Top Banner
89

HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Oct 27, 2014

Download

Documents

idlisen
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)
Page 2: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)
Page 3: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Copyright pour la1 ère édition : SEELF, Djaffar CHIBANI, 1994.

Copyright pour la présente édition : © HCA, 2008. Dépôt Légal : 293­2006 ISBN : 9961­789­63­6

Page 4: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Djaffar CHIBANI

Ddeqs­nneɣ Ammud n teqsiḍin tiwezlanin

Asqamu Unnig n Timmuzɣa 2009

Page 5: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

A xali Ɛli U Ccix, Bu llebsa n lfina...

Aseggas­agi, d ajdar... Qabel, ad ibnu s ssima.

A xali Ɛli U Ccix, A tteffaḥ amgud...

Aseggas­a, d adellas... Qabel, ad iseqqef s lqermud.

Dda Ɛumer

La meilleure langue... C’est la langue du client...

Ajapuni­nni

Page 6: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 6 ­

Yir tanekra

Yiwen weqcic akkenni... Meskin d akɛur... Dɣa... Yal ass ttihhiyen fell­as warrac nniḍen. Sqejqijen­t... Kkaten­t... Ggumman ad s­ttixren. Netta... Tikwal ad yerwel, tikwal ad yettru... Ass­nni ihi... Attaya tɛedda­d yiwet tmeṭṭut akkenni... Dɣa... Tufa­d akɛur­nni ttihhiyen daɣen fell­as warrac­nni. Dɣa terfa fell­asen. Dɣa tqeddem­iten. Dɣa... tuɣal­d imiren ɣur wekɛur­nni tenna­yas : ­ Iih !... Ula d keččini dɣa !... Kker ɣer­sen ula d keččini !... Dɣa akɛur­nni yenna­yas : ­ Aawwah !... Ulamek. Nekkini... Ssneɣ iman­iw... Ma kkreɣ d yir tanekra !...

Llaɛb n tiqqar

Yiwen akkenni... Ixeddem di lbaṭima... Ass­nni ihi... Yerfed tacekkart n ssima ɣef tayet­is... Dɣa... Atan iɛedda­d ccaf­nni­ ines... Dɣa yefka­yas akudepyi. Dɣa... Winna yessers tacekkart­ nni n ssima. Dɣa... Yefreḥ... Yenna­yas : ­ Yaah !... Tebɣiḍ ad tleɛbeḍ tiqqar ?!... Yya­d, yya­d, yefka­k­ id Rebbi !... Di taddart­nneɣ ttawiɣ sebɛa medden. Dɣa... Yeṭṭef ccaf­nni­ines, imir­nni... yeɣli deg­s s tiqqar. Dɣa... Yekkat­it almi yettraḥ.

Walaɣ­t mbaɛid yellemlem

Tagi... D yiwet teqcict akkenni, d tilemẓit... Acḥal n yirgazen i d­yewwten ɣur­s... Nettat tugi ad tezweǧ. Armi d yiwen wass... Ataya yiwen akkenni daɣen... Yewwet­d ɣur­s... Dɣa... Tuɣ­it... Ihi... Tedda d tislit a sidi... Yuɣal... akken kan ɛeddan wussan­ nni n tmeɣra... Dɣa... Winna... Iban­d lleft­is, imir­nni. Ziɣen ulac di ssuq­is. Dɣa... Taqcict­nni... (Tewwet d acu ara d­

Page 7: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 7 ­

teqɛed deg­s... Ulac...) Dɣa terra­tt imir­nni i lweɛd usefru... Tenna­yas :

Walaɣ­t mbaɛid yellemlem Nekkini ɛuddeɣ­t d bu wayla Walaɣ lǧib­is yeččur Ɣileɣ d lwiz bu meyya Ziɣen d aserraǧ n lexyuḍ Akk d ujeɛbub n ccemma

Iḥemmel­iyi sidi

Kra ntulawin akkenni... Tteddunt ɣer tala... Ihi... Leḥḥunt, kkatent deg yimɣaren­nsent. Axaṭer... qqarent­as : ­ Ulac amɣar iḥemmlen tislit­is... Yuɣal... Attaya tenṭeq­d yiwet deg­sent tenna­yasent : ­ Nekkini ihi... Iḥemmel­iyi sidi !... Dɣa... Tidak­nni nniḍen... Wehment... Nnant­as : ­ Qaḥqa iḥemmel­ikem sidi­m !... Meḥttub yella wemɣar iḥemmlen tislit­is !... Dɣa... Tinna tenna­yasent : ­ Nekkini ihi... Iḥemmel­iyi sidi... Nnant­as : ­ Amek akka i kem­iḥemmel sidi­m ?!... Tenna­yasent : ­ Iih !... Maḍi... Iḍelli mi d­yusa si ssuq... yenna­yi : Qqen aɣyul !...

Dda Umekki

Tagi... D yiwen akkenni, qqaren­as Dda Umekki... Ass­nni ihi... Yerfed­d afus­is i wakken ad d­yehder di tejmaɛt... Dɣa... Lamin­nni... Yenna­yas : ­ Attan ɣur­k a Dda Umekki !...

Page 8: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 8 ­

Dɣa... Netta imir­nni... Yekker. Dɣa... Akken kan... Yenna : Llah mṣel... Dɣa... Iḥeccem­it­d Rebbi... Yenna­tt­id... Dɣa... Tajmaɛt... Temsusam. Dɣa... Dda Umekki, imir­nni... Tfuk fell­ as ddunit... Dɣa... Inna hha... Yenfa si taddart. Dɣa... Yeqqim akkenni... Waḥed ɛecrin iseggasen... Yiwen mačči yeẓra anta tamda i t­yeččan. Armi d yiwen wass... Imir­nni ɛni ixaq meskin... Neɣ icedha tamurt... Neɣ wissen amek... Inna­yas ammer ahat dayen tura... Acḥal ayagi seg wasmi i d­ffɣeɣ tamurt... Ammer ahat dayen tura ttun­iyi... Ammer ahat teḍra teqsiṭ nniḍen swayes i yi­ yettun... Dɣa... Yuɣal­d ɣer tmurt... Netta... Mi d­yuɣal akkenni... Mazal­it kan akkenni... Am akken ikukra neɣ amek... Dɣa... Ur d­yerri ara qbala ɣer taddart. Iwweḍ­d kan seddaw taddart... Dɣa... Yufa­d arrac kessen dinna... Arrac n sebɛa neɣ tmanya iseggasen... Meẓẓiyit maḍi... Dɣa... Iqerreb ɣer­sen... Akken ad ten­yesteqsi... Yenna­ yasen : ­ Ssalam ɛlikum ay arrac !... Dɣa... arrac­nni rran­as­d : ­ Lɛeslama­k ay amɣar !... Yenna­yasen : ­ Wi ken­ilan a tarwa ?... Nnan­as­d : ­ Nekni n taddart n Leflani... Yenna­yasen : ­ Ur tessinem ara Dda Umekki ?... Dɣa... Arrac­nni ṭreḍqen d taḍṣa... Nnan­as : ­ Ha ! ha ! ha !... Dda Umekki ?... Wellah ar seg wasmi i d­yerḍ ur tt­id­yekki !... Dɣa... Dda Umekki meskin... Ssyinna kan i yuɣal ansi i d­ yekka.

A tiweḥḥilt tweḥleḍ, a yemma

Yiwen akkenni, zik­nni... Yezweǧ kan... Dɣa... Yexdem am akken xeddmen leqbayel zik­nni... Yeǧǧa tameṭṭut­is di tmurt,

Page 9: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 9 ­

netta iruḥ ɣer Fransa. Dɣa... Ijaḥ, am akken i s­qqaren. Yeqqim akkenni azal n ɛecrin iseggasen, ulac lexbar­is. Tameṭṭut­nni­ ines... Yezzi­d useggas... Dɣa Teǧǧa­d mmi­s... Dɣa... Teqqim kan akkenni... Tettrebbi­d mmi­s­nni... Yuɣal... Asmi twala mmi­s­nni... Dayen yewweḍ d argaz... Twala daɣen... Aragaz­nni­ines... Ur d­yuɣal ara... (Ḥesben­t akk medden yemmut)... Dɣa... Tameṭṭut­nni... Teqbel ad tɛiwed zzwaǧ. Ihi... Ass­nni n lḥenni... (Meḥttub dayen... Am wass­a d ass n lḥenni... Azekka ad teddu d tislit)... Ataya yiwen akkenni... Yewweḍ­d ɣer tejmaɛt. Dɣa... Widak­nni yellan dinna... Steqsan­t. Dɣa... Ufan­t ziɣen d argaz­nni n tmeṭṭut­nni i d­ yuɣalen si Fransa. Ur yemmut ara... Mmi­s­nni... Yuɣ­it lḥal dinna di tejmaɛt ula d netta. Dɣa... Mi iwala akkenni yuɣal­d baba­s... Dɣa... Iruḥ d tazzla ɣur yemma­s yellan tetteqqen lḥenni... Dɣa... Yenna­yas : ­ A tiweḥḥilt tweḥleḍ a yemma !... Kemmini tzewǧeḍ... Baba yusa­d !...

I yellan deg yismawen

Sin akkenni... Leḥḥun di ssuq... Dɣa... Slan i yiwen uqcic akkenni yessawal : ­ Waa Dda Muḥ n At Tmezzi d Tmikrust !... Waa Dda Muḥ n At Tmezzi d Tmikrust !... Dɣa... Yiwen deg widak­nni... Yezzi ɣer winna nniḍen... Yenna­yas : ­ Ahya a Uɛejjuḍ a gma i yellan deg yismawen !...

Imeẓẓuɣen n uwtul

Sin akkenni d atmaten... Ass­nni ihi... Xeddmen di tmazirt. Yiwen ikerrez, wayeḍ isemillis s ugelzim. Nutni... Di sin yid­

Page 10: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 10 ­

sen, qqnen icifaḍ... Yuɣal... Win akken yesmillisen... Yenṭeq ɣer winna nniḍen... Yenna­yas : ­ Ḥbes din !... Ḥader ad temḥiḥdeḍ !... Dɣa... Winna nniḍen... Yeḥbes. Dɣa... Winna, netta imir­nni... yessenṣel­d afus n ugelzim­nni­ines... Dɣa... Iruḥ ɣer gma­s­ nni... Xmat, xmat... Dɣa... Akken kan yewweḍ ɣur­s... Dɣa... Ḥbak !... Iṣemmek­as ɣer uḍar­is. Dɣa... Gma­s­nni... Yebda yeskeɛwiw... Dɣa... Winna... Yeṭṭef aqerruy­is imir­nni... Yenna­yas : ­ Waay a tin xedmeɣ !... Aḥeqq Rebbi !... Walaɣ­d tijujar­agi n icifaḍ­agi­inek... Nwiɣ d imeẓẓuɣen n uwtul.

Lmal mexluf

Zik­nni... Albaɛḍ ma yemmut­as yixef... Ama d taɣaḍt ama d tixsi ama d ayen nniḍen... Ttruḥun medden ɣur­s... Ttqabalen­t akkagi : ­ Lmal mexluf... AYen i d­iteddun ɣer tɣerɣert ad t­iqabel waddaynin !... Ass­nni ihi... Yiwet tmeṭṭut akkenni... Truḥ ɣur yiwen uxxam akkenni... Axaṭer at uxxam­nni temmut­asen tfunast. Yuɣal... tameṭṭut­nni... Ass­nni yettel yiles­is neɣ amek... Dɣa... Tenna­ yasen : ­ Lmal mexluf... Ad yeg Rebbi ayen i d­iteddun s addaynin ad tqabel tɣerɣert !...

S tmira akk

Yiwen uqelwac akkenni... Ikess gar tɣeṭṭen... Dɣa... Tin ɣef waydeg yettaxxer, ad yuɣal ɣer tayeḍ... Tin ɣef waydeg yettaxxer, ad yuɣal ɣer tayeḍ... Yuɣal­asent d lweḥc. Tiɣeṭṭen­ nni... Nutenti msakit, ssusment kan. Yerna... Aqelwac­nni... Nutenti ttkabarent­t axaṭer... Netta d argaz... Ihi Ataya wuccen. Dɣa... Tiɣeṭṭen­nni nnant hha ! d tarewla... Yuɣal... Yiwet deg­

Page 11: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 11 ­

sent... Tmuqel akkagi anda ara twali aqelwac­nni... Dɣa... Twala­t... Ziɣen d netta i yettazzalen d amezwaru... Dɣa... Tenṭeq ɣur­s tenna­yas : ­ Aha ṭran ihi keččini, acu tettazzaleḍ dinna !... Ɛeddi ɣer wuccen inna ihi tura !... Imi tettarraḍ iman­ik d argaz... Dɣa... Aqelwac­nni... Yenna­yas : ­ Dagi tura... Ulac argaz, ulac !... Aql­aɣ s tmira akk !...

Tinna, ḍeggreɣ­tt

Tagi... D yiwen umɣar akked yiwet temɣart akkenni... Mlalen daxel n lkar... Dɣa... Myeɛqalen... Yuɣal ihi dɣa... Msalamen... Dɣa... Qqimen akkenni... Yuɣal... Lkar ileḥḥu... Nitni ttqessiren... Dɣa... Cituḥ akkagi... Tamɣart­nni... Tenna­yas : ­ I Tseɛdit, iḥeqqa... Bxir i tella ?... Dɣa... Amɣar­nni yenna­yas : ­ Ur ẓriɣ ara nekkini Taseɛdit, ma bxir i tella !... Tinna ḍeggreɣ­tt !...

Laẓ ur nesɛi tinzar

Tagi... D yiwen wuccen akkenni... Lawan­nni n lexrif ihi... Yečča ddelleɛ... Yečča tiẓurin... Yečča tibexsisin... Itett, itett armi yebbender... Yuɣal... Iḍleq imir­nni akkagi seddaw teɣliṭ... Dɣa... Yewwet­itt d iḍes... Dɣa... Ciṭuḥ akkagi... Yeɣli­d iniɣem s ufella n teɣliṭ­nni... Dɣa iḥuza­t­id. Dɣa... Yedduqqes­d seg yiḍes. Dɣa yerfa... Dɣa... Yekker imir­nni... Yenna­yas : ­ Anwa wagi i yi­d­irejmen akkagi, inɛel waldis !... Ruḥ a lḥal... Uɣal­d a lḥal... Attaya tewweḍ­d ccetwa. Dɣa... Lehwa... ABruri... Adfel... Asemmiḍ... Dɣa... Uccen­nni, yerra­t laẓ d tinnegnit. Iqelleb akk ddunit... Anda ara yaf acu ara yečč... Ulac... Yuɣal... Yemmekta­d... Yenna­yas : ­ Iḥeqqa... I lemmer ad uɣaleɣ ɣer teɣliṭ­nni n wass­nni ... Dinna... Ad afeɣ acu ara ččeɣ.

Page 12: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 12 ­

Yenna hha. Ahya a mmi !... Yecfa ɣef umkan, ur ttagadut. Mi yewweḍ ɣer dinna... Iqelleb, iqelleb daɣen ma ad yaf d acu ara yečč... Ulac. Dɣa... Yeḍleq seddaw teɣliṭ­nni... Yettraǧu... Ma yella win ara t­id­irejmen daɣen s iniɣem. Yettraǧu, yettraǧu... Ulac win i t­id­irejmen... Dɣa... Yedda yettɛeggiḍ yeqqar­as : ­ Anwa ara yi­d­irejmen s iniɣem ? Abbuh ay at laɛraḍ ?!... Iɛeggeḍ, iɛeggeḍ... Ulac win i t­id­irejmen...

Ddaɛwa n lxir

Yiwet temɣar akkenni... Tettnaɣ nettat akked yelli­s... Tin ḥlef... Tin ḥlef... Yuɣal tamɣart­nni tenna­yas : ­ Ruḥ a yelli... Iḍmen­ikem Rebbi... Ur temmuteḍ alamma yerna­d urgaz­im takna !... Ad as­isellef si tfednin alamma d tacebbubt uqerru, kemmini ad tessikideḍ !...

Ay aɛejmi bu twenza

Yiwen akkenni... Yesɛa aɛejmi d afeḥli... Ihi... Iwwet akk amek ara t­isseḥret... Ulac. Dɣa... Yewwi­yas­t i Ccix Muḥend... Netta imir­nni... Iqerreb akkagi s aɛejmi­nni... Dɣa... Yekna s ameẓẓuɣ­is yenna­yas :

Ay aɛejmi bu twenza... Knu amgerḍ­ik i tkerza Neɣ mulac ad k­fkeɣ i wakli... Ad k­iɛelleq si tfenza

Dɣa... Aɛejmi­nni... Am win yeccektan i Rebbi... Din din... Yuɣal am yizimer.

Page 13: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 13 ­

Tinna n bu ugennur­nni

Yiwenn akkenni... Iqqen­d agennur annect­ilat, ileḥḥu di Tizi Wezzu... Dɣa... Ataya yiwen nniḍen... Iruḥ ɣur­s... Yenna­yas : ­ Ma yehda­k Rebbi... Ad iyi­taruḍ tabrat... Dɣa... Winna yenna­yas : ­ A wlidi... Nekkini ihi... Ur ssineɣ ad aruɣ tabrat ur yelli... Dɣa... Winna nniḍen... Ur t­yumin ara... Yenna­yas : ­ Qaḥqa !... Agennur am winna !... Ur tessineḍ ara ad taruḍ tabrat !... Dɣa... Winna... Yekkes­d agennur­nni­ines, iqqen­as­t i winna nniḍen yenna­yas : ­ Ax ihi agennur !... Taruḍ tabrat i yiman­ik !...

Ulac lweḥc nnig baba­twen

Tagi... D alɣem i d­iɛeddan... Ihmej­d deg umadaɣ. Netta... Dinna deg umadaɣ­nni... Yella lɛecc n ṣibbus. Dɣa... Arraw­ nni n ṣibbus xelɛen. Mi d­yekcem baba­tsen imir­nni nnan­as : ­ Ay a baba !... Iɛedda sgelli kra akkenni n lweḥc... Qrib i ɣ­ yečči !... Dɣa ṣibbus­nni yenna­yasen : ­ Lweḥc­agi... Amek iga ?... ­ Annect­ilat... ­ Amek annect­ilat ?... ­ Annect­ilat !... Dɣa... Ṣibbus­nni... Yeḍleq yiwet tferret yenna­yasen : ­ Akkagi annect­a ?... ­ Awwah !... Akter... Ṣibbus­nni yeḍleq tiferret nniḍen... Yenna­yasen : ­ Akkagi annect­a ?... ­ Awwah !... Akter... Akken... Akken... Armi ṣibbus­nni yuɣal yerfed lqedd­is... ­ Akka... Annect­iw nekkini ?...

Page 14: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 14 ­

­ Awwah !... Akter... ­ Ihi... Ur ttagadut... Ṭṭset tḍemnem... Ulac lweḥc nnig baba­ twen.

Ṣyada n bururu deg uzal qayli

Tagi... D bururu i iruḥen ad iṣegged... A werǧin neḍri... Deg uzal qayli !... Netta yedderɣel ur yettwali... Ihi... Yettelweḥ akkagi... Yettelweḥ akkagi... Yuɣal... Yesla i kra n bu taccarin akkenni yeskerwic seddaw udarnu. Dɣa... iwwet fell­as. Dɣa... Yeddem­it, yenna hha. Dɣa... Yewwi­t imir­nni ɣer lɛecc­is, yefka­t i warraw­is ad t­ččen. Ssyinna... Yuɣal daɣen ad d­ iṣegged... Yettelweḥ daɣen akkagi... Yettelweḥ akkagi... Dɣa... MI d­yuɣal ɣer lɛecc­is... imir­nni... Yufa­t d asemmaḍ. YUfda arraw­nni­ines mmeččen... Netta ziɣen... Bu taccarin­nni i sen­yewwi akkenni bururu­nni i warraw­is... Ziɣen d amcic...

Yeṭṭukkek uzger cenna

Lawan­nni n tefsut, dinna di tmurt... imeksawen ttarran­d azal. Axaṭer... Ticki yeqwa yiṭij, yettili nnaɛur. D aya iɣef ttefɣen imeksawen ɣef zik lḥal... I wakken ad d­uɣalen zik... Ihi... Yella yiwen umeksa akkenni... Ass­nni... Yettu iman­is. Yeqqim daxel n yiɣẓer. Yella yeṭṭes balak... Dɣa... MI d­ yendekwi imir­nni... Yufa­d d azal... Dɣa... Yuzzel ɣer wanda akken yeǧǧa lmal­nni­ines... Dɣa... Iwala azger yeṭṭukkek. Iwala daɣen aɣyul... Ula d netta yerfed taseṭṭa­s, yetbeɛ azger­ nni... Ula d aɣyul­nni yeṭṭukkek. Dɣa... Ameksa­nni yewhem... Dɣa... Yelli allen­is... Yuɣal yenna­yasen : ­ Iṭṭukkek uzger... cenna ; i weɣyul, ayɣer yerna ?!...

Page 15: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 15 ­

Ula i k­yawin

Ass­nni... Neqqim akkagi di tejmaɛt nekk akked yiwen umɣar akkenni... Nettqessir ɣef leɣla d rrxa... Yuɣal... Nesla i leɛyaḍ. Terɣa ddunit... Acu­t sseɛqa­agi ?!... Yuɣal... Tɛedda­d yiwet teqcict akkenni... Dɣa... Nenna­yas : ­ Acu yeḍran akkagi ?... Dɣa... Nettat tenna­d : ­ D leflantegga akked leflantegga i yettnaɣen... Dɣa... Nekkini nniɣ­as : ­ Ad ruḥeɣ ad ten­fruɣ... Dɣa... Amɣar­nni yenna­yi­d : ­ Aaa mmi, ula i k­yawin !... Tihidak... Ad d­rnunt fell­ak ikkil.

Taxxamt n cciṭan

Yiwen akkenni d afellaḥ... Imegger deg uɛerqub... Dɣa... YUfa ssaɛa... Yeddem­itt­id... Imuqel­itt akkagi... Imuqel­itt akkagi... Yuɣal yewwi­tt akkagi s ameẓẓuɣ­is... Dɣa... Yesla­yas mi teqqar akken : Tek ! tek ! tek ! tek !... Yuɣal... Iɛawed­as daɣen imuqel­itt mliḥ... Dɣa yeffeɣ­it leɛqel... Dɣa... Yenna­yas : ­ Smellah rreḥman rrahim ! ... Tagi d taxxamt n cciṭan !... Dɣa... Yeddem aẓru, yerẓa­tt.

Nhar li kanet zzefzafi

Zik­nni... Ṭṭelba ttemtaren inurar... Ass­nni ihi... Yiwen umɣar akkenni... Ruḥen­d ɣur­s ṭṭelba... Dɣa... Ufan­t­id akken kan yerra tizra. Netta, amɣar­nni... Ineqqel­d weḥd­s... Yessrwet weḥd­s... Yessazdeg weḥd­s... Dɣa... Meskin yencew. Dɣa... Ṭṭelba­nni nnan­as :

Ṣebna ha f lḥadita... Had nnaɛma... Ḥram ɛlik u ḥlal ɛlina.

Dɣa... Amɣar­nni yeddem­d ɣer­sen tazzert... Yenna­yasen :

Page 16: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 16 ­

Nhar li kanet zzefzafi u nnefnafi... Ntuma f lǧameɛ dafi Ihi lyum... Wellah ma teddu men ṣafi ! Wala m lkerfi !... Dɣa iqeddem­iten.

Tasa urumi

Di lgirra­nniTTilin lɛesker deg yiwet tqubbet akkenni, di taddart­nneɣ... Ttɛassan dinna. Ad ceɛlen dinna rradyu... Dɣa... Rradyu­nni ad tesṭeyṭuy ass kamel... Ass­nni ihi... Yiwet temɣart akkenni... Tsell­as i rradyu­nni ass kamle... Dɣa... Tenna­yas : ­ Muqel kan !... Ziɣen daymi s­qqaren tasa urumi !... Wihin daxel n tqubbet­inna... Wellah ar seg ṣṣbeḥ mačči yerra iles­is ɣer daxel !... Nutni... Ur ugaden Rebbi deg­s !... Hah !... Wellah ma fkan­as ula d afenǧal n lqahwa !...

Ur ḍaɛent ara

Yella yiwen umɣar akkenni zik­nni... Yeznuzu timellalin... Yettruḥu s azaɣar... Yettaɣ­d dinna timellalin, yettɛawad­asent lbiɛ di tudrin. D tinna i d tafellaḥt­is. Ad ileḥḥu, ad yettberriḥ : ­ Wa aaara yaɣen timelli !... Aaa taɣem timelli !... Dɣa... Medden akk qqaren­as Bu Tmelli... Ass­nni ihi... Ataya yewwi­d aqecwal n tmellalin, ileḥḥu. Yuɣal... Yewweḍ ɣer yiwen umkan akkenni... Dɣa... Yeḥnucceḍ... Dɣa... Iruḥ s netta s tmellalin­nni­ines... Nekkini ihi... Ɛeddaɣ ssyinna... Dɣa... Ufiɣ­t­in yuɣal ɣef wudem, yeɣli ɣef tmellalin­nni s umcaḥ. Accaren­is, tamart­is, cclaɣem­is lxin akk deg ufareẓ­nni akked walim. Dɣa... Nniɣ­as : ­ Acu akka i k­yuɣen ?... Ahya a lmeḥna !... Atan rrẓent­ak akk tmellalin­nni !...

Page 17: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 17 ­

Dɣa... Netta akkeni imecceḥ... Yenna­yi­d : ­ Ur ḍaɛent ara... Swiɣ­tent.

Daymi ṣekkren yirgazen

Ass­nni... Leḥḥuɣ akkagi...Dɣa... Mmugreɣ yiwet tmeṭṭut akkenni, terfa d ayen kan. Tleḥḥu trekkem weḥd­s weḥd­s... Nettat ziɣen... Wissen anwa i s­yukren taqlaluct si tebḥirt­is. Dɣa... Nekkini nniɣ­as : ­ Acu i kem­yuɣen akkagi a Nna Malḥa ?... Dɣa... Nettat imir­nni... Teḥka­yi­d. Yuɣal tewwet akkagi gar ifassen­is tenna­k : ­ Annaɣ a Ǧaɛfer a mmi !... Ziɣen daymi ṣekkren yirgazen !... Lemmer ad afeɣ taqraɛt n lgazuz, ad tt­sweɣ !...

Argaz­nneɣ d amcum

Snat tlawin akkenni... Ass­nni... Qqiment di lḥara ufella sseḥmuyent iṭij... Ciṭuḥ akkagi ihi... Aten­aya leḥqen­d yiwet tmeṭṭut akked urgaz­is... Dɣa... Ssekkren čaqlala. Nutni... Widak­nni... Dinna kan i yella uxxam­nsen. Uɣalen­d si lexla... Leḥḥun­d abrid abrid. Yuɣal... Tameṭṭut­nni... Teqleb ɣer urgaz­nni­ines... Dɣa... Tefka­yas abeqqa. Dɣa... Tameṭṭut­ nni akked urgaz­nni­ines... Kecmen s axxam­nsen... Snat tlawin­nni yesseḥmuyen iṭij... Ttferriǧent... Yuɣal... Wissen acu n tizit i tent­yeqqsen ula d nutenti... Dɣa... Ssekrent čaqlala... Dɣa... Attaya tin akkenni i s­yefkan abeqqa i urgaz­nni­ines... Teffeɣ­d ɣur­sent, tenna­yasent : ­ Ahamt tura kennemti, dayen !... Ad tessusmemt !... Neɣ mulac... Teẓramt argaz­nneɣ d amcum... Yerna atan ibges­d !...

Page 18: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 18 ­

Axir­iyi dagi

Yiwen akkeni d abuhal... Yezweǧ­as baba­s... Deg yiḍ­nni n tmeɣra ihi... Yekcem s axxam... Dɣa... Iruḥ ɣer yiwet teɣmert akkenni ad yeṭṭes dinna weḥd­s. Dɣa... Tenṭeq­d ɣur­s teslit­ nni, tenna­yas : ­ Yya ad teṭṭseḍ dagi... Dagi ay xir... Dɣa winna... Yenna­yas : ­ Aawwah !... Nekkini ihi... Axir­iyi dagi. Dinna d tagertilt ɣef yiwen... Dagi d azembil ɣef sin.

Aneɛmar­nni

Ass­nni... Tella tmeɣra di taddart... Ihi... Iḍebbalen... Lbarud... Tiɣratin... Yeḥma useqqi. Lɣaci yettnezzih. Iḍebbalen­nni... wwin­d yiwen uqcic akkenni d aceṭṭaḥ. Yella yiwen umɣar akkenni... Yeqqim di tejmaɛt, yessikid. Yuɣal... Truḥ tiṭ­is ɣer uqcic­nni. Dɣa... Yessawel­as : ­ Ay aqcic !... Yerra­yas­d uqcic­nni : ­ D acu ?... ­ Yya­d kan ɣer dagi a mmi !... Dɣa... Aqcic­nni iqerreb­d ɣur­s : ­ D acu ?... ­ A mmi... Tesɛiḍ atmaten­ik ?... Neɣ ḥala kečč i d­teǧǧa yemma­k ?... ­ Nekkini ihi... Sɛiɣ sin watmaten­iw... Maɛna... Ḥala nekkini i d­yeffɣen d aneɛmar gar­asen. ­ Ḥala keččini i d­yeffɣen d aneɛmar gar­asen ?... ­ Ih... Dɣa... Amɣar­nni... Imuqel... Imuqel... Yuɣal yenna­yas : ­ Teẓriḍ ihi a mmi... Ini­yas i yemma­k ad d­terr tawwurt... Yexla uxxam­nwen !...

Page 19: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 19 ­

Bu wayawen

Yiwen akkeni... Mi iruḥ ad d­yaɣ aɣrum... Dɣa...Ad d­yaɣ rebɛa texbizin. Akkenni yal ass. Yuɣal winna yeznuzun aɣrum... Yiwen wass yesteqsa­t yenna­yas : ­ Di leɛnaya­k... Ssefhem­iyi­d ayɣer akkagi tixbizin­agi­inek... Ayɣer akkagi yal ass rebɛa ?... Dɣa... Winna yerra­yas­d : ­ Tixbizin­agi­inu... Yal ass rebɛa; ih... Axaṭer... Yiwet i nekkini akked temɣart... Tis snat sserḍaleɣ­tt... Tis tlata tterraɣ­tt deg ureṭṭal... Ma d tis rebɛa... Tinna ttḍeggireɣ­tt. Dɣa... Winna yeznuzun aɣrum yewhem, yenna­yas : ­ Ay aḥbib... Nekkini wellah ma fehmeɣ tillewt deg wayen akkagi i d­teqqareḍ... Dɣa... Winna yessefhem­as imir­nni yenna­yas : ­ Yiwet i nekkini akked temɣart­iw... Tinna tban. Tis snat sserḍaleɣ­tt... Meḥttub ttakeɣ­tt i warraw­iw... MI meqqrit ad iyi­rren lxir. Tis tlata tterraɣ­tt deg ureṭṭal... Meḥttub ttakeɣ­tt i baba d yemma axaṭer xedmen­iyi lxir. Ma d tis rebɛa... Tinna ttḍeggireɣ­tt axaṭer ttrebbiɣ­d ayawaen... Tinna ttakeɣ­asen­tt i wayawen...

Ṣa dipa

Llan sin akkenni... Akken kan i ddukulen. Mi twalaḍ yiwen seg­sen... Winna nniḍen ḥedru­t­id... Ihi... Ass­nni yella ssuq... Dɣa... Yiwen seg widak­nni... Iruḥ ɣur winna nniḍen yessawel­ as s axxam... ­ Ma ad tettud ɣer ssuq ?... ­ Ṣa dipa... Dɣa... Winna yerfa... Yenna­yas : ­ Amek akka Ṣa dipa ?!...Teẓriḍ ?!... Dɣa... Seg wass­agi d tasawent, ɣurek ad tuɣaleḍ ad iyi­d­tlaɛiḍ !... Amek ?!... Asmi akken di Tizi Wezzu... Mi akken i ɣ­d­yenna ubulis : Mird !... D nekkini i s­yennan Marsi... Tura... Tessneḍ Ṣa dipa keččini !...

Page 20: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 20 ­

Imi nebɣa taɛcucin

Yiwen uqcic akkenni... Yewweḍ d argaz... Maɛna... Lxedma­ agi ur tt­yessin ara akk d acu­tt... Yufa­d kan baba­s ixeddem fell­as... Dɣa... Yuɣ kan akken tannumi... Yuɣal baba­s­nni yenna­yas : ­ I tura keččini... Dayen tura !... Setḥi s yiman­ik... Kker ad txedmeḍ ɣef yiman­ik !... Dɣa... Aqcic­nni yenna­ays : ­ Ihi... Ma tebɣiḍ ad xedmeɣ... Zweǧ­iyi !... Dɣa...Yuɣal baba­s­nni izweǧ­as... Dɣa... Aqcic­nni yuɣal ixeddem... Ass­nni... Ata iɛedda­d yiwen akkenni... Dɣa... Yufa­ t­id di tebḥirt ineɣɣec. Dɣa... Yewhem... Yenna­yas : ­ Aaw !... D kečč­ayagi ?!... ­ D nekkin... ­ Alxir ihi mi yeɛya lhemm !... Aql­ak­id txeddmeḍ tura !... ­ Iih acu tebɣiḍ ?!... Ad neẓẓu tibbucin imi nebɣa taɛcucin !...

Ad twehmeḍ neɣ ad tcukkeḍ

Ass­nni... Neqqim akkagi s kra n warrac akk akkenni di tejmaɛt... Dɣa... Atan ilḥeq­d yiwen umɣar akkenni, yerfa d ayen kan. Netta... Ileḥḥu s tâɛewzin... Dɣa... Nekni nenna­yas : ­ Acu i k­yuɣen akka a Dda Leflani ?... ­ Dɣa... Netta yenna­d : ­ A twehmeḍ Neɣ ad tcukkeḍ... Neɣ ad k­id­tewqeɛ lmaɛna !... Dɣa... Nekni nenna­yas : ­ Aah !... Lxir ncallah ?!... ­ Mmmi­nni !... Ilemẓi­nni !... ­ Iih... Acu i t­yupqen ?... ­ Lemmer ad teẓrem d acu i yi­d­yenna !... ­ Acu i k­d­yenna ?... Dɣa... Netta, imir­nni yeqqim la ɣ­d­iḥekku :

Page 21: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 21 ­

­ Nekkini... La tettwalim deg­i... Aql­i uḍneɣ taqejjirt­iw... La leḥḥuɣ s taɛewzin... Ihi... Tamɣart­nni, ass­agi truḥ ad d­tawi isɣaren... Nekkini qqimeɣ deg uxxam ɛusseɣ imecṭuḥen­nni. Yuɣal... Ciṭuḥ akkagi... Atan yuki­d umecṭuḥ­nni eeg­sen. Dɣa, imir­nni kan... ATan ikcem­d mmi­nni... Ilemẓi­nni... Dɣa... Nekkini nniɣ­as : ­ Ɣurek ihi a mmi ttxilek... Muqel gma­k... Awi­d akka dɣa, ddem­iyi­t­id ɣer dagi... Nekkini teqreḥ­iyi tqejjirt­iw... Dɣa... Mmi­nni... Ilemẓi­nni... Imir­nni... Yessaked... Yessaked... Yuɣal yenna­yi­d : ­ Aawwah !... Ḍebber aqerru­k !... ­ Amek ?!... ­ Mačči... Turew­it tdekkart... Ad t­tɛelleq teɣliṭ !...

Imi keččini ur tettaɣeḍ ara

Yiwen akkenni qqaren­as Dda Bussaɛd... D ttajer... Yettaɣ yeznuzu... Ass­nni ihi... Yewweḍ­d ɣer tiɣilt n Ṭṭelba... Yewwi­ d aɣyul, yebɣa ad t­yezzenz. Dɣa... Yebda la t­id­yetcekkir... Yeqqar­as : ­ Haah !... Yyaw tura ad twalim !... Anda ara tafem aɣyul am wagi !... Aawwah !... Aɣyul­agi d trisitik... D labyu... Yerna aɣyul­agi... Ad s­tɛebbiḍ tacekkart n uqenṭar... Yerna ad ternuḍ rrekba !... Dɣa... Widak­nni yak yellan dinna... Ssikiden. Yuɣal inṭeq­d yiwen uqcic akkenni d amecṭuḥ... Yenna­yas : ­ A Dda Bussaɛd !... ­ D acu ?!... ­ Tacekkart­agi­inek... Amek ?... Teččur neɣ d tilemt ?... Dɣa... Dda Bussaɛd... Yezɛef yenna­yas : ­ A ddin yemma­k !... Imi keččini ur tettaɣeḍ ara... Wi k­ yennan ad d­tneṭqeḍ ?!...

Page 22: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 22 ­

Ay arraw­iw

Yiwet tmeṭṭut akkenni... Tesɛa sebɛa warraw­is. Zedɣen akk akkenni di Leɛzib. Xeddmen tafellaḥt... Ččan, swan, rebḥen, uifan­t... Iḍ­nni ihi... Tella tmeɣra di taddart­nsen... Dɣa... Arraw n tmeṭṭut­nni... Ɛewqen. Axaṭer... Beɣɣu bɣan ad ruḥen ad nezzhen i tmeɣra. Maɛna... Ur bɣin ara ad ǧǧen yemma­ tsen weḥd­s. Yuɣal nnan­as : ­ Ihi... Ad nruḥ s nnuba... Tenṭeq­d yemma­tsen tenna­yasen : ­ Ala a tarwa... Ruḥet kan ad tedduklem... Nekkini... Ad qqimeɣ dagi weḥd­i... Ulac aɣilif... Dɣa... Widak­nni... Ruḥen dduklen. Ma d tameṭṭut­nni... Teqqim weḥd­s. Dɣa... Atan uwaɣzeniw... Ikcem­as­d s axxam. Yenna­yas : ­ Ansi ara kem­bduɣ ?... Tameṭṭut ur tt­yeffiɣ ara leɛqel... Tenna­yas : ­ Arǧu ihi tura... Uqbel ad iyi­teččeḍ...Ad k­id­cekkreɣ ciṭuḥ... Awaɣezniw iɛǧeb­as lḥal... Yenna­yas : ­ Ihi... Ma tcekkreḍ­iyi­d ciṭuḥ... Wellah ar ɣas... ­ Ihi... Yya­n ɣer unnar... Dɣa... Tewwi­t ɣer unnar­nni zdat uxxam... Dɣa... Tserreḥ i waɣec­is. Teddawar i unnar­nni, tesbuɣur... Teqqar :

Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arraw­iw !... Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arraw­iw !...

Akken... Akken... Armi yuɣal ula d awaɣezniw­nni... Ileḥḥu deffi­s... yesbuɣur ula d netta... Yeqqar :

Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arraw­iw !... Ad cekkreɣ sidi awaɣezniw... Ay arraw­iw !...

Arraw­nni n tmeṭṭut iruḥen ad nezzhen i tmeɣra, ǧǧan yiwen deg­sen ad yettak tameẓẓuɣt. Dɣa... Winna... Akken kan yesla i yemma­s tettɛeggiḍ... Iruḥ yessawel­asen i wiyaḍ. Dɣa... Ruḥen­d imiren d tazzla. Nutni s lemkaḥel... Dɣa... Akken kan d­wwḍen ɣur uwaɣezniw­nni... Dɣa ttekkan­as.

Page 23: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 23 ­

Cumm, a Lmesɛud, tura rriḥ

Llan sin akkeni d atmaten... Zedɣen deg yiwet lḥara... Tiwen deg­sen d axeddam. Yesɛa izgaren... Tisita... Ulli... Tibḥirin... Igran... Dɣa... Hatan kan... Hatan kan... Ass kamel ad iḥebbek. Ma d winna nniḍen... qqaren­as Lmesɛud... Netta ur ixeddem ur ireddem... Mi yuli wass... Winna ad yekker zik. Ad iruḥ ad yeks... Ad yekrez... Ad d­iḥucc... Ma d Lmesɛud­nni... Mi iwala kan akkenni gma­s­nni yeffeɣ... Dɣa netta... Imir­nni ad yessali taduli ɣef uqerruy­is... Dɣa... Ad s­yini : ­ Ṭṭes a Lmesɛud, tura rtiḥ !... Akkenni yal ass. Asmi terbeḥ tefsut imir­nni... Dɣa... Winna... Tisita­nni­ines urwent­d... Tibḥirin­nni­ines grent­d... Qqimen ibawen... Taǧilbant... Yeqqim uyefki... Iɣi... Ikkil... Ma d Lmesɛud­nni... Netta imir­nni... Yettwali kan s wallen­is... Dɣa... Winna... Mi yekker kan... Ad yeddem aqbuc n yiɣi ad s­ t­yawi i Lmesɛud­nni alamma d tawwurt­nni­ines... Dɣa... Ad s­icexxer dinna... Ad s­yeqqar : ­ Cumm, a Lmesɛud, tura rriḥ !... Cumm, a Lmesɛud, tura rriḥ!...

Ddwa i wallen

Yiwen akkenni iruḥ ɣur ṭṭbib yenna­yas : ­ Efk­iyi­d ddwa... Teqreḥ­iyi tɛebbuṭ­iw... Dɣa... Ṭṭbib­nni yerra­yas­d : ­ Arǧu tura... Ad nwali qbel d acu i k­yuɣen... ­ Aawwah !... Nekkini ihi... Ulac acu i yi­yuɣen... D ciṭuḥ n uɣrum kan akkenni yemjenǧar i ččiɣ... Dɣa... Atan tura teqreḥ­ iyi tɛebbuṭ­iw... Dɣa... Ṭṭbib yefka­yas­d ddwa... Yenna­yas : ­ Ax ihi ddwa­agi uqqem­it i wallen­ik. Dɣa... Winna yewhem... Yenna­yas : ­ Amek ?!... Nekkini nniɣ­ak teqreḥ­iyi tɛebbuṭ­iw... Keččini tura... Tefkiḍ­iyi­d ddwa i wallen­iw !...

Page 24: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 24 ­

­ Ih!... Axaṭer lemmer d tidet dɣa tesɛiḍ allen tettwaliḍ... Amek ara teččeḍ aɣrum yemjenǧaren ?!...

Ad am­aruɣ, aruɣ­am

Yiwet tmeṭṭut akkenni... Yekkat­itt urgaz­is. Ihi... Teẓra yiwen ccix akkenni... Dɣa... Teḥka­yas... Tenna­yas : ­ Anɛam a ccix...Ihi tura... Ilaq ad iyi­taruḍ akken ur iyi­yekkat ara urgaz­agi­inu... Dɣa... ccix­nni... (Netta, win i s­yefkan amehraz, ad s­yaru ayen i s­yehwan), yenna­yas : ­ Ur ttagad ara a xalti... Ayagi d ayen isehlen :

Ad am­aruɣ, aruɣ­am I yecban ihenwiḍen Amehraz­iw, a t­awiɣ... Ad aliɣ Icerriḍen Ma yewwet­ikem, ur iyi­d­terziḍ... Ma yeǧǧa­kem, akken nniḍen

Di ssuq, d ikerri

Yiwen akkenni qqaren­as Ṣaleḥ... Ass n teswiqt n lɛid, ṣṣbeḥ ziki... Tceyyeɛ­it yemma­s ɣer ssuq i wakken ad d­yaɣ ikerri... Ihi... Yewweḍ ɣer ssuq... Dɣa... Yebda yettmuqul. Yuɣal yufa yiwen ikerri akkenni, iɛǧeb­as, dɣa... Yuɣ­it­id. Yerra­tid ɣer tkerrust... Yewwi­it­id s axxam. Mi d­yewweḍ ɣer taddart... Imir­nni yessers­d ikerri­nni... Anda i d­yessers ikerri­nni... Llan dinna kra n werbaɛ akkenni... Qqimen dinna ssikiden. Dɣa... Yenṭeq­d yiwen deg­sen yenna­yas : ­ Acḥal akkagi i d­tuɣeḍ tixsi­agi a Ṣaleḥ ? ... ­ Qaḥqa d tixsi ! ... A wagi... D ikerri i d­uɣeɣ i lɛid !... Dɣa... Widak­nni akk yellan dinna...Ṭreḍqen d taḍṣa... Winna...Imir­nni... Imuqel akkagi ikerri­nni­ines... Dɣa... Yufa­t d tixsi. Dɣa... Yerfed akkagi ifassen­is... Yenna­yas : ­ Wellah ar di ssuq ar d ikerri !...

Page 25: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 25 ­

Ayen i ɣef ttnadiɣ, ufiɣ­t

Sin akkenni mxaṭaren... Yiwen yenna­yas : ­ Nekkini... Ad kecmeɣ tiẓgi ihin ɣas yella deg­s uwaɣezniw... Dɣa... Winna nniḍen... Yefka­yas tagest yenna­yas : ­ Ax ihi tagest­agi... Reṣṣi­tt dinna... Akken azekka ṣṣbeḥ dɣa... Ad tt­in­afeɣ dinna d limara. Dɣa... WInna yegla s tagest­nni, iruḥ. Ihi... Yekcem tiẓgi­nni... Yebda yettreṣṣi... Deb ! Deb ! Deb ! Dɣa yeslaèyas­d uwaɣezniw­nni. Dɣa... Ataya la d­yesderduf... Dɣa... Winna yekker ad yerwel... Maɛna... Aawwah... Ur yezmir ara... Yeɛreḍ, yeɛreḍ... Ulac. Netta ziɣen... Tagest­nni ireṣṣa­tt deg ucḍaḍ n ubernus­is... Dɣa... Awaɣezniw­nni yeẓẓel­d afus­is ɣur­s. Dɣa... Winna yenna­yas : ­ Uqbel ad iyi­teččeḍ... Ma yehda­k Rebbi... Eǧǧ­iyi ad ssiwleɣ.! ­ Siwel. Dɣa... Winna... Yessawel imir­nni yenna­yas : ­ Aaa wihin ugemmaḍ­inna !... Ayen i yi­tenniḍ giɣ­t... Ayen iɣef ttnadiɣ, ufiɣ­t... Dɣa... Awaɣezniw­nni yenna­yas qemmuc baba... Yečča­t.

Yiwen wass i tkeḥḥel tyaziḍt...

Tagi... D yiwen tyaziḍt akkenni... Ass­nni ihi... Wissen teqqes­ itt tizit neɣ amek... Truḥ tewwi­d uzzu... Tessefsi­t... Tuqqem timmi... Tuqqem ḥmimuc... Teffeẓ agusim... Tkeḥḥel... Tezwi akk tiferrawin­is... Teffeɣ­d s abrid. Dɣa... Tedda tetzuxxu, imir­nni. Anda twala tamduct... Ad truḥ ad tmuqel iman­is daxel­is... Netta ziɣen... Iguber­itt­id ufalku... Dɣa... Ciṭuḥ kan akkagi... Yewwet­d fell­as... Yenna­yas : ­ Yya... Fell­am i ttnadiɣ... Dɣa... Yeddem­itt gar waccaren­is, iɛella yis­s deg yigenni... Dɣa... Seg wass­nni... I d­yeqqim wawal­agi :

Yiwen wass i tkeḥḥel tyaziḍt... Yewwi­tt ufalku.

Page 26: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 26 ­

Aṣekran akked uqemmar

YIwen akkeni... Iruḥ ad d­izur... Ihi... Ileḥḥu... Yufa iṣekranen. Yufa­ten sersen­d aɣrum... Sserdin... D teqraɛtin n ccrab. Dɣa... Tessen, ttqessiren. Dɣa... Winna isellem fell­asen yenna­ yasen : ­ Ssalam ɛlikum !... ­ Ssalam u reḥmatu llah... Yya besmellah... Winna ikemmel abrid­is... Yelḥa ciṭuḥ... Yuɣal... yufa iqemmaren... Yufa­ten­in tturaren lpukir neɣ wissen d acu i tturaren. Dɣa... Isellem daɣen fell­asen ula d widak yenna­ yasen : ­ Ssalam ɛlikum !... Ula yiwen deg­sen mačči yerra­yas­d. Acu kan i wumi yesla winna... Yesla i yiwen seg iqemmaren­nni yenna­yas : ­ Jerri yemmat yemma­s !... Dɣa... Winna yeǧǧa­d awal­agi : ­ Yif­it meyya iṣekranen wala yiwen uqemmar.

Ccan, ya ɛaḍim ccan !...

Yiwen akkeni... Iruḥ ad iqaqqeḥ... Netta... Iqqen abernus... yerra aqelmun ɣer iḍarren. Dɣa... Kullec ɣer uqelmun­nni. Dɣa... Mi ifuk, imir­nni... Imuqel akkagi... Dɣa... Yufa iyennaten­nni ulac­iten. Dɣa... Yenna­yas :

Ccan, ya ɛaḍim ccan !... Ḍergeɣ­d iẓẓan... Ur ẓriɣ d acu i ten­yeččan !...

Ddeqs­nneɣ

Llant snat tlawin akkenni d tiǧiratin... Yiwet tesɛa tafunast, tayeḍ tesɛa taɣaḍt. Ihi... Mi d­yeḥder ad ssendunt iɣi... Lall n

Page 27: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 27 ­

tfunast­nni... Ad tɛelleq kra n tfeqlujt akkenni annect­ilatt... Dɣa... Ad tessenduy... Ad s­teqqar : ­ Sidi Rebbi, rnu­d lxir, sidi Rebbi rnu­d lxir... Besmellah u lbaraka... Besmellah u lbaraka... Ma d lall n taɣaḍt... Ad tɛelleq kra n tfeqlujt akkenni d tamectiṭuḥt... Dɣa... Ad tessenduy... Ad s­teqqar : ­ Ddeqs­nneɣ !... Ddeqs­nneɣ !...

Tawwurt­nni

D tawwurt i s­yennan : Err­iyi, ad rreɣ lada.

Awal­agi... Qqaren­t medden akkagi... Axaṭer... D ayen yellan... Maḍi deg yiwen uxxam akkenni... Ihi dɣa am wakkagi... At uxxam­nni... Ass­nni ǧǧan tawwurt teldi. Dɣa... Yekcem­asen uwaɣezniw s axxam. Iqeddem­it­id usemmiḍ. Dɣa... Iqerreb ɣer lkanun... Yeqqim ad yessḥmu... Dɣa... Awaɣezniw­nni yenṭeq ɣer lall n uxxam­nni, yenna­yas : ­ Err tawwurt ammar win i d­ikeccmen !... Dɣa... Tinna, terra­yas­d : ­ Tura... Daɣen... Ulac win ara d­ikecmen nnig­k akin !...

Yezwar­iyi dadda

Lllan sin akkenni d atmaten... Sɛan taxxamt uqecwal di Melyana. Ẓẓaden iqecwalen... Znuzuyen i lkulun. Zik­nni ihi... Yeḥder­d yennayer... Yerna yewwet udfel... Dɣa... Widak­nni mmektan­d tamurt. Netta... Amecṭuḥ­nni... Melmi kan i yezweǧ. Dɣa... Yefreḥ, yenwa ad iruḥ ad yesɛeddi kra n wussan di tmurt. Yuɣal... Yekker­d dadda­s­nni yenna­yas : ­ Nekkini ihi... Aql­i ad ruḥeɣ ɣer tmurt... Axaṭer d leɛwacer... Keččini... Ad teqqimeḍ dagi... Ad tɛesseḍ taxxamt­agi­nneɣ n uqecwal.

Page 28: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 28 ­

Dɣa... Amecṭuḥ­nni yuɣ­itt kan mkemmda... Yessusem... Yuɣal imir­nni, yewwi­d asefru­agi, yeqqar­as :

Aql­iyi di Melyana... Aggur n ccetwa... Mi d­nekker, nezzi i lkanun.

Adfel yuɣ­d timura... Yergel tiwwura, Ula ansi d­nawi ageṭṭum.

Ay ul icedhan Faḍma... Yezwar­i dadda... Amek ara rebbiɣ aksum ?!...

Amɣar­nni n tesraft

Yiwen umɣar akkenni, ulamma teǧǧa­tgecrirt... Maɛna daymen tiṭ­is ɣef nnḍer. Dɣa... Icewwel at uxxam. Si ṣṣbeḥ alamma d tameddit i la yettnebbih fell­asen... Ḥadret wihin... Ɣurwat tihin... Dɣa... At uxxam­nni ɛyan deg­s. Ihi... Yuɣal mcawaren fell­as. Amek ara s­xedmen i umɣar­nni i wakken ad thennin seg­s ?... Yuɣal ihi... Ɣzen tasraft... Dɣa... gren­t deg­s. Ttaken­as ciṭuḥ n lqut ɣer daxel n tesraft­nni. Ǧǧan­t dinna. Armi d yiwen yiḍ akkenni... Dɣa... At uxxam­nni slan­ as i umɣar­nni yesreɛruɛ daxel n tesraft­nni. Dɣa... Kkren­d warraw n umɣar­nni nnan­as : ­ Wagi ad ɣ­yesderwec... Wagi !... Yuɣal... Yiwen deg­sen iḍal s addaynin... Dɣa... Yufa­n aɣyul­ nni ulac­it. Ziɣen... Wissen wi t­in­yettun di lexla. Dɣa...Ceyyɛen imir­nni yiwen deg­sen ad iruḥ ad t­id­yawi... Dɣa... At uxxam­nni... Ssuffɣen­d imir­nni amɣar­nni si tesraft­nni­ines. Ufan­t ziɣen yeṣleḥ...

Page 29: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 29 ­

Taqejjirt­agi tlaq i rkab

Zik­nni... Asmi terbeḥ ddunit...Win iḥeqren iman­is... Medden... Qqaren­ak : Ad iɛenni kan ɣer sidi Rebbi, ad s­yini kkes­iyi... Dɣa... Ad d­truḥ ɣur­s teblaḍt seg yigenni, ad t­ temḥeq. Ass­nni ihi... Ifker yeḥqer iman­is ula d netta. Dɣa... Yeqqim akkagi yesseḥsab... Yeqqar­as : ­ Llah Llah a Rebbi ! ... I tura, nekkini dɣa... D acu­tt ddunit­agi ideg lliɣ ?!... Ssya d lluḥ, ssya d lluḥ... Daxel yezdeɣ­iyi rruḥ. I tura... Nekkini dɣa i wumi­yi ?!... Dɣa... Yesla i rrhis. Yessaked s igenni... Dɣa... Iwala tablaḍt­nni tetṣubbu­d. Yerfed taqejjirt­is yenna­yas : ­ Eccc !... Taqejjirt­agi tlaq i rkab !... Dɣa... Seg wassen, tablaḍt­nni tɛelleq kan akkenni gar yigenni d tmurt.

Adellas yewweḍ amalu

Yella yiwen akkenni zik­nni... Deg At Lɛic... Yezdeɣ deg uɛecciw. Aɛecciw­nni iseqqef s udellas. Ihi... Asmi yezweǧ, yewwi­d iḍebbalen... Inced­d lɣaci. Yuɣal... Taqeffaft akked iḍebbalen­nni ruḥen ad d­awin tislit. Dɣa... Ataya yekker­d waḍu, yetsuḍu... Yeqleɛ akk ddunit... Dɣa... Yessafeg akk adellas­nni. Aɛecciw­nni yeqqim akkenni bla ssqef. Dɣa... Taqeffaft­nni akked iḍebbalen­nni mi d­uɣalen imir­nni... Wwin­d tislit... Ufan­d yeḍra ubaxix. Dɣa... Imir­nni... Lɣaci­ nni akk yal yiwen d acu yeqqar. Yuɣal yenṭeq­d Dda Ɛumar, yenna­d asefru yeqqar :

A Ɛebḍella Crif deg Uqbu, As­d a k­neḥku... Axxam... Ibedd g lafic.

Adellas yewweḍ amalu. Issafeg­it waḍu... Teḍra lwexda g At Iɛic.

Page 30: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 30 ­

Lemmer zik i temmuteḍ

Tagi... D Dda ƐLi, ccaf­nni­nneɣ, asmi akken i nxeddem abrid ukerrus. Dda Ɛli yesɛa aɣyul...Dɣa... Yettruḥu yis­s ɣer lxedma. Dɣa... Mi d­yewweḍ imir­nni... Ad yawi aɣyul­nni­ines ɣer lexla n yiwen akkenni, yessen­it. Ad t­yeqqen dinna ɣer tzemmurt. Azal n sin wagguren, netta ixeddem akkenni... Yiwen mačči yenna­yas­d kra. Ass­nni ihi... Nesla i wahruḥu... Acu­t akkagi ?... Ziɣ ar d lall n lexla­nni i yettɛeggiḍen ɣef uɣyul­nni yeqqnen ɣer tzemmurt­nni... Teqqar­as : ­ Ad tig Rebbi d aɣyul ara yeččen imawlan­is !... Rregmat... Ddeɛwat... D axeṣṣar. Tezɛef mačči d kra. Dɣa... Dda Ɛli mi yesla akkenni... Iruḥ ɣur tmeṭṭut­nni yenna­yas : ­ A ayexti... Xzu cciṭan. Aɣyul­agi... Inu. Dɣa... Tinna tenna­yas : ­ Ma inek d acu ?!... Ad ig Rebbi yečča­k dɣa !... Dda Ɛli imuqel... Imuqel... Yuɣal yenna­yas : ­ Teẓriḍ ihi... Kemmini... Wellah ar lemmer zik i temmuteḍ... Ar yili m­bniɣ taqubbet ‘ee... ‘ee... ‘ee... n yiẓẓan !...

S lɛawen­iw

Tagi... Asmi srafgen yifrax... Lbaz yenna­yas : ­ S lɛawen­ik a Rebbi... Dɣa yefferfer. Wayeḍ akken... Wayeḍ akken... Win inedhen s lɛawen n Rebbi ad yefferfer... Tayaziḍt... Nettat, mi d­tewweḍ nnuba­s, tenna­yas : ­ S lɛawen­iw !... Dɣa teɣli din. Hatan ihi ayɣer tayaziḍt ur tezmir ara ad tesrifeg.

Aqelmun­nni yeččan imensi

Tagi... Deg yiwet tmeɣra akkeni, yiwen wass... Llan iqeffafen tetten imensi. Ihi... Yiwen deg­sen itett... Yettarra lqut, s tuffra s

Page 31: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 31 ­

aqelmun­is. Netta... Bab n tmeɣra­nni ziɣ iwala­t­id. Atan yewwi­d lqahwa i widak­nni yeččan imensi... Dɣa... Mi d­ yewweḍ ɣur winna imir­nni... Yefka­yas afenǧal n lqahwa i netta... Yerna yesmar afenǧal nniḍen n lqahwa ɣer daxel uqelmun­nni­ines. Dɣa... Winna yekker... Yenna­yas : ­ D acu­t uyennat­agi ?!... Tedrewceḍ neɣ ?!... Dɣa... Bab n tmeɣra­nni yenna­yas : ­ Ur drewceɣ ara... Nekkini fkiɣ­asen akk afenǧal n lqahwa i widak­agi yeččan imensi... Mi d­wwḍeɣ ɣer uqelmun­agi­ inek... Ula d wagi yečča imensi... Ilaq ad as­fkeɣ afenǧal n lqahwa...

At teklamt

Yiwet teqcict akkenni... Tedda d tislit. Azekka­nni ṣṣbeḥ... Tulawin n taddart usant­d akk ɣur­s i wakken ad tt­ẓrent... Ihi... Ufant­d tislit ulac acu ara d­inint deg­s. Yuɣal tenṭeq­d yiwet deg­sent tenna­yas : ­ Tislit­agi...Eemm... Amessaḍ yugar wayeḍ... Tidak­nni nniḍen... Ssusment kan. Dɣa... Tislit tenna­yas : ­ Ay ahruḥu... At taddart­agi d at teklamt !... Ufan­d lɛib i tmellalt !...

Winna yezzarṭin

Yiwen uqcic akkenni... Yerwel­d si lɛedker. Dɣa... Waḥed seta wagguren akkenni... Netta irewwel... Iǧadarmiyen ttnadin fell­ as. Ass­nni ihi... Ɣlin­d fell­as, dɣa ṭṭfen­t. Cudden­t­id imir­ nni, zzuɣren­t­id ɣer taddart. Dɣa... Kecmen imir­nni s axxam n uqcic­nni... Ttqelliben lqecc­nni­ines n lɛesker anda t­yerra. Yuɣal... Qellben... Qellben... Dɣa... Ufan akaskiḍ­nni­ines n wuzzal... Tettarew deg­s tyaziḍt. Ugan abalṭun­nni­ines yeggan fell­as uqjun... Iǧadarmiyen ččan timess... Dɣa... Fkan­ as kra n zhuṭ i uqcic­nni... Netta... Imir­nni, yewwi i

Page 32: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 32 ­

iǧadarmiyen­nni ɣer uddaynin... Yemla­yasen takrabaṭ­nni­ ines akked lǧib n userwal... Ḥala ayen i d­yeggran seg userwal­ is. Takrabaṭ­nni­ines... Yerra­tt d rrebg i taɣaḍt... Ma d lǧib­ nni... Yerra­t d tagrabt i tmaẓẓagt­is.

Ay iɣi ssendunt lemluk

Yiwen wass... Neqqim akkagi nettqessir nekk akked yiwen akkenni d abusṭawi, d aḥbib­iw...Dɣa dinna di lbusṭa... Ssaɛa ad tili ahat imir­nni d zzuǧ neɣ zzuǧ u nefṣ... Ciṭuḥ akka ihi...Attan truḥ­d tmeṭṭut­nni i d­itennḍen dinna di lbusṭa­ nni... Tewwi­d imesleḥ, abelyun d ucifun... Dɣa... Abusṭawi­ nni yenna­yas : ­ Acu­t akkagi a Nna Xelluǧa ?... Acu tebɣiḍ ɛni ?... ­ Ulac a mmi... Nekkin usiɣ­d kan ɣer ccɣel­iw... ­ Ay iɣi ssendunt lemluk, a Nna Xelluǧa !... Ssaɛa... Attan akken kan tewweḍ d zzuǧ... Yak mazal lḥal a Nna Xelluǧa... Kemmini tbedduḍ ccɣel­im ɣef seta n tmeddit !...

Tamacahut n lekdeb

Yella yiwen akkenni d amarkanti... Yesɛa sebɛa warrac... Yiwen wass asmi meqqrit warrac­nni... Yenṭeq­d umenzu­nni deg­senYenna­yas : ­ A baba... Bɣiɣ ad ruḥeɣ ad beddleɣ tamurt. Baba­s­nni ur yebɣi ara. Yuɣal iserreḥ­as... Yezfka­yas aɛudiw... Yerna­yas tawemmust iṣurdiyen... Dɣa winna yenna hha... Yeqqim akkenni aseggas... La lexbar, la lewṣaya. Yuɣal wis sin­nni yenṭeq­d daɣen ula d netta yenna­yas : ­ Ad ruḥeɣ... Akkenni armi d wis seta. Ihi yeqqim­d umecṭuḥ­nni d aneggaru. Yuɣal ula d winna... Yeḥres baba­s... Iserreḥ­as daɣen ula i netta. Aqcic­nni ihi... Iruḥ. Ileḥḥu, ileḥḥu... Yeɣli­d yiḍ. Yuɣal aqcic­nni... Iwala tafat ɣer yiwen umkan akkenni...

Page 33: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 33 ­

Dɣa... Yerra ɣer­s. Mi yewweḍ ɣer dinna... Imir­nni... Yufa­n yiwen umɣar akkenni...Yenna­yas : ­ A baba amɣar... Ma ulac aɣilif... Ad nseɣ dagi ɣur­k iḍ­agi... Amɣar­nni yefreḥ... Yenna­yas : ­ Qim a mmi... Akkagi dɣa meqqar ad nqesser ciṭuḥ... Aqcic­nni akked umɣar­nni...Ččan imensi... Dɣa qqimen ɣer rrif n lkanun ttqessiren... Amɣar­nni yenna­yas : ­ Ihi tura a mmi... Awi­yi­d tamacahut ideg ulac A macahu... Neɣ ad k­tt­id­awiɣ nekkini... Acu... Ad cerḍeɣ fell­ak... Ma d keččini i irebḥen, ad tawiḍ akk ayen sɛiɣ... Ma d nekk i irebḥen, ad awiɣ akk ayen tesɛiḍ... A k­ssufɣeɣ si tcekkart... Aqcic yeqbel... Yebda tamacahut yenna­yas : ­ Asmi yemmut umɣar n jeddi... Nekkini lliɣ d ameksa. Ihi... Usiɣ­d si lexla... Walaɣ tulawin teffɣent­d seg uxxam­nneɣ. dɣa steqsaɣ­tent : ­ D acu akka yellan ? ­ D amerbuḥ jeddi­k a mmi ! ... Nekkini ferḥeɣ d ayen kan... Ruḥeɣ d tazzla... Mi wwḍeɣ s axxam imir­nni... Ufiɣ­n setti terba amɣar­nni n jeddi i d­ ilulen... Nniɣ­as : ­ Awi­t­id akkagi ad s­dehneɣ taqerruyt­is... Dɣa... Setti tefka­yi­t­id, truḥ tewwi­d taqlilt n zzit. Akken ɛeddaɣ ad s­uqqmeɣ i jeddi ciṭuḥ n zzit i tqerruyt­is... Yeɣli­yi ɣer daxel n teqlilt­nni... Dɣa... At uxxam yeffeɣ­iten leɛqel... Nekkini ruḥeɣ s addaynin... Briɣ­d i uɛudiw­nni... Tebɛeɣ jeddi ɣer daxel n teqlilt­nni... Ufiɣ­n ddunit teɛmer... S tmara i sɛeddayeɣ aɛudiw­nni­inu gar lɣaci... Yefka­yi­d Rebbi kra n medden akkenni... Ṭṭfen­iyi­d jeddi­nni. Fkan­iyi­t­id... Nekkini imir­nni wwiɣ­t­id s axxam. Ferḥen akk at uxxam. Tamɣart n setti tebri­d aɛeqqa uǧilban i wakken ad d­tesseww tacnint. Yuɣal... Tasilt­nni tekkuffet­d... Tacnint­nni tɛedda di tzuliɣt... Tennɣel s aɛerqub­nni seddaw lḥara. Dɣa... Yessenṭeḥ­itt­id Rebbi imir­nni dinna d aǧilban... Amɣar­nni i wumi iḥekku uqcic­nni... Tebda tetsummu­t lqaɛa. Aqcic­nni yettkemmil... Yenna­yas : ­ Mi d­teḥder tmegra... Newwi­d imestejar... Newwi­d iwiziwen... Akkenni negguma ad neḥyu... Nuɣal ɣer uneqqel... Nneqqel ɣef ytiserdyan, debren... Nneqqel ɣef yiɣyal, debren...

Page 34: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 34 ­

Nruḥ newwi­d ayaziḍ nettneqqil fell­as... Yuɣal ula d winna yedber... Dɣa nekkini imir­nni... Ddmeɣ­d tazerraɛt n ddellaɛ uqqmeɣ­as­tt i uyaziḍ ɣef uɛrur­is... Dɣa Rebbi yefka­d ddellaɛ ɣef uɛrur n uyaziḍ­nni... Ččan at uxxam... Nefka i at taddart... Akkenni ddellaɛ­nni yugi ad ifak... Mi nečča ddellaɛ... Yewweḍ­d lawan n userwet... Ur nufi ara anda ara nuqqem annar... Aahya ssiɛqa !... Nekkini ufiɣ­d amkan... Ɣef tqacuct n tulmut... Dɣa nḍerra annar a sidi... Yeqqim­d kan ad nessali izgaren... Ncudd izgaren s umrara, yeqqers... Ncudd­iten s snasel, qqersent... Ncudd­iten s tzitmiwin, qqersent... Nekkini ɛeddaɣ ɣer yizgaren­nni fkiɣ­asen ad ččen lkermus... Dɣa win i nejbed seg yileddayen­nni n lkermus, dɣa yuli... Ihi nesserwet a sidi... Ciṭuḥ akkagi sliɣ i tsekkurt tesmurjuḥ... Qellbeɣ akk ddunit... Ulac. Ziɣen tasekkurt­nni tuqqem lɛecc­is daxel umeẓẓuɣ n uzger­nni... Nekkini greɣ afus­iw daxel umeẓẓuɣ­ nni n uzger... Ufiɣ aqdaḥ deg­s rbaɛṭac tmellalin... Ddmeɣ­ tent­id, wwiɣ­tent­id s axxam... At uxxam­nneɣ di rbaɛṭac yid­ sen... Ččan rbaɛṭac, rbaɛṭac... Lǧiran­nneɣ di rbaɛṭac ččan rbaɛṭac, rbaɛṭac... Ugarent­d rbaɛṭac... Dɣa... Amɣar­nni i wumi i d­iḥekku uqcic­nni... Tsumm­it lqaɛa... Acu kan uqbel ad yedrem maḍi... Yenṭeq­d ɣur uqcic­ nni yenna­yas : ­ Ihi a mmi... D nekkini i iɛerran atmaten­ik... Dɣa... Yemla­yas i uqcic­nni anida llan watmaten­nni­ines. Aqcic­nni... Iruḥ yejmeɛ­iten­id... Dɣa yerra­ten­id s axxam. Hattan tura...

Ubehlul

Ubehlul­agi, d yiwen akkenni n ttajer... Yettaɣ, yeznuzu... Yiwen wass... Yusa­d si ssuq... Yuɣ­d sebɛa yiɣyal... Ihi, yerkeb­ d yiwen seg yiɣyal­nni... Yenher­d seta­nni nniḍen. Mi yeḥseb iɣyal­nni, ad yaf setta... Mi ten­yeḥseb ad yaf setta... Dɣa yeɛweq deg yiman­is. Mi d­yewweḍ s axxam imir­nni... Yenṭeq ɣer tmeṭṭut­is yenna­yas :

Page 35: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 35 ­

­ Lemmer ad am­iniɣ ihi... Ass­agi kellxen­iyi di ssuq... Uɣeɣ­d sebɛa yiɣyal... ATan ixuṣṣ­iyi yiwen... Netta mazal­it kan akkenni s ufella n uɣyul­nni wis sebɛa. Dɣa... Tameṭṭut­nni­ines tenna­yas : ­ Amek akkagi ixuṣṣ­ik yiwen... Nekkini la ttwaliɣ tmanya yiɣyal ayagi !... ­ Aha berka, ah !... ­ Setta yiɣyal atnan zdat­k... Wis sebɛa trekbeḍ fell­as... Wis tmanya... D keččini.

Teffẓen akk medden

Tella yiwet temɣart akkenni, zik­nni di taddart­nneɣ, qqaren­ as Setti Ḥedduqa... Ad tesɛu ahat miyya iseggasen di leɛmer­is. Tekmec akk... Tiṭ tenɣes, ugel yekkes. Maɛna, nettat dayem tecreḥ. Dɣa... Tullas n taddart akk... Ḥemmlent ad qqiment ɣur­s. Ad as­mecḍent, ad as­anint... Netta... Di lweqt­nni... Imir­nni kan dɣa i d­yelḥeq cwangu­agi ɣer taddart... Tullas­ nni ihi... Teffẓent cwangu... Ass­nni ihi... Walant tamɣart­nni... Tebra kan i wallen­is... Ur tecriḥ ara akkenni am zik... Dɣa nnant­as : ­ Acu i kem­yuɣen akkagi, ass­agi, a setti Ḥedduqa ? Yak ur tuḍineḍ ara ? ­ Acu ara kent­iniɣ tura nekkini ? La tettwalimt, Hatan... Teffẓen akk medden... Nekk ula i ffẓeɣ.

Ečč, ad ixelleṣ mmi­k

Yiwen akkenni d amɣar... Yiwen wass... Iɛedda zdat yiwen rriṣṭura...Dɣa... Iwala uran­d dinna : Ečč, ad ixelleṣ mmi­k. Amɣar­nni... Netta d mmi­s ur ɛdilen ara... Dɣa... Yefreḥ yenna­yas : ­ Arǧu kan tura... Ad s­ssekneɣ i uɛdaw n Rebbi­nni n mmi... Bla yemma­s art t­ixelleṣ !...

Page 36: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 36 ­

Yekcem ɣer rriṣṭura­nni... Yeqqim ɣer ṭṭabla... Imuqel lkarṭa­ nni... Dɣa imir­nni... Kmandi ma ad tekmandiḍ... Awi­d ta... Rnu­d tagi... Armi yekmanda ayen ara ččen ɛecra medden. Yerna yekmanda ḥala leḥwayeǧ­nni ɣlayen akkenni... YUɣal imir­nni... Yečča armi yerwa... Dɣa yekker ad yeffeɣ... Dɣa... Yessawel­as bab n rriṣṭura­nni... Yenna­yas : ­ Amek ɛni ay amɣar ?... Ad truḥeḍ ur tettxelliṣeḍ ara neɣ ?!... ­ Mi d­yusa mmi ad ixelleṣ... Bab n rriṣṭura­nni... Yewwi­d leḥsab, imir­nni... Yenna­yas : ­ Iih !... Ẓriɣ mi d­yusa mmi­k ad ixelleṣ... Maɛna... Xelleṣ­iyi­d qbel tura keččini ayen yečča baba­k !... Hata leḥsab...

Taqlilt­nni n zzit

At zik­nni... Nutni yenɣa­ten laẓ... Tkemmel­asen tfenṭazit. Win yekkren ad ak­d­yawi tin akkenni n : Ɛeddi ɣef uɛdaw telsiḍ, ur yeẓri ɣef wacu tensiḍ. Yella yiwen umɣar akkenni... Mi yekker ad yeffeɣ seg uxxam akken ad iruḥ ɣer tejmaɛt... Ha yečča ciṭuḥ ubazin, neɣ yečča ciṭuḥ uɛemmuc, neɣ yeqqim akkennii laẓ... Dɣa... Ad d­yeddem ciṭuḥ n zzit ad yedhen yis­s ticelɣumin­is. Dɣa... Mi yewweḍ ɣer dinna ɣer tejmaɛt... Imir­ nni ad yebdu ad yettxerrif... Ad yeqqar : ­ Wellah ar ass­agi... Tesseww­aɣ­d temɣart­nni kra akken n teɣrifin... Ccaah !... Nečča armi neqber... Ass­a d tiɣrifin... ass­a d acebbaḍ... Yal ass d acu i d­yesnulfuy. Widak­nni yettilin dinna di tejmaɛt... Ẓran kullci maɛna qqaren­as kan : ­ Iih !... D lɛali, d lɛali... Ass­nni... Amɣar­nni yeqqim yettxerrif di tejmaɛt... Dɣa... Attan truḥ­d ɣur­s yelli­s n mmi­s tamecṭuḥt tenna­yas : ­ Ajeddi ! A jeddi !... ­ D acu ?!... ­ Taqlilt­nni n zzit iss tdehhneḍ cclaɣem­ik... ­ Iih ?!... ­ Yerẓa­tt umcic...

Page 37: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 37 ­

Lukan sin

Kra n yimdanen akkenni... Ruḥen ɣer Leblida, ssaǧwen zzit dinna. Mi d­leḥḥun bac akken ad d­uɣalen... Wwḍen­d ɣer yiwet taddart akkenni... Dɣa... Ifuk­asen uɛwin. Netta at taddart­nni ttmeslayen s taɛrabt. Yerna ass­nni... Yella lmerḥum di taddart­nni. Widak­nni ihi... Qqimen akkagi. Maɛna... Aawwah... Mmuten si laẓ.Yuɣal yenṭeq yiwen deg­sen yenna­yasen : ­ Nekkini ihi... Ad ruḥeɣ ad d­awiɣ acu ara ččeɣ !... Dɣa iruḥ ɣer uxxam­nni ideg yella umerḥum... Yufa dinna lɣaci ttdekkiren... Dɣa yeqqen aqelmun... Yegr iman­is gar­ asen... Dɣa yebda ijeddeb... Yeqqar­as : ­ Yemmut waɛrab lukan sin... Yemmut waɛrab lukan sin !... Dɣa at uxxam mi t­walan akkenni nna­n­as : ­ Qbayli meskin... Ɣeḍnah... Cuf meskin... Rah yebki ɣlina... Dɣa ččuren­as­d acḍaḍ­is d lqut. Dɣa winna... Yewwi­d lqut­ nni... Yuɣal­d ɣer imeddukal­is... Yefka­yasen ad ččen...

Cwi mačči deg usebbaḍ

Zik­nni asmi ɣlay cci... Yiwen akkenni yesɛa isebbaḍen... Dɣa yettḥadar­iten. Yettawi­ten deg uqelmun­is. Ur ten­iteqqen ara ḥaca ma iruḥ ɣer ssuq. Neɣ mulac... Netta ileḥḥu ḥafi... Mi iruḥ ɣer ssuq (Netta dinna ɣer tewwurt­nni n ssuq tella terga) Dɣa winna mi yewweḍ ɣer dinna... Ad yessired iḍarren­is... Ad iqqen isebbaḍen­nni­ines... Dɣa ad yekcem ɣer ssuq. Mi d­ yeffeɣ si ssuq... Ad yekkes isebbaḍen­nni­ines... Ad ten­yerr s aqelmun... Dɣa netta imir­nni... Ad yelḥu ḥafi. Akkenni yal ass... Ass­nni ihi... Akken kan i d­yeffeɣ si ssuq... Dɣa yewwet­ it wugur... Dɣa tufeg­as akk tefdent­nni tameqqrant... Dɣa yeṭṭef aḍar­is... Yenna­yas : ­ Eehhh !... Cwi mačči deg usebbaḍ !...

Page 38: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 38 ­

Iḍes ar ṭṭhur

Yella yiwen akkenni d amɣar... Yesɛa snat yessi­s... Iruḥ ad yerzu fell­asent. Ihi yewweḍ ɣur yelli­s­nni tamezwarut ṣṣbeḥ zik... Yufa­tt­in ur teẓri ara sanda ara terr aqerruy­is... Seg wakken tesɛa ccɣel. Tinna... Tsellem fell­as...Tesser­as­d ciṭuḥ n lqut... Dɣa tuɣal ɣer ccɣel­is. Dɣa amɣar­nni yečča ciṭuḥ n lqut­nni... Yuɣal yeqqim ayen yeqqim... Dɣa yekker iruḥ ɣur yelli­s­nni tis snat. Yewweḍ ɣur­s lewhi n ṭṭhur... YUfa­tt­in mazal ur d­tekkir ara seg usu. Tinna mi d­tekker akkenni... Dɣa teqqim yid­s. Amɣar akked yelli­s qqimen akkenni armi d tameddit. Yuɣal amɣar­nni yekker ad iruḥ... Yenna­yas : ­ Ma yella wacu ara s­tiniḍ i yemma­m ?... ­ Ihi... Ini­yas :

Yelli­m... Iḍes­is ar ṭṭhur Acmux­is yezga yeččur Lfetla­s... Ha ! Tfur.

Akken kan yewweḍ umɣar­nni s axxam, yeḥka­yas i temɣart­ nni­ines yenna­yas : ­ Tamezwarut­nni... Tesɛa bezzaf n ccɣel. Ufiɣ­tt­in tečča seg uksum­is... Tinna ur tewqim ara... Ma d tis snat... Xir u baraka... Tinna tewqem. Dɣa tamɣart tenna­yas : ­ Ma yella wacu i k­d­nnant ?... ­ Tamezwarut­nni... Tessers­iyi­d ciṭuḥ n lqut... Dɣa tenna hha. Ulac acu i yi­d­tenna. Ma d tis snat... La m­teqqar :

Yelli­m... Iḍes­is ar ṭṭhur Acmux­is yezga yeččur Lfetla­s... Ha ! Tfur.

Tamɣart­nni yeffeɣ­itt leɛqel. Tenna­yas : ­ Ay asyax­iw !... Ihi temmut si laẓ... ­ Aaeaah ! ... Dɣa tamɣart­nni tessefhem­as imir­nni, tenna­yas : ­ Tinna yesɛan ccɣel... D tinna i iweqmen ihi, a nnegḥ­ik... Axaṭer... Tinna imi txeddem... Ɣas tečča srg uksum­is... Tettḥelli­d ayen ara tečča. Wamma tagi yegganen ar ṭṭhur... La k­teqqar aql­i mmuteɣ si laẓ !...

Page 39: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 39 ­

Dɣa amɣar d temɣart... Ddmen imir­nni ččuren­as taylut i yelli­tsen­nni yegganen ar ṭṭhur... Dɣa ruḥen wwi­as­tt.

Tinna n sebɛa turdas

Yiwen akkenni... Wwḍen xemseṭṭac iseggasen seg wasmi yezweǧ... Ur yesɛi ara dderya... Yewwi tameṭṭut­is ɣur ṭṭbib... Yewwi­tt ɣur uderwic... Kkes­d nnbi iɣef ur yeẓẓul... Ass­nni yenṭeq­d di tejmaɛt yenna­yasen : ­ Ay at taddart... Dɛut­iyi... Ma yella sɛiɣ­d aqcic... Ad awen­ ṣeddqeɣ ikerri yesɛan acciwen... Yal yiwen deg­sen, ad yesɛu sebɛa turdas di teɣzi !... At taddart­nni fkan­as lfattiḥa... Ihi am akken qqaren : Rebbi ma texfalu xefya... Yezzi­d useggas... Winna yerna ɣur­s uqcic. Dɣa... Lferḥ... Urar... Tiɣratin... Sebɛa wussan d sebɛa wuḍan... Ma d winna... Akken ad iṣeddeq ikerri­nni yeqqen i taddart... Inuda­d akk ddunit anda ara yef ikerri bu wacciwen n sebɛa turdas... Ulac. Dɣa yetḥeyyer. Ass­nni... Qqimen di tejmaɛt... Netta akked at taddart... Heddren ɣef ikerri­nni anda ara t­id­ afen... Yuɣal yenṭeq­d yiwen akkenni, d inebgi n Rebbi... Yella dinna... Yensa laɛca­nni di lǧameɛ... Yenna­yasen : ­ Semmḥet­iyi ma greɣ­d iman­iw... Maɛna... Ikerri­agi­ nwen... D ayen isehlen... ­ Amek akka d ayen isehlen, ula d keččini ?!... ­ Iih... Ruḥet tura... Anda tufam ikerri... Awit­t­id... Ternum­d aqcic­agi i d­ilulen... Ad teẓrem... Dɣa widak­nni ruḥen wwin­d ikerri, wwin­d aqcic­nni i d­ ilulen... Dɣa winna... Yeṭṭef­as tafettust i uqcic­nni... Yektal yis­s sebɛa turdas deg yiccew n ikerri­nni... Yufa yeggra­d littaɛ... Idewwer ɣer widak­nni yenna­yasen : ­ Atan ikerri­nwen a wladi !...

Page 40: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 40 ­

I wumi lqis ?...

Yiwen akkenni... Yebɣa ad d­yaɣ isebbaḍen... Ihi qbel ad iruḥ ɣer ssuq... Yektal iḍarren­is. Dinna di ssuq... Yerra ɣur win yeznuzun isebbaḍen. Yebda yettqellib leǧyuban­is. Iqelleb akk lqis­nni­ines anda t­yerra... Ur t­yufi ara. Dɣa... Yenṭeq ɣur bu yisebbaḍen­nni yenna­yas : ­ Ad uɣaleɣ ad t­id­awiɣ... Dɣa yenna hha, yuɣal s axxam. Yufa­n dinna lqis... Yeddem­it­ id... Yuɣal­d ɣer ssuq. Yufa­t­id yefra. Bu yisebbaḍen­nni ulac­ it... Dɣa yeɛweq imir­nni... Dɣa... Yufa­t­id yiwen akkenni dinna yuɣal yenna­yas : ­ I yisebbaḍen­agi­inek tura keččini ?... I keččini ?... Neɣ i walbaɛḍ nniḍen ?... ­ I nekkini... ­ Ihi... Imi i keččini... I wumi­yak lqis ?! Imi iḍarren­ik aten­ anɣur­k !...

Meskud yella bab­k

Tagi...D yiwet tmeṭṭut akkenni i d­yerban... Dɣa tekcem sbiṭar. Mi d­tuɣal s axxam imir­nni... Yenṭeq ɣer­s mmi­s, ad yesɛu azal n tmanya iseggasen, yenna­yas : ­ Alxir­im a yemma teḥliḍ... ­ Ahwuh a mmi... Meskud akkagi yella baba­k... Ad uɣalɣ ar din...

Amendi­nni bu yizurar

Yiwen wass... Yusa­d yiwen uɛeṭṭar akkenni ɣer taddart... Dɣa yebda yettberriḥ yeqqar­as : ­ Ad taɣem taɛeṭṭart !... Anwa ara yaɣen taɛeṭṭart ?... Dɣa ffɣent­d tulawin... Zzint­as... Aɛeṭṭar­nni yewwet s acekkar... Dɣa, yejbed­d kra akken umendil... Dɣa... Yesseḥma­

Page 41: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 41 ­

yasent abendayer i tulawin­nni... Yeqqar­asent : ­ Walimt tura amedil­agi bu yizurar, atah !... Amendil­agi bu yizurar... Taqcict ara t­yeqqnen... Ad d­ɣlin inexḍaben nebɣir llir !... Dɣa... Tulawin­nni yal yiwet deg­sent d acu i tuɣ. Aɛeṭṭar­nni yettkemmil kan akkenni, yeqqar­asent : ­ Aɣemt wagi, atah... Amendil bu yizurar... Aɣemt amendil bu yizurar... Wagi... Tin ara t­yaɣen... Ad d­ɣlin inexḍaben nebɣir llir !... Dɣa... Yiwet temɣart akkenni... Tuɣ­as amendil­nni bu yizurar i yelli­s... Dɣa... Am win yeccetkan i Rebbi. Taqcict­nni... Meskint wellah ar akken i temmut laɛmer tezwiǧ.

Takrembet­nni

Kra n werbaɛ akkenni... Qqimen di tejmaɛt ttqessiren. Yuɣal yiwen deg­sen yenṭeq ɣer wiyaḍ­nni yenna­yasen : ­ Asmi akken i lliɣ di lɛesker... Di lgirra­nni n Lalman... Ḥedreɣ i leɛǧeb... ­ D acu­t leɛǧeb­agi ?!... Ḥku­yaɣ­d ihi !... ­ Yiwen wass... Teffeɣ tkebbanit­nni­nneɣ... Nleḥḥu... Nleḥḥu... Armi newweḍ ɣer uɛerqub akkenni... Dɣa neqqim dinna ad nesteɛfu. Dɣa... Ciṭuḥ akkagi... Tebda­d lehwa. Nmuqel anda ara neddari... Dɣa nwala yiwet tekrembet akkenni annect­ ilatt... Dɣa nuzzel ɣur­s... Takebbanit kamel, di meyya u ɛecrin yid­neɣ nedduri seddaw­as. Widak­nni wehmen... Yenṭeq yiwen deg­sen yenna­yas : ­ Taqsiṭ­agi­inek ihi ulac acu yellan deg­s... Nekkini ssneɣ tin yugaren tagi... Widak nniḍen nnan­as : ­ Amek akkagi ?!... Tella tin yugaren tagi ?!... ­ Iih !... Ih !... Tella tin yugaren tagi... Ur teẓrim ara kenwi asmi akken i lliɣ di Fransa... Ihi... Xedmeɣ deg yiwet lluzin akkenni... Dinna i xeddmen timermiḍin­agi dɣa... Yiwen ubrid... Nexdem­d yiwet tasilt akkenni... Annect n leqher... Tettalasem... di mitin yid­neɣ d ixeddamen... Nekka fell­as sin

Page 42: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 42 ­

wagguren, d wamek i tt­nfuk... Dɣa widak­nni nniḍen wehmen... Umnen, ur uminen... Yuɣal yenṭeq­d bu tekrembet­nni yenna­yas : ­ Aha berka, ah ! Acu tesxerwiḍeḍ dagi fell­aɣ !... Qaḥqa tella tasilt am tag ii d­teqqareḍ ?!... Dɣa winna yenna­yas : ­ Ih... Tella, ih ! Axaṭer, neɣ mulac... Anda ara d­nesseww takrembet­nni­inek ihi, mulac ?!...

Kkes aserwal

Yiwet tikkelt... Ddiɣ akked kra n werbaɛ akkenni n taddart­ nneɣ... Nruḥ ad d­nzur Ccix Muḥend. Ihi... Adekker... Ibenduyar... Tiɣratin... Nleḥḥu netthellil abrid abrid. Newweḍ ɣer nnig yiwet taddart akkenni... Nufa agni... Dɣa neḥbes. Newwi­d dinna tazwayt. Netta... At taddart­nni dinna, d izehwaniyen. Dɣa... Ur nettaki ara kan... Armi nwala yiwen akkenni yedrebz­d ɣer tlemmast n tqaɛet, yebda ccḍeḥ. Yerna... Yemma, ay akkenni d ccḍeḥ !... D asaflaw. Dɣa... Zziyar­nni akk zzin­as­d. Ciṭuḥ akkagi... Nesla i yiwet tmeṭṭut akkenni taqqar­as : ­ Kkes aserwal !... Kkes aserwal !... Dɣa winna... Yewwet akkagi ɣer tɣeggaḍt­nni­ines. Dɣa nekni... Nerwel akk, Yal yiwen anda yerra. Mi tɛedda ddqiqa­ nni... Nfaq imir­nni... ZIɣen win akken iceṭṭḥen...Yella ineɣɣec. Ihi... Yelsa sin iserwula yiwen ɣef wayeḍ... Mi ɣ­d­yesla... Iruḥ­d kan akkenni s sin iserwula­nni­ines. Tin akkenni i d­ ineṭqen ɣer­s... Ziɣen d tameṭṭut­is. Teqqar­as kan ad yekkes aserwal­nni yelsa s ufella.

Ay, a mmi, ad k­ččeɣ ! ...

Yiwen umɣar akkenni... Ass­nni... Yuɣal­d si lexla deg uzal. Azal­nni n wass­nniireqq am zzit... Amɣar­nni ihi... Yewweḍ­d ɣer kra n tsawent akkenni, dɣa teffeɣ­d ɣur­s teryel tenna­yas :

Page 43: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 43 ­

­ Ay, a mmi, ad k­ččeɣ !... Dɣa amɣar­nni yezzi ɣur­s yenna­yas : ­ Ay, a yelli, ula d nekk ad kem­ččeɣ !... Dɣa... Teryel­nni... Terwel.

Ma iḍher­d seksu neɣ mazal ?...

YIwen akkenni... Yusa­d d inebgi ɣur Madal, dinna di Lǧemɛa. Netta... At Lǧemɛa­agi sɛan taxsayt... Yak am akken i qqaren :

Lesfenǧ ar Aɛrus ; Taxsayt ar Lǧemɛa ; Taɣeddiwt ar Wegni n Waɛfir.

Lawan imensi ihi... Sersen­as­d akkagi tareḥlit i winna. Fkan­ as­d deg­s ciṭuḥ n seksu... Rnan­as­d s ufella... Nnader n leqlum akk d texsayt. Dɣa winna... Yeddem­d taɣenjawt... Yenna besmellah... Yewwet akkagi... Yufa d leqlum. Yewwet akkagi... Yufa d taxsayt. Yeɛreḍ akk anda ara yaf Rebbi n uksum­nni... Ulac. Dɣa yekker... Yenna hha... Iruḥ ɣer yiwet tiɣilt akkenni, qqaren­as Fiwan... Dɣa yebda la d­yessawal ssyinna, la d­yeqqar :

Ay At Madal Ma iḍher­d seksu neɣ mazal ?!...

Ṣṣer leɛyub ay akal !...

Yiwen uqcic akkenni d amecṭuḥ... Ass­nni yeqqim akkagi gar temɣarin. Nutenti... Sseḥmuyent iṭij, ttqessirent. Dɣa... Tenṭeq­d yiwet deg­sen... Tenna­yas : ­ Nekkini... Ḥemmleɣ lqahwa­agi d ayen kan. Qbel ad yedden ccix, yuɣ lḥal swiɣ taṣeffayt n lqahwa. Mi ẓẓulleɣ... Ad rnuɣ taṣeffayt nniḍen. Mi kkreɣ ad ruḥeɣ ɣer lexla... Ad rnuɣ taṣeffayt nniḍen... Timɣarin­nni nniḍen ssusment kan. Dɣa... Yenṭeq­d uqcic­nni yenna­yas :

Page 44: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 44 ­

­ Amek akkagi n Nna Xelli ?!... Tlata tṣeffayin n lqahwa i tsesseḍ qbel ad yali wass yak ?!... Ma yella akkagi... Ṣṣer leɛyub ay akal !...

Lxir yella

YIwen umɣar akkenni... Terba­d teslit­is, ur tesɛi ara ayefki. Dɣa netta... Yenna­yas : ­ Ulac aɣilif... Ad d­aɣeɣ taɣaḍt... Dɣa iruḥ ɣer ssuq... Yuɣ­d kra akken n taɣaḍt... Tezzuɣur tamaẓẓagt­is di lqaɛa. Mi d­yewweḍ s axxam... Yufa­d llufan­ nni yeḥdaqer... Dɣa... Akken kan yeqqen taɣaḍt­nni deg waddaynin... Yenna­yas i teslit­is : ­ Aha ! Aha ! Awi taḥellabt !... Ruḥ ad s­d­teẓẓgeḍ ciṭuḥ uyefki i uqcic !... Dɣa tinna... Truḥ ad d­teẓẓeg. Yuɣal... Teɛreḍ, teɛreḍ... ulac acu ara d­teẓẓeg. Dɣa amɣar­nni yenna­yas : ­ Aha !... Awi­d ayefki ad yeṭṭeḍ uqcic !... ­ Ihi, a sidi... Lxir yella... Maɛna ula ansi i d­yeffeɣ !... Dɣa amɣar­nni... Imuqel mliḥ...Yufa imir­nni... Ziɣen d aqelwac i d­yuɣ !...

Lmaɛna n wawal

Yiwen akkenni d aderɣal... Yekkat tagiṭart deg umiṭru... Ad yessers tacabcaqt­is akk d kra n telwiḥt akkenni zdat­s, ad yekkat... Tacabcaqt­nni meḥttub... I lwaɛda­nni... Ma yella win i s­d­yefkan lweɛda. Ma yella d talwiḥt­nni... Yura­d fell­as : Je suis aveugle... Pour manger... Ass­nni... Yewwet, yewwet... Ulac. Ulac win i s­d­yefkan ulamma d duru... Dɣa teqluqel nneyya­s. Atan iɛedda­d yiwen umɣar akkenni... Dɣa yemmuqel akkagi talwiḥt­nni... Dɣa yekna ɣer­s... Yeddem­itt­ id yesfeḍ­itt. Yura s ufella­s ayen nniḍen, dɣa yerra­tt imir­nni s amkan­is... Iruḥ. Dɣa aderɣal­nni... Yesla imir­nni i

Page 45: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 45 ­

yiṣurdiyen ; čen, čen, čen... Win i d­iɛeddan ad as­iḍegger tapyist ɣer tcabcaqt­nni­ines. YUɣal... Maḍi yiwet temɣart akkenni... Tekmes­as­d lkaɣeḍ n xemsa alaf. Aderɣal­nni yeṭṭef­as afus­is yenna­yas : ­ Ma yehda­kem Rebbi... Mel­iyi­d d acu i d­yuran ɣef telwiḥt­ nni... ­ S ufella n telwiḥt­agi ihi... Atan wayen yuran : C‘est demain le printemps... Et je ne le verrai pas...

Amaqraman

Yiwen wass...Yiwen akkenni... Yebɣa ad yawi tameṭṭut­is ɣer temdint. Yuɣal... Tinna... Mazal ur teffiɣ ara si taddart, twala akkagi amagraman... Dɣa tenṭeq ɣur urgaz­is, tenna­yas : ­ Iḥeqqa dɣa ay argaz... D wagi umi qqaren akkenni amaqraman, yak ?... ­ Aaw !... Mazal ur neffiɣ ara si taddart... Teɛreq­amteqbaylit­ agi !... Yya­n yya­n a yelli ad kem­rreɣ s axxam... Neɣ mulac ad am­teɛreq ula d tikli !... Dɣa... Yerra tameṭṭut­nni­ines s axxam.

Asebsi­nni n umɣar­nni

Yiwet tmeṭṭut akkenni... Teṭṭef tamacint, nettat mmi­s deg yirebbi­s. Ihi atan yiwen umɣar akkenni... Yeqqim­d zdat­s. Amɣar­nni yettkeyyif asebsi. Dɣa yessfuḥ akk ddunit. Tameṭṭut­nni ur s­yeɛǧib ara lḥal. Ihi...Tamacint tɣelleɛ... Amɣar­nni yeṭṭes. Dɣa tameṭṭut­nni temmeɣ ɣef usebsi­nni­ ines... Tḍegger­it si ṭṭaq... Dɣa teṭṭes ula d nettat. Mi d­tuki imir­nni... Tufa­d mmi­s ulac­it... Yeffeɣ­itt leɛqel... Tenṭeq ɣer umɣar­nni tenna­yas : ­ Ay amɣar... Ur twalaḍ ara mmi­nni­inu anda yella ?!... ­ Mmi­m­nni ?... Mmi­m­nni ihi... Iruḥ ad iyi­d­yawi asebsi­ nni­inu...

Page 46: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 46 ­

Susem, baɛdkem !...

Yiwet temɣart akkenni... Di lgirra­nni... Llan deg uxxam­is yimjuhad smeḥsisen i rradyu. Atnaya ruḥen­d lɛesker... Dɣa imjuhad­nni rewlen. Dɣa tamɣrt­nni teddem rradyu­nni... Tger­itt daxel n tekwat. Dɣa tebda tetsettif fell­as iceṭṭiḍen... Teqqar­as : ­ Susem, baɛdkem, susem !... Susem atan wwḍen­d lɛesker !... Susem ad kem­yehdu Rebbi !... Susem !...

Actal di lemleḥ

Yiwet temɣart akkenni... Tebɣa ad s­tezweǧ i mmi­s. Tmuqel akk di taddart... Twala yiwet teqcict akkenni teɛǧeb­as... Tamɣart­nni, ur tḥemmel ara ad yeffer sser­is. Ihi... Amek ara s­texdem i teqcict­nni akken ad s­teɛǧeb... Yiwen wass... Teṭṭef­itt weḥd­s, tenna­yas : ­ Annaɣ a yelli... Lemmer ad teẓreḍ tin yeḍran yid­i !... Ad am­ iniɣ lbaḍna lamaɛna hha !... Ɣurem i wumi teqqareḍ !... Dɣa taqcict­nni... Teqqull­as akk... Tenna­yas : ­ Ur ttagad... Nekkini ihi... Aḥeq win d win... Ma nniɣ ula i yiwen !... ­ Ihi a yelli... Yekker­iyi uctal di lemleḥ !... Lamaɛna... Hha... Ɣurem ad iyi­tkecfeḍ... ­ Nniɣ­am ur ttagad... Dɣa taqcict­nni truḥ...Ma d tamɣart­nni... Tefka tameẓẓuɣt. Dɣa... Tufa taddart akk ɣef yiwen yimi. Tufa taddart akk... Rwan taḍsa ɣef teqcict­nni... Qqaren­as : ­ Annaɣ a tinnat... Ɛni yettnekkar uctal di lemleḥ ?!... Dɣa tamɣart­nni... Tenna­yas : ­ Ruḥ, a yelli... Ihi imi akkagi... Yefka­yam nnbi laman !...

Page 47: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 47 ­

Winna yeččan aqerwi n tazart

Yiwen akkenni... Iṛuḥ ɣer ssuq... Yuɣ­d aqerwi n tazart... Yerra tazart­nni ɣer tculliḍt... Yerra taculliḍt­nni ɣef tayet­is... Yerra­ d qbala s axxam. Mi ileḥḥu... Yeqḍeɛ yiwen umɣar akkenni ula d nett ileḥḥu s axxam­is. Netta akked umɣar­nni seg yiwet taddart. Amɣar­nni... Netta yerkeb ɣef uɣyul... Yuɣal yenṭeq ɣer winna , yenna­yas : ­ Awi­d akkagi taculliḍt­nni­inek ad ak­tt­in­ɛebbiɣ... Dɣa winna... Yefka­yas­d taculliḍt­nni­ines. Amɣar­nni yerra­ tt s acwari... Dɣa kemmlen abrid­nsen... Leḥḥun ttqessiren armi wwḍen anda akken ara mfaraqen... Dɣa... Amɣar­nni yenna­yas : ­ Arǧu ihi tura ad n­rseɣ... I wakken ad ak­n­fkeɣ taculliḍt­ik. Dɣa winna yenna­yas : ­ Aawwah !... Fiḥel ma terseḍ­d... Iniɣman­nni, ččiɣ­ten. Dɣa yewwet s acwari­nni Yekkes­d taculliḍt­nni d tilemt... Yexleɛ... Yuɣal yenna­yas : ­ Cwi kan llan iniɣman­agi...Wanag yili yi­teččiḍ nekkini... Netta ziɣen winna... Ileḥḥu ineqqeb ɣer tculliḍt­nni­ines... Armi ifuk aqerwi­nni­ines n tazart.

Xmaaač !...

Tagi... D taqubaɛt i yebnan lɛecc­iss ufella n teslent... Ihi akken kan i bdan ttimɣuren warraw­is... Atan yeɛna­tt­id wuccen... Yeqqim­as seddaw teslent­nni... Yenna­yas : ­ Efk­iyi­d yiwen neɣ ad n­aliɣ !... Taqubaɛt­nni tugad... Dɣa tefka­yas yiwen seg warraw­is. Azekka­nni... Uccen­nni yuɣal­d daɣen yenna­yas : ­ Efk­iyi­d yiwen neɣ ad n­aliɣ !... Taqubaɛt­nni tugad daɣen... Dɣa tefka­yas daɣen yiwen seg warraw­is. Ass wis tlata... taqubaɛt­nni teqqim la tettru. Atan iɛedda­d ibellireǧ... Yufa­tt­id akkenni... Dɣa... Yenna­yas : ­ Acu i kem­yuɣen akkagi a taqubaɛt ?... Dɣa... Tinna teḥka­yas­d imir­nni... Yuɣal yenna­yas ibellireǧ :

Page 48: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 48 ­

­ A tabuhalt... Yak uccen ur yezmir ara ad d­yali s ufella n teslent... Ass nniḍen ihi...Mi m­d­yenna... Efk­iyi­d yiwen neɣ ad n­aliɣ... Kemmini ini­yas... Ali­d ma tebɣiḍ ad d­taliḍ. ... Maɛna Ɣurem... Ma yenna­yam­d anwa i m­d­yennan iniyi­d akkagi... Ɣurem ad as­tiniḍ ... D ibellireǧ i yi­d­yenna. Dɣa... Taqubaɛt­nni teggull­as akk... Tenna­yas : ­ Aha kan tura... Deg wayagi... Ɣas kkes aɣbel. Yuɣal ihi ibellireǧ­nni iruḥ... Atan wuccen­nni yuɣal­d daɣen ɣur tqubaɛt­nni... Dɣa yenna­yas : ­ Efk­iyi­d yiwen neɣ ad n­aliɣ !... ­ Ali­d ma tebɣiḍ ad d­taliḍ !... Dɣa uccen yeɛreḍ... Yeɛreḍ ad yali... Ulac. Yuɣal yenna­yas : ­ Anwa i m­d­yennan ad iyi­d­tiniḍ akkagi ?... ­ Xmaaač !... Ma ad kecfeɣ sidi bellireǧ i yi­yennan !...

Lbunya­agi

Yella yiwen akkenni... Zik­nni... Yettmetra di ssuq... Ihi mi s­ yefka welbaɛḍ kra n lweɛda akkagi... Dɣa ... Netta ad as­yini : ­ A wagi i yi­d­yefkan lweɛda­agi... Ad yeg Rebbi ad qwunt lbunyat­ik !...

Argaz­nneɣ di Fransa

Ilindi... Nuɣal­d si lexla nekk akked temɣart­nni... Dɣa nemmuger yiwet tmeṭṭut akkenni... Tenna­yaɣ­d : ­ Lɛeslama... ­ Ad ig Rebbi tselmeḍ... Dɣa tenṭeq ɣer temɣart­nni tenna­yas : ­ Ansi i d­tekkam akkagi ?... ­ A yexti... ssyagi kan si tebḥirt... Neẓẓ lebṣel akked lbaṭaṭa... I kemmini, iḥeqqa... Teẓẓiḍ lebṣel neɣ mazal ?...

Page 49: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 49 ­

­ Amek akkagi ad ẓẓuɣ lebṣel nekkini ?!... D ayagi i yi­d­ yeqqimen !... Argaz­nneɣ di Fransa... Yettaɣ nnefṣ umelyun i waggur... Ad ẓẓuɣ lebṣel nekkini !...

Yemlal Ɛli d Ɛli

Yiwen wass... Yiwenn akkenni d abudali qqaren­as Ɛli... Iruḥ ɣur yiwen akkenni nniḍen, ula d netta daɣen d abudali, qqaren­as Ɛli. Lawan imensi imir­nni... Rran tasilt... Ččuren tasilt­nni d aman... Yuɣal mi d­rekmen waman­nni... Rnan­as tikemmict n umren... Dɣa rwin­tt akkagi ciṭuḥ... Sersen­d ad ččen taḥrirt. Ihi ččan acu ččan... Ruḥen ad ṭṭsen. Tekker lgirra deg yiɛebbaḍ­nsen... Dɣa nsan deg umalu. Azekka­nni... imir­ nni... Win i ten­yesteqsan ad as­inin :

Yemlal Ɛli d Ɛli... Ččan aḥrir wer yewwi

Yya­d ɣer lǧib­iw

Yiwen wass di lgirra­nni... Yiwen akkenni d amusebbel... Qeddmen­t­id lɛesker. Dɣa yuzzel akka... Yuzzel akka... Yeɛweq anida ara yerr... Yeffeɣ­it leɛqel. Yuɣal yemmuger yiwen umɣar akkenni... Yenna­yas : ­ Ay a xali Ɛmer... Anda ara yi­terreḍ ?... Dɣa amɣar­nni... Yesḥallef akkagi... Yenna­yas : ­ Iih ! Ruḥ rwel ssyagi... Winna yeggumma ad s­yettixxer... Yettkemmil kan akkenni : ­ Ay a xali Ɛmer... Anda ara yi­terreḍ ?... Ay a xali Ɛmer... Anda ara yi­terreḍ ?... Dɣa amɣar­nni yerfa... Yenna­yas : ­ Acu ara k­xedmeɣ tura nekkini ?!... Yya­d ɣer lǧib­iw !...

Page 50: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 50 ­

Am win ixeddmen ɣur xalti­s

Yiwen akkenni... Yesɛa kra n tkerwiṭ akkenni di tmurt... Dɣa ixeddem yis­s aṭaksi seddaw ufus... Ass­nni ihi... Iruḥ­d si Lǧemɛa yuli­d ɣer taddart...Yewwi­d rebɛa medden... Tlata yirgazen akked yiwet tmeṭṭut akkenni, tettili­yas ciṭuḥ. Yuɣal ihi... Widak­nni fkan­as meyya meyya duru... Dɣa rsen. Ma d tameṭṭut­nni tenna­yas : ­ Ad yeḥrez Rebii arraw­ik !... Dɣa ters ula d nettat. Winna... NNiqal yessusem kan... Yuɣal yenna­yas : ­ A xalti ! A xalti !... Awi­d akkagi tura meyya duru­inem... Am kemm am wiyaḍ­agi nniḍen !... Ssyinna, imir­nni... Arraw­iw... Ma yebɣa Rebbi ad ten­yeḥrez...Yeẓra anda llan.

Ddaɛwa n lwaldin

Tagi... Asmi akkenni tehhreɣ akamyu... Ihi... Ttruḥuɣ ɣur yiwen ucanṭi akkenni... Ttwaliɣ dinna yiwen akkenni... Qqaren­as Saɛid... Dɣa nemyejbad­d tamusni. Ass­nni... Neqqim nettqessir, dɣa yenna­k : ­ Twalaḍ tura a Ǧaɛfer... Ddaɛwa n lwaldin­agi... ­ Iih...Acu n ddaɛwa n lwaldin­agi ?... ­ Ddaɛwa n lwaldin­agi... Aql­i nniɣ­ak... Tetteffeɣ tikwal... ­ Amek ?... ­ Iih !... Axaṭer tura nekkini... Asmi kkreɣ ad d­ruḥeɣ ɣer dagi ɣer Fransa... Tedɛa­yi yemma tenna­k : Ruḥ a mmi !... Ad yeg Rebbi ddunit­ik... Ɣer zdat d tazegzawt !... Ɣer deffir d tazegzawt !... Dɣa netta imir­nni... yessken­iyi­d taberwiṭ­nni sswayes ixeddem akkenni... D tazegzawt... Yuɣal yenna­yi­d : ­ Iih ! Wali tura taberwiṭ­agi, attah... Mi tt­id­ččureɣ... Dɣa ad tt­nehreɣ zdat­i d tazegzawt... Mi tt­ferɣeɣ... Dɣa ad tt­id­ zzuɣreɣ deffir­i d tazegzawt. Hatan ihi tura wayen akkenni i yi­d­tenna yemma... Wwḍeɣ ɣur­s.

Page 51: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 51 ­

Lemmer am wasmi tent­xeddmeɣ

Yiwen akkenni d amaker... Yesɛa sin warraw­is... Asmi yewweḍ d amɣar... Iruḥ ɣer lḥiǧ. Dɣa seg yimir­nni... Yettaxxer i tukerḍa... Yuɣal yetẓalla. Ma d sin warraw­nni­ ines... Ṭṭfen kan akkenni di ṣṣenɛa­nni n baba­tsen. Ass­nni ihi... Amɣar­nni yeqqim akkagi nnig lkanun... Dɣa kecmen­d warraw­is... Yesla­yasen la heddren. Widak­nni ziɣen... Tɛaweq­iten yiwet tegmert akkenni, tesɛa ajḥiḥ... Ruḥen ad tt­ id­akren... Teggumma ad d­teddu. Dɣa amɣar­nni... Yeṭṭef­d ttesbiḥ deg ufus­is... Yebda la yesdemdum weḥd­d, weḥd­s... Yeqqar­as : ­ Lemmer am wasmi tent­xeddmeɣ... D mmi­s kan ara d­ ddmeɣ. Lemmer am wasmi tent­xeddmeɣ... D mmi­s kan ara d­ddmeɣ... Dɣa widak­nni fehmen... Dɣa kkren din din uɣalen ɣur tegmert­nni... Ddmen­d ajḥiḥ­nni­ines. Dɣa tagmert­nni meskint... Teḍfer­iten­id am tixsi.

Ccix­nni ameɛzuz

Yiwen akkenni... D netta i d ccix n taddart. Yesɛa ṭumubil... Ihi akka akka, ixeddem yis­s aṭaksi s tuffra ula d neta... Akkenni am widak­nni nniḍen. Ass­nni ihi... Yuli ɣer tqubbet akken ad d­yedden ṭṭhur... Akken kan yenna : Llaaah wakbar !... Dɣa yesla i tlawin ffɣent­d ɣer uzniq n taddart ttɛeggiḍent : ­ Attan leflantegga ad d­tarew... Ɣiwlet ! Ɣiwlet ! Awit­as­d aṭaksi... Awit­as­d win ara tt­yawin ɣer sbiṭar... Dɣa ccix­nni...Din din yeqqrem tuddna­nni­ines. Iṣubb­d ɣur tulawin­nni yenna­yasent : ­ Dayen... Dayen... Aql­i da... Ad tt­awiɣ nekkini...

Page 52: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 52 ­

Mačči d nnumru ideg nxeṣṣeɣ

Yiwen uqcic akkenni... Yettnadi lxedma. Netta yesɛa xali­s di Lezzayer. Yuɣal ihi... Iweṣṣa xali­s­nni yenna­yas : ­ Ɣurek ihi a xali... Ma ad iyi­d­tafeḍ kra dinna di Lezzayer... ­ Iih... Ad waliɣ... Ass­nni... Aqcic­nni iceyyeɛ­d ɣur­s xali­s­nni yenna­yas : ­ Ɣurek ihi... As­d ass n ssebt­agi zdat­neɣ... Aql­i ttraǧuɣ­k di Plast Lɛud... Ass­nni n ssebt...Aqcic­nni yeṭṭef lkar... Netta leɛmer yeffiɣ si taddart. Mi yewweḍ imir­nni ɣer Plast Lɛud... Imuqel, imuqel akk anda ara iwali xali­s... Ulac. Yuɣal idewwer, idewwer... Dɣa... Atan iruḥ­d ɣur­s ubulis, yenna­yas : ­ Wac, si Muḥemmed ?!... Acu akka teddawareḍ dagi ?!... ­ A wlidi... Mačči d nnumru ideg nxeṣṣer...D Plast Lɛud i yi­ iɛerqen !...

Iruḥ uqejjir­is par avyu

Yiwen wass...Neqqim akkagi s kra n warrac akk akkenni di tejmaɛt. Ass­nni yewwet udfel... Yerna ugris... S tmara i leḥḥun medden... Ihi ciṭuḥ akkagi...Attaya yiwet teqcict akkenni... Tewwi­d acmux ɣef uɛrur­is, tuɣal­d sit ala. Akken kan i d­ tewweḍ ɣer dinna ɣer tejmaɛt... Dɣa teḥnucceḍ... Truḥ s nettat s uxmux­nni­ines... Dɣa nekni... Nerredwi, yal yiwen sani yerwel. Tameddit­nni... Nemlal nekk akked yiwet temɣart akkenni... Akken kan i yi­d­twala, tessawel­iyi­d, tenna­yi­d : ­ A Ǧaɛfer ! A Ǧaɛfer !... ­ Aci ?... ­ Iḥeqqa... Teẓriḍ neɣ ala ?... Acu yeḍran ṣṣbeḥ­agi di tejmaɛt ? ­ Eehee !... Ur ẓriɣ ara... Acu yeḍran ɛni ?... Tamɣart­nni tekkeɛkeɛ d taḍsa, tenna­k : ­ Tasaɛdit n Ɣli !... ­ Iih !... ­ Iruḥ uqejjir­is par avyu !...

Page 53: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 53 ­

Uɛeṣman akked Učemmun

Yiwen umɣar akkenni... Yesɛa sin iḍewlan akkenni, uɣen yessi­ s. Yiwen isem­is Uɛeṣman wayeḍ Učemmum. Yuɣal... Amɣar­ nni ggumman ad s­ttixren iḍewlan­is seg uxxam­is. Mi yeffeɣ yiwen... Dɣa ad yekcem wayeḍ. Amɣar­nni (Yewwet akk amek ara sen­yessefhem... Ulac... Widak­nni ggumman ad fehmen). Yeɛya deg­sen. Ass­nni ihi... Ṣṣbeḥ zik... Yeldi tawwurt akken ad yeffeɣ... Dɣa yufa­ten­id zdat­s... Dɣa yeṭṭerḍeq, yenna­ yasen : ­ Abbuh ay at laɛraḍ !... Uɛeṣman akked Učemmum... Neɣ kan, terreḍ­d i yiri­w !...

Mceččawen warrac

Sin warrac akkenni d imecṭuḥen... Mceččawen deg ubrid n taddart. Dɣa ffɣent­d tyemmatin­nsen... Mceččawent ula d nitenti. Nniqal s uqemmuc kan... Tin tettqejjim, tin treggem... Yuɣal ssekrent abuniyyiw­nni n ṣṣbeḥ. Ur tent­frin ara medden armi mzegzament akk. Yeqqim imir­nni ucebbub di lqaɛa... Qqimen idammen... D axeṣṣar. Yuɣal dayen... Tin tewwi mmi­s, tin tewwi mmi­s... Uɣalent s ixxamen­nsent. Ciṭuḥ akkagi... Atnan daɣen warrac­nni mlalen deg ubrid n taddart. Yiwen deg­sen yenṭeq ɣer wayeḍ yenna­yas : ­ Yya­d ad nurar !... ­ Anida ?... ­ Anda akken nnuɣent yemma­k akked yemma !...

Ɣas ulac

Tagi... D taqcict tamecṭuḥt i ineṭqen ɣer yemma­s tenna­yas : ­ A yemma... Efk­iyi­d aɣrum... ­ Tura ulac aɣrum. Tura... Ad am­d­sseḥmuɣ seksu... Tameddit... Ma yehwa­yam... Ad am­d­ggeɣ aɣrum. ­ Aaa yemma tameɛzuzt !... Efk­iyi­d aɣrum... Ɣas ulac.

Page 54: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 54 ­

Winna ur nesɛi lxecxac

Yiwen akkenni... Yufa arrac zzin­as i yiwen uɣyul akkenni yewɛer. Ttaɛraḍen ad rekben ɣef uɣyul­nni... Ur zmiren ara. Dɣa winna yenṭeq ɣer­sen yenna­yasen : ­ Iieiih !...Aɣyul... Ur tezmirem ara ad t­trekbem, yak !... Mi iruḥ urgaz­nni ad yerkeb... Aɣyul­nni... Yezzenqer... Dɣa argaz­nni yebbenṭaḥ­d ɣer lqaɛa. Wissen acu n teblaḍt i t­id­ iḥuzan s aqerruy­is... Dɣa yeɣli yeṣreɛ. Atan ilḥeq­d ṭṭbib... Iǧewwez akk ɣef winna iṣrɛen... Yenna­yas : ­ Iih ! Tura... Akkagi s ufella ur t­yuɣ wara. Maɛna... Ilaq ad t­ nawi ɣer sbiṭar ad nwali lxecxac­is... Ma mačči dinna i tent­ yuɣ... Winna akken iṣerɛen... Yekker­d... Yenna­yas : ­ Ihi ! Lemmer am lxecxac... Ɣas ur ttruẓu ara aqerruy­ik... Axaṭer... Lemmer i sɛiɣ lxecxac... Tili amek ara ɛerḍeɣ ad rekbeɣ aqyul... I wumi ur zmiren ara warrac ?!...

Ṭerṭlu

ZIk­nni... Ṭṭelba ttemtaren udi. Ad leḥḥun ɣef tudrin... Imir­ nni... Kra n win yesɛan tafunast... Ad s­bedden ɣef tewwurt. Ass­nni... Ruḥen ɣur yiwen uxxam akkenni... Dɣa lall n uxxam­nni teffeɣ­d ɣur­sen, tenna­yasen : ­ Ihi a tarwa... Mazal ur nessend ara... Uɣalet­d ass nniḍen. Dɣa yenṭeq­d yiwen deg­sen yenna­yas : ­ Ṭerṭilu !... Ḥetta yessendu, yerru !...

Winna yetzuxxun akkenni

Sin warrac akkenni... Tturaren deg ubrid n taddart. Yiwen deg­ sen yenṭeq ɣer wayeḍ yenna­yas : ­ Nekkini... Asmi ara yimɣureɣ... Arǧu kan ad twaliḍ... Ad d­ ffɣeɣ d aṣeggad­nni ameqqran !... Imir­nni... Anda wwḍent wallen­iw... Ad awḍen iḍarren­iw !...

Page 55: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 55 ­

­ Iieih !... A lxir­ik... ­ Iih !... Ad kecmeɣ tiẓgi s uḍar... Imir­nni... Ma yella mlaleɣ­d akked yizem... Nekkini ur t­kkateɣa ara s lbarud... Ad zzfeɣ fell­as... Netta ad irewwel... Nekkini ad t­ttabaɛeɣ... Alamma ṭṭfeɣ­d Rebbi­ines s ufus... ­ Iih akkagi... Axaṭer... Keččini tcettleḍ, txebbleḍ. Yak at uxxam­nwen... Si zik... Zgaren, zgaren­d... Anda ara terduḍ keččini ?!... Wamma nekkini... Lxuf d amnar... Asmi ara yimɣureɣ... Ad lemdeɣ ad ssewwayeɣ tiɣrifin, d ayagi i yellan... Ihi... Atan iruḥ­d warẓaẓ s arrac­nni... Dɣa... Yebda itezzi­ yasen. Iban­d kullec imir­nni... Dɣa winna yetzuxxun akkenni... Yerwel. Ma d winna nniḍen, yeṭṭef­d tacacit­is... Iqeddem yis­s arẓaẓ­nni.

S tuɣmas­nwen

Yiwen akkenni... D amɛellem di tmurt... Yesɛa tiḥuna... Ikumya d ixeddamen. Ass­nni... Yewweḍ­d ukamyu n ssiman. Dɣa amɛellem­nni... Yenṭeq ɣer sin ixeddamen yenna­yasen : ­ Serset­d ssiman­nni akken ad yuɣal ukamyu... Dɣa widak­nni sersen­d ssiman­nni. Akken i fuken ccɣel­nni... Yewwḍ­d lawan n imekli. Dɣa amɛellem­nni iruḥ yuɣ­d taxbizt n uɣrum, yefka­tt i yixeddamen­nni yenna­yasen : ­ Ruḥet ad tfetrem. Widak­nni... Imir­nni... Ṭṭfen taxbizt­nni... Bedden ttraǧun. Ttraǧun, ttraǧun... Yuɣal yenṭeq yiwen deg­sen ɣer umɛellem­ nni­nsen yenna­yas : ­ Eee !... A Dda Muḥ !... ­ Acu ?!... ­ Sswayes ara nečč aɣrum­agi ?!... ­ Sswayes ara teččem aɣrum­agi ?... ­ Iih !... ­ Stuɣmas­nwen a tarwa !...

Page 56: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 56 ­

A Ɛmara !...

Tella yiwet tmeṭṭut akkenni... Zik­nni... D taǧǧalt. Tesɛa yiwen mmi­s. Ḥala winna i tesɛa akked Rebbi. Ihi mmi­s­nni ɛziz fell­ as d ayen kan... Dɣa akken kan ara twali yezzewrareɣ yiṭij... Yeɛni mazal lḥal... Ula d tiyuzaḍ, mazal ur nnejmaɛent ara... Dɣa netta imir­nni... Ad d­teffeɣ s azniq n taddart... Dɣa ad s­ tessiwel i mmi­s : ­ A Ɛmara !... Yya ad nečč imensi, ad neṭṭes !... Dɣa mmi­s... Mmi­s­nni ad d­yekcem imir­nni s axxam...

Acu i s­d­tessukseḍ i baba­k ?!...

Yiwen umɣar akkenni... Zik­nni... Yuɣal­d mmi­s si Fransa. Mmi­s­nni hih... Yusa­d ɣur­s akken ad isellem fell­as. Mmi­s­ nni asmi i iruḥ... Iruḥ s cclaɣem... Asmi i d­yuɣal... YUɣal­d bla cclaɣem. Dɣa amɣar­nni akken kan i t­iwal... Yenna­yas : ­ Aẓ akin fell... Ur d­ttqerrib ara ɣur­i !... Dɣa mmi­s­nni yenna­yas : ­ Aaeah ?!... Dɣa amɣar­nni (Netta ziɣen yerra lḥif ɣef yiman­is) Dɣa Yebda yettru imir­nni... Yeqqar­as : ­ Annaɣ a mmi !... Acu i k­xedmeɣ ?!... Acu i s­d­tessukseḍ i baba­k ... Armi tuɣaleḍ am yemma­k ?!...

Uɣal a laẓ s axxam­ik !...

Yiwen akkenni d afellaḥ... Yekker­d ṣṣbeḥ... Dɣa yebra­d i lmal­is i wakken ad iruḥ ɣer lexla. Ihi... Yebra­d i tfunast yenna­yas : ­ Ffeɣ a rrbeḥ !... Yebra­d i uzger yenna­yas : ­ Ffeɣ a rrbeḥ !...

Page 57: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 57 ­

Dɣa iruḥ... Ileḥḥu... Yuɣal yesla i mmi­s amecṭuḥ la t­id­ yettabaɛ si deffir. Dɣa yezzi ɣur­s yenna­yas : ­ Uɣal, a laẓ, s axxam !...

Aɛrus bu ubernus

aɛrus bu ubernus, Kker ad d­tagmeḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !

Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad d­tḥucceḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !

Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad d­tzedmeḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !

Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad tekseḍ. Ur zmireɣ ! Ur zmireɣ !

Ay aɛrus bu ubernus, Kker ad tzewǧeḍ. Zmireɣ ! Zmireɣ !

Yeɛlem igad yettwalin !...

Deg yiwen uxxam akkenni... Llan sebɛa iɛeggalen... YIwen deg­sen d aderɣal. Assen ihi... D yennayer neɣ wissen amek... Dɣa at uxxam­nni ... Zlan sin iyuzaḍ. Mi d­sersen ad ččen imensi... Fkan yiwen uyaziḍ u uderɣal­nni weḥd­s. Ma d ayaziḍ­nni wis sin... Frqent di seta yid­sen. Aderɣal­nni... Imir­ nni... Yeṭṭef akkagi ayaziḍ­nni­ines... Dɣa... Yenna­yas :

Page 58: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 58 ­

Iḍ­a... D iḍ ! ... Kul aɛeggal s uyaziḍ... Yeɛlem igad yettwalin !...

Ssuq n tura

Yiwen ubrid... Sewwqeɣ ɣer Tizi Wezzu. Uqbel akkenni... Qqimeɣ... Aṭas i qqimeɣ ur sewwqeɣ ara di tmurt. Ihi leḥḥuɣ akkagi dinna di ssuq... Yuɣal walaɣ imsewwqen mlalen akkagi d aremmuɛ deg yiwen umkan akkenni... Rriɣ ɣer dinna ula d nekkini ad waliɣ d acu yellan... Dɣa ufiɣ imsewwqen­nni zzin­ as i yiwen akkenni dinna. Netta winna... Yettɛeggiḍ dinna... Yettgalla... Yaqqar­as : ­ Yeḥrem uxxam­iw ! A ma ur yerni ara nnig rebɛa meyyat alef ! Ar yiwen ur s­yerẓi iɣes !... Dɣa nekkini wehmeɣ d acu yeznuzuy. Bdiɣ ttaẓeɣ ɣer zdat akken ad waliɣ. Deggreɣ akka... Deggreɣ akka... Armi wwḍeɣ ɣer zdat­nni... Dɣa ufiɣ... Ziɣen d aqelwac.

Tezwar tufḍiḥt

Yiwen umɣar akkenni zik­nni... Iferreq aksum i at uxxam (Axaṭer zik­nni mi ara yili uksum, d amɣar i t­iferrqen ɣef at uxxam). Ihi atan ilḥeq­d ɣur teslit­is. Akken kan i temmaẓẓeḍ i wakken ad d­teṭṭef amur­nni­ines... Dɣa iḥeccem­itt­id Rebbi... Teṭṭeẓṭeẓ­d. Dɣa at uxxam­nni ssusmen... Tislit­nni imir­nni tekker... Tenna­yasen :

Yefka­yi sidi tacriḥt... Mmaẓẓdeɣ... Tezwar tufḍiḥt... Anda ara kem­greɣ a tarwiḥt ?!...

Dɣa tuli ɣer tkanna... Tɛelleq iman­is dinna.

Page 59: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 59 ­

ATan lḥafer­im !...

YIwet tmeṭṭut akkenni... Yewwi­tt urgaz­is ɣer Fransa. Asmi d­ tuɣal ɣer tmurt imir­nni... Ur tt­tewwi ara lqaɛa. Ass­nni ihi deg ubrid n tala... Thedder i tlawin teqqar­asent : ­ Ay a yessi !... Ad yili Rebbi yid­kent... Amek i tleḥḥumt deg yiberdan am wigi ?!... Nekkini ihi... Ur zmireɣ ara i yiberdan am wigi !... Dɣa tulawin­nni... Ssusment kan... Attan tenṭeq­d yiwet akkenni deg­sent tenna­yas : ­ A Nna Xellu !... Yya­d tura ɣer dagi ad twaliḍ... Di leɛnaya n Rebbi... Muqel !... Atan lḥafer­im !... Mazal ur yekkis ara ssyagi !... Yak d kemmini i yeddzen akk abrid­agi !... Neɣ ɛni tettupd !... Ad d­yenṭeq umkan­agi... Atah !...

Wissen tislit­nni­inu

Tagi... D yiwet tmeṭṭut i yufan snat temɣarin akkenni, d tinebgawin n Rebbi, ur ufint ara anda ara ṭṭsent... Dɣa tewwi­ tent ad nsent deg uxxam­is... Deg yiḍ­nni... Timɣarin­ nniheddrent gar­asent. Dɣa tameṭṭut­nni... Tesla i yiwet deg­ sent tenṭeq ɣer tayeḍ tenna­yas : ­ Iḥeqqa dɣa a tinnat... Wissen tislit­nni­inu ma tesseda tuggi ? Yerna wissen daɣen ma teẓẓeg­d tafunast­nni tamecṭuḥt s lemḥdra ? Axaṭer... Tinna d tameḍlumat... Ilaq ad tt­id­teẓẓeg s lemḥdra... Dɣa tameṭṭut­nni tewhem... Amek yeɛni... Tamɣart­nni d tinebgiwt n Rebbi... Maɛna tesɛa akk ayen akkenni d­teqqar akkenni !...

Ṭṭfeɣ taqecwalt

Ass­nni... Tella tmecreḍt di taddart. At taddart mlalen­d akk ɣer tzemmurt umalu. Axaṭer... Dinna i zlan. Ciṭuḥ akkagi...

Page 60: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 60 ­

Atan yekker imenɣi gar sin iderma akkenni. Dɣa... Aɛewzan... Lemwas... Tiqubac... Yiwen umɣar akkenni... Atan yuzzel­d ɣur­s wayaw­is Yenna­yas : ­ A Dda Leflani ! A Dda Leflani ! ­ Acu ?!... ­ Atnan watmaten­ik msekfan nutni d At Leflani !... Azzel !... Ma yella kra ara tḥuddeḍ !... ­ Ulamek !... Ṭṭfeɣ taqecwalt...

Yuɣ­as­d baba­s

Yiwen umɣar akked yiwet temɣart akkenni... Sɛan yelli­tsen tessaweḍ i zzwaǧ. Ass­nni ihi... Truḥ­d ɣur­sen yiwet tmeṭṭut txeṭṭeb i mmi­s. Dɣa tebda tetzuxxu s mmi­s, teqqar­as : ­ Mmi... Yebna­yas baba­s axxam... Yerna yuɣ­as­d baba­s kullec. Yuɣ­as­d ṭumubil... Yuɣ­as­d ccabr­a­kuci... Yuɣ­as­d akustim... Yuɣ­as­d isebbaḍen... Yuɣ­as­d ssaɛa... Widak­nni smeḥsisen kan. Yuɣal amɣar­nni... Netta ziɣen yečča timess... Dɣa yeṭṭerḍeq­d yenna­yas : ­ I tura kemmini ! Mmi­m­agi... Mi d­teqqareḍ : Yuɣ­as­d baba­s... Yuɣ­as­d baba­s... Di leɛnaya n Rebbi ma ur iyi­d­ tenniḍ... Acu i d­yuɣ netta ?!...

Anda ara d­nɛemmer aman ?...

Yiwen wass... Tekker tmess dinna seddaw taddart­nneɣ. Netta... Anebdu d anebdu... Aman ulac... Yerna ass­nni yella waḍu. Dɣa at taddart yeffeɣ­iten leɛqel... Newwet acu ara nessexsi... Aawwah ! ... Yuɣal abusṣṭawi­nni­nneɣ yessawel i lipupyi­nni n Iɛeẓẓugen... Widak­nni ruḥen­d. Dɣa nekni... Mi nwala akkenni sin ikumya d izeggaɣen mbaɛid... Nefreḥ. Mi d­ wwḍen... Dɣa atan yenṭeq­d ɣur­neɣ ccaf­nni­nsen Yenna : ­ Anda ara d­nɛemmer aman ?!...

Page 61: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 61 ­

­ A sebɛa ssiɛqat !... Yak lemmer nesɛi aman ... Yak tili... Ayɣer ara wen­nessiwel ?!...

Lukan yessemɣar iɣimi

Yiwen umɣar akkenni... Yezweǧ­as i mmi­s. Ihi yewwi­yas­d yiwet akkenni... Segmi ara d­tekker... Nettat d iɣimi. Yuɣal... Amɣar­nni... Ad d­yini kra... Yesstḥa. Mmi­s­nni yeggumma ad d­yenṭeq... Dɣa truḥ kan akkenni. Amɣar­nni yečča timess... Mi s­ɛerqent kan... Ad yebdu ad yettawi, ad yettarra di lḥara : ­ Lemmer yessemɣar iɣimi... Yali meqqer umcic... Lemmer yessemɣar iɣimi... Yali meqqer umcic...

Kra akken uburis

Di lgirra­nni... Tella yiwet temɣart akkenni di taddart­nneɣ qqaren­as yemma Ṭaṭa... Tettɣimi ɣef yiwet teẓrut akkenni nnig ubrid, tesseḥmuy iṭij. Netta... Abrid­nni... Ssyinna i ttɛeddin yimjuhad... Tamɣart­nni tettwali­ten. Dɣa nekkini mi d­wwḍeɣ kan ɣur­s, ad s­iniɣ : ­ Amek ihi a yemma Ṭaṭa ! Anwa i twalaḍ ass­agi ?... ­ Ay a mmi... Ɛeddan­d yirgazen... Ay akken d irgazen... Am yizmawen !... Acu­t lqedd­nni... Acu­ten cclaɣem­nni... Ay a mmi... Imi irgazen am widak... Ffɣen ɣer teẓgi... Lḥuriyya­agi ad tt­id­nawi... Akkenni yal ass... Ass­nni wwḍeɣ­d ɣur­s... Ufiɣ­tt­id temmuɣben, dɣa nniɣ­as : ­ Acu i kem­yuɣen akkagi, ass­agi, a yemma Ṭaṭa ?... ­ Ahwuh a mmi ! Ass­agi... Ulac. Texla taddart... ­ Amek akkagi ulac ?... Ulac maḍi maḍi ?... ­ Si ṣṣbeḥ i qqimeɣ dagi... Iɛedda­d kra akken uburis... Akken d imiwriɣ, leḥnak­is d izegzawen... Ay a mmi... Yefsa ɣef tardast ! Tifettusin din, tiqejjirin din !...

Page 62: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 62 ­

Ur ttagad, a gma, ad teḥluḍ

Yiwen akkenni yehlek gma­s... Dɣa iruḥ ɣur­s ad t­id­iẓer... Yufa­t­in deg usu yettmettat. Yeqqim acu yeqqim dinna ɣur gma­s­nni... Mi d­yekker ad d­iruḥ... Yebɣa ad as­yini akkagi sin wawalen i gma­s­nni i wakken ad t­id­yuɣal rruḥ : ­ Ur ttagad, a gma, ad teḥluḍ... Kra n win ihelken yemmut.

Semmḥeɣ rrekba­nni

Yiwen akkenni... Yekker ad iruḥ ɣer Fransa. Netta leɛmer yeffiɣ si taddart. Ihi yewweḍ ɣer lmerṣa... Iwala lbabur­nni annect­ ilat... Iwala lebḥer­nni d ayen ur qeṭṭɛent wallen... Iwala lɛaci­ nni, wa ɣer uqerru n wa... Dɣa argaz yeffeɣ­it leɛqel... Yerwel­ asen­d i widak ukud yedda akkenni. Yuɣal­d ɣur yemma­s imir­nni, yenna­yas : ­ Aḥlili ! Aḥlili ! Acu­t umeɛmuɛ­nni ! Aaaala !... Aaaala !... Semmḥeɣ rrekba­nni !...

Ammer win yettamnen yemma­s

Yiwen uqcic akkenni d aderɣal... Ad yesɛu ahat tnac iseggasen di leɛmer­is. Yemmut baba­s... Yesɛa kan ḥala yemma­s... Ass­ nni ihi... Yesla i tlawin teqqnent­as lḥenni i yemma­s, ad tɛiwed zzwaǧ. Aqcic­nni, asmi yemmut baba­s... Yemma­s tɛuhed­it s Rebbi ar teqqim fell­as. Dɣa yebda la yekkat agejdur imir­nni, yeqqar­as :

win yettamnen yemma­s, Imi d Ɛli ɛeddant fell­as. Tekref afud i lḥenni, Teǧǧa amenzu n tasa­s.

Page 63: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 63 ­

Qiqiɛu

Yiwen wass... Ǧeḥḥa mcawaren fell­as at taddart­is, bɣan ad s­ kellxen, nnan­as : ­ Ass n lǧemɛa­agi zdat­neɣ... Ad nawit akk tamellalt, tamellalt ɣer lǧameɛ. Imir­nni... Mi nfuk taẓallit, win iruḥen ɣur ccix i wakken ad s­yaɣ aqerruy­is... Ad s­yefk tamellalt­nni. Maɛna... Ɣurwat win i s­yeqqaren i Ǧeḥḥa... Akkagi dɣa... Ad nerwu fell­as taḍsa... Ass­nni n lǧemɛa... Widak­nni xedmen akkenni. Win iruḥen ɣur ccix i wakken ad s­yaɣ aqerruy­is... Ad s­yefk tamellalt. Akken, akken... Dɣa Ǧeḥḥa yewhem... Widak­nni bdan taḍsa fell­as. Yuɣa Ǧeḥḥa yewwet akkagi deg yicuḍaḍ­is. Dɣa iɛeggeḍ yenna­yasen : ­ Qiqiɛɛuuuu !... Wigi akk d tiyuzaḍ, ḥala nekk i d ayaziḍ !...

Yif­it wayen ur twalaḍ ara

Yiwen akkenni... Ileḥḥu akkagi abrid abrid... Dɣa... Atan kra uwemmus akkenni, yeɣli­d si ṣṣraya tin rebɛa neɣ tis xemsa... Dɣa iḥuza­t­id deg uqerruy...Winna ikemmel kan akkenni abrid­is... Yelḥa daɣen ciṭuḥ... Dɣa yenneqlab ɣer deffir. Iruḥ yefsi­d awemmus­nni... Imuqel d acu yellan daxel­is... Yufa d ablaḍ, ad yewzen tlata neɣ rebɛa kilu. Dɣa winna... Akken kan iwala ablaḍ­nni... Yeɣli yeṣreɛ.

Yyaw lhendi

Zik­nni... Llan agad yeznuzuyen lkermus di ssuq. Ad sen­tesleḍ ttberriḥen : A yyaw lhendi !... Lmus men ɛendi !... Ma tebɣiḍ ad teččeḍ imir­nni... Ad truḥeḍ ɣur walbaɛḍ deg­sen. Keččini imir­nni ad ttetteḍ... Netta ad ak­d­yesseqcar, alamma terwiḍ. Winna imir­nni ad yeḥseb icelman... Ad ak­d­yini acḥal i k­d­ tewwi. Ass­nni ihi... Yiwen akkenni... Yewwi­d azmbil n

Page 64: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 64 ­

lkermus ɣer ssuq. Akken kan i d­yesser i uɣyul... Ata yelḥeq­d si Weɛli. Dɣa winna yesseqca... Win itett... Armi ifuk uzmbil­ nni. Winna iɛedda ad yeḥseb icelman­nni, yufa aɣyul­nni­ines yettraǧu­t. Netta ziɣen... Aɣyul­nni­ines yečča­yas akk icelman­nni... Dɣa si Weɛli yugi ad ixelleṣ... Nniqal terwi... D wamek i d­yefka Rebbi lmumnin... Zzin­d yemsewwqen... Uqqmen­as ssuma kan akkagi s tiṭ i uzembil­nni... d wamek tefra...

I yettmeččan d ulawen

Yiwen akkenni... Yusa­d ɣur­s inebgi... Mi qqimen ad fetren... Inebgi­nni... Wesmellah, lḥemdullah... D aya, ur yečči ara maḍi. Dɣa winna yebda la s­yettgalla. Inebgi­nni yenna­yas : ­ A wlidi... I yettmeččan d ulawen... Dɣa winna amek ara yexdem... Iruḥ ɣer tqeḍɛit­nni­ines... Yezla ɛecra waxfiwen, Yekkes­asen­d ulawen­nni­nsen. Dɣa mi d­yeḥder lawan imensi... Yesser­as­d ulawen­nni i yinebgi­ nni­ines.

Ǧǧiɣ­asen lewṣaya...

Tella yiwet temɣar akkenni zik­nni ɣur­neɣ... Seg wasmi i d­ tekker i la tbedd ɣef yiwet tefdent. Tezga tessafag tixellal. Mi teqqim teqqim, ad k­tini :

Ayla­w yeqqar­iyi­d : Anɛam. Ayla n medden yeqqar­iyi­d : Acu ?

Mi d­tekker ṣṣbeḥ ad s­tini : Ṣṣbaḥ lxir a taɣellayt... Bujur ay ifenǧalen. Lɛeslama­m a lqahwa... A tin d­iteldin allen. A Rebbi ḥrez­iyi mmi... D netta i yi­tt­id­yessasen.

Page 65: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 65 ­

D nettat i s­yeqqaren daɣen : Taxxamt­iw teqqar­iyi­d : Lɛeslama...

Ihi tamɣart tḥemmel kan taxxamt­is... Ur tḥemmel ara tixxamin n medden. Nettat tesɛa weltma­s di taddart­nni zdat­ neɣ. Ass­nni ihi... Ceyyɛen­d ɣur­s nnan­as : ­ Weltma­m tuḍen... Tekker truḥ ɣur weltma­s... Tufa­tt­in tettmettat... Dɣa teqqim dinna ɣur­s. Tlata wussan akked tlata wuḍan i teqqim dinna deg uxxam n weltma­s. Tinna ur teḥli, ur temmut. Tamɣart tekker ɣef yiman­is... Ad d­tuɣal s axxam­is... Mi d­tewweḍ akkenni, steqsant­tt tlawin, nnant­as : ­ I weltma­m ihi... Amek ?!... ­ Ǧǧiɣ­asen lewṣaya... Nniɣ­asen ma temmut, mḍelt­tt !... Asmi meqqret temɣart dayen... Tfuk­as tezmert... Tuḍen ula d nettat... Dɣa teṭṭef tasga. Ass­nni... At uxxam walan­tt qrib ad temmet. Bedden akk ɣur­s, yal yiwen d acu i s­yeqqar. Yiwet tmeṭṭut akkenni... Temmaẓẓed ɣur­s tekkes­as­d tasumta. Imir­ nni... Tamɣart­nni tejmeɛ­d akk kra n lǧehd i d­yeqqimen... Tekker­d akkagi ɣur­s, tenna­yas : ­ Acuɣer i yi­tekkseḍ tasumta ?!... Mazal­iyi ur mmuteɣ ara !... Axaṭer nekkini...

Ma zewǧeɣ, ad d­uɣaleɣ ! Ma mmuteɣ, ad d­kkreɣ !

Ma ur iyi­yehwi ara... Akkagi ara qqimeɣ !

Dɣa temmut.

Lɛic b lḥirfa

Yiwen wass... Ccix Muḥend... Usant­d ɣur­s snat temɣarin akkenni, ad zurent. Timɣarin­nni snusuyent ɣef at laxert. Yuɣal ccix yenna­yasent : ­ Wwiɣ­akent­d Rebbi ma ur iyi­tennimt tura kennemti... AT laxert­agi iɣef tesnusuyemt akkagi... D kennemti i yetṣubbun ɣur­sen... Neɣ d nitni i d­yettalin ɣur­kent ?...

Page 66: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 66 ­

Yiwet di temɣarin­nni tenna­yas : ­ A wlidi... Anɛam a ccix... Lɛic b lḥirfa... Kra yella, kra yerna. Dɣa ccix Muḥend yenna­yas : ­ Ad am­yeɛfu Rebbi ihi imi d­tenniḍ tidet...

Ini­yas i nettat

Yiwen akkenni... Yella di tmurt, yerwa lmiziriya. Yuɣal yerḍel­ d lḥeqq n rrekba... Iruḥ ɣer Fransa. Mazal ur yewwiḍ ara waggur segmi yelḥeq ɣer dinna... Atan tewweḍ­it­id tebrat... Tura­yas­tt­id tmeṭṭut­is, tessedda­yas­d daxel­is taḥaciwt n DALLAS... Winna imir­nni (Yak ur yeɣri ara) ... Iruḥ ɣur yiwen akkenni... Yewwi­yas lkaɣeḍ akked tjellabt... Yenna­yas : ­ Ad iyi­taruḍ tabrat... ­ Yerbeḥ... Tabrat­agi­inek i wumi ara tt­taruḍ ?... ­ I tmeṭṭut­iw... ­ Ihi... Acu ara s­tiniḍ ?... Dɣa winna yenna­yas :

Ini­yas i nettat : Aql­aɣ nettmettat... Ad tehder, tufa iman­is...

Tekerbabt­nni n Dda Bujemɛa

Dda Bujemɛa­agi... D yiwen umɣar akkenni... Ssneɣ­t asmi xeddmeɣ di Charenton. Dɣa ula d netta din i ixeddem. Yesɛa waqila sebɛa warraw­is di lweqt­nni, ixeddem fell­asen. Yerna... Arraw­agi­ines mecṭuḥit irkelli. Dɣa... Ur yeqḍiɛ ara. Ass­nni ihi... Nemlal nekk yid­s deg umiṭru. Mi newweḍ ɣer wanda akken ara ners... Yebɣa ad yers qbel ad yeḥbes umiṭru. Yewwi­d tagrabt­is anda akken yettawi tagamilt­nni­ines. Iǧelleb kan... Dɣa iruḥ... S netta s tgamilt­is... Dɣa yennɣel­as kullec. Ass­nni... Yewwi­d takerbabt daxel n tgamilt­is. Dɣa takerbabt­nni truḥ gar iḍarren n lɣaci. Dɣa Dda Bujemɛa... Ur

Page 67: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 67 ­

imuqel akka wala akka... Yekker kan... Dɣa yetbeɣ takerbabt­ nni. Mi tt­id­yeṭṭef... Yeddem­itt­id... Isuḍ­itt... Yerra­tt daxel n tgamilt­nni­ines. Nekkini nniqal ruḥeɣ. YUɣal yeqḍeɛ­iyi­n d asawen­nni... Dɣa yenna­yi­d : ­ Takerbabt d tamxaleft, eee...

Tinna ubaɣa­nni

Asmi meẓẓiyeɣ... Ula d nekk iweṣṣa­yi baba. Cfiɣ yenna­yi : ­ A mmi, ad k­weṣṣiɣ cfu... Ticki teddiḍ akked urbaɛ... Ma teɛyiḍ, ur qqar ara ɛyiɣ. Axaṭer... Ɛyan akk widak­nni ukud teddiḍ akkenni. Ma telluẓeḍ neɣ teffudeḍ... Daɣen kifkif... Ur qqar ara lluẓeɣ neɣ ffudeɣ. Axaṭer... Lluẓen neɣ ffuden akk widak­nni ukud teddiḍ akkenni... Tella yiwet ad k­tt­mleɣ... Ma yekcem­ak ubaɛa ɣer daxel usebbaḍ­ik... Dinna ur qqar i ḥedd... Kkes­a abaɛa­nni. Axaṭer... Ḥala keččini kan i iḍurr...

Anda yewweḍ baba­k, tawḍeḍ

Yiwen uqcic akkenni... Yufa­d baba­s d aɛeṭṭar. Asmi meqqer... Yessetḥa s lxedma­nni n baba­s... Dɣa iruḥ ad inadi lxedma nniḍen. Inuda akk ddunit anda ara yaf lxedma nniḍen... Ur yufi ara. Neɣ ma yella wacu yufa... Mi yexdem akka ciṭuḥ... Ad t­id­stixxren. Yewqeɛ deg yiman­is. Ass­nni ihi... Qqimen akkagi netta akked baba­s ɣer lkanun. Dɣa baba­s yesteqsa­t : ­ Amek ihi a mmi ?... Yella kta tufiḍ ?... ­ Ur ufiɣ ara... ­ Teẓriḍ ihi a mmi :

Sɛuṭṭur, ur sfulluḥ... Anda yewweḍ baba­k, tawḍeḍ... Ternuḍ lqedma fell­as.

Page 68: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 68 ­

I lgerbi... Waɛlac ?!

Yella yiwen akkeni d arumi... Yesɛa lfima zik­nni di tmurt. Wissen anwa widak­nni i t­yettakren. Mi d­kecmen deg yiḍ ɣer lfirma... Dɣa ayen ufan ad t­awin. Arumi­nni... Iqureɛ, iqureɛ... Ulac. Netta yesɛa kra uɛecciw akkenni yettaǧǧa deg­s ddewzan. Ass­nni ihi... Yessefqed anda akkenni yesɛa tiẓurin... Yufa­tent­in wwin­tent. Yessefqed ɣer uɛecciw­nni... YUfan ula d winna glan yis­s. Yewwet­it baɣa... Dɣa yenna­yas : ­ Rrizaan... Bu. I lgerbi... Waɛlac ?!...

Yir lfal, n win i t­yennan

Yiwen akkenni... Zik­nni... Yesḥerkil ad iruḥ ɣer Fransa. Netta yesɛa kra n lǧiran akkenni... Ur yeɛdil ara yid­sen. Ass­nni ihi... Yekker­d ṣṣbeḥ zik... Yeddem tabalist­is, yeffeɣ... Akken ad iruḥ ad yeṭṭef lbabur. Dɣa tameṭṭut­is tetbeɛ­it ɣer berra... Tufa lehwa tekkat. Nettat iḍelli­nni kan i tesla i lǧiran­nni­ines heddren ɣef urgaz­si, ttaken­as ddeɛwa n ccer... Tenna­yas :

Ttxilek ay aḍu thenni ; A lehwa, awi I lbabur ad iqaɛed

Deg­s yedda Ɛli U Lɛerbi, Netta n nnimru waḥed.

Yir lfal n win t­yennan ; Mačči n win t­yeslan. Nekni, ɣef Rebbi i iɛemmed.

Ssextareɣ­k

Sin akkenni... Ruḥen ad d­ṣeggden. Dɣa ṭṭfen­d yiwet tsekkurt akked yiwen uɣbub. Sin­nni... Yiwen deg­sen yeǧhed... Wayeḍ

Page 69: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 69 ­

ur yeǧhid ara. Mi ɛeddan ad ferqen... Winna iǧehden akkeni yemmaẓẓed ɣer wayeḍ­nni... Yeṭṭef­it di txennaqt, yenna­yas : ­ Ssextareɣ­k !... Kečč, awi aɣbub ; nekk ad awiɣ tasekkurt !... Neɣ... Nekk, ad awiɣ tasekkurt ; kečč awi aɣbub !...

Bu lberhan­nni

Yella yiwen akkenni zik­nni... Yettarra iman­is d ccix. Dɣa ileḥḥu ɣef tuddar, yettak zzyara.Ass­nni ihi... Yewweḍ­d ɣer yiwet taddart akkenni... Yerǧa, yerǧa ma yella win ara d­ iruḥen ɣur­s... Ulac. Dɣa yerfa... Yebda yettɛeggiḍ, yeqqar­as : ­ Yyaah ?!... Wamma ihi akkagi !... Ccix akkagi am nekkini... Tugim ad d­truḥem ɣur­i ?!... Ihi imi akkagi i wen­yehwa... Tura ad twalim lberhan­iw !... Dɣa yerfed taɛekkazt­is... Yebda yekkat deg yiwen lḥiḍ n yiwen uxxam akkenni dinna... Yeqqar­as : ­ Dagi ara wen­d­ssufɣeɣ lɛinser ! Atah ! Di lḥiḍ­agi ! Atah !... Dɣa yeffeɣ­d ɣur­s bab n uxxam­nni, yenna­yas : ­ Arǧu tura keččini... D acu i tesxerṭuẓeḍ dagi fell­aneɣ !... Ad d­tessuffɣeḍ ayen i k­yehwan ! Anda i k­yehwa !... Ma yella di lḥiḍ­agi... Ur d­tessufuɣeḍ ara seg­s ula d iẓẓan !... Axaṭer... Lḥiḍ­agi d nekk i t­yebnan.

Atmaten, d atmaten...

Yien akkenni d nneyya kan... Yesɛa yiwen gma­s akkenni d uccen. Ass­nni ihi... Ɛni nneyya­nni kecmen­t­id ciṭuḥ iṣurdiyen... Dɣa atan iruḥ­d ɣur­s gma­s, yenna­yas : ­ A gma... Yya kan ihi tura ad d­naɣ lmal... Ad netjer ɣef yiman­nneɣ. Lmal­agi tella deg­s lfayda... ­ A wlidi... Teẓriḍ­iyi, nekkini ur ssineɣ ara tjara­agi... Ruḥ tixxer­iyi !... ­ Deg wayagi... Aha kan aɣbel deg­i... Efk­iyi­d kan iṣurdiyen­ nni­inek...

Page 70: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 70 ­

Dɣa winna yefka­yas iṣurdiyen. Dɣa gma­s... Imir­nni... Iruḥ yuɣ­d aɣyul... Yuɣ­d ulli... Yuɣ­d tiɣeṭṭen. Mazal ur d­tezzi ara ddurt... Atan yuɣal­d ɣur winna i s­d­yefkan iṣurdiyen... Yenna­yas : ­ Aawwah ! Ilaq ad nefreq. ­ Amek akkagi ad nefreq ?... ­ Keččini awi ayla­k... Nekkini ad awiɣ ayla­w... ­ Yak tenniḍ­iyi­d ad neccerk... ­ Aawwah ! Dayen... Tura ad nefreq kan... D ayagi i yellan. ­ A wlidi... Gma­s yeggumma. Dɣa winna... Yeɛweq amek ara yexdem. Dɣa yeǧǧa­yas ayla­s i gma­s s wezgen n ssuma. Dɣa yewwi­d asefru imir­nni, yenna­yas :

Tadyant yexdem Lḥusin... Lukan i yessin, Yali ur ixeddeɛ muḥal.

Yenna­yi­d ad d­naɣ aɣyul. (Mer terbiḥeḍ, ay ul...) Ad d­nernu ula d lmal.

Ziɣ tiṭ­is ɣer lexdiɛa... Nekk la aɛlem la draɛ, Armi ǧǧiɣ si raṣ lmal.

Ayaziḍ­nni n yennayer

Iḍelli akka imira, Lliɣ squqquɛeɣ. Sawlen­iyi­d : A čiwčiw ! Akken ad nnejmaɛeɣ. Ḍeggren­iyi­d tiɛeqqayin, Akken ad ttwaṭṭfeɣ. Ssemsaden tiferyin, Akken nad mmezleɣ. Tasilt n waman tḥemmu,

Page 71: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 71 ­

Akken ad nnecweɣ. Teddzen di lɛqaqer, Akken ad iẓideɣ. Rran dderz n yisɣaren, I wakken ad wweɣ. Nnejmaɛen­d ɣef zik lḥal, Akken ad mmeččeɣ. Abbuh ! Abbuh ! A nekk ur nesɛi afriwen, I wakken ad rewleɣ.

Tinna n teqlaluct­nni

Sin akkenni d ifellaḥen... Xeddmen deg uɛerqub. Yiwen deg­ sen yeḥbes lxedma... Dɣa yebded akkagi... Yebda yetthuzzu aqerruy­is... Dɣa winna nniḍen yenna­yas : ­ Aaw !... Acu i k­yuɣen akkagi a winnat ?... ­ Aaawwah !... Ziɣen ula d Rebbi­agi yesxerwiḍ kan... ­ Aaeah ?!... Dɣa winna imir­nni... Yessken­as tara n texsayt... Yessken­as daɣenkra n tbelluṭ akkenni yenna­yas : ­ Iih !... Wali tura... Tara n texsayt­agi... Twaliḍ tabelluḍt­inn... ­ Iih ?!... ­ Tara n texsayt­agi... Ur teǧhid ara maḍi... Tettak­d tiqlalucin annet­ilatent !... Tabelluḍt­inna... D ttejra annet­ilatt... Yerna tettak­d abelluḍ amecṭuḥ !... ­ Iih ?!... ­ Iih !... Ur yesxerwiḍ ara dɣa Rebbi­agi ?!... Asmi i d­yexleq taxsayt­agi akked ubelluḍ­agi ?!... ­ Iih !... Acu ara k­iniɣ tura nekkin ?!... ­ Iih !... Leɛnaya n Rebbi dɣa... Muqel ! ­ A wlidi... Wigi d lecɣal n Rebbi... Tixxer, bɛed­ik... Ur keccem ara di lecɛalat n Rebbi... ­ Iih !... Wanag... Tara­agi n texsayt­agi... Ad tettak abelluḍ­ inna... Tabelluḍt­inna... Ad d­tettak tiqlalucin­agi. Akkagi i fehmeɣ nekkini...

Page 72: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 72 ­

­ Iih !... Tura... Akken i k­yehwa... Ssaɛa attan tura d tnac... Yya­n ad nruḥ ad nefter... Imir­nni... Ad s­nqeyyel ciṭuḥ... Haa ! Yya­n dɣa ad s­nqeyyel seddaw tbelluḍt­inna !... Sin­nni ihi... Atan la sxerxuren dagi... Ciṭuḥ akkagi... Win akkenni iheddren akkenni... Yedduqqes­d seg yiḍes. Dɣa yessaki­d winna nniḍen... ­ Acu­t akka ?!... Winna yeṭṭef anzaren­is yenna­yas : ­ Eehh !... Ffunezreɣ­d... ­ Acu i k­id­yesfunezren ?!... ­ Eehh !... Anda ẓriɣ ?!... ­ Amek ?... (Imuqel akka, imuqel akka ɣer lqaɛa) Ihi d yiwen seg yibelluḍen­agi ihi... I d­yeɣlin usawen­inna... Dɣa iḥuza­k­ id deg wanzaren­ik... Yesfunzer­ik­id... ­ Waqila, ih !... Waqila, ih !... Ad twaliḍ tura ?!... Yerna keččini !... Tebɣiḍ tabelluḍt­agi... Ad k­d­tettak tiqlalucin !... I lemmer tura d taqlaluct i d­yeɣlin akkagi fell­ak... Ssyihin iwasawen­inna... Tḥuza­k­id deg wanzaren ?... Hah ?... Mačči tilaq... ­ Aay, a yemma !... Tilaq tfeččex­iyi !... ­ Iihya a mmi... Iih... Keččini tura... Ad tkecmeḍ di lecɣalat n Rebbi ?!... Ilaq tara­agi n texsayt­agi... Ad tettak abelluḍ­inna. Tabelluḍt­inna ad d­tettak tiqlalucin­agi !... Akkagi i d­tenniḍ sgelli !... ­ Dayen, dayen... Ur d­nniɣ ara, nekkini !... Dayen... Uɣal­d ay awal s imi !...

Yezzazzel mimmi

Tin yesɛan agrud amecṭuḥ... Ad t­terr ɣer dduḥ ad yeṭṭes... Agrud­nni... Mi d­yuki... Dɣa tinna ad t­id­teddem... Ad s­tefsi tattalt... Dɣa ad tetturar yid­s, ad as­teqqar :

Ay imeksawen N wulli d yirgazen... Ma ur twalam ara uccen ? Yewwi izimer d aksas,

Page 73: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 73 ­

D amenzu n yemma­s. Yezzazzal mimmi... Yezzazzel, yekkes­as­t. Yečča­yas tikesmatin, Iḍegger­as tiɣeswatin. Ccah ay uccen afuḥan ; Ɛamleɣ­k a bu tḥiliwin.

Leḥdada, d iɣriḍen

Yiwen uyaziḍ akkenni... Yuɣal­asent i tyuzaḍ d aɛbalac. Mi yuli s ufella ugudu... Dɣa akken i d­yenna d akken. Ula d iyuzaḍ­nni nniḍen... Ur zmiren ara ad d­neṭqen zdat­s. Ihi ass­ nni... Tiyuzaḍ­nni ṣubbent s aqwir­nni, dinna kan ukessar­ nni... Dɣa atan yemmeɣ­d izirdi, yeddem yiwet deg­sent. Tiyuzaḍ­nni nniḍen rewlent­d s ayaziḍ­nni, nnant­as : ­ Azzel ! Azzel ! Atan izirdi yeddem yiwet !... Ayaziḍ­nni... Imuqel akka ɣer wanda tettwaddem tyaziḍt­nni... Dɣa yenna­yasent : ­ Aaa !... Dihin, yeffeɣ­iyi waluf... Yak zik i kent­nniɣ !... Leḥdaqa, d iɣriḍen !...

S teqbaylit

Tagi... D yiwet tmeṭṭut akkenni... Qbel lgirra­nni, dinna ɣur­ neɣ... Tuḍen taɛebbuḍt­is. Ihi tečča akk leḥcawec­nni n tmurt... Teggumma ad teḥlu. Yefka­yas­d Rebbi win i tt­yewwin ɣur yiwen ṭṭbib akkenni d arumi, dinna di Tizi Wezzu... Mi d­tuɣal ssyinna... Imir­nni... Steqsant­tt tlawin nnant­as : ­ Amek ihi ?... Ma teẓriḍ­d ṭṭbib ?... ­ Ẓriɣ­d ṭṭbib, ih... ­ Acu i m­d­yenna ?...

Page 74: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 74 ­

­ Aaa ! Yessetma timeɛzuzin... Wellah ar amzun tḥedremt !... Yenna­yi­d d liṣṭuma­m !... Akkagi i yi­t­id­yenna... Hatan s teqbaylit !...

Keččini, yemmut wul­ik

Yiwen uqcic akkenni... Yeznuzuy kawkaw dinna di Tizi Wezzu. Ihi yuli­d ɣer lkar... Yebda yettberriḥ... Yeqqar­as : ­ Anwa ara yaɣen kawkaw ?... Anwa ara yaɣen kawkaw ?... Yuɣal iruḥ ɣur yiwen umɣar akkenni yenna­yas : ­ Ay amɣar n lbaraka... Ad taɣeḍ kra ?... Amɣar­nni iɛeggeḍ­d fell­as, yenna­yas : ­ Ruḥ akin... Henni­yi !... Dɣa aqcic­nni imuqel­it, imuqel­it... Yenna­yas : ­ Nniɣ­ak ihi ay amɣar... Keččini yemmut wul­ik !... Dɣa yerwel.

Tinna n ifeggagen­nni

Yiwet tmeṭṭut akkenni... Truḥ ad d­temmter ifeggagen... Ihi tekcem ɣur yiwen uxxam akkenni... Tufa­n at uxxam­nni tetten acebbaḍ... Dɣa widak­nni nnan­as : ­ QIm ad teččeḍ !... Dɣa tinna teqqim ad tečč ula d nettat. Mi tfukk učči... Temmekta­d ifeggagen­nni­ines. Yuɣ lḥal... Mi tetten akkeni... Tekcem­d yiwet tmeṭṭut tewwi ifeggagen­nni... Dɣa... At uxxam­nni nnan­as :

Win iqesden acebbaḍ, Yečča­t. Win iqesden ifeggagen, Yewwi­ten.

Page 75: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 75 ­

D wagi i d amkan­ik

Yiwen akkenni... Yeṣker­d... Dɣa yerra iman­is d lɣul... Ihi ileḥḥu di taddart... Yessker ṭanṭanu. Yuɣal iruḥ ɣur yiwen akkenni... Qqaren­as ccix Saɛid... Dɣa yeɣli fell­as s rregmat. Ur as­yeǧǧi ara ansi ara yettwaṭṭef. Ccix Saɛid­nni yessusem kan. WInna yeggumma ad s­yettixxer. Dɣa ccix Saɛid yerfa. Netta... Winna annect uɛeẓẓi... Ccix Saɛid annect n ǧmeǧma. Dɣa yemmeɣ fell­as... Yeddem­it­id akkagi... Yerra­t ɣef uɛrur­ is. Dɣa yewwi­t akkenni... Armi t­yessufeɣ si taddart. Dɣa iḍegger­it ɣer ugudu... Yenna­yas : ­ Ayya ihi tura !... D wagi i d amkan­ik !...

Tislit­agi d taseɛdit

Dagi tura... D tameɣra i yellan deg yiwet lḥaṛa akkenni... Axaṭer at lḥara­nni, wwin­d tislit. Ihi... Inebgawen... Ṭṭbel... Tiɣratin... Ma d tislit­nni, teqqim akkagi di tesga tessikid. Di tlemmast n lḥara­nni... Tella tgejdit... Seddaw­as tella tqedduḥt n seksu. Yuɣal... Attaya teqcict akkenni d tamecṭuḥt truḥ­d ɣer tgejdit­nni... Dɣa terra tefettust ssya, tafettust ssya... Tger­as aḥarab i tgejdit­nni. Tger imir­nni tifettusin­is ɣer daxel n tqedduḥt­nni... Tɛemmer­d tikemmict n seksu. Dɣa Tewḥel... Imawlan­nni n tmeɣra, yeffeɣ­iten leɛqel. Dɣa bdan... Yal yiwen d acu i s­yeqqar... Wa yeqqar­as : Awit­d amencar ! Wa yeqqar­as : Awit­d agelzin ! Wa yeqqar­as : Awit­d acaqur ! Bɣan ad gezmen tigejdit­nni i wakken ad d­sseksun taqcict­nni tamecṭuḥt... Dɣa tislit­nni...Mi twala akkenni... Tekker... Truḥ ɣur teqcict­nni tamecṭuḥt tezwi­yas tifettusin­is. Dɣa seksu­ nni yuɣal ɣer tqedduḥt. Taqcict­nni tekker truḥ ad telɛeb ɣef yiman­is. Imawlan n tmeɣra mi walan akkenni... Ferḥen... Zzin­as­d i teslit­nni , nnan­as :

Tislit­agi d tasaɛdit... Ur negzim ara tigejdit.

Page 76: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 76 ­

Ur qqar i ḥedd

Yiwen akkenni... Akkagi i d netta... Mi ara ihedder... Mkul awal, sin ad k­yini :Ur qqar i ḥedd !... Ass­nni ihi...Yekcem ɣer rriṣṭura.Atan win akken yesserbayen, iruḥ­d ɣur­s, yenna­yas : ­ D acu ara teččeḍ ?... ­ Awi­yi­d kuskus brucat, ur qqar i ḥedd... ­ Yirbeḥ... Dɣa yuɣal ɣer ccɣel­is. Winna imir­nni yeqqim yettraǧu, yettraǧu... Ulac. Yessawel i win akken yesserbayen yenna­yas : ­ Aaw ! I kuskus brucat­nni­inu... Waqila tettuḍ­iyi... ­ Aala, ay aḥbib ! Ur k­ttuɣ ara... Nekkini... Tenniḍ­iyi­d ur qqar i ḥedd ! Ur nniɣ i ḥedd... Wellah ula d akuzuni ma nniɣ­ as ! Atah !...

Weqmeɣ, a xali, weqmeɣ

Yella zik­nni dinna ɣur­neɣ, yiwen akkenni d amrabeḍ... Ḥemmlent akk medden. Netta... La mmi­s, la yelli­s... La ddar, la ddewwar. Maɛna... Anda i s­yehwa ad iruḥ... Ad yečč, ad isew... Yerna ad yeṭṭes ma yehwa­yas. Ass­nni ihi... Wissen anda akken iruḥ. Asemmiḍ... Ageffur... Dɣa yuɣal­d am uyaziḍ. Yerra ɣur yiwen uxxam akkenni... Bab n uxxam­nni yeffeɣ­it leɛqel... Yessendeh tulawin... Yenna­yasent : ­ Ceɛlemt lkanun !... Ceɛlemt lkanun !... Dɣa tidak­nni ceɛlent lkanun. Bab n uxxam imir­nni yebded ɣer umrabeḍ­nni. Yesɣim­it ɣer lkanun...Yekkes­as iceṭṭiḍen­ nni­ines... Iruḥ imir­nni yeqleɛ­d akk axxam. Kra uceṭṭiḍ yellan deg uxxam... Iruḥ yewwi­yas­t­id i umrabeḍ­nni, iɣumm­it yis­s. Tulawin­nni sseḥlulint­d ciṭuḥ n ccerba... Amrabeḍ­nni yemceḥ­itt... Dɣa yeẓẓel iḍarren­is imir­nni. Yebda la d­iqellu akkenni armi iruḥ yiḍ... Bab n uxxam... Bdan ad s­d­sḥillifen at uxxam ssyin akin... I wakken ad sen­d­yerr iceṭṭiḍen­nni... I wakken ad d­ssun ad ṭṭsen. Amrabeḍ yugi ad yemḥiḥed... Yuɣal yenṭeq ɣer­s bab n uxxam, yenna­yas : ­ Arǧu tura ay amrabeḍ ad d­nqeɛd iceṭṭiḍen­agi...

Page 77: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 77 ­

­ Weqmeɣ, a xali, weqmeɣ... Ciṭuḥ akkagi, bab n uxxam­nni yenṭeq ɣur­s yenna­yas : ­ Arǧu tura ay amrabeḍ ad d­nqeɛd usu­agi... ­ Weqmeɣ, a xali, weqmeɣ... Akken, akken... Armi yuɣal daɣen bab n uxxam yenna­yas : ­ A sebɛa ssaɛqa !... Keččini tweqmeḍ, nekni ur newqim ara !... Dɣa... Yemmeɣ fell­as imir­nni... Yekkes­as kullec...

Tislit­nni

Yiwen umɣar akkenni... Iwal mmi­s yewweḍ i zzwaǧ... Dɣa... Yenna­yas : ­ Atan ihi a mmi... Tella yelli­s n Leflani... Acu twalaḍ deg­s ? Netta... mmi­s mačči d tin i yebɣa, yebɣa tin nniḍen. Dɣa... Yenna­yas : ­ Nekkini ihi... Ad iyi­d­tawiḍ yelli­s n Leflani neɣ mulac ulayɣer. Amɣar­nni yeɛreḍ ad s­imel leṣlaḥ­is i mmi­s... Ulac. Dɣa iruḥ yewwi­yas­d tin akken i d­yenna. Tinna mi d­tewweḍ s axxam... Terna­d ɣer lwacul... Tuɣal­asen d teryel... Dɣa amɣar­nni mi t­steqsan amek i tella teslit­nni... Imir­nni ad asen­d­yini : ­ Acu tislit­iw ?... Tislit­iw...

Ur tessirid ad timlul, Ur txeddem ad yefreḥ wul...

Neɣ... D netta i s­yeqqaren daɣen : ­ Tislit­iw...

Ur temliḥ, Ur tessewway imensi ziḥ...

Aɛeẓẓug, aderɣal akked uferḍas

Aɛeẓẓug, aderɣal akked uferḍas... Leḥḥun akkeni... Yuɣal aɛeẓẓug­nni yenna­yasen :

Page 78: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 78 ­

­ Ay arbaɛ... Wissen d acu i wumi sliɣ !... Aderɣal­nni yenna­yas : ­ Atan wwḍen­d !... Aferḍas­nni yenna­yas : ­ Knut !... Mulac ad aɣ­d­ṭṭfen seg umzur !...

Win ur nesɛi tarbaɛt

Yiwen akkenni d igellil... Yebɣa ad yerr axxam. Iruḥ ɣur yiwet teqcict akkenni... D tagujilt yerna d tigellilt ula d nettat... Ixḍeb­itt­id. Ihi... Yewwi­d ccix yeɣra lfattiḥa... Mazal kan tameɣra. Atan kra n urbaɛ akkenni... Ruḥen ɣur yemma­s n teqcict­nni, nnan­as : ­ Yelli­m ad tt­naɣ i Ɛmer­nneɣ !... ­ Ulamek ara a wladi... Yelli... Tura dayen... Yuɣ­itt Leflani... ­ La m­neqqar... Yelli­m ad tt­naɣ i Ɛmer­nneɣ... D ayagi i yellan... Ma d wagi i la d­teqqareḍ akkagi... Ma ur s­yeɛǧib ara lḥal... Kifkif... ­ A wladi !... ­ Aawwah !... ­ Ihi... Akken i wen­yehwa !... Mi yesla win akkenni yuɣen taqcict­nni... Imir­nni iruḥ­d ɣur­ s yenna­yas : ­ Amek akkagi tura kemmini ?!...Ad tefkeḍ yelli­m i wayeḍ... Yali uɣeɣ­tt nekkini ?!... Yemma­s n teqcict­nni tessefhem­as ... Tenna­yas : ­ I yellan, i yellan... Ihi... Mačči d nekkini... Netta imir­nni... Yeffeɣ­d ɣer uzniq n taddart... Yebda yettɛeggiḍ, yeqqar­as : ­ Ur tetteddu, ur tberru ! S udebbuz­iw !... Ammer ahat... Hwiɣ­as ?!... Widak­nni nniḍen... Yeqwa udrum­nsen... Dɣa ceyyɛen­as­d sin akkenni i t­ireḥmen. Winna yettru imir­nni, yeqqar­as :

Win ur nesɛi tarbaɛt... Fiḥel ad yeqqim tajmaɛt.

Page 79: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 79 ­

Sqiḍ, sqiḍ !...

Yiwet tmeṭṭut akkenni... Tezyen d ayen kan... Maɛna ɛeddan tlata iseggasen seg wasmi i tezweǧ... Ur tesɛi ara dderya. Dɣa argaz­nni­ines yebra­yas. Yewwi­d tameṭṭut nniḍen, ur tezyin ara maḍi. Tesɛa aḥelqum... Tinzar­is qemcent... Maɛna netta dindin tesɛa­d mmi­s. Ass­nni ihi... Tewwi mmi­s deg yirebbi­s truḥ ɣer tala. Dɣa temmuger­d tameṭṭut­nni tamezwarut... Dɣa... Tenna­yas : ­ Sqiḍ, sqiḍ aqcic !... Tinna tebra i wallen­is, tettru. Tedda­d yid­s yiwet teqcict akkenni d tamecṭuḥt... Tenna­yas : ­ Qleb ɣer ɣur­s !... Ula d kemmini ina­s : Sqiḍ, sqiḍ tinzar !...

Anwa ara yaɣen tibekkit ?...

Yiwen wass... Yiwen akkenni... Yewwi­d tibekkit ɣer ssuq yebɣa ad tt­yezzenz. Yebda yettberriḥ, yeqqar : ­ Anwa ara yaɣen tibekkit ?... Anwa ara yaɣen tubekkit ?... Mi s­d­zzin yemmsewwqen, yenna­yasen : ­ Tibekkit­agi... Win ara tt­yaɣen... Ad yerwu ayefki !... Ad yerwu iɣi !... Yiwen seg yimsewwqen­nni yenna­yas : ­ Iih !... Tesɛiḍ lḥeqq... Iban rrbeḥ ɣef wudem­is !...

Ma teḥwaǧeḍ aṭaksi

Yiwen wass... Dinna di Maison Blanche... Rseɣ­d si lavyu... Beddeɣ dinna di berra ttraǧuɣ win akkenni ara d­iruḥen ad iyi­yemmager s tkerrust. Ciṭuḥ akkagi... Atan iruḥ­d ɣur­i yiwen akkenni, yenna­k : ­ Ma teḥwaǧeḍ aṭaksi ?... ­ Ur ḥwaǧeɣ ara. ­ Ma yella ɣer Tizi Wezzu ara truḥeḍ... Xemsin alef...

Page 80: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 80 ­

­ A wlidi... Ur ḥwaǧeɣ ara aṭaksi... Yella win ara d­iruḥen ad iyi­yawi... ­ Lbagaj­ik wagi... Wagi ur ak­tḥettbeɣ ara... Ad k­in­awiɣ baṭel... ­ Ihi... Imi lbagaj baṭel... Ihi ax awi­yi­n lbagaj­agi... Ma d nekkini... Tixxer­iyi... Aɣbel deg­i... Ad n­ruḥeɣ... Ɣas ulamma ɣef uḍar. Dɣa... Netta imir­nni... Yemmuqel­iyi­d akkagi... Dɣa iruḥ.

Axxam­nni n yiɣyal

Yiwen tmeṭṭut akkenni... Tceyyeɛ mmi­s... Inuda­d akk taddart ma ad yaf win ara s­d­ireḍlen aɣyul... Ur yifi ara. Tameṭṭut­nni teffeɣ­d s azniq n taddart tebda tettɛeggiḍ, taqqar­as : ­ Abbuh ay at laɛraḍ !... Nekni seg wasmi i d­nekker a d axxam n yiɣyal... Tura !... Ur nufi ara anwa ara ɣ­d­ireḍlen aɣyul !...

Bu tmekḥelt n usɣar

Yella yiwen akkenni zik­nni qqaren­as Uɛemmar... Yettarra iman­is d aderwic. Yuɣal yettak zzyara... Yettruḥu­d ɣur­s lɣaci. Ass­nni ihi... Tella zzerda deg uxxam n ccix Muḥend... Dɣa lɣaci... Yexleḍ umnay d uterras. Wa yettdekkir... Wa ijeddeb... Ma d Uɛemmar... Yelsa­d aqendur azgzaw... Agennur annect­ilat... Dɣa yers­d ɣer tqaɛet... Yebda yettleɣway. Ccix Muḥend yessikid kan. Yuɣal yessawel­as : ­ Wa Uɛemmar !... ­ Anɛam a ccix !... Dɣa ccix Muiḥend yenna­yas :

A Uɛemmar ay abuɛemmar, A bu tmekḥelt n usɣar... Ur tettandi, ur tettenqar. Ruḥ aɛder tilkin­ik. Axaṭer... Ssya ar azekka... Ur teẓeiḍ Rebbi acu d­yeqqar.

Page 81: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Ddeqs­nneɣ

­ 81 ­

A win yeddren ad ak­nales

Zik­nni di remḍan... Mi d lawan n ṣṣḥur... Arrac ad ffɣen s ibenduyar... Ad ruḥen ad d­ssakin widak yeṭṭsen. Ad leḥḥun taddart, taddart... Ad ttdekkiren, qqaren :

Remḍan aseɛdi n lumma, I ɣ­yebḍan d yemɣeṭṭes... A bu teḥbult n zzit aki ; A bu cerrid, ɣas ṭṭes. Ruḥ a remḍan di sslama ; A win yeddren ad ak­nales.

Icerrag uqendur

Yiwen akkenni d ccix... Yettak zzyara. Dɣa yiwen wass usant­d ɣur­s tlawin... Ččurent­as­d lḥara. Netta... Imir­nni yeqqim ɣef ukersiw... Aɛmam... Aqendur... Ihi yefka zzyara i tagi... i tihin... Dɣa iruḥ ad yekker... Netta ziɣ akersiw­nni iɣef yeqqim akkeni... Wissen acu­t umesmar­nni i d­yeffɣen seg­s. Dɣa yenta­yas­d i ccix­nni deg uqendur­nni­ines. Dɣa ccix­nni mi yekker... Yesla... Ṭeejjjjj !... Icerreg uqendur­is. Netta... Ulac aserwal, ulac... Dɣa... Yeḍher­d kullec. Ccix yekker ad yerwel... Tulawin­nni ruḥent ad t­id­ṭṭfent... Qqarent­as : ­ Anɛam a ccix !... Aha kan tura !... Ulac aɣilif !... Anɛam a ccix... Uɣal­d kan !... Ccix­nni yezzi­d ɣur­sent yanna­yasent : ­ Icerreg uqendur... Fuken lehdur !...

Page 82: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité

­o­O­o­

Collection “Idlisen­nneɣ” 01­ Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003

(Tasuqelt Abdenour HADJ­SAID d Youcef MERAHI ) 02­ Slimane ZAMOUCHE, Uḍan n tegrest, 2003. 03­ Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04­ Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05­ Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06­ Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07­ S. HACID et K. FERHOUH, Laṣel ittabaɛ laṣel akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08­ Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et

lexique animal, 2004. 09­ Lhadi BELLA, Lunǧa, 2004. 10­ Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah

MANSOURI, Ageldun amecṭuḥ ) 11­ Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12­ Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13­ Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmaziɣt tatrart, édition revue et augmentée,

2004. 14­ Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15­ Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i ɣ­d­nnan gar yetran, 2004. 16­ Moussa OULD TALEB, Mmi­s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17­ Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004. 18­ Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basɣar, 2004. 19­ Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20­ Abdelhafidh KERROUCHE, Teɣzi n yiles, 2004. 21­ Ahmed HAMADOUCHE, Tiɣri n umsedrar, 2004. 22­ Slimane BELHARET, Awal ɣef wawal, 2005. 23­ Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg­m, 2005. 24­ Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij ­ aḥric I, 2005. 25­ Collectif, Tibḥirt n yimedyazen, 2005. 26­ Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nniḍen, 2005. 27­ Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaḍal, 2005. 28­ Yahia AIT YAHIATENE, Faḍma n Summer, 2006. 29­ Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij ­ aḥric II, 2006. 30­ Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31­ Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32­ Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33­ Ali MAKOUR, Ḥmed n ugellid, 2006. 34­ Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, 2006. 35­ Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36­ O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecṭuḥ n ugama, 2006. 37­ Ali EL­HADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38­ Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39­ Djamel BENAOUF, Di tmurt uɛekki, 2007. 40­ Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007. 41­ Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007.

Page 83: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

42­ Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007. 43­ Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ɣef ṭṭrad 54/62, 2007. 44­ Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007. 45­ Said IAMRACHE, Timenna n Saɛid Iɛemrac, 2007. 46­ Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 47­ Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 48­ Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 49­ Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 50­ Naima HADJOU, Amennuɣ n tudert­iw, 2007. 51­ Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 52­ Omar KHAYAM, Rubaɛiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 53­ Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 54­ Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 55­ Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 56­ Khaled FERHOUH, Ḥku­yaɣ­d tamacahut, 2007. 57­ Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 58­ Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 59­ Yahia AIT YAHIATENE, Untigun, 2007. 60­ Tiddukla Yusef U Qasi ­ Si Muḥend U Mḥend, Tafaska n tmedyazt, 2008. 61­ Sadi DOURMANE, Abrid n tudert­iw, 2008. 62­ Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009. 63­ TANASLIT, Akli n tayri, 2009.

Actes de colloques 01­ Actes des journées d'étude sur La connaissance de l'histoire de l'Algérie, mars

1998. ­ Actes des journées d'étude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. ­ Actes des journées d'étude sur Tamazight dans le système de la

communication, juin 1998. 02­ Actes des journées d'étude sur Approche et étude sur l'amazighité, 2000/2001. 03­ Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe,

2002. 04­ Actes du colloque international sur Tamazight face aux défis de la modernité,

2002. 05­ Actes des séminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et

l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. 06­ Actes des colloques : Identité, langue et Etat ­/­ La permanence de l'architecture

amazighe et l'évolution des cités en Algérie, 2003. 07­ Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars

2004. 08­ Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe,

30/31 mars 2004. 09­ Actes du Colloque : Le passage à l'écrit des langues et cultures de tradition orale,

le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N°13) 10­ Actes du Colloque : La littérature amazighe : de l'oralité à l'écrit, 2005 (Voir

Timmuzgha N°14) 11­ Actes du Colloque : Tamazight dans les médias et à l'école : hypofonctionnalité

et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N°15) 12­ Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatériel amazigh, 2006.

Page 84: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

13­ Actes du colloque sur Le libyco­berbère ou le Tifinagh ; de l'authenticité à l'usage pratique, 2007.

Revue « Timmuzgha » Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité : N° 1, avril 1999, ­­­­­ N° 19, août 2008.

­ N°10, octobre 2004, Spécial Mohya, Entretien. ­ N°12, décembre 2006, Tajmilt i Si Muḥend U Mḥend. ­ N° spécial en Tamazight :

. N°16, janvier 2008.

. N°17, avril 2008.

. N°19, août 2008.

Revue « Tamazight tura » Revue en Tamazight du Haut Commissariat à l'Amazighité : N° 1, janvier 2009.

Autres publications 01­ Chafik MOHAMED, Aperçu sur trente trois siècles de l'histoire des imazighènes,

1997. 02­ Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03­ Idir El­Watani, L'Algérie libre vivra, 2001. 04­ Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son

harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un débat argumentaire, 2007. 05­ Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son

harmonie. Tome2, Analyse et représentation phonologique, 2007. 06­ Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. 07­ Catalogue des publications du HCA, 2008.

Consultings 01­ Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyiḍ, 1998. 02­ Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) 03­ Nora TIGZIRI ­ Amar NABTI, Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe:

bilan et perspectives », 2004. 04­ Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie, 2006. 05­ Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la grande

Kabylie, 2006. 06­ Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbères communes,

2006/2007. 07­ Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,

2006/2007. 08­ Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamaziɣt, 2007. 09­ M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 10­ Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuɣin n tesnukyest, 2007. 11­ Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbère, 2007. 12­ M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 13­ Moussa IMARAZENE, Timɛayin n leqbayel, 2007. 14­ Nora BELGASMIA, L'expression écrite en tamazight, 2007. 15­ Mouloud LOUNAOUCI, Projet de création d’un Centre de terminologie

amazighe, TERAMA, 2007.

Page 85: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

16­ Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi tenmeẓla taḍrisant n tmaziɣt : Asnekwu d tesleḍt, 2008.

17­ Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De l’avènement à l’insurrection de 1871, 2008.

18­ Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009.

Page 86: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection “Idlisen­nneɣ”

Initiée par la Direction de la promotion culturelle du Haut Commissariat à l'Amazighité

© Tous droits réservés

Conception et PAO :

Dépôt Légal : 293­2006 ISBN : 9961­789­63­6

Page 87: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)

Achevé d'imprimer sur les presses de Les Oliviers

Tizi­Ouzou Tel : 026­21­07­19 Fax : 026­21­95­40

Page 88: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)
Page 89: HCA Idlisen-Nnegh - Ddeqs-Nnegh (Djaffar Chibani)