-
BORU HATLARINDA HAVA VANALARININ SEM VE KONUMLANDIRMA
KRTERLER
Gven Gven Dou Vana ve Dkm San. Tic. Ltd. ti. 1202/1 Sokak
No:54-F Yeniehir zmir Kapal sistem su datm ebekeleri ierisindeki su
hava miktarnn orann optimum seviyede tutarak boru hatt zerinde
ve
su ak zerinde herhangi bir kstlama yaratmamak eklinde tanmlanan
hava miktarnn reglasyonu, boru hatt
patlamalarnn nne geebilmek ve ebekeyi daha verimli hale
getirebilmek adna nemli bir konudur. Sistemdeki hava - su
dengesini belirleyen vanalara ise Hava Vanalar denir. Hava
Vanalarnn seimi ve sistem zerinde konumlandrlmas, hava
reglasyon kalitesini direkt olarak etkileyen bir konudur ve bu
seimler belirli bilimsel temellere dayal hesaplamalar
neticesinde gerekletirilmektedir.
SU EBEKELERNDE HAVA KONTROL NEDENLER Kapal sistem su datm
ebekelerinde hava miktarnn reglasyonu, lkemizde bir ok kullanc
tarafndan gz ard edilen, olduka nemli bir konudur. Boru
patlamalarnn nne geebilmek ve sistemi daha verimli klmak gibi
ebekeyi etkileyen iki nemli faktr, datm ebekesindeki hava miktarnn
doru reglasyonu ile mmkn olmaktadr. Kapal sistem su datm
ebekelerinde hava miktarnn reglasyonu ile tanmlanmak istenen konu,
ebeke ierisindeki su hava miktarnn orann optimum seviyede tutarak
boru hatt zerinde ve su ak zerinde herhangi bir kstlama
yaratmamaktr. Boru hatt patlamalar, kapal sistem su datm
ebekelerinde ska yaanan bir sorun olduu halde, patlamalarn neden
olutuu hakknda herhangi bir bilgi sahibi olabilmek olduka skntl bir
konudur. ebeke ierisinde ani izolasyon vanas kapanmas sonucu
pozitif darbe olumas, ani pompa kapanmas sonucu ebekede negatif
darbe olumas, boru hattna dardan yaplan darbeler, su ktle ayrmas
sonucu oluan basn deiimleri gibi pek ok neden boru patlamalarnn ana
sebebi olarak belirtilebilir. Fakat aratrmalar gsteriyor ki boru
patlamalarn %60nn temel nedeni, ebekede hava miktar reglasyonunun
doru olarak yaplmamasdr. Ayrca yukarda belirtilen dier boru patlama
nedenlerinin birou da dolayl olarak hava miktarnn reglasyonunun
yanl yaplmas sonucu kaynaklanmaktadr. Hava miktar reglasyonunun
doru olarak yaplmamas nedenli boru patlamalar farkl balk altnda
incelenebilir. Bu balklardan birincisi, boru hatt ilk doldurulurken
oluan sorunlardr. Bilindii gibi boru hatt su ile doldurulmadan nce
hava ile doludur. ebekeye baslan su, boru hatt ierisindeki hava
ktlesini iterek sktrr. Gidecek yer bulamayan bu ktle ise ebeke
ierisindeki basnc arttrarak boru hatt zerinde pozitif streslere yol
aar ve boru hattn patlatr (ekil 1).
-
Hava miktar reglasyonunun doru olarak yaplamamas nedenli boru
patlamalarnn ikinci bal ise boru hatt boaltlrken oluan sorunlardr.
Bu gibi durumlarda ise ebekeye baslan su durdurulur ve bir
izolasyon vanas yardmyla hat boaltlr. Boalan suyun arkasnda, boru
hattn dolduracak herhangi bir baka akkan bulunmad iin, hat
ierisinde negatif basn oluur ve boru hattnda negatif stresler
oluur. zellikle pek ok standart boru hatt, pozitif streslere
dayankl olduu halde negatif streslere dayankl deildir. Dolays ile
byle bir durumda boru hatt ieri gerek patlar (ekil 2). ebeke
ierisinde negatif basncn olumasnn bir dier zarar ise, vakumun boru
hatt zerindeki conta, o-ring gibi szdrmazlk elemanlarn ieriye doru
emmesidir. Byle durumlarda bu gibi paralar sisteme dahil olur ve
balant noktalar arasnda szdrmazlk salanamaz. Ayrca eer boru hatt
pis su birikintilerinden geiyor ise, sistem ierisinde negatif basn
olutuunda dardaki pis su ieriye doru ekilebilir ve ime suyuna
zararl maddeler dahil olur. Hava reglasyonu kaynakl boru hatt
patlamalarnn nc bal ise ktle ayrmas durumudur. Sistemde oluabilecek
ani basn deiimleri, ap daralmalar veya scaklk farklar sonucu, boru
hattnda ilerleyen su ktlesinden biri, arkasndaki ktleye gre daha
hzlanarak arkadaki ktleden kopar. Dolays ile bu iki ktle arasnda
boluk oluur. Oluan boluk ierisinde herhangi bir akkan olmad iin iki
ktle arasnda vakum oluur ve su ktlelerini tekrar kendisine doru
eker. Byle bir durumda iki su ktlesi de vakum oluan blme doru ok
hzl bir ekilde ilerler ve arparak boru hattn patlatr (ekil 3).
Kapal sistem su datm ebekelerinde hava miktar reglasyonunun doru
yaplmamasnn nemli bir sonucu da sistemin verimsiz almasdr.
Aratrmalara gre su ebekelerinde ortalama olarak akkann %15-20si
hava ktlelerinden olumaktadr. Doru olarak tahliye edilmeyen bu
miktar, ortalama %20 daha fazla pompalama enerjisine, yani %20 daha
fazla pompalama maliyetine yol amaktadr. Dolays ile hava miktarnn
reglasyonu, sistemin alma maliyetine de direkt olarak etki eden bir
faktrdr. ekil 4te grld gibi sistemin st noktalarnda ve eim
deiimlerinin yaand blgelerde hava kabarcklar toplanarak su akn
engelleyecek ynde bir kuvvet oluturur. Bylece ebekeye su basan
pompa, daha gl altrlmak zorunda kalnr ve pompa enerji tketimi
artar. Ayrca belirli blgelerde toplanan hava kabarcklar, boru hatt
ierisinde oksitlenmeyi hzlandraca iin korozyon oluumunu tetikler ve
ebekenin yaam sresini azaltr.
ekil 3 ekil 4
ekil 1 ekil 2
-
Resim 2 ekil 5
SU EBEKELERNE HAVA GR NASIL YAANIYOR? Kapal sistem su datm
ebekelerine hava giriinin yaanmas olduka yaygn bir durumdur. Hava,
ebekeye farkl yollardan girebilir ve sistemin dengesini bozabilir.
Bu yollardan en nemlisi ve ayn zamanda en az bilineni, ebeke
ierisinde dolaan su hacminin %2sinin znm hava olmasdr. Ani bir basn
/ scaklk deiiminde su ierisinde znm olarak bulunan hava ortaya kar
ve sistemin belirli blgelerinde toplanmaya balar. zellikle hava
vana seimlerinde bu durum gz nnde bulundurulmal ve kapasite
seimlerinde ortalama %2 orannda bir pay braklmaldr. ebekeye hava
giriinin yaand ikinci bir nokta ise pompalardr. zellikle derin kuyu
pompalarnn uzun emme borular, sistem almaz iken belirli bir miktar
hava ile doludur. Pompa altrldnda, emme borusundaki hava ebekeye
pompalanr ve sistem ierisinde dahil edilir. Boru hattna hava
giriinin yaand bir dier durum ise, ebeke ierisinde negatif basn
yaand durumlardr. Byle bir durumda boru hatt zerinde bulunan
atlaklardan, fittingslerden ve vana balantlarndan ieriye doru hava
emilir. Ayrca vakum esnasnda izolasyon vanas, hidrant gibi vanalar
alrsa, basn farkndan dolay sisteme hava emilebilir. Tm bu hava giri
yollar dnda, ebeke devreye alnmadan nce sistemde hava mevcuttur.
Ancak pompa altrlp sisteme su alnmaya balandnda hat zerindeki hava
ktlesi ilerleyerek sistemden k yolu arar. Pek ok sistemde bu hava
ktlesi salkl tahliye edilemedii iin ktle srekli olarak sistem
ierisinde kalr ve daha nce belirtildii gibi sorunlara yol aar.
Yukarda belirtilen sebeplerden dolay hava miktarnn reglasyonu,
kapal sistem su ebekeleri iin olduka mhim bir konudur. Hava
reglasyonu, eitli vana reticileri tarafndan gelitirilen hava
vanalar ile gerekletirilir.
HAVA VANALARI Hava vanalar, kapal sistem su datm ebekesinin
akcierleri olarak tanmlanabilir. Vanalar, kapal konumdayken darya
su kn engellerler; ak konumdayken ise sisteme hava emerler veya
sistemden darya hava tahliye ederler. Resim 1de, standart bir hava
vanas rnei grebilirsiniz. Hava vanalar, temel olarak fonksiyonlarna
gre eitlendirilebilir. Her bir hava vanasnn farkl fonksiyonlar
bulunmaktadr ve hepsi ayn ama iin kullanlamaz. Kullanc,
sistemindeki ihtiyaca gre en uygun amal hava vanasn semeli, doru
bir ekilde, doru konuma monte etmelidir. Vana seiminde atlmas
gereken ilk adm, hava vanasnn eidinin seilmesidir. Daha sonra
kullanc vana apn ve konumlandrmasn belirlemelidir. Bu blmde, farkl
hava vana eitlerini ve kullanm amalarn inceleyeceiz.
HAVA VANA ETLER Tek Kreli / ift Fonksiyonlu Hava Vanalar (Resim
2), tek bir kre & yzer top ierisinde iki ayr fonksiyon
geekletirmektedir. Vanann birinci fonksiyonu, ebeke doldurulurken
byk miktarlarda hava ktlelerini sistemden tahliye etmek, ikinci
fonksiyonu ise ebeke boaltlrken byk miktarlarda hava ktlelerini
sisteme emmektir. ebekeye su basldnda skan hava, vanadan tahliye
edilmekte, su ktlesi vanaya ulatnda ise yzer top szdrmazlk
elemanlarn sktrarak kapanmaktadr. Daha sonra sistem boaltlrken ise,
su ktlesi vanadan ayrlr ayrlmaz, yzer top aaya derek vanay amakta
ve ieriye hava emmektedir. Belirtilen vana, sistem alrken oluan kk
hava kabarcklarn tahliye etme zelliine sahip deildir ve byle bir
ama iin kullanlmamaldr.
Resim 1
-
ift Kreli / Fonksiyonlu Hava Vanalar (Resim 3) ise, ekil 5te de
grlebilecei gibi Tek Kreli / ift Fonksiyonlu Hava Vanalarna benzer
bir gvdeden olumakta fakat ana krenin yannda ek olarak kk bir kre
daha bulunmaktadr. Bylelikle ana kre, ebeke doldurulurken byk
miktarlarda hava ktlelerinin sistemden tahliyesine ve ebeke
boaltlrken byk miktarlarda hava ktlelerinin sisteme emilmesine yol
aarken kk kre, alma esnasnda oluan hava kabarcklarnn sistemden
tahliye edilmesine yol aar. Vana, fonksiyonu da ierdii iin su
ebekelerinde en ok tercih edilen hava vanasdr.
Darbesiz Hava Vanalar (Resim 4) ise farkl apl, ift ka sahip hava
vanalardr. ift Kreli / Fonksiyonlu Hava
Vanalarnn btn zelliklerini kapsayan Darbesiz Hava Vanalar, bu
zelliklerin yannda darbesiz kapanma zellii gsterir. Su ktlelerinin
yksek hzlarda hareket etmesi sonucu ebeke ierisindeki hava da yksek
hzlarda itilmektedir. Dolays ile olduka hzl olarak tahliye edilen
hava, ieride negatif basn oluturarak su ktlesinin daha da
hzlanmasna yol amaktadr. Byle bir durumda su ktlesi, hava vanasna
ulatnda ok yksek hzlarda vanaya arparak sistemde darbe olumasna
sebep olur. Byle durumlarda, standart hava vanalar yerine darbesiz
hava vanalar kullanldnda, yksek hzlarda tahliye edilen hava ktlesi,
vanann nndeki zel darbe klapesinin kapanmasna sebep olur ve hava
tahliyesi daha kk ikinci bir orifisden yaplr. Bylelikle hava
tahliyesinin hz drlr ve ebeke ierisinde hava yast oluturulur. Yksek
hzlarda seyreden su ktlesi ise yavalayarak darbesiz bir ekilde
sistemde yoluna devam eder. Darbesiz Hava Vanalar, zellikle su gei
hznn yksek olduu derin kuyu pompa sistemlerinde tercih
edilmektedir.
Yksek risk tayan, ani pompa kapanmas ve su ktle ayrmas ihtimali
bulunan sistemlerde emniyet amal Vakum Vanalar (Resim 5)
bulunmaldr. Vakum Vanalar, ierisinde yzer top sistemi bulunmayan,
klape ve kar arlk mant ile szdrmazlk salayan bir hava vanasdr (ekil
6). Bu zelliinden dolay vana, standart hava vanalarna oranla daha
hzl alarak daha byk miktarlarda hava ktlesini ebekeye emebilir. Ani
pompa kapanmas yaandnda veya su ktlesi ayrmas olutuunda, ebekeye
olabildiince hzl miktarlarda hava emilmelidir. Bunun nedeni, ieride
oluabilecek negatif basnlarn ebekeye zarar verme olasldr. Dolays
ile, bu gibi acil durumlarda vakum vanalar alarak sistem
parametrelerini normal seviyelere drrler. Vakum Vanalar, yksek
kapasiteleri ve hzl tepkileri dolays ile olduka avantajldr fakat
sistemden hava tahliye etme zellikleri bulunmadklar iin sadece acil
emniyet vanalar olarak kullanlrlar.
Resim 3
ekil 5
Resim 4
Resim 5 ekil 7
ekil 6
-
Daha nceki blmlerde de bahsedildii gibi boru hatt ierisindeki kk
hava kabarcklar sistemin verimini drerek pompalama maliyetlerini
arttrmakta ve boru hatt ierisindeki korozyon oluumunu
hzlandrmaktadr. ebekenin tepe noktalarnda toplanan bu hava
kabarcklarn sistemden tahliye etmek iin 1 Tek Kreli / Tek
Fonksiyonlu Hava Vanalar (Resim 6) kullanlr. ekil 7de de grld zere
vana ierisinde, bir pime balanm yzer bir top bulunmaktadr. Vana
ierisine giren hava kabarcklar yzer topu drmekte ve vana k
orifisinden tahliye edilmektedir. Vana, sadece hava kabarcklarn
tahliye fonksiyonuna sahip olmakta ve byk apl hava emme ve tahliye
fonksiyonlarna sahip olmamaktadr.
Yukarda belirtilen hava vanalarnn ortak zellii, temiz su
ebekelerinde kullanlmalardr. Vanalar, pis su sistemlerinde
kullanldnda partikller vanann szdrmazlk elemanlar arasna skarak
vanann fonksiyonlarn gerekletirme olanaklarn nlerler. Ayrca pis
suyun ierdii korozif maddeler hava vanasnn ypranmasna ve etkisiz
kalmasna sebep olur. te bu sebeplerden dolay pis su sistemleri iin
Pis Su Hava Vanas (Resim 7) kullanlr. ekil 8de grlebilecei gibi Pis
Su Hava Vanalarnda szdrmazlk topu, yzer bir topa baldr. Vanaya pis
su girdiinde yzer topu ykseltir ve st szdrmazlk topu kapanr. Dolays
ile ieride basn oluur ve pis su kesinlikle szdrmazlk elemanlar ile
temas etmez. Bylelikle szdrmazlk sorunu ortadan kalkar. Ayrca
vanann i aksamlar korozyondan korunmak amac ile paslanmaz elik
malzemeden retilmitir. Pis Su Hava Vanas, ebeke doldurulurken byk
miktarlarda hava ktlelerinin sistemden tahliye edilmesi, ebeke
boaltlrken byk miktarlarda hava ktlelerinin sisteme emilmesi ve
alma esnasnda oluan hava kabarcklarnn sistemden tahliye edilmesi
gibi ana fonksiyonu gerekletirir.
HAVA VANALARININ KAPASTELER Hava Vanalarnn tahliye ve emme
kapasiteleri, hava vanas seimlerini etkileyen en nemli konulardan
biridir. Kullanc, projede belirtilen hava tahliye ve emme
kapasitelerini karlayacak vanalar seebilmek iin ncelikle hava
vanalarnn kapasitelerini bilmesi gerekmektedir. Maalesef lkemizde
vana kapasiteleri, vana flan aplarna gre belirlenmektedir. Bu,
tamamen yanl bir yntemdir. Hava vanas flannn byk olmas, vana
kapasitesinin de byk olduunu gstermez. Birok retici, ayn
boyutlardaki hava vanalarna farkl flanlar monte ederek kullanclarna
sunmaktadr. Oysa vana zerindeki alanlar ve k orifisi, giri flan
apndan kk olduu iin sadece flan deiimi vanann kapasitesini
arttrmaz. ekil 9da bir rnek grlmektedir. Sa tarafta yer alan hava
vanasnn giri flan ap 150 mm olmasna ramen tahliye orifis ap sadece
58 mmdir. Dolays ile vana, 58 mmlik ap ve buna bal olarak 58 mmlik
bir tahliye alan salar. retici, sadece giri
Resim 6 ekil 8
Resim 7 ekil 9
-
flann bylterek vana kapasitesini arttramaz. Sol taraftaki hava
vanasnda ise, vanann tm kesit alanlar 150 mm apnda hava geiine
uygun olarak tasarlanmtr. Dolays ile vana giri apnda, yzer top
etrafnda ve k apnda her zaman 150 mmlik gei salanmakta ve vanann
kapasitesi artmaktadr. znt verici bir ekilde, aada gsterilen bu iki
vana ayn kategoriye sokulmakta ve kapasiteleri eit olarak
tanmlanmaktadr. Kullanclar, hava vanalarn flan aplarna gre deil,
kapasite erilerine gre semelidir. ekil 10da bir vana reticisinin,
farkl aplar iin yaynlad hava tahliye ve hava emme kapasitelerini
grmekteyiz. Kullanclarn, bu gibi kapasite erilerini gz nne almalar
ve proje tahliye ve emme kapasite ihtiyacna en uygun hava vanasn
semeleri gerekmektedir.
ekil 9
-
HAVA VANASI KAPASTE SEMLER Kapal sistem su datm ebekelerinde
hava kapasite seimleri iki farkl kriter gz nnde bulundurularak
yaplr. Bunlardan birincisi, ebekenin ihtiya duyduu tahliye
kapasitesi, ikincisi ise emme kapasitesidir. Genellikle kk apl
basit projelerde (boru hatt patlamas yaanmasnn dk olduu, hat
zerindeki kot farklarnn az olduu ve eim deiikliklerinin fazla olmad
projeler) hava vanas kapasiteleri, ebekenin tahliye kapasitesi gz
nnde bulundurularak seilir. Eer ebeke daha komplike ve boru hatt
patlamas yaanmas yksek olan bir sistem ise, daha gvenilir bir yntem
olarak ebekenin emme kapasitesi gz nnde bulundurularak hava vanalar
seilir. ebekenin tahliye kapasitesini etkileyen en nemli etken,
ebekenin doldurma hzdr. Bu veri projede belirtilmekle birlikte hava
tahliye miktarn da direkt olarak etkileyen bir faktrdr. Sistemdeki
su giri hz ile boru hatt zerinde ilerleyen hava hz eit olarak
varsaylmakta ve belirtilen miktarda debiyi sistemden tahliye
edebilecek kapasitede hava vanalar seilmektedir. Bu ilem yaplrken
boru hatt belirli aralklarla blnr ve her bir blm iin ayr
hesaplamalar yaplr. Dolays ile ebekeyi tek bir eleman olarak alp
hesaplamalar yapmak yerine daha kk paralar zerinden hesaplamalar
yaplarak seimin doruluk pay ykseltilir. Ayrca, su hacminin yzde
kann znm hava olduu, tahliye esnasnda bu svnn yzde kann havaya dnt
belirlenememektedir. Dolays ile sistemde, alan hesab ile belirlenen
hava miktarnn zerinde hava miktar bulunmaktadr. Bu sebeple, su
hacminin ortalama olarak %2si hava olduu zere, hesaplanan hava
vanas kapasite deerlerine %2 dzeltme pay konulur. Ayrca, boru hatt
doldurma hz eer tehlikeli boyutlarda ise sistemde darbe oluma riski
bulunduundan ebeke zerinde Darbesiz Hava Vanalar kullanlmas tavsiye
edilir. Sistemin hava tahliye kapasitesini hesaplamak iin debi
forml kullanlr:
QF = (VF)(A) (1)
QF = Tahliye kapasitesi m
3/san VF = Boru hatt dolum hz m/s A = Boru hatt i kesit alan
m2
QF = (VF)(D2/4) (2)
QF = Tahliye kapasitesi m
3/san VF = Boru hatt dolum hz m/s D = Boru i ap m
Kapal sistem su datm ebekelerinde hava vanas kapasite seimleri
iin uygulanmas gereken ikinci kriter ebekenin hava emme
kapasitesinin hesaplanmasdr. Bu kriter, tahliye kapasitesi
hesaplamasna gre ok daha gvenli bir yntem olmakla birlikte birok
vana reticisi tarafndan tavsiye edilen kapasite seim yntemidir.
Emme kapasitesi, tam apl boru hatt patlamas yaand simule edilerek
hesaplanr. Bu patlama sonucu tam apl serbest sv ak oluaca varsaylr
ve hesaplanan sv akna gre hava vanalarnn emme kapasiteleri
hesaplanr. Serbest sv aknn, hava giri akyla ayn olaca varsaylarak,
serbest sv aknn bir miktar zerinde emme kapasiteleri seilir ve bu
kapasiteleri karlayacak hava vanalar seilir. Tahliye kapasitesi
seiminde yapld gibi, emme kapasitesi seiminde de sistem belirli
paralara blnr ve hesaplamalar her bir para iin ayr ayr yaplr.
Serbest sv aknn hesaplanmasnda, farkl formller kullanlmaktadr. Bu
formllerden bazlar u ekildedir:
Pd = (102627 Q
1.85) / (C1.85*d4.87) Hazen-Williams Denklemi (3) Pd = Boru
hattndaki basn dm Pa/m Q = Hacimsel debi m3/san d = Boru hatt i ap
m C = Srtnme katsays
-
v = C(R*i) Chezy Denklemi (4)
v = Akkann ortalama hz m/s C = Chezy katsays m1/2/san R = Boru
hatt yarap m i = Boru hatt eimi m/m
hf = (f*L*V2) / (D*2*g) Darcy-Weisbach Denklemi (5)
hf = Srtnmeye dayal basn kayb m L = Boru hatt uzunluu m D = Boru
hatt i ap m V = Akkann ortalama hz m/san g = Yerekimi ivmesi
m/san2
f = Darcy srtnme katsays
V = (k*Rh2/3*S1/2) / n Manning Denklemi (6)
V = Akkann ortalama hz m/s k = Katsay = 1.0 n = Manning srtnme
katsays Rh = Boru i yarap m S = Lineer basn kayb = hf / L m/m
Yukardaki belirtilen formllerden ortalama hz veya debi deerleri
ekilerek serbest sv aknn miktar tanmlanr ve bu deer dorultusunda
hava vanalar seimleri yaplr. AWWA (American Water Works
Association) kuruluuna gre ise emme kapasitesi aada belirtilen
forml ile hesaplanr (birimler Amerikan sistemine gredir):
Q = 0.0472C(SID5) (7)
Q = Hacimsel debi scfm C = Chezy katsays S = Boru hatt eimi
ft/ft ID = Boru hatt i ap in2 Grld gibi denklem, (4) nolu Chezy
denkleminden elde edilmi bir denklemdir. Eer hacimsel debi deerini
etkileyen faktrleri incelersek, boru hatt i apnn, eiminin ve boru
hatt malzemesinin debiyi etkilediini grebiliriz. Dolays ile AWWA
tarafndan da tavsiye edilen (7) nolu denklem, en doru sonucu veren
denklemdir. Tam apl boru hatt patlamas yaanma olaslnn dk olduu,
ebeke drenajnn, boru hatt apndan daha kk bir izolasyon vanas ile
yapld sistemlerde ise daha farkl bir yol ele alnr. Bu gibi
sistemlerde, tam boru apl bir su ak yaanmayaca iin sadece izolasyon
vanas ap kadar su ak yaanaca dikkate alnarak hesaplama yaplr. Aada,
bu gibi projeler iin kullanlan hesaplama forml bulunmaktadr:
QD = (VD)(A) (8) QD = Tahliye kapasitesi m
3/san VD = Boru hatt drenaj hz m/s A = Boru hatt i kesit alan
m2
-
QD = Cd((2gh))((DD/2)
2 (9) QD = Tahliye kapasitesi m
3/san Cd = Katsay = 0.6 g = Yerekimi ivmesi m/san2 h = Hava
Vanas & zolasyon Vanas aras kot fark m DD = zolasyon Vanas
ap
Formlden de grlecei zere bu hesaplamada boru hattnn eimi ve basn
kayb dikkate alnmaz. Dolays ile hesaplama, basit sistemler iin
kullanlmaya uygundur.
HAVA VANALARININ KONUMLANDIRILMASI VE MONTAJI Hava Vanalarnn
doru montaj ekli Resim 8de grlebilir. Hava Vanalarnn altna her
zaman bir izolasyon vanas monte edilmesi tavsiye edilir. zolasyon
vanas, ileride ihtiya duyulabilecek bakm durumlarna olanak
verebilmek ve hava vanasna giden su akn kesmek amac iin
kullanlr.
Hava Vanalar, Resim 9da grld gibi, pompalama sistemlerinde,
ykselen boru hatt eimlerinde, tepe noktalarnda, azalan boru hatt
eimlerinde, kpr geilerinde, eim asnda herhangi bir deiiklik olduu
durumlarda, sulama hatlar dalmnda ve ayn eimle devam eden uzun
hatlarda konumlandrlmallardr. Bu gibi yerler, hava ktlelerinin
toplanabilecei blgeler olduu iin vana montaj yaplmayan blgelerde
hava birikintileri oluabilir. Ayn eimde devam eden uzun hatlar iin
farkl kaynaklar 400-600 mde bir hava vanas yerletirilmesini tavsiye
etmektedir. Resim 10da, bir pompa sistemi zerinde hava vanas
yerleimini detayl olarak grebilirsiniz.
Ayrca, su ktlesi ayrmas oluabilecek yerlerde, ani pompa kapanmas
oluabilecek yerlerde, daha nce de bahsedildii gibi emniyet vanas
olarak Vakum Vanalar montaj yaplmas tavsiye edilir.
Resim 9
Resim 8
-
REFERANSLAR Dou Vana, 2008 DVD Catalogue, zmir, 2008 Y. Dvir,
Fluid Control Devices, pp 245-273 , Control Appliances Books,
Habashan, 1997 M. Tarshish, Reduction of Energy Expenses By Air
Release From Pipelines, pp 1-5 , 1998 Naftali Zloczower, Pressure
Surges andA ir Valve Specification, Location, and Sizing, pp.5-22
Theory, Application, and Sizing of Air Valves , pp. 6-9, 1997
Allistair Balutto, Selection and Positioning of Double Acting
Valves, pp , 1-6, 1998
Resim 10