akkenni yennayas : Iih !... Wali tura... Tara n texsaytagi... Twaliḍ tabelluḍtinn... Iih ?!... Tara n texsaytagi... Ur teǧhid ara maḍi... Tettakd tiqlalucin annetilatent !... Tabelluḍtinna... D ttejra annetilatt... Yerna tettakd abelluḍ amecṭuḥ !... Iih ?!... Iih !... Ur yesxerwiḍ ara dɣa Rebbiagi ?!... Asmi i dyexleq taxsaytagi akked ubelluḍagi ?!... Iih !... Acu ara kiniɣ tura nekkin ?!... Iih !... Leɛnaya n Rebbi dɣa... Muqel ! A wlidi... Wigi d lecɣal n Rebbi... Tixxer, bɛedik... Ur keccem ara di lecɛalat n Rebbi... Iih !... Wanag... Taraagi n texsaytagi... Ad tettak abelluḍ inna... Tabelluḍtinna... Ad dtettak tiqlalucinagi. Akkagi i fehmeɣ nekkini...
Ddeqsnneɣ
72
Iih !... Tura... Akken i kyehwa... Ssaɛa attan tura d tnac... Yyan ad nruḥ ad nefter... Imirnni... Ad snqeyyel ciṭuḥ... Haa ! Yyan dɣa ad snqeyyel seddaw tbelluḍtinna !... Sinnni ihi... Atan la sxerxuren dagi... Ciṭuḥ akkagi... Win akkenni iheddren akkenni... Yedduqqesd seg yiḍes. Dɣa yessakid winna nniḍen... Acut akka ?!... Winna yeṭṭef anzarenis yennayas : Eehh !... Ffunezreɣd... Acu i kidyesfunezren ?!... Eehh !... Anda ẓriɣ ?!... Amek ?... (Imuqel akka, imuqel akka ɣer lqaɛa) Ihi d yiwen seg yibelluḍenagi ihi... I dyeɣlin usaweninna... Dɣa iḥuzak id deg wanzarenik... Yesfunzerikid... Waqila, ih !... Waqila, ih !... Ad twaliḍ tura ?!... Yerna keččini !... Tebɣiḍ tabelluḍtagi... Ad kdtettak tiqlalucin !... I lemmer tura d taqlaluct i dyeɣlin akkagi fellak... Ssyihin iwasaweninna... Tḥuzakid deg wanzaren ?... Hah ?... Mačči tilaq... Aay, a yemma !... Tilaq tfeččexiyi !... Iihya a mmi... Iih... Keččini tura... Ad tkecmeḍ di lecɣalat n Rebbi ?!... Ilaq taraagi n texsaytagi... Ad tettak abelluḍinna. Tabelluḍtinna ad dtettak tiqlalucinagi !... Akkagi i dtenniḍ sgelli !... Dayen, dayen... Ur dnniɣ ara, nekkini !... Dayen... Uɣald ay awal s imi !...
Yezzazzel mimmi
Tin yesɛan agrud amecṭuḥ... Ad tterr ɣer dduḥ ad yeṭṭes... Agrudnni... Mi dyuki... Dɣa tinna ad tidteddem... Ad stefsi tattalt... Dɣa ad tetturar yids, ad asteqqar :
Ay imeksawen N wulli d yirgazen... Ma ur twalam ara uccen ? Yewwi izimer d aksas,
Ddeqsnneɣ
73
D amenzu n yemmas. Yezzazzal mimmi... Yezzazzel, yekkesast. Yeččayas tikesmatin, Iḍeggeras tiɣeswatin. Ccah ay uccen afuḥan ; Ɛamleɣk a bu tḥiliwin.
Leḥdada, d iɣriḍen
Yiwen uyaziḍ akkenni... Yuɣalasent i tyuzaḍ d aɛbalac. Mi yuli s ufella ugudu... Dɣa akken i dyenna d akken. Ula d iyuzaḍnni nniḍen... Ur zmiren ara ad dneṭqen zdats. Ihi ass nni... Tiyuzaḍnni ṣubbent s aqwirnni, dinna kan ukessar nni... Dɣa atan yemmeɣd izirdi, yeddem yiwet degsent. Tiyuzaḍnni nniḍen rewlentd s ayaziḍnni, nnantas : Azzel ! Azzel ! Atan izirdi yeddem yiwet !... Ayaziḍnni... Imuqel akka ɣer wanda tettwaddem tyaziḍtnni... Dɣa yennayasent : Aaa !... Dihin, yeffeɣiyi waluf... Yak zik i kentnniɣ !... Leḥdaqa, d iɣriḍen !...
S teqbaylit
Tagi... D yiwet tmeṭṭut akkenni... Qbel lgirranni, dinna ɣur neɣ... Tuḍen taɛebbuḍtis. Ihi tečča akk leḥcawecnni n tmurt... Teggumma ad teḥlu. Yefkayasd Rebbi win i ttyewwin ɣur yiwen ṭṭbib akkenni d arumi, dinna di Tizi Wezzu... Mi dtuɣal ssyinna... Imirnni... Steqsanttt tlawin nnantas : Amek ihi ?... Ma teẓriḍd ṭṭbib ?... Ẓriɣd ṭṭbib, ih... Acu i mdyenna ?...
Ddeqsnneɣ
74
Aaa ! Yessetma timeɛzuzin... Wellah ar amzun tḥedremt !... Yennayid d liṣṭumam !... Akkagi i yitidyenna... Hatan s teqbaylit !...
Keččini, yemmut wulik
Yiwen uqcic akkenni... Yeznuzuy kawkaw dinna di Tizi Wezzu. Ihi yulid ɣer lkar... Yebda yettberriḥ... Yeqqaras : Anwa ara yaɣen kawkaw ?... Anwa ara yaɣen kawkaw ?... Yuɣal iruḥ ɣur yiwen umɣar akkenni yennayas : Ay amɣar n lbaraka... Ad taɣeḍ kra ?... Amɣarnni iɛeggeḍd fellas, yennayas : Ruḥ akin... Henniyi !... Dɣa aqcicnni imuqelit, imuqelit... Yennayas : Nniɣak ihi ay amɣar... Keččini yemmut wulik !... Dɣa yerwel.
Tinna n ifeggagennni
Yiwet tmeṭṭut akkenni... Truḥ ad dtemmter ifeggagen... Ihi tekcem ɣur yiwen uxxam akkenni... Tufan at uxxamnni tetten acebbaḍ... Dɣa widaknni nnanas : QIm ad teččeḍ !... Dɣa tinna teqqim ad tečč ula d nettat. Mi tfukk učči... Temmektad ifeggagennniines. Yuɣ lḥal... Mi tetten akkeni... Tekcemd yiwet tmeṭṭut tewwi ifeggagennni... Dɣa... At uxxamnni nnanas :
Win iqesden acebbaḍ, Yeččat. Win iqesden ifeggagen, Yewwiten.
Ddeqsnneɣ
75
D wagi i d amkanik
Yiwen akkenni... Yeṣkerd... Dɣa yerra imanis d lɣul... Ihi ileḥḥu di taddart... Yessker ṭanṭanu. Yuɣal iruḥ ɣur yiwen akkenni... Qqarenas ccix Saɛid... Dɣa yeɣli fellas s rregmat. Ur asyeǧǧi ara ansi ara yettwaṭṭef. Ccix Saɛidnni yessusem kan. WInna yeggumma ad syettixxer. Dɣa ccix Saɛid yerfa. Netta... Winna annect uɛeẓẓi... Ccix Saɛid annect n ǧmeǧma. Dɣa yemmeɣ fellas... Yeddemitid akkagi... Yerrat ɣef uɛrur is. Dɣa yewwit akkenni... Armi tyessufeɣ si taddart. Dɣa iḍeggerit ɣer ugudu... Yennayas : Ayya ihi tura !... D wagi i d amkanik !...
Tislitagi d taseɛdit
Dagi tura... D tameɣra i yellan deg yiwet lḥaṛa akkenni... Axaṭer at lḥaranni, wwind tislit. Ihi... Inebgawen... Ṭṭbel... Tiɣratin... Ma d tislitnni, teqqim akkagi di tesga tessikid. Di tlemmast n lḥaranni... Tella tgejdit... Seddawas tella tqedduḥt n seksu. Yuɣal... Attaya teqcict akkenni d tamecṭuḥt truḥd ɣer tgejditnni... Dɣa terra tefettust ssya, tafettust ssya... Tgeras aḥarab i tgejditnni. Tger imirnni tifettusinis ɣer daxel n tqedduḥtnni... Tɛemmerd tikemmict n seksu. Dɣa Tewḥel... Imawlannni n tmeɣra, yeffeɣiten leɛqel. Dɣa bdan... Yal yiwen d acu i syeqqar... Wa yeqqaras : Awitd amencar ! Wa yeqqaras : Awitd agelzin ! Wa yeqqaras : Awitd acaqur ! Bɣan ad gezmen tigejditnni i wakken ad dsseksun taqcictnni tamecṭuḥt... Dɣa tislitnni...Mi twala akkenni... Tekker... Truḥ ɣur teqcictnni tamecṭuḥt tezwiyas tifettusinis. Dɣa seksu nni yuɣal ɣer tqedduḥt. Taqcictnni tekker truḥ ad telɛeb ɣef yimanis. Imawlan n tmeɣra mi walan akkenni... Ferḥen... Zzinasd i teslitnni , nnanas :
Tislitagi d tasaɛdit... Ur negzim ara tigejdit.
Ddeqsnneɣ
76
Ur qqar i ḥedd
Yiwen akkenni... Akkagi i d netta... Mi ara ihedder... Mkul awal, sin ad kyini :Ur qqar i ḥedd !... Assnni ihi...Yekcem ɣer rriṣṭura.Atan win akken yesserbayen, iruḥd ɣurs, yennayas : D acu ara teččeḍ ?... Awiyid kuskus brucat, ur qqar i ḥedd... Yirbeḥ... Dɣa yuɣal ɣer ccɣelis. Winna imirnni yeqqim yettraǧu, yettraǧu... Ulac. Yessawel i win akken yesserbayen yennayas : Aaw ! I kuskus brucatnniinu... Waqila tettuḍiyi... Aala, ay aḥbib ! Ur kttuɣ ara... Nekkini... Tenniḍiyid ur qqar i ḥedd ! Ur nniɣ i ḥedd... Wellah ula d akuzuni ma nniɣ as ! Atah !...
Weqmeɣ, a xali, weqmeɣ
Yella ziknni dinna ɣurneɣ, yiwen akkenni d amrabeḍ... Ḥemmlent akk medden. Netta... La mmis, la yellis... La ddar, la ddewwar. Maɛna... Anda i syehwa ad iruḥ... Ad yečč, ad isew... Yerna ad yeṭṭes ma yehwayas. Assnni ihi... Wissen anda akken iruḥ. Asemmiḍ... Ageffur... Dɣa yuɣald am uyaziḍ. Yerra ɣur yiwen uxxam akkenni... Bab n uxxamnni yeffeɣit leɛqel... Yessendeh tulawin... Yennayasent : Ceɛlemt lkanun !... Ceɛlemt lkanun !... Dɣa tidaknni ceɛlent lkanun. Bab n uxxam imirnni yebded ɣer umrabeḍnni. Yesɣimit ɣer lkanun...Yekkesas iceṭṭiḍen nniines... Iruḥ imirnni yeqleɛd akk axxam. Kra uceṭṭiḍ yellan deg uxxam... Iruḥ yewwiyastid i umrabeḍnni, iɣummit yiss. Tulawinnni sseḥlulintd ciṭuḥ n ccerba... Amrabeḍnni yemceḥitt... Dɣa yeẓẓel iḍarrenis imirnni. Yebda la diqellu akkenni armi iruḥ yiḍ... Bab n uxxam... Bdan ad sdsḥillifen at uxxam ssyin akin... I wakken ad sendyerr iceṭṭiḍennni... I wakken ad dssun ad ṭṭsen. Amrabeḍ yugi ad yemḥiḥed... Yuɣal yenṭeq ɣers bab n uxxam, yennayas : Arǧu tura ay amrabeḍ ad dnqeɛd iceṭṭiḍenagi...
Ddeqsnneɣ
77
Weqmeɣ, a xali, weqmeɣ... Ciṭuḥ akkagi, bab n uxxamnni yenṭeq ɣurs yennayas : Arǧu tura ay amrabeḍ ad dnqeɛd usuagi... Weqmeɣ, a xali, weqmeɣ... Akken, akken... Armi yuɣal daɣen bab n uxxam yennayas : A sebɛa ssaɛqa !... Keččini tweqmeḍ, nekni ur newqim ara !... Dɣa... Yemmeɣ fellas imirnni... Yekkesas kullec...
Tislitnni
Yiwen umɣar akkenni... Iwal mmis yewweḍ i zzwaǧ... Dɣa... Yennayas : Atan ihi a mmi... Tella yellis n Leflani... Acu twalaḍ degs ? Netta... mmis mačči d tin i yebɣa, yebɣa tin nniḍen. Dɣa... Yennayas : Nekkini ihi... Ad iyidtawiḍ yellis n Leflani neɣ mulac ulayɣer. Amɣarnni yeɛreḍ ad simel leṣlaḥis i mmis... Ulac. Dɣa iruḥ yewwiyasd tin akken i dyenna. Tinna mi dtewweḍ s axxam... Ternad ɣer lwacul... Tuɣalasen d teryel... Dɣa amɣarnni mi tsteqsan amek i tella teslitnni... Imirnni ad asendyini : Acu tislitiw ?... Tislitiw...
Ur tessirid ad timlul, Ur txeddem ad yefreḥ wul...
Neɣ... D netta i syeqqaren daɣen : Tislitiw...
Ur temliḥ, Ur tessewway imensi ziḥ...
Aɛeẓẓug, aderɣal akked uferḍas
Aɛeẓẓug, aderɣal akked uferḍas... Leḥḥun akkeni... Yuɣal aɛeẓẓugnni yennayasen :
Ddeqsnneɣ
78
Ay arbaɛ... Wissen d acu i wumi sliɣ !... Aderɣalnni yennayas : Atan wwḍend !... Aferḍasnni yennayas : Knut !... Mulac ad aɣdṭṭfen seg umzur !...
Win ur nesɛi tarbaɛt
Yiwen akkenni d igellil... Yebɣa ad yerr axxam. Iruḥ ɣur yiwet teqcict akkenni... D tagujilt yerna d tigellilt ula d nettat... Ixḍebittid. Ihi... Yewwid ccix yeɣra lfattiḥa... Mazal kan tameɣra. Atan kra n urbaɛ akkenni... Ruḥen ɣur yemmas n teqcictnni, nnanas : Yellim ad ttnaɣ i Ɛmernneɣ !... Ulamek ara a wladi... Yelli... Tura dayen... Yuɣitt Leflani... La mneqqar... Yellim ad ttnaɣ i Ɛmernneɣ... D ayagi i yellan... Ma d wagi i la dteqqareḍ akkagi... Ma ur syeɛǧib ara lḥal... Kifkif... A wladi !... Aawwah !... Ihi... Akken i wenyehwa !... Mi yesla win akkenni yuɣen taqcictnni... Imirnni iruḥd ɣur s yennayas : Amek akkagi tura kemmini ?!...Ad tefkeḍ yellim i wayeḍ... Yali uɣeɣtt nekkini ?!... Yemmas n teqcictnni tessefhemas ... Tennayas : I yellan, i yellan... Ihi... Mačči d nekkini... Netta imirnni... Yeffeɣd ɣer uzniq n taddart... Yebda yettɛeggiḍ, yeqqaras : Ur tetteddu, ur tberru ! S udebbuziw !... Ammer ahat... Hwiɣas ?!... Widaknni nniḍen... Yeqwa udrumnsen... Dɣa ceyyɛenasd sin akkenni i tireḥmen. Winna yettru imirnni, yeqqaras :
Win ur nesɛi tarbaɛt... Fiḥel ad yeqqim tajmaɛt.
Ddeqsnneɣ
79
Sqiḍ, sqiḍ !...
Yiwet tmeṭṭut akkenni... Tezyen d ayen kan... Maɛna ɛeddan tlata iseggasen seg wasmi i tezweǧ... Ur tesɛi ara dderya. Dɣa argaznniines yebrayas. Yewwid tameṭṭut nniḍen, ur tezyin ara maḍi. Tesɛa aḥelqum... Tinzaris qemcent... Maɛna netta dindin tesɛad mmis. Assnni ihi... Tewwi mmis deg yirebbis truḥ ɣer tala. Dɣa temmugerd tameṭṭutnni tamezwarut... Dɣa... Tennayas : Sqiḍ, sqiḍ aqcic !... Tinna tebra i wallenis, tettru. Teddad yids yiwet teqcict akkenni d tamecṭuḥt... Tennayas : Qleb ɣer ɣurs !... Ula d kemmini inas : Sqiḍ, sqiḍ tinzar !...
Anwa ara yaɣen tibekkit ?...
Yiwen wass... Yiwen akkenni... Yewwid tibekkit ɣer ssuq yebɣa ad ttyezzenz. Yebda yettberriḥ, yeqqar : Anwa ara yaɣen tibekkit ?... Anwa ara yaɣen tubekkit ?... Mi sdzzin yemmsewwqen, yennayasen : Tibekkitagi... Win ara ttyaɣen... Ad yerwu ayefki !... Ad yerwu iɣi !... Yiwen seg yimsewwqennni yennayas : Iih !... Tesɛiḍ lḥeqq... Iban rrbeḥ ɣef wudemis !...
Ma teḥwaǧeḍ aṭaksi
Yiwen wass... Dinna di Maison Blanche... Rseɣd si lavyu... Beddeɣ dinna di berra ttraǧuɣ win akkenni ara diruḥen ad iyiyemmager s tkerrust. Ciṭuḥ akkagi... Atan iruḥd ɣuri yiwen akkenni, yennak : Ma teḥwaǧeḍ aṭaksi ?... Ur ḥwaǧeɣ ara. Ma yella ɣer Tizi Wezzu ara truḥeḍ... Xemsin alef...
Ddeqsnneɣ
80
A wlidi... Ur ḥwaǧeɣ ara aṭaksi... Yella win ara diruḥen ad iyiyawi... Lbagajik wagi... Wagi ur aktḥettbeɣ ara... Ad kinawiɣ baṭel... Ihi... Imi lbagaj baṭel... Ihi ax awiyin lbagajagi... Ma d nekkini... Tixxeriyi... Aɣbel degi... Ad nruḥeɣ... Ɣas ulamma ɣef uḍar. Dɣa... Netta imirnni... Yemmuqeliyid akkagi... Dɣa iruḥ.
Axxamnni n yiɣyal
Yiwen tmeṭṭut akkenni... Tceyyeɛ mmis... Inudad akk taddart ma ad yaf win ara sdireḍlen aɣyul... Ur yifi ara. Tameṭṭutnni teffeɣd s azniq n taddart tebda tettɛeggiḍ, taqqaras : Abbuh ay at laɛraḍ !... Nekni seg wasmi i dnekker a d axxam n yiɣyal... Tura !... Ur nufi ara anwa ara ɣdireḍlen aɣyul !...
Bu tmekḥelt n usɣar
Yella yiwen akkenni ziknni qqarenas Uɛemmar... Yettarra imanis d aderwic. Yuɣal yettak zzyara... Yettruḥud ɣurs lɣaci. Assnni ihi... Tella zzerda deg uxxam n ccix Muḥend... Dɣa lɣaci... Yexleḍ umnay d uterras. Wa yettdekkir... Wa ijeddeb... Ma d Uɛemmar... Yelsad aqendur azgzaw... Agennur annectilat... Dɣa yersd ɣer tqaɛet... Yebda yettleɣway. Ccix Muḥend yessikid kan. Yuɣal yessawelas : Wa Uɛemmar !... Anɛam a ccix !... Dɣa ccix Muiḥend yennayas :
A Uɛemmar ay abuɛemmar, A bu tmekḥelt n usɣar... Ur tettandi, ur tettenqar. Ruḥ aɛder tilkinik. Axaṭer... Ssya ar azekka... Ur teẓeiḍ Rebbi acu dyeqqar.
Ddeqsnneɣ
81
A win yeddren ad aknales
Ziknni di remḍan... Mi d lawan n ṣṣḥur... Arrac ad ffɣen s ibenduyar... Ad ruḥen ad dssakin widak yeṭṭsen. Ad leḥḥun taddart, taddart... Ad ttdekkiren, qqaren :
Remḍan aseɛdi n lumma, I ɣyebḍan d yemɣeṭṭes... A bu teḥbult n zzit aki ; A bu cerrid, ɣas ṭṭes. Ruḥ a remḍan di sslama ; A win yeddren ad aknales.
Icerrag uqendur
Yiwen akkenni d ccix... Yettak zzyara. Dɣa yiwen wass usantd ɣurs tlawin... Ččurentasd lḥara. Netta... Imirnni yeqqim ɣef ukersiw... Aɛmam... Aqendur... Ihi yefka zzyara i tagi... i tihin... Dɣa iruḥ ad yekker... Netta ziɣ akersiwnni iɣef yeqqim akkeni... Wissen acut umesmarnni i dyeffɣen segs. Dɣa yentayasd i ccixnni deg uqendurnniines. Dɣa ccixnni mi yekker... Yesla... Ṭeejjjjj !... Icerreg uqenduris. Netta... Ulac aserwal, ulac... Dɣa... Yeḍherd kullec. Ccix yekker ad yerwel... Tulawinnni ruḥent ad tidṭṭfent... Qqarentas : Anɛam a ccix !... Aha kan tura !... Ulac aɣilif !... Anɛam a ccix... Uɣald kan !... Ccixnni yezzid ɣursent yannayasent : Icerreg uqendur... Fuken lehdur !...
Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité
oOo
Collection “Idlisennneɣ” 01 Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003
(Tasuqelt Abdenour HADJSAID d Youcef MERAHI ) 02 Slimane ZAMOUCHE, Uḍan n tegrest, 2003. 03 Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04 Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05 Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06 Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07 S. HACID et K. FERHOUH, Laṣel ittabaɛ laṣel akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08 Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004. 09 Lhadi BELLA, Lunǧa, 2004. 10 Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah
MANSOURI, Ageldun amecṭuḥ ) 11 Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12 Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13 Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmaziɣt tatrart, édition revue et augmentée,
2004. 14 Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15 Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i ɣdnnan gar yetran, 2004. 16 Moussa OULD TALEB, Mmis n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17 Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004. 18 Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basɣar, 2004. 19 Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20 Abdelhafidh KERROUCHE, Teɣzi n yiles, 2004. 21 Ahmed HAMADOUCHE, Tiɣri n umsedrar, 2004. 22 Slimane BELHARET, Awal ɣef wawal, 2005. 23 Madjid SI MOHAMEDI, Afus segm, 2005. 24 Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij aḥric I, 2005. 25 Collectif, Tibḥirt n yimedyazen, 2005. 26 Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nniḍen, 2005. 27 Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaḍal, 2005. 28 Yahia AIT YAHIATENE, Faḍma n Summer, 2006. 29 Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij aḥric II, 2006. 30 Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31 Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32 Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33 Ali MAKOUR, Ḥmed n ugellid, 2006. 34 Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, 2006. 35 Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36 O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecṭuḥ n ugama, 2006. 37 Ali ELHADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38 Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39 Djamel BENAOUF, Di tmurt uɛekki, 2007. 40 Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007. 41 Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007.
42 Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007. 43 Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ɣef ṭṭrad 54/62, 2007. 44 Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007. 45 Said IAMRACHE, Timenna n Saɛid Iɛemrac, 2007. 46 Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 47 Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 48 Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 49 Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 50 Naima HADJOU, Amennuɣ n tudertiw, 2007. 51 Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 52 Omar KHAYAM, Rubaɛiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 53 Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 54 Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 55 Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 56 Khaled FERHOUH, Ḥkuyaɣd tamacahut, 2007. 57 Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 58 Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 59 Yahia AIT YAHIATENE, Untigun, 2007. 60 Tiddukla Yusef U Qasi Si Muḥend U Mḥend, Tafaska n tmedyazt, 2008. 61 Sadi DOURMANE, Abrid n tudertiw, 2008. 62 Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009. 63 TANASLIT, Akli n tayri, 2009.
Actes de colloques 01 Actes des journées d'étude sur La connaissance de l'histoire de l'Algérie, mars
1998. Actes des journées d'étude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. Actes des journées d'étude sur Tamazight dans le système de la
communication, juin 1998. 02 Actes des journées d'étude sur Approche et étude sur l'amazighité, 2000/2001. 03 Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe,
2002. 04 Actes du colloque international sur Tamazight face aux défis de la modernité,
2002. 05 Actes des séminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et
l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. 06 Actes des colloques : Identité, langue et Etat / La permanence de l'architecture
amazighe et l'évolution des cités en Algérie, 2003. 07 Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars
2004. 08 Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe,
30/31 mars 2004. 09 Actes du Colloque : Le passage à l'écrit des langues et cultures de tradition orale,
le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N°13) 10 Actes du Colloque : La littérature amazighe : de l'oralité à l'écrit, 2005 (Voir
Timmuzgha N°14) 11 Actes du Colloque : Tamazight dans les médias et à l'école : hypofonctionnalité
et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N°15) 12 Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatériel amazigh, 2006.
13 Actes du colloque sur Le libycoberbère ou le Tifinagh ; de l'authenticité à l'usage pratique, 2007.
Revue « Timmuzgha » Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité : N° 1, avril 1999, N° 19, août 2008.
N°10, octobre 2004, Spécial Mohya, Entretien. N°12, décembre 2006, Tajmilt i Si Muḥend U Mḥend. N° spécial en Tamazight :
. N°16, janvier 2008.
. N°17, avril 2008.
. N°19, août 2008.
Revue « Tamazight tura » Revue en Tamazight du Haut Commissariat à l'Amazighité : N° 1, janvier 2009.
Autres publications 01 Chafik MOHAMED, Aperçu sur trente trois siècles de l'histoire des imazighènes,
1997. 02 Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03 Idir ElWatani, L'Algérie libre vivra, 2001. 04 Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un débat argumentaire, 2007. 05 Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome2, Analyse et représentation phonologique, 2007. 06 Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. 07 Catalogue des publications du HCA, 2008.
Consultings 01 Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyiḍ, 1998. 02 Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) 03 Nora TIGZIRI Amar NABTI, Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe:
bilan et perspectives », 2004. 04 Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie, 2006. 05 Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la grande
Kabylie, 2006. 06 Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbères communes,
2006/2007. 07 Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,
2006/2007. 08 Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamaziɣt, 2007. 09 M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 10 Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuɣin n tesnukyest, 2007. 11 Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbère, 2007. 12 M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 13 Moussa IMARAZENE, Timɛayin n leqbayel, 2007. 14 Nora BELGASMIA, L'expression écrite en tamazight, 2007. 15 Mouloud LOUNAOUCI, Projet de création d’un Centre de terminologie
amazighe, TERAMA, 2007.
16 Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi tenmeẓla taḍrisant n tmaziɣt : Asnekwu d tesleḍt, 2008.
17 Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De l’avènement à l’insurrection de 1871, 2008.
18 Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009.
Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection “Idlisennneɣ”
Initiée par la Direction de la promotion culturelle du Haut Commissariat à l'Amazighité
© Tous droits réservés
Conception et PAO :
Dépôt Légal : 2932006 ISBN : 9961789636
Achevé d'imprimer sur les presses de Les Oliviers
TiziOuzou Tel : 026210719 Fax : 026219540