Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü [email protected] Havacılık Meteorolojisi Ders Notları 12. Atmosfer Kararlılığı
Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü
Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi
Meteoroloji Mühendisliği Bölümü
Havacılık Meteorolojisi Ders Notları
12. Atmosfer Kararlılığı
Adyabatik Proses - Tanım
■ Kapalı bir sistemin dışarısı ile ısı alışverişi olmadığı
veya olmadığının varsayıldığı özel durumlara
adyabatik prosesler denir.
Adyabatik Soğuma
Adyabatik Isınma
Tanımlar
■ LAPSE RATE = x oC/km
■ Çevresel (Environmental) Lapse Rate (ÇLR)
■ Kuru(Dry) Adyabatik Lapse Rate (KALR)
■ Doymuş (Saturated) Adyabatik Lapse Rate (DALR)
ÇLR
KALR
DALR
Çevresel Laps Rate (ÇLR)
■ Parsel çevresini saran çevreye ait LAPSE RATE dir.
■ Sabit değildir.
■ Zamana ve mekana göre değişir.
Kuru Adyabatik Laps Rate
•
Kuru Adyabatik Laps Rate
■ Parsele ait ait LAPSE
RATE dir.
■ Parsel sıcaklığının
yükseklikle ne oranda
değiştiğini gösterir.
■ Zamana/mekana göre
sabittir:0.98 oC/100m
~ 1oC/100m
■ Parselin yükselme
sürecinde, parcel
sıcaklığı çiğ noktası
sıcaklığına ulaşmaz.
Doymuş Adyabatik Laps Rate
?
Nem
li B
ölg
e
RH
<%
100
■ Parsele ait ait LAPSE RATE dir.
■ Parselin doymuş hale gelmesiyle
soğutulmaya devam edilirse
yoğuşma meydana geleceğinden
ortaya bir gizli ısı çıkması söz
konusudur.
■ Bu da sıcaklığın düşme oranının
KALR’den daha az olmasına
sebep olur.
■ Doymuş Adyabatik Lapse Rate
oranı: 0.65 oC/100m dir
Doymuş Adyabatik Laps Rate
Doymuş Adyabatik Laps Rate
Atmosfer : Kararlı / Kararsız
Atmosfer için kararlı/kararsız kriteri:
■ EĞER Tparsel > Tçevre İSE
■ EĞER Tparsel < Tçevre İSE
Parsel yükselir.
Kararsız
Parsel alçalır.
Kararlı
Tparsel
Tçevre
Atmosfer : Kararlı / Kararsız
■ ÇLR > KALR
■ Parsel mutlak
kararsız
■ Parsel yükselme
eğiliminde
ÇLR
8°C
1°C
-6°C
-13°C
-20°C
15°C
ÇLR:
3.5°C/1000’
15°C
12°C
9°C
6°C
3°C
0°C
15°C
12°C
9°C
6°C
3°C
0°C
DALR:
1.5°C/1000’
15°C
8°C
-9°C
15°C
9°C
-3°C
KALR:
3.0°C/1000’
Surface
2000 ft.
4000 ft.
6000 ft.
8000 ft.
10000 ft. -15°C
3°C
Atmosfer Mutlak Kararsız
Parsel : Kararlı / Kararsız
■ ÇLR < DALR
■ Parsel mutlak
kararlı
■ Parsel çökme
eğiliminde
ÇLR
11°C
7°C
3°C
-1°C
-5°C
15°C
13°C
11°C
9°C
7°C
5°C
15°C
ÇLR:
1°C/1000’
15°C
12°C
9°C
6°C
3°C
0°C
15°C
12°C
9°C
6°C
3°C
0°C
DALR:
1.5°C/1000’
15°C
8°C
15°C
9°C
3°C
-3°C
-9°C
-15°C
KALR:
3°C/1000’
Surface
2000 ft.
4000 ft.
6000 ft.
8000 ft.
10000 ft.
Atmosfer Mutlak Kararlı
Atmosfer : Kararlı / Kararsız
■ DALR<ÇLR< KALR
■ Parsel şartlı
karasız
■ Parsel doymuş ise:
kararsız
■ Parsel doymamış
ise: kararlı
ÇLR
11°C
7°C
3°C
-1°C
-5°C
15°C 15°C
12°C
9°C
6°C
3°C
0°C
15°C
9°C
3°C
-3°C
-9°C
-15°C
ÇLR:
2°C/1000’
DALR:
1.5°C/1000’
KALR:
3°C/1000’
Surface
2000 ft.
4000 ft.
6000 ft.
8000 ft.
10000 ft.
Yükselen parsel
çevresel havadan
daha sıcak ise -
KARARSIZ
Yükselen parsel
çevresel havadan
daha soğuk ise -
KARARLI
Atmosfer Şartlı Kararsız