FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH Indarrak AURREKOA IRTEN HASI ESKEMA INTERNET 2 HASTEKO ESKEMA INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
2
HASTEKO
ESKEMA
INTERNET
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Edukien eskema
Gorputz zurrun, elastiko eta plastikoak
Indarrak eta deformazioak
Hookeren legea
Elastikotasun-muga
Norabide bereko indar konkurrenteen arteko batuketa
Norabide ezberdineko indar konkurrenteen batuketa
Indar paralelo ez-konkurrenteen arteko batuketa
Dinamikaren lehen printzipioa
Dinamikaren bigarren printzipioa
Dinamikaren hirugarren printzipioa
Higidura zuzena
Higidura zirkular uniformea
Marruskadura-indarra
Eragiketak indarrekin
Indarrek higidura-aldaketa eragiten dute
Indarrak eta higidura
Oreka
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Hasteko, experimentatu eta pentsatu IKUSI
Indarra eta marruskadura
Tensión y peso
Liburu bat beste
baten gainean
mugitzen badugu,
bien arteko
marruskadura
gainditzeko indar bat
aplikatu behar dugu.
Bi liburuen orriak
nahasten baditugu eta
liburuak bereizten
saiatzen bagara...
bi ikasle indartsuenek
ere ez dute lortuko.
Zein ontzitan eroriko
da bola soka apurtuz
gero?
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Gorputz zurrun, elastiko eta plastikoak
ZURRUNAK ELASTIKOAK PLASTIKOAK
Gorputz bat zurruna, malgua edo plastikoa izan daiteke erabiltzen dugun
materia eta indarraren arabera.
Indar baten ekintzak
ez ditu deformatzen. Indar baten ekintzak
deformatu egiten ditu baina
indarra desagertzean bere
jatorrizko forma
berreskuratzen dute.
Indar baten ekintzak deformatu
egiten ditu, eta indarra
desagertzean ez dute beraien
jatorrizko forma berreskuratzen,
behin betiko deformatuak gelditzen
direlarik.
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Hookeren legea
Malgukien luzapena zintzilikatzen
dugun pisuarekiko proportzionala da
Hookeren legeak dio malguki bati indar bat eragiten
diogunean, indar horren balorearekiko zuzenki
proportzionala den deformazioa sortarazten dela.
F = k⋅∆ l
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Elastikotasun-muga
Elastikotasun-muga
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Norabide bereko indar konkurrenteen arteko batuketa
Aldibereko indarrak beraien norabideak puntu batean mozten direnak dira.
Norabide eta zentzu berdina
Norabide berdina eta kontrako zentzuak.
Modulua moduloen batuketa da.
Modulua moduluen diferentzia da.
F1 = 6 N
F2 = 5 N
R = 11 N
R = 2 N F2 = 4 N
F1 = 6 N
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Norabide ezberdineko indar konkurrenteen batuketa
Paralelogramoaren erregela
Poligonoaren erregela
F1 →
F2 → R
→
R →
F2 →
F1 →
F2 →
F1 →
F3 →
F4 →
F4 →
F2 →
F1 →
F3 →
R →
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Indar paralelo ez-konkurrenteen arteko batuketa
Aldibereko ez diren indarrak beraien norabideak mozten ez direnak dira; hau da, paraleloak dira.
Norabide eta zentzu berdina
Norabide berdina eta kontrako zentzua.
▪ F1 eta F2 indarrakmarraztu barraren ertzetan.
▪ Indarretako baten aplikazio puntuan, F1 adibidez, F2 -ren
berdina den indar bat marraztu ezazu. Bestean, adibidez F2,
lehenaren, F1 -en, kontrakoa den indar bat marraztu.
O
F1 →
R →
F2 →
F1 →
F2 →
O
R →
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Oreka
Erromatar balantzan
pisua oreka lortu arte
mugitu behar da.
R →
F1 →
F2 →
E →
Gorputz bat orekan egon dadin, ez du inolako indarren eraginik jaso behar, edo eragiten dioten
indar konkurrente guztien erresulateak 0 izan behar du.
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Dinamikaren lehen printzipioa
Gorputz batean eragiten den indar garbia zero denean, gorputzak bere higidura egoera mantentzen du:
geldi bazegoen, geldi jarraituko du; eta higitzen bazegoen, HZU-rekin mugimenduan jarraituko du.
Kotxea martxan jartzean, eserlekuan itsatsita
jarraitzen duzu, geldi zaudelako.
Kotxeak galgatzean, aurrerantz mugitzen zara,
mugimenduan zaudelako.
Newtonen dinamikaren lehen printzipioa da.
v1
v2
v3
v4
v5 v6
Bere abiadura handituz doa.
Bere higidura azeleratua da.
Bere abiadura gutxituz doa.
Bere higidura dezelaratua da.
Bere abiadura konstantea da.
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Dinamikaren bigarren printzipioa
Gorputz batetan indar batek eragiten duenean, indarraren norabide
eta zentzu berdineko azelerazioa eragiten zaio, eta honela:
F = m ⋅ a → F = m ⋅ a
Gorputzean indar batek baino gehiagok eragiten badute, printzipioa honela adieraziko da:
∑ F = m ⋅ a →
→ →
→
F/a = m
Pisua
m
a →
F →
s
Gurdiak “s” bidea egiteko behar duen“t”denbora
neurtzen badugu,“a” azelerazioa ezagutuko
dugu eragiketa honekin:
s =½ at2
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Dinamikaren hirugarren printzipioa
Gorputz batek beste batengan akzioa deituriko indarra eragiten duenean, bigarrenak kontrako norabidea
eta indar berdina duen erreakzio deituriko indarrarekin erantzuten du. Indarrak binaka azaltzen dira
(elkarrekintza).
- P →
P →
P →
N →
Plano batean dagoen objektu batekiko
plano berak egiten duen erreakzio
indarrari indar normala (N) deitzen
zaio.Planoarekiko perpendikularra den
indarra da eta euspen indarraren
kontrako norabidekoa.
Gorputz baten pisua (P) Lurrak
berarengana erakartzen duen
indarra da. Gorputz bat bere
pisuarengatik erortzen
denean,grabitatearen azelerazio
arekin mugitzen da, a=g=9,8
m/s2.Dinamikaren oinarrizko
printzipioa kontutan hartuz:
F = m ⋅ a → P = m ⋅ g → → → →
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Higidura zuzena
Higidura zuzen uniformea
Higidura zuzen uniformeki azeleratua
Berarengan indar garbirik eragiten ez duen gorputz batek duen higidura da.
∑F = m ⋅ a Si ∑F = 0 → 0 = m ⋅ a → → → →
Gorputz batek, berarengan indar bat edo bik eragiten dutenean duen higidura
da, honen emaitza konstantea eta higiduraren norabide berekoa delarik.
P →
P →
Px
→
Py
→
Plano inklinatua.
α
sen α = → Px = P · sen α Px
P
Pisuak ez du bere higiduran eragiten
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Marruskadura-indarra
Marruskadura, higidura oztopatzen duen indarra da
P →
N →
Fmotor
→ Froz
→
Froz = μ · N
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Higidura zirkular uniformea
Zaldiko-maldiko honetako
zalditxoek higidura zirkular
uniformea dute.
Fc
→ Fc
→ Fc
→ Fc
→ ac
→ ac
→
ac
→
ac
→
v
→
v
→
v
→
v
→
Azelerazio normal edo zentripetua
Indar zentripetua
ac =
v2
r
Fc = mac = m
v2
r = mω2r
IKUSI
FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH
Indarrak
AURREKOA IRTEN
HASI ESKEMA INTERNET
Lotura interesgarriak
Fuerzas en un plano inclinado
SARTU WEB
ORRI HONETARA
Eragiketak indarrekin
SARTU WEB
ORRI HONETARA