Handboek signaleringsplannen - Geestelijke · PDF fileRegio Friesland, Groningen en Drenthe Trajectum - Hoeve Boschoord Adres Boylerstraat 4, 8387 XN Boschoord Telefoon (0561) 42 22

Handboek signaleringsplannen

Regio Friesland, Groningen en Drenthe

Trajectum - Hoeve BoschoordAdres Boylerstraat4,8387XNBoschoordTelefoon (0561)422222E-mail [email protected] www.hoeveboschoord.nl

Regio Overijssel en Gelderland

Trajectum - HanzeborgAdres Postbus300,7200AHZutphenTelefoon (0575)576000E-mail [email protected] www.hanzeborg.nl

Regio Utrecht, Noord-Holland en Flevoland

Altrecht ggz, afdeling WierAdres Dolderseweg164,3734BNDenDolderTelefoon (030)2256306E-mail [email protected] www.altrecht.nl

Regio Zuid-Holland en Zeeland

De Bruggen, specialistische zorgAdres Spoorlaan19,2471PBZwammerdamTelefoon (0172)642642E-mail [email protected] www.debruggen.nl

Regio Noord-Brabant en Limburg

Dichterbij, specialistische zorgAdres Postbus5029,5800GAVenrayTelefoon (0478)529600E-mail [email protected] www.dichterbij.nl

Het samenwerkingsverband

Expertisecentrum De BorgAdres Dolderseweg164,3734BNDenDolderTelefoon (030)2256405E-mail [email protected] www.deborg.nl

�

Handboeksignaleringsplannen

Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1: Wat is een signaleringsplan? 3 1.1.Inleiding 1.2.Watiseensignaleringsplan 1.3.Schematischeweergavevaneendreigendecrisis 1.4.Devijfuitgangspunten Hoofdstuk 2: de voorbereidende fase 5 2.1.Inleiding 2.3.Destappenbehorendebijdevoorbereidendefase Hoofdstuk 3: de inventarisatiefase 7 3.1.Inleiding. 3.2.Informatievanbehandelaarencollegaegroepsleider 3.3.Informatievandecliëntzelf 3.5.Informatievanhetsociaalnetwerk 3.6.Overzichtinventarisatievroegevoortekenen 3.7.Schematischeweergavevandevroegevoortekenen Hoofdstuk 4: het opstellen en monitoren van een signaleringsplan 9 4.1.Inleiding. 4.2.Hetopstellenvaneensignaleringsplan Literatuuropgave 11Bijlage1:blancosignaleringsplan Bijlage2:checklistsignaleringsplannen Bijlage3a:voorbeeldsignaleringsplan1Bijlage3b:voorbeeldsignaleringsplan2Bijlage3c:voorbeeldsignaleringsplan3

�


Inleiding

Hetvooruliggendhandboek,iséénvanderesultatenvanhetprojectsignaleringsplannenvanDeBorg.Hetprojectliepindeperiode1juni2003t/m31mei2005.DithandboekiseeninstrumentvoorallehulpverlenersdiewerkzaamzijnbijdedoelgroepSGLVG(groepsleiders,behandelarenenvaktherapeutenbinnenéénvandevijfSGLVGinstellingen)Daarnaastdientdithandboekalsmiddelomdeverdereimplementatievansignaleringsplannentestimulerenenvoorhetontwikkelenvanscholingsactiviteitenbijde5SGLVGinstellingen.HetwerkenmetsignaleringsplannenisdaarnaastsindsdestartvanhetprojecteenverplichtonderdeelgeweestvandepostHBOopleidinggroepsleiderSGLVG.Voorhetschrijvenvandithandboekwerdgebruikgemaaktvaneenaantalbronnen.Enerzijdsdeopgedaneervaringenvangroepsleidersenbehandelarenindeafgelopen2jaar;dehandleidinggeschrevendoorJorisvanNesselrooijterafsluitingvandepilotsignaleringsplannenbijDeBorgenanderzijdseenpromotieonderzoekeneendoctoraalonderzoek:1)protocolvoorhetwerkenmetsignaleringsplannenterpreventievanpsychosenbijpatiëntenmetschizofrenie(Meijelvan,2000)enhetprotocolvoorhetwerkenmetsignaleringsplannenterpreventievanpsychosenmetgeweld(Fluttert,2002).Aansluitenbijwetenschappelijkeonderbouwdeprotocollenverhoogtdekwaliteitvanheteigenprotocolenmaakthettoegankelijkvoorwetenschappelijkonderzoek.

Opbouw handboek signaleringsplannenInhoofdstuk1wordendeuitgangspuntenvoorhetwerkenmeteensignaleringsplanbeschreven,watnuprecieseensignaleringsplanisentotsloteenbeschrijvingvandemeestgebruikteterminologieënbijdemethodieksignaleringsplannen.Devoorbereidendefase(hoofdstuk2)staatinhettekenvandeintroductiebijdecliënt,zijnsociaalnetwerk(ouders,groepsleiders)enbijcollegaegroepsleiders/behandelaar.Inhoofdstuk3staatdeinventarisatiefasecentraal.Hierinwordtdetoepassingvandechecklistbeschrevenenhoejedevroegevoortekenenvaststelt.Alslaatstewordtinhoofdstuk4deonderdelenvaneensignaleringsplanenhetmonitorenvanhetsignaleringsplanbeschreven.

Een woord van dankIndeafgelopen2jaarzijnerveelmensenbetrokkenbijhetprojectsignaleringsplannen.BijaanvangvanditprojecthebikalsprojectleiderintensiefsamengewerktmetdeadviesgroepbehandelbeleidenhetgroepsleidersoverlegvanDeBorg.Daarnabenikinsamenwerkingmetgroepsleiders,behandelarenenmanagersactiefaandeslaggegaanmetdescholingenimplementatievansignaleringsplannenbijde5SGLVGinstellingen.Hetvoorafgaandegebeurdemetveelmotivatie,inzet,maarvooraldoorzettingsvermogen.Eenspeciaalwoordvandankwilikrichtenaandewerkgroepchecklistsignaleringsplannen,diemetveelenthousiasmeeninzetdechecklistsignaleringsplannenontwikkeldheeftentotslottehetbestuurenmanagementoverlegvanDeBorgdiehetmogelijkhebbengemaaktomditprojectinBorgverbandterealiseren.

Metvriendelijkegroet,

GeertScholsProjectleidersignaleringsplannenDeBorgDenDolder,Juli2005

�


Hoofdstuk1Watiseensignaleringsplan?1.1. InleidingDithoofdstukbegintmetdeuitlegwateensignaleringsplanis,uitwelkeonderdeleneensignaleringsplanbestaateneenbeschrijvingvanvroegevoortekenenzijn.Elkemethodiekheeftzijnuitgangspunten.Uitgangspuntenvertellenietsoverdemeerwaardevandemethodiekenoverdevoorwaardenwaaraaneenmethodiekmoetvoldoen.Deuitgangspuntendiehierbeschrevenwordenzijnafgeleidvanhetprotocolvoorhetwerkenmeteensignaleringsplanterpreventievanpsychosenbijpatiëntenmetschizofrenie(Meijelvan,2000).Dezeuitgangspuntenblekenooktijdenshetproject‘werkenmetsignaleringsplannen’zeerwaardevol,maaruiteraardaangepastaandeSGLVGdoelgroep.

1.2. Wat is een signaleringsplanEensignaleringsplaniseenmethodiekdiealsdoelheeftervoortezorgendathetoptredenvaneenpsychischecrisisindetoekomstvoorkomenwordt.Erbestaatgeengarantieopsucces,maardeervaringuithettweejarigeprojectheeftonsgeleerddateensignaleringsplanweldegelijkzinvolisvoorzowelcliëntalsgroepsleidingbijhetvoorkomenvaneennieuwecrisis.

Eensignaleringsplanbestaatuittweedelen:1.eenbeschrijvingvandevroegevoortekenenvaneencrisisinafzonderlijkefasen;2.eenbeschrijvingwatdecliënt,sociaalnetwerkengroepsleidershetbestekunnendoenbij

zo’ndreigendecrisisindeafzonderlijkefasendieaaneencrisisvoorafgaan.

Terminologiediejegebruiktbijeensignaleringsplan:• Vroegevoortekenen:ditzijnveranderingenindebelevingofhetgedragbijdecliëntdieeen

naderendecrisisaankondigen.• Vroegsignalering:verwijstnaardeinspanningendieverrichtwordenomdevoortekenenvan

eencrisisineenzovroegmogelijkstadiumteontdekken.• Vroegeinterventies:zijndeactiesdiebijdevroegevoortekenenperfaseondernomenworden.

1.3. Schematische weergave van een dreigende crisisWatzijnvroegevoortekenen:• Eendreigendecrisisontstaatmeestalnietvanheteneophetanderemoment• meestalzijneraleenaantaldagenofwekensignalenzichtbaardieopeencrisiswijzen• ditzijndevroegesignalen• hetkanhierbijgaanomveranderingeninhetdenken,voelenofgedrag.

Bron: B. van Meijel, 2000

�


1.4. De vijf uitgangspunten.Debeschrvenuitgangspuntenzijnanaloog(quaformuleringenstructuur)aanhetprotocolontwikkelddoorB.vanMeijel(2000),maaraangepastaandedoelgroepSGLVG.

1.DebelevingswereldvandecliëntishetvertrekpuntIndeverschillendefasenvanhetwerkenmeteensignaleringsplanisdebelevingswereldvandecliënthetvertrekpuntvanalleactiviteitendoordegroepsleider.Ditbetekentdateraangeslotenwordtbij:• dedagelijkserealiteitvandecliënt(iserbijvoorbeeldsprakevanachterdocht,wanen)• dedoelendiedecliëntzelfstelt(watiszijnhulpvraag,watiszijntoekomstperspectief)• deontwikkelingsfase:Intelligentieniveau,sociaal-emotioneleontwikkeling

2.Hetsignaleringsplaniseen‘planopmaat’Vanwegehetuniekekaraktervaniederesituatieishetnoodzakelijkdathetsignaleringsplanvooriederecliëntindividueelwordtopgesteld.Ditbetekentdatergeenstandaardsignaleringsplannenontwikkeldmoetenworden(zoalsditwelbijverpleegplannengebruikelijkis).Hetsignaleringsplankanzodoendegeheelafgestemdwordenopdeindividuelesituatievandecliënt.Hetmaatwerkkomtverderondermeertotuitdrukkingindeafstemmingvanhetwerktempoendemogelijkhedenvandecliënt.

3.Hetwerkenmeteensignaleringsplaniseengezamenlijkeactiviteitvandecliënt,zijnsociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.

Hetopstellenvaneensignaleringsplaniseengezamenlijkeactiviteittussencliënt,zijnsociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.Indevoorbereidendefaseishetbelangrijkdatergeïnvesteerdwordtindecontactenmetcliëntenzijnsociaalnetwerk.Onderzochtdienttewordenwelkebijdrageééniederkanleveren.Dezekennisiseenbelangrijkevoorwaardeomindevolgendefasendeindividuelebenaderingtotzijnrechttelatenkomen.Hiermeewordtookinzichtelijkegemaaktwatééniedersmogelijkhedenzijn.Dedirectebetrokkenheidvanhetsociaalnetwerkkaninhetgedingkomenwanneerdecliënthierinnietinstemt,ofomdathetvolgensdeaanmeldingsgegevensgecontra-ïndiceerdblijkt.Denkbijditlaatsteaan:bijvoorbeeldernstigeverwaarlozingofmishandeling.4.HetsignaleringsplanbehoeftvoortdurendbijstellingEensignaleringsplandientvoortdurendbijgesteldtewordenopbasisvanactuelegegevensendegezondheidstoestandvandecliënt.Eenéénmaalopgesteldsignaleringsplanmagdaaromooknooitgezienwordenalseeneindproduct.VanMeijelbeschrijftdefasevanvoortdurendebijstellingalsvolgt:‘hetkanzijndatindeloopvandetijdnieuwegegevensbeschikbaarkomenoverkarakteristiekevoortekenen,depatiëntkannieuwecopingvaardighedenaangeleerdhebbendieinhetactieplanopgenomenkunnenworden,erkanuitbreidingofinkrimpingvanhetsociaalnetwerkplaatsgevondenhebbenetcetera.Aldezeontwikkelingenzijnaanleidinghetoorspronkelijkesignaleringsplanteactualiseren’(Meijelvan,2000).

5.EenpositiefwaarderendehoudingvandehulpverlenerDeSGLVGdoelgroepomvatmensenmeteen(lichte)verstandelijkebeperkingdiedooreenscalaaanoorzakendegripophunlevenzijnkwijtgeraakt.Menisvastgelopentengevolgevandecomplexeproblematiekvanpsychiatrischeen/ofgedragsstoornissen;deproblematiekwordtvaaknogingewikkeldergemaaktdooreenzeerbeperktsociaalnetwerkenontwrichtesocialerelaties.Daarnaastkanerooksprakezijnvanrisicovolgedragwaardoormeneengevaarisvoorzichzelfofdeomgeving(DeBorg,2005).

�


Bijvroegsignaleringenvroegeinterventieligtdenadrukophetvergrotenvandecontrolet.a.v.depsychiatrischeen/ofgedragsstoornisenoverdegevolgenervanvoorhetlevenvandecliënt.Ditdoelzalbijdemeestecliëntenmetvallenenopstaanbereiktworden.Cliënt,sociaalnetwerkengroepsleidermakeneenleerprocesdoorvoordatdemethodiekvanvroegsignaleringenvroegeinterventiesuccesvolkanwordentoegepast.Onderzoekwijstuitdatmensendebesteleerresultatenbereikenwanneerdenadrukligtopeenpositievewaarderingvandeinspanningendiegeleverdwordenomhetgesteldedoeltebereiken(Meijelvan,2000).Teveelaandachtvoordeaspectendienietlukken,leidttotontmoedigingendemotivatie.Dehulpverlenerdientwaarderingteuitenvooralleinspanningendiedoordecliëntgeleverdwordenomdemethodiekvanvroegsignaleringenvroegeinterventieindepraktijktoetepassen.

Hoofdstuk2Devoorbereidendefase2.1. Inleiding.Devoorbereidendefaseisbedoeldtervoorbereidingvoorhetopstellenvaneensignaleringsplanwateengezamenlijkeactiviteitistussencliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.Debelangrijksteinterventiebijdevoorbereidendefaseishetbepalenwelkewerkwijzejevolgtbijdeintroductievandemethodieksignaleringsplannenbijdecliënt,zijnsociaalnetwerkencollegaegroepsleiders/behandelaar.Tijdensdezefasevoerjealsgroepsleideréénofmeerderegesprekkenmetdeverantwoordelijkebehandelaarencollegaegroepsleidersomdeintroductiebijdecliëntenzijnsociaalnetwerkzogoedmogelijkvoortebereiden.Vervolgensgajeingesprekmetdecliëntenzijnsociaalnetwerk(eventueelgezamenlijk).

Uitonderzoekblijktdataandachtvoorcontactgroeitijdensdegesprekkenoverhetsignaleringsplanvanwezenlijkbelangis.ConcreetbetekentdatvolgensFluttert,datbijvoorbeeldverzetofstemmingswisselingenvoordegroepsleidereensignaalmoetzijndefrequentieenintensiteitvandegesprekkenaantepassenaandeactuelegemoeds-toestandvandecliënt(Fluttert,2002).

2.2. De stappen behorende bij de voorbereidende fase: Voordaterdaadwerkelijkbegonnenkanwordenmethetopstellenvaneensignaleringsplanishetvanessentieelbelangaandachtaandevolgendeaspectentebesteden:1.GeefuitlegoverdedoelstellingvanditgesprekDoelstellingvanhetgesprekis:• Hetinformerenvandecliëntenzijnsociaalnetwerkoverhetwerkenmetsignaleringsplannen

endebetekeniservanvoordeterugvalpreventie.• Probeerditinbegrijpelijketaaluitteleggen.Pasalsdecliënthetbegrijptwathetdoeliskanhij

ookpasbereidheidtonen.

�


• Eencliëntkanpasbereidheidtonenalshijminofmeerconcreetweetwatervanhemverwachtwordt.

• Hetvaststellenvandebereidheidtotsamenwerkingophetgebiedvanvroegsignaleringenvroegeinterventie.2.Probeerinbegrijpelijketaalvoordecliëntuitteleggenwateensignaleringsplaninhoudenwat

vroegesignaleneninterventieszijn.Maakgebruikvanvoorbeelden.3.Geefuitlegoverdestappendiegevolgdmoetengaanwordenomeensignaleringsplanopte

stellenenereffectiefgebruikvantegaanmaken.Destappenzijn:• Devoorbereiding• Hetinventariserenvanvroegevoortekenenenvroegeinterventies• Hetopstellenvanhetsignaleringsplan4.Bespreekwelkemogelijkepositieveeffectenhetwerkenmetsignaleringsplannenzouden

kunnenopleverenvoordecliëntenzijnsociaalnetwerk.Mogelijkepositieveeffectenzijn:• Hetvoorkomenofuitstellenvaneenterugval• Toenamevandeautonomievandecliënt• Minderafhankelijkheidvandehulpverlening• Meermogelijkhedenomzichopdetoekomstterichten• Ondersteuningvoorhetsociaalnetwerkinhunbejegeningnaardecliënt• Verantwoordelijkhedenvandecliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaarworden

vastgelegd.5.Geefuitlegoverdebijdragediedecliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar

kunnenleverenaanhetwerkenmeteensignaleringsplan.Betrokkenenkunnenvanuithunperspectiefenmogelijkhedeneenbijdrageleverenaan:• Deinventarisatievandevroegevoortekenenenvroegeinterventies• Bijhetopstellenvanhetsignaleringsplan• Bijhetmonitorenvanhetsignaleringsplanenhetplannenvanevaluatiemomenten6.• Vraagaandecliëntensociaalnetwerkofzijbereidzijntotsamenwerkingbijhetopstellenvan

eensignaleringsplan.• Inventariseerwelkemogelijkhedendecliëntenzijnsociaalnetwerkhebbenenwelkebijdrage

zekunnenenwillenleveren.• Gaooknaopwelkewijzezijbetrokkenwillenwordenbijhetopstellenvanhet

signaleringsplan.7.Gatotslotnaofdecliëntenzijnsociaalnetwerkdeinformatieuitditintroductie-gesprekgoed

begrepenhebben.

�


Hoofdstuk3deinventarisatiefase3.1. Inleiding.Binnendeinventarisatiefasestaateengoedebeschrijvingvandevroegevoortekenenvandecliëntcentraal.Omdezevroegevoortekenentekunnenbeschrijvenishetnoodzakelijkomalshetwareeenreconstructietemakenvaneerderedecompensatie.Bijdezefasemaaktdegroepsleidergebruikvaneenaantalverschillendeinformatie-bronnen: 1.informatievandecliëntzelf, 2.informatievanhetsociaalnetwerk, 3.informatievancollegaegroepsleidersenbehandelaar.Gebruikmakenvanmeerdereinformatiebronnenisvanwezenlijkbelangomeengoedoverzichttekrijgenvanderelevantevroegevoortekenen.Deinformatiebronnenzijnaanvullendtenopzichtevanelkaar(Meijelvan,2000enFluttert,2002).Deervaringenvanuithetprojectheeftgeleerddatheteenmeerwaardeheeftomineersteinstantieingesprektegaanmetdebehandelaarencollegae.

3.2. Informatie van behandelaar en collegae groepsleidersIneengesprekmetdebehandelaarbespreekdegroepsleiderdiepuntendievooreengrootdeeldeinsteekvanhetinterviewenobservatieszullengaanbepalen.• Isereendiagnosegestelddoordebehandelaarenwatbetekentditvervolgensvoorde

mogelijkhedenentoekomstperspectiefvoordecliënt.• Heefterintelligentieonderzoekplaatsgevondenenzoja,watzijndeuitkomsten.• Iseronderzoekverrichtnaarhetsociaalenemotioneelfunctioneren?• Beschrijfenbespreekachtereenvolgenddevolgendekenmerken: 1.motivatie:eeninschattinginhoeverreersprakeismotivatiebijdecliënt; 2.ziekte-inzicht:hetvermogenomtekunnenreflecterenopzijneigenfunctionerenentotslot 3.acceptatievanzijnpsychischestoornis/gezondheidsproblemen.

3.3. Informatie van de cliënt zelf1.Geefdecliëntuitlegoverdedoelstellingvanditinterview.Legtevensuitwelkewerkwijzejewilt

gaanvolgen.Probeerdaarbijzoveelmogelijkaantesluitenbijdemogelijkhedenvandecliënt.2.Deinventarisatiebestaatuithetzoekennaarvroegevoortekenendiekarakteristiekzijnvoor

deverschillendefasen.Devolgendefasenwordeninkaartgebracht: •fase0:desituatieisnormaal/stabiel(evenwicht) •fase1:hetvoortekenislichttotmatigaanwezig(dreigendecrisis) •fase2:hetvoortekenisinernstigemateaanwezig(decompensatie)3.Bijdezefasenishetvanbelangdatdevroegevoortekenenzoveelmogelijkomschreven

wordenintermenvan(concreet)gedrag(bijv.bijslechtslapen,weergevenhoeveeluurdecliëntslaapt).

4.Bijhetinventariserenkunjegebruikmakenvandechecklistsignaleringsplannendiegedurendehetprojectontwikkeldis.Dezechecklistkandegroepsleidertevenshelpenomheelgerichtingesprektegaanmetdecliëntofdienssociaalnetwerk(ouders,familie,begeleiderswoonafdeling)doorhetvoorafformulerenvanvragenendaarnaastrichtinggevenaandeobservatieenhetopstellenvanhetsignaleringsplan.Dechecklistkunjevindeninbijlage2.

5.Benoemtotslotdevijfbelangrijkstevroegevoortekenen

�


3.4. Informatie van het sociaal netwerk.1. Indevoorbereidendefasehebjeonderzochtwelkemogelijkhedenhetsociaalnetwerkvande

cliëntheeftomeenbijdragetekunnenleverenaanhetopstellenvanhetsignaleringsplan.2.Tijdenshetinterviewmethetsociaalnetwerkdoorloopjedestappen1t/m5zoals

omschrevenbijinformatievandecliëntzelf.

3.5. Overzicht inventarisatie vroege voortekenen.Nudebelangrijkstevroegevoortekenenvandecliëntzelf,zijnsociaalnetwerkenvangroepsleider/behandelaar(kolom1:schematischeweergavevroegevoortekenen)verzameldzijn,gajezesamenvoegentotde5belangrijkste(kolom2:schematischeweergavevroegevoortekenen).Onderzoekinsamenspraakmetdecliëntenhetsociaalnetwerkwaarverschillenenovereenkomstenliggeninhetonderstaandeoverzicht.Hetdoelistekomentotovereenstemmingoverdebelangrijkstevroegevoortekenen.Lukthetnietomtotovereenstemmingtekomenomtrenteenofmeerderevroegevoortekenen,dankanbeslotenwordenomhetdesbetreffendevoorteken(nog)nietoptenemeninhetsignaleringsplan.Vroegevoortekenenwaargeenovereenstemmingisbereiktzoujekunnenmarkeren.Dezekunnenvervolgensineenlaterstadiumdesgewenstopnieuwbesprokenworden.

3.6. Schematische weergave van de vroege voortekenen

Deze 5 vroege voortekenen vormen de basis voor het signaleringsplan.

3.7. Uitwerking van de 5 belangrijkste vroege voortekenen.Nudebelangrijkstevroegevoortekenengeselecteerdzijn,isdevolgendestapdezevoortekenenverderuittewerken.Ditisbelangrijkomgradatiesaantekunnenbrengenindeernstwaarinhetvoortekenoptreedt.Hetishierbijverdervanbelanghetgedragofdebelevingvandecliëntbondig,concreeteninbegrijpelijketaalinde‘ik-vorm’teomschrijven.Bijdeuitwerkingvandebelangrijkstevroegevoortekenenzuljesteedsmoetenuitgaanvan3niveauswaarophetvoortekenkanoptreden.Bijhetmerendeelvanhetgedragkunjeditonderscheidmaken.Maarsomsookniet!Voorbeeld:eencliëntscheertzijnwenkbrauweneraf,signaalvoorfase1.maarinfase0en2doethijnietsmetzijnwenkbrauwen.

Cliënt Sociaal netwerk Groepsleider/ behandelaar

1. 1. 1.2. 2. 2.3. 3. 3.4. 4. 4.5. 5. 5.

Belangrijkste vroege voortekenen

1.

2.

3.

4.

5.

�


Teonderscheidenfasen/niveauszijn:• fase0:desituatieisnormaal/stabiel(evenwicht)• Fase1:hetvoortekenislichttotmatigaanwezig(dreigendecrisis)• Fase2:hetvoortekenisinernstigemateaanwezig(decompensatie)

Hetfeitdatdezeuitsprakeninhetsignaleringsplanzijnopgenomenwilnietzeggendatdezeookvolledigenzelfstandigdoordecliëntonderkendwordenophetmomentdatzijvantoepassingzijn.Designaleringkanookdooranderepersonenindeomgevingvandecliëntgedaanworden.Hetzalnietinallegevalleneenvoudigzijninvullingtegevenaandedriefasen/niveaus.Somskanhetlogischerzijnwanneerslechtstweeniveausingevuldworden.

Hoofdstuk4hetopstellenenmonitorenvaneensignaleringsplan4.1. InleidingIndezefasegajeaandehandvandevijfgekozenbelangrijkstevroegevoortekenenactiesformulerendieondernomenmoetenwordenwanneerdevoortekenenoptreden.Hierbijmaakjeonderscheidtussendeactiesdiedoordecliëntzelfwordenuitgevoerdenwelkeactiesdoorhetsociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.Daarnaastmaakjeafsprakendoorwieenwanneerhetsignaleringsplangeëvalueerdwordt.

4.2. Het opstellen van een signaleringsplan1.Nadatdevijfvroegevoortekenenperfasebeschrevenzijn,wordenpervroegevoortekenen

perfasedeactiesgeformuleerd.Binnendezefasespelenookdecliëntenzijnsociaalnetwerkeenbelangrijkerol.

2.Planeenafspraakmetdecliënt,sociaalnetwerkenbehandelaaromvoordegekozenvroegevoortekenen,actiesteplannen.Geefbijaanvangvanditgesprekuitlegaancliënten/ofsociaalnetwerkoverdedoelstellingenwerkwijzevanditgesprek.

Vraagaandecliëntensociaalnetwerkaanwelkeactieshij/zijzelfdenktdieinhetverledengoedgeholpenhebben.Dezeactieswordenvervolgensmetdebehandelaarencollegaegroepsleidersbesproken.

3.Bijhetbepalenvandeactiesmakenweonderscheidtussen: (a)deactiesdiedoordecliëntzelfwordenuitgevoerd (b)deactiesdiedoorledenuithetsociaalnetwerkuitgevoerdkunnenworden (c)enactiesdiedoorgroepsleider/behandelaaruitgevoerdworden

Uitdeomschrijvingvandeactiesmoetduidelijkworden: (a)Wievoertdeactieuitvoert (b)Omwelkeactiehetgaat (c)Hoedeactiemoetwordenuitgevoerd (d)Wanneerdeactiemoetwordenuitgevoerd (e)Hoevaakdeactiemoetwordenuitgevoerd4.Stelinsamenwerkingmetcliënt,sociaalnetwerkenbehandelaarhetsignaleringsplanvast.

Maakgezamenlijkeafsprakenoveriedersbijdrage.5.Legschriftelijkvastinhetsignaleringsplanmetwiedecliëntofsociaalnetwerkcontactkan

opnemenwanneerdevroegevoortekenenoptreden,wanneerdeevaluatiemomentenzijn.Bijvoorkeurwordendezegeplandenvastgelegdinhetsignaleringsplan.

6.Deevaluatieprocedurewordtzoveelmogelijkafgestemdopdebestaandeprotocollenvaneen

instelling.7.Alslaatstewordthetgemaaktesignaleringsplanverspreidaanallebetrokken(cliënt,sociaal

netwerk,allehulpverlenersdiebetrokkenzijnbijdebehandelingvandedesbetreffendecliënt).

Tot slot: handel altijd conform de acties vanuit het signaleringsplan

�0


Literatuuropgave

1.DeBorgenJ.vanNesselrooij(2002).Handleiding signaleringsplannen.DeBorg,DenDolder.

2.DeBorg(2005).Beleidsvisie: Weten, doen en delen, daar staat De Borg voor.DeBorg,DenDolder.

3.FluttertF.,B,vanMeijelenC.P.deWinter(2002).De forensische toepassing van: “Het protocol voor het werken met een signaleringsplan ter preventie van psychosen bij patiënten met schizofrenie.UMC-Utrecht,divisieverplegingswetenschap.

4.GordonM.(1996).Verpleegkundige diagnostiek: proces en toepassing.Utrecht:DeTijdstroom.

5.MeijelB.van,M.v.d.Gaag,R.S.KahnenM.Grypdonck(2000).Protocol voor het werken met een signaleringsplan ter preventie van psychosen bij patiënten met schizofrenie.UMC-Utrecht,divisieverplegingswetenschap.

Aanvullendeliteratuur.

1.WerfB.v.d.,A.GoedhartenS.Huibers(1998).Signaleringsplannen. Naar minder agressie en dwang in de psychiatrie.Lisse:SwetsenZeitlinger.

��


Signaleringsplan

Naamcliënt

Naamgroepsbegeleider

Datum

Fase0:desituatieisnormaal/stabiel(evenwicht) 2

Fase1:hetvoortekenislichttotmatigaanwezig(dreigendecrises) 3

Fase2:hetvoortekenisinernstigemateaanwezig(decompensatie) 4

Wieondersteuntmijbijhetwerkenmethetsignaleringsplan? 5

SignaleringsplanDeBorg,juli2005 1

Fase 0: de situatie is normaal / stabiel (evenwicht)

Vroegevoortekenen(1) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar






Fase 1: het voorteken is licht tot matig aanwezig (dreigende crises)







Fase 2: het voorteken is in ernstige mate aanwezig (decompensatie)







Wie ondersteunt mij bij het werken met het signaleringsplan?

Ikhebeenuitgewerktsignaleringsplangegevenaandevolgendepersonendiemijkunnenondersteunenwanneerhetnietgoedmetmijgaat.Ditzijnvoormijbelangrijke(sleutel)personen.

Naam Relatiemetdecliënt Toelichting

1

2

3

4

5


checklistsignaleringsplannen 1

Checklistsignaleringsplannen

Verantwoording keuze checklist signaleringsplannenErzijnverschillendemethodenomsystematischgegevensteverzamelen.Vaakberustendezemethodiekenookopvisieendaardoorisdestructuurvanzo’nmethodiekmedebepalendvoordewerkwijzediejezultmoetenhanteren.Omdemethodieksignaleringsplannengoedtekunnenblijventoepassen,ishetbelangrijkeenmethodetekiezendiegoedlangsdemethodieksignaleringsplannengebruiktkanworden.Nagrondiganalyseheeftdewerkgroep‘checklistsignaleringsplannen’dekeuzegemaaktvoorde11gezondheidspatronen.Hetordeningsprincipe,beterbekentalsde11gezondheidspatronenvanM.Gordon,iszo’nmethodiekdiegemakkelijktegebruikennaasteenalbestaandemethodiek.Wanneerjehethebtovergegevensverzameling,danbedoelenwedaarmeehetafnemenvaneenanamneseofassessment.Ditdoejedoorsystematischteobservereneningesprektegaanmetdecliëntzelf,sociaalnetwerkencollegae.Daarmeewordtdeanamneseomschrevenalsdeactiviteitvanhetverzameleneninterpreterenvangegevensoveriemandsgezondheidstoestand(Gordon,1996).Hetverzameleneninterpreterenvangegevensvindtplaatstijdensalleberoepsmatigeinteractiestussengroepsleiderencliënt.Degegevens(vroegevoortekenen)dieindezefasewordenverzameld,moetenjuistenvolledigzijn,omdatzebepalendzijnvoorallebeslissingendieindedaaropvolgendefasenvanhetsignaleringsplanwordengenomen.

De checklist bestaat uit de volgende patronen:

Patroon 1: Gezondheidsbeleving en - instandhouding

Bijditpatroongaatheteromhoedemenszijngezondheidenwelzijnbeleeftenervoorzorgtdatditinstandwordtgehouden.Iedermensneemtvoortdurendmaatregelenomzijngezondheidenwelzijntebevordereneninstandtehouden.Jehebtdaarbijeenideevanwatjij‘gezondgedrag’vindtenwatjeeraankuntdoenomziektetevoorkomenengezondteblijven.Dezeopvattingenzijnmeestalcultureelbepaald.Demogelijkhedenomdegezondheidinstandtehoudenwordendoorverschillendefactorenbeïnvloed,zoals:• delichamelijkeconditie• depsychischeconditie• hetgebrekaaninformatie• hetgebrekaanmiddelenDeactiviteitenvaneenzorgvrageromzijnvoorgeschreventherapietevolgenomvandeklachtaftekomenofomermeetelerenleven,wordtookweltherapietrouwgenoemd.Dithoortookinditgezondheidspatroonthuis.Kortweg:hoeisdegezondheidinhetalgemeen,watzijndebelangrijkstedingendieondernomenwordenomgezondteblijven?Roken,drinken,drugsenhetaldannietopvolgenvanvoorschriftenvanbijvoorbeeldbehandelaar,groepsbegeleider.

Aandachtspunten• Isdecliëntzichbewustvanenheefthijinzichtzijneigengezondheidspatroonenziektebeeld.• IsdecliëntinstaatInvloeduitteoefenenopdeomgevingofomdeeigensituatieteverbeteren,te


veranderen.Beschrijfookdewijzewaarop(linkmetpatroon10).• Isersprakevanrisicovolgedrag(op’tgebiedvanagressie,seksueel,middelengebruik).Zoja,

beschrijfditgedraginoorzaakengevolg.• Isersprakevanbizar(afwijkend)gedrag,zojabeschrijfditgedrag?• Welkereactiesontlokthetgedragvandecliëntaanzijnomgeving(denkookaannetwerk).• Iserookgekekennaareenlichamelijkeoorzaakvanbovenstaandegedrag?• Zijnerproblemenophetgebiedvan:flauwvallen,hoofdpijn-klachten,absences,toevallen,tics,

uitvalverschijnselen(neurologisch).• Zijnerproblemenophetgebiedvan:diabetesMellitis;menstruatiecyclus,schildklierfuncties

(Hormonaal).

• Bijzonderhedenophetgebiedvanmedicatieinname.Beschrijfhetdoelvandemedicatieendeeventuelebijwerkingen.

Patroon 2: Voeding- en stofwisselingspatroonDitpatroonbeschrijftdeinnamevanvochtenvoedselinverhoudingtotdefysiologischebehoeften.Hetvoedings-enstofwisselingspatroonzijnondernormaleomstandighedenmetelkaarinevenwicht.Ditbetekentdatjezoveeleetendrinktalsjenodighebtgezienjeenergieverbruik.Wanneerjeteveelgebruikthebjeeenovergewicht,wanneerjeteweinigeetendrinktbenjetemagervoorjelengte.Erzijnvelerleiomstandighedendievaninvloedzijnophetvoedings-enstofwisselingspatroon.Sommigeziektenleidentoteenover-ofondergewicht,ofbemoeilijkenheteten.Wehebbenbepaaldeeet-endrinkpatronen.Hierbijkunnenwedenkenaandedagelijkseeettijden,soortenenhoeveelheden,maarookaanbepaaldevoorkeurenvoorbepaaldevoedingsmiddelenengebruikvanvitaminepreparaten.Detoestandvandehuid,vanhethaar,denagels,deslijmvliezen,hetgebit,delichaamstemperatuur,delengteenhetgewichtvallenhiereveneensonder. Aandachtspunten• Geefeenalgemenebeschrijvingvanwatdecliënteetendrinkt.Lethierbijopsamenstelling,

eenzijdigheidenhoeveelheid).Patroon 3: UitscheidingspatroonIedermensheeftmetbetrekkingtotdeuitscheidingeeneigenpatroon.Sommigemensenhebbendagelijksontlasting,anderenvoelenzichprimabijeenfrequentievanéénmaalperdriedagen.Ookgewoontenspelenhierbijeenrol.Vindjehetbijvoorbeeldvervelendombijiemandandersnaarhettoilettegaan,ofhebjerustenafleidingnodigindevormvaneenkrant?Verstoringenvanhetuitscheidingspatroonzijnbijvoorbeeldobstipatie,diarreeenincontinentieofwanneerjevakerofjuistmindervaakmoetplassendangebruikelijk.Ditpatroonomvatdusdeuitscheidingsfunctievandarmen,blaasenhuid.Desubjectiefbeleefderegelmaatengebruikvanmiddelenomdeontlastingoptewekkenvalteveneensonderditpatroon.Ditgeldtevenzovooreventueleveranderingenofproblemenwattijd,wijze,kwaliteiten/ofkwantiteitvanuitscheidingbetreft.Wat,totslot,ooknogonderditpatroonvalt,zijndehulpmiddelendiewordengebruikttenbehoevevanhetuitscheidingspatroon. Aandachtspunten• Zijnerbijzonderhedenophetgebiedvandeuitscheiding.Denkhierbijaanzweten,overgeven,

ontlasting.• Gebruiktdecliënthiervoormedicatie?• Heefthetbovenstaandeinvloedophetpsychischwelbevinden?


Patroon 4: activiteitenpatroonOnderditpatroonvallenverschillendecategorieënactiviteiten,zoalsbijvoorbeelddegroeienontwikkelingvanhetjongekindtotvolwassene.Hetactiviteitenpatroonheeftvaakeenrelatiemetdeleeftijd:kinderenrennenenhollendeheledag,ouderenmeteenhogeleeftijdzijnveelminderactiefenvoelenzicheerdermoe.Ditpatroonheeftbetrekkingopzelfzorgactiviteitenalshygiënischeverzorging,aankledenennaarhettoiletgaan.DitnoemenweookweldeActiviteitenvanhetDagelijksLeven(ADL).Verstoringeninhetactiviteitenpatroonkunnenwordenveroorzaaktdooreenlichamelijke(chronische)ziekte,leeftijdofweleenpsychischeziekte.Hetactiviteitenpatroonomvateigenlijkhetgeheelvanlichaamsbeweging,activiteiten,ontspanning,recreatieenvrijetijdsbesteding.Ookdesoort,kwaliteitenkwantiteitvanlichaamsbewegingenregelmatigbeoefendesporthorentotditpatroon.Totslotmakendevrijetijdsbestedingenallerecreatieveactiviteitendiedezorgvrageralleenofmetanderenonderneemtdeeluitvanditpatroon.Denadrukligtdanwelopactiviteitendievangrootbelangzijnvoordezorgvrager.Aandachtspunten• Bijzonderhedenophetgebiedvanz’nademhaling?• ZijnerbijzonderhedenophetgebiedvanhoudingLichaamstaal,mimiek(uitstraling).• Hoeisdemotoriekontwikkeld(grove-fijnemotoriek)?;hoeisdeafstemmingvanbewegingen

opelkaar;isbewegensoepel,gespannen,verkrampt?;isersprakevanonwillekeurigebewegingen;motorischeonrusten/ofsteedsherhalend;schijnbaarnutteloosbewegenen/ofhandelen;isersprakevanonhandigheid,slordig-heidetc.

• Zelfzorgvaardigheden(hygiëne,uiterlijk);kleding(aan-uitkleden,netheid).Zorgvoordirecteomgeving(aankleding,orde);zorgvoorcorveetaken.

• Eigenverantwoordelijkheid;initiatief;motivatie;uitvoering(snelheid,planmatigheid,zorgvuldigheidenzelfstandigheid).

• Hoeisz’nuitgavepatroon(buitensporigveelgeldopmaken).• Hoegaatdecliëntommetzijnvrijetijd?• Problemenophetgebiedvanwerkofdagactiviteiten?

Patroon 5: slaap en rustpatroonDebehoefteaanslaapverschiltperindividu,maardemeestevolwassenenhebbenvoldoendeaan7à8uurslaappernacht.Jongekinderenhebbenmeerslaapnodig,ouderenslapenwatminderdiepenwordenvakerwakker.Slaapstoornissenkunnenontstaandoorfactorenalseenveranderinginhetactiviteitenpatroon,pijn,angst,verdriet,effectenvanmedicijnen,ofeenveranderinginomgeving.Sommigenkunnennietslapenineenvreemdeoflawaaierigeomgeving.Jekuntslaapstoornissenonderscheidenin:inendoorslaapstoornissen.Hetgevolgvanslaapstoornissenis,zekerwanneerjelangeretijdnietgoedslaapt,datjeoverdagmoeenslaperigbentmetallemogelijkegevolgenvandien.Zokunnenzichzakenvoordoenalsconcentratieproblemen,verminderingvandraaglast,ofeenverminderdactiviteitenpatroon.Hetslaap-rustpatroonomvathetpatroonvanperiodenvanslaap,rustenontspanningverspreidtoverhetetmaal.Inbegrepenzijndesubjectievebelevingvandekwaliteitenkwantiteitvandeslaapenrustendehoeveelheidenergie,alsmedeeventuelehulpmiddelenzoalsslaappillenofbepaaldegewoontenvoorhetslapengaan.Aandachtspunten• Bestaatereenevenwichttusseninspanningenontspanning.• Slaapbehoefte,in-ofdoorslaapproblemeneneenzelfstandigehanteringhiervan,• Iseronderzochtofersprakeisvaneenlichamelijkeoorzaak?• Gebruikvanslaapmedicatie.


Patroon 6: cognitie- en waarnemingspatroonDitpatroonheeftbetrekkingopdewaarneming,dezingevingvandewaarnemingendegewaarwordingen:demanierwaaropwedewereldomonsheenbeschouwenendebetekenisdieweeraangeven.Dezekunnenwewaarnemenviaonzezintuigen:gehoor,gezichtsvermogen,dehuidenhetreukvermogen.Problemeninhetcognitiepatroonontstaanbijvoorbeeldwanneerjepijnhebt,slechtzietofhoort,nietgoedmeerkunnenruikenofeendeelvanjelichaamniet(meer)kuntvoelen.Hetdenkproceskanookverstoordzijn.Voorbeeldwaarbijersprakeisvaneenverstoorddenkprocesisbijeenverlaagdbewustzijn,eenverminderdeoriëntatie,geheugenverliesofheftigeangst.Hetgaatinditpatroondusomdefunctiesvanwaarnemen,informatieverwerking,leren,denkenenproblemenoplossen.Hiertoebehoortechterookdeadequaatheidvanzien,horen,proeven,voelenenruikeneneventuelecompensatiemechanismenofprothesen.Ookdepijnzinenomgangmetpijnvallenonderditpatroon,alsmedehettaalvermogen,geheugen,oordeelsvermogenendebesluitvorming.Aandachtspunten• Bijzonderhedenmetbetrekkingtotdezintuiglijkewaarneming,wijzevanpijnbeleving• Isersprakevaneeninformatieverwerkingsstoornis.Informatievoorziening(doorzintuigen):

gewoonteenproblemenmetzien,horen,ruiken,proevenentast.Ishieronderzoeknaargedaan.• Bijzonderhedenmetbetrekkingtotdekorte-enlangetermijngeheugen.• Isdecliënttevolgeninzijn(uitingen)vandenken.Isersprakevangedachtesprongen(vandehak

opdetak).• Zijnersteedsterugkerendethema’s/onderwerpenin(uitingenvan)hetdenkenvandecliënt,zoja

welke?• Isdecliëntinstaatfantasieenwerkelijkheiduitelkaartehouden.• Kandecliëntzijngedachtenuiten,hoedoethijdat(breedspraak,omslachtigheid).• Hoeishetdenkniveauvandecliëntintermenvanconcreetenabstract.• Oriëntatieintijd,plaatsenpersonen:intijd(jaarritme;seizoenen;weekritme;dagritme;

tijdsbesef;klokkijken;duur);inPersoon(onderscheidendb.v.cliënt–groepsleiderherkennen)eninplaats.

Patroon 7: zelfbelevingspatroonEenvaakgehoordetermwaarmeeeengoedzelfbelevingspatroonwordtaangeduidis‘lekkerinhetvelzitten’.Wanneereenpersoonlekkerinzijnvelzit,voelthijzichenergiek,ishijactiefentamelijktevredenmetzichzelf,zowelwatbetreftzijnlichaam,alswatbetreftzijnmogelijkhedenenhijstraaltdatuitnaaranderen.Hettegenovergesteldekanookvoorkomen,tijdelijkofmeerpermanent:iemandisniettevredenmetzijnlijf,hijvoeltzichangstigenonzeker,hijvindtdathijtotminderinstaatisdanpersoneninzijnomgeving.Vaakvoelthijzichlichamelijknietprettigenfutloos.Zijnenergieisverdwenenenhijziettegendedagop.Alhoeweliedereendezegevoelenstijdelijkweleensheeft,hebbensommigenzevaakofbijnaaltijd.Hetzelfbelevingspatroonbetreftdewijzewaaropiemandzichzelfziet.Hetgaatomdeideeënoverdeeigenvaardigheden(cognitief,affectiefoflichamelijk),hetzelfbeeld,deidentiteit,hetgevoelvaneigenwaardeenhetalgehelepatroonvanemoties.Aandachtspunten• Hoeisdebasalegemoedstoestand(wisselend,gelijkmatig,neerslachtig,somber,gelaten,vrolijk,

uitgelaten,overdrevenopgewekt,gedreven,geagiteerd,gedrag,gelaatsuitdrukking,spraak).• Toontdecliëntemotiesenzojahoeuithijdat?• Isersprakevanwisselendeemotioneleuitingenenmetwelkeintensiteit.• Hoebeleeft(ziet)decliëntzichzelf.


Patroon 8: rollen- en relatiepatroonIederindividuvervultinhetleveneenaantalrollen:zoalsbijvoorbeeldderolvanmoeder,zoon,chefophetwerk,aanvoerderineenvoetbalteam,buurman,oppasmoeder,vrijwilligerenz.Menvervultdezerollenineenrelatietotanderen:jebentdemoederbinneneengezin,dezoonvanjeouders,dechefvanjemedewerkers,devrijwilligertenopzichtevandeleraren.Metiedervandezemensenhebjeeenbepaalderelatiedietamelijkvastomschrevenisdoorderoldiejeopjehebtgenomenendoordeverwachtingendiedaarbijhoren.Dezerelatieskunnenwordenverstoordwanneerjeverminderdemogelijkhedenhebomtecommuniceren,wanneerjesociaalgeïsoleerdbentenweinigrelatieshebt,wanneerjeroldoorbijvoorbeeldziekte(gedeeltelijk)hebtmoetenopgeven,wanneerergezinsproblemenzijn,ofwanneeroudersnietkunnenvoldoenaanhunouderrol.Ookdesubjectievebelevingvanrollenenrelaties,detevredenheidvandezorgvragerermeeeneventueleverstoringenbehorentothetpatroon. Aandachtspunten:1)Legtdecliëntcontact?

• Mogelijkhedentotcommunicatie(gebarentaal,lichaamstaaletc).• Doenerzichmomentenvoorwaarophetcontactabsoluutnietteleggenis(beschrijfvormen

tijdsduur).• Afwezigheid(isklaarwakkermaarinzichzelfgekeerd,hoortenziet).Verlaagdbewustzijn

(dingendringennietdoor,isookmetaandrangniettebereiken).

2)Hoecommuniceertdeclient?• Hoelegtdecliëntcontact,denkhierbijaan:passief/actief;positief/negatief;durf/angst;

verbaal,tactiel,oogcontact,non-verbaal.• Isersprakevancontactmetdeomgeving(gebeurtenissen,incidenten).

3)Communiceertdecliëntopdezelfdemanierbijdezelfdepersonen?• Toontdecliëntvoorkeurofafteertenaanzienvanpaaldepersonen.• Watisdeintentievanhetcontact(eigenbelang,functioneel,socialeomgang).• Ishetcontactwederzijds,doethetrechtaandeander;watisdeinhoudvanhetcontact.• Watisdeduurvanhetcontact.• Kandecliëntzelfhetcontactonderhouden/aanhouden.• Watisdeaardvanhetcontact(vluchten,vijandig,vriendschappelijk,onverschillig).

4)Hoemaaktdeomgevingcontactmetdecliënt?• Hoegaatdecliëntinopaangebodencontact.• Watvoorgevoelensroeptdecliëntinhetcontactop.

5)Socialeaspecten:• Intuïtief(aanvoelen);rekeninghoudenmetanderen;genegenheid;persoonlijkeopstelling.• Adaptief(aanpassen);hoepastdecliëntzichaanz’nomgeving;opstelling(dominant,

meegaand,etc.).• 0mgangswijze;constructief(vriendelijk,persoonlijk,hulpvaardig);destructief(pesterig,stoken,

roekeloos).

6)Hoeishetcontactmetfamilie,omgeving?Hoewordthetcontactdoorbeidepartijenonderhouden.

Patroon 9: seksualiteit- en voortplantingspatroonHetisvoormensenbelangrijkomhunseksualiteittekunnenbelevenopdemanierdiebijhenpast,ineenhomo-ofheterorelatieenallevariantendiedaarbijmogelijkzijn,omdatzijdatals


eenzinvollelevensvervullingzien.Eenlichamelijkeofpsychischeziekteisvaakvaninvloedopdeseksualiteitsbeleving.Hierdoorvoelenmensenzichgenoodzaaktopzoektegaannaarnieuwevormenomaanhunbehoeftentekunnenvoldoen.Hetpatroonomvatookdematevan(on)tevredenheidmeten/ofproblemenophetgebiedvanseksuelerelaties,seksualiteitsbelevingenhetvoortplantingspatroon. Aandachtspunten• Hoeuitdecliëntzijnseksualiteit(zichzelfenanderen)?• Isersprakevanseksueelmisbruik?• Isersprakevanbelastendeervaringenopseksueelgebied.• Hoereageertdecliëntopintimiteit.• Gezondheidsvoorlichtingenopvoeding.Opwelkewijzeisdecliëntvoorgelicht?Patroon 10: stressverwerkingspatroon.Iedermensheeftvoorzichzelfeenmaniervanomgangmetdagelijksoptredendeproblemengevondenenweethoehijopstressvollegebeurtenissenreageert.Deéénwordtsnelpaniekerigenongerust,deanderblijftkalmendenkt‘dathetwelgoedzalkomen’.Sommigenreagerenvoornamelijkemotioneelopdergelijkegebeurtenissen,anderenproberenverstandelijkdezakenopeenrijtjetezettenengreepopdedingentekrijgen.Bijmeerernstigeproblemen,alslichamelijkeofpsychische(chronische)ziekten,vluchtensommigeninovermatigdrankgebruik,veelroken,veelmedicatieofontkenningvandeernstvandesituatie.Wanneeriemandietsisoverkomen,zoalseenbrandofeenongeluk,kanhetzijndatdepersooninkwestiediegebeurtenisiederekeerweerbeleeftenerbijnanietvanloskomt.Hetpatroonomvatdewijzewaaropiemandinhetalgemeenmetproblemenenstressomspringt.Inbegrepenhierbijzijndereserves,dedraagkrachtofhetvermogenomeenpersoonlijkecrisistedoorstaan,copingmechanismen,steunvanfamilieofanderen(mantelzorg)enhetsubjectiefervarenvermogenommachtoverdesituatieuitteoefenen.Aandachtspunten• Zijneropditmomentomstandighedendieveelstressveroorzaken?• Hebbenerrecentelijkgroteveranderingeninhetlevenvandecliëntplaatsgevondenenhoeging

decliëntdaarmeeom?Ditgeldtookvoorhetverleden.• Assertiviteit.• Reactieopcrisissituaties.• Verwachtingenvandecliëntt.a.v.agressie.• Omgangsvormen,reactiecliëntopaangebodenhulpvananderen,correctiesdooranderen.• Uitenvanemoties,affectiviteit.• Zijnerbeperkingenvandebewegingsvrijheid(middelenenmaatregelen,juridischkader),

zojawelkeenwaarom.Hoereageertdecliënthierop.Draagtdecliënthierookzelfverantwoordelijkheidin,zojahoegaathijhiermeeom.

• Hoereageertdecliëntopdebestaandehuisen/ofinstellingsregels.

Patroon 11: waarden- en levensovertuigingenpatroonAlhoeweliemandnietvoortdurendopzoekisnaar‘dezinvanhetleven’vraagteenmenszichwaarschijnlijktochregelmatigafwaaromgebeurtenissenplaatsvinden:waaromsterfteenkindvanvijfenblijftiemandvan90jaarinleven,waarombreekteroveralindewereldoorloguit,waaromkrijgjijdezeziekte,waaromismeditongelukoverkomenofhebjenietuitgekekenbijhetrijden?Ditheefttemakenmethetgeeniemandbelangrijkenvanwaardevindtinhetlevenenwanneeriemandvindtdatdegrensisoverschredenenzijnleven‘omvergegooid’is.Debasislijktverdwenen.Geloofkanhierbijeenbelangrijkerolspelen.


Hetwaarden-enlevensovertuigingenpatroonomvatdusdewaarden,normen,doelstellingenenovertuigingen(ookdespirituele)waaropiemandzijnkeuzenenbeslissingenbaseert.Inbegrepenwordtwatiemandbelangrijkachtinhetleveneneventuelesubjectiefervarenconflictentussenbepaaldewaarden,overtuigingenofverwachtingentenaanzienvandegezondheid.

Aandachtspunten• Cultureleaspecten(waarden,normen)• Welkevragen/opmerkingen/wensenheeftbewonerm.b.t.:-Aandachtvoorreligiebinnende

leefgroep.-Vieringvanreligieuzefeestdagen.-Kerkbezoek.-Gebruikvanvoedingsmiddelen.-Medischhandelenbijernstigeziek

• Hoewordteromgegaanmetnormenenwaarden?

Signaleringsplanvoorbeeld 1

Naamcliënt X

Naamgroepsbegeleider NatasjaVeldkamp

Datum maart2005


Vroege voortekenen Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider / behandelaar

1. Dagprogramma•Staat,na1keergewekttezijnop,maakttoiletenisoptijdvoorhetontbijt

•Doetzijncorveetaken•Startoptijdmetdagprogramma

2. ADL Functies•Onderhoudt,naenigestimulatie,zijnkamer

•Doetzelfstandigboodschappen,doetgeenoverbodigeuitgaven

3. Lichamelijke gezondheid en slaapkwaliteit

•Gaatoptijdnaarbedenheeftgeenlastvanslaapproblemen

•Heeftgeenlichamelijkeen/ofpsychosocialeklachten

4. Spanning, stemming, zelfbeeld en omgevingsafhankelijkheid

•Functioneertzondersnelgeïrriteerdtezijn

•Opgewektengezondezelfspot

5. Medicatie•Neemtmedicatiezonderproblemeninenvraagthierzelfom

6. Familie en omgeving•Voeltzichmindergeremdenpraatuiteigenbewegingmetgroepsleidingoverwathembezighoudtofdwarszit

•Ervaartsteunvangroepsleidingenstaatopenvooradvies

•Isgezelligaanwezigingroepsverband

•Hemeencomplimentgeven,positiefbevestigen

•Waarderinguitsprekenvoorhetonderhoudenvanzijnkamer•Eventueelgedaneaankopensamenmethem“bewonderen”•Bevestigendathijhetgoedheeftgedaan

•Benoemendathijdegoedekeuzemaaktomtijdigtegaanslapen•Aangevendathijer“uitgerust”uitziet

•Benoemennaarhemwatjezietinzijngedrag,ditpositieflabelen

•Waarderinguitsprekendathijzelfaanmedicatiedenkt

•Ingaanopzijnbehoefteombepaaldedingentebespreken•Tijdens“informele”gesprekken”afcheckenwathembezighoudt•Benoemendathijgezelligaanwezigisendatditpositiefgewaardeerdwordt

Fase 1: het voorteken is licht tot matig aanwezig (dreigende crisis)

Vroege voortekenen

1. Dagprogramma•Komtpasnameerderekerenroepenuitbed•Vraagtveelaandacht:-Draaithardemuziek-Praatoveraldoorheen-Looptgroepsleidingoveralachterna•Heeftveelstimulatienodigomzijndagprogrammatevolgen

2. ADL Functies•Neigttotverwaarlozingvanzijnomgeving•geeftteveelzakgelduitaanimpulsaankopenvanuiteenbasaalgevoelvanonvrede

3. Lichamelijke gezondheid en slaapkwaliteit•In-endoorslaapproblemen•Vermoeidheidsklachten

4. Spanning, stemming, zelfbeeld en omgevingsafhankelijkheid•Snelgeïrriteerd•Vraagtveelaandacht:-Draaithardemuziek-Praatoveraldoorheen-Looptgroepsleidingoveralachterna•Negatievestemmingeneennegatiefdenkbeeldoverzichzelfenanderen

•Hoorten/ofbegrijptnietwatanderentegenhenzeggen

•Creëertconflictsituaties,zegtofdoetdingendienietgenegeerdkunnenwordenenwaarvanhijweetdathijhierruziedoorkrijgtmetmedecliëntenofaangesprokenwordtdoorgroepsleidingwaartegenhijdan

(meestalverbaal)inverzetgaat

5. Medicatie•isslordigmetinname

6. Familie en omgeving•Heeftheimweenaarhuis•Heeftsterkedrangomproblemenviamoederoptelatenlossen,beltmoedervakerdannormaal

•Voeltzichindesteekgelaten/nietserieusgenomendoorgroepsleiding

Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider / behandelaar

•Vasthoudenaandagprogramma•Aandachtvragendgedragnegeren•Heminhethierennuhouden

•Begeleidenindeverzorgingvanzijnkamer,eventueelsamenzijnkamerdoen

•Begeleideninuitgavevanzijnzakgeld,eventueelsamenboodschappendoen

•Aangaanvangesprek,bezorgdheidnoemen

•Gesprekkeninhethierennuhouden,hetnegatieveombuigennaarhetpositieve,watwilzeggenhemserieusnemeninzijnnegatievegedachtenmaarhemookdepositievedingeninzijnlevenvoorschotelen

•Hemnaarzijnkamerverwijzenomtotrusttekomen,gedurendeeenhalfuur

•Gesprekaangaanomtespiegelenwatergebeurdisenwaarinhijnegatievedenkbeeldenkanuitenendezevervolgensvoorhemrelativeren/heminzichtgeveninzijndenkpatroon

•Hetbiedenvaneensucceservaring•Hetbiedenvanegoversterkendeactiviteiten

•Hemhierattentopmaken

•Uitnodigenvoorgesprek•Wijzenopdeafspraken•Benoemenwaaromhijzichindesteekgelaten/nietserieusgenomenvoeltdoorgroepsleiding


Vroege voortekenen

1. Dagprogramma•Blijftinzijnbedliggen•Volgtzijndagprogrammaniet•Vraagtopeennegatievemaniercontinuaandacht

2. ADL Functies•Grotechaosopzijnkamer•Zijnkamerisvies

3. Lichamelijke gezondheid en slaapkwaliteit•Hoofdpijnklachten•Lichamelijkeen/ofpsychosocialeklachten

4. Spanning, stemming, zelfbeeld en omgevingsafhankelijkheid•Stemmingisgelaten,depressiefgetint•Vraagtopnegatievewijzeaandacht:-Suïcidaleuitingen-Slaanmetdeuren•Reageertopkleinedingenreedsverbaaldanwelfysiekagressief

•Luistertnietnaarwatertegenhemgezegdwordt

5. Medicatie•Wilmedicatienietinnemen

6. Familie en omgeving•Wil/gaatnaarhuisbuitendeafsprakenom•Houdtzichnietaanafsprakenenageerttegenalles

Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider /behandelaar

•Negatiefclaimendgedragnegeren•Wijzenopzijneigenverantwoordelijkheid(jijwilserieusgenomenwordenenleukwerkhebben/houden,danmoetjeooklatenziendatjeditaankunt/wilt)enconsequenties(geenleukwerkenkrijgen/houden,nietdeelnemenaandagprogrammabetekentdegeheledagnietopdegroepzijnendusookdeleukedingennietmeemaken,geenaandacht)

•Samenzijnkamerschoonmaken

•Benoemendatersprakeisvanspanningshoofdpijn•Zorgwordtovergenomen

•Alshijaanspreekbaarisineengesprekzijngedachtenordenenenheminhethierennuhouden

•Bijdreigendesituatieshemgedurendeeenhalfuurseparerenenvervolgenshetgesprekaangaanwaarbijjespiegeltwaterisgebeurd

•Hemwijzenopzijneigenverantwoordelijkheidhierin

•Groepsleidingheefteengesprekmetmoederenlegtuithoedehuidigesituatieisenwelkeverschijnselenwezient.a.vspanningsopbouw

•Neutraaldeafsprakenblijvenbenoemen,hierconsequentinblijven


Naamcliënt X

Naamgroepsbegeleider MaartjeJanssen

Datum maart2004

Fase 0: Evenwichtsfase

Vroege voortekenen Gedrag/signaal Acties uitgevoerd door cliënt, hulpverlener of netwerk

1.Hoeervaarikmijnomgeving

2.Hethorenvanstemmen

3.Mijnstemming/gevoel

4.Muziekluisteren

5.Slaappatroon

1.Ikvertrouwanderemensen

2.Ikhoorgeenstemmen

3.Mijnstemmingisgoed

4.Voornamelijkengelstaligemuziek

5.Slaap9uurperdag+rustmomenten

Fase 1: Spanningen





4.Muziekluisteren

5.Slaappatroon

1.Houanderenindegaten

2.Hoorgeenstemmen

3.Afentoeprikkelbaar

4.Muziekietsharder

5.Somsvergeetikrustmomenten

1.1.Ikvermijdsituatieswaarindemuziekheelhardstaat1.2.Ikvraagofdemensenommijheenmijeenbeetjemetrustwillenlatenennietteveeldrukopmewillenleggen

2.Ikneemmijnmedicatietrouwin,groepsleidinghoudtditindegaten

3.Ikgeefbijgroepsleidingaandatikmeafentoegeprikkeldvoel

4.Ikluisterzachtmuziek.Alsikmijnmuziektehardzetdanherinnertgroepsleidingmijhieraan

5.Ikprobeeraanmijnrustmomentendenken.Ookgroepsleidingherinnertmijaanmijnrustmomenten

Fase 2: Dreigende crisis





4.Muziekluisteren

5.Slaappatroon

1.Beneenbeetjeachterdochtig

2.Hoorafentoeeenstemvaneenvrouw

3.snelgeprikkeld

4.Zetvolumeietsharder

5.Vergeetrustmomenten

1.1.Omdatikeenbeetjeachterdochtigbenzoekikhetcontactmetanderenminderopmaarzoekikmeerderustopmijnkamerop.Hetkanookzijndatgroepsleidingmijditadviseert.1.2.Ikmaakeenpraatjemetgroepsleidingengeefaandatikhetgevoelhebdatikinfase2zit.

2.Ikgeefbijgroepsleidingaandatikstemmenhoor.Groepsleidingcontroleertmijnmedicatieinname.

3.Groepsleidingbenoemddatiksnelgeprikkeldben,adviseertmijomrusttenemenofmaaktmetmijeenwandelingdooreenrustigeomgeving

4.4.Ikkijkgeent.v.tegelijkmethetluisterenvanradio.Ikprobeerhetvolumeniettehardtezetten.Groepsleidingherinnerdmijhieraan.Lukthetmijnietommehieraantehoudendanneemtgroepsleidingdet.v.of/enderadioin.

5.Ikprobeermijnrustmomententenemenenoptijdnaarbedtegaan.Groepsleidingherinnerdmijhieraan.Luktmijditnietdankangroepsleidingmijnt.v.enradioinnemenenvoordenachtmijndeurafsluiten.

Fase 3: Decompensatie





4.Muziekluisteren

5.Slaappatroon

1.Benachterdochtig,anderenpratenovermij.Weetnietwaterommijheengebeurt

2.Hoorstemmenvaneenomadiezegtdatikmepijnmoetdoen

3.Wilmetrustgelatenworden,snelboosenverdrietig

4.LuisterveelArabische/Marokkaansemuziek

5.Kannietslapen,benheel

1.Groepsleidingzorgervoordatikmaarbeperktcontacthebmetanderen.Tijdenshetcontactisgroepsleidingheelduidelijk.Zevertellenmeduidelijkwatzevanmijverwachtenenwatzezelfdoen.

2.Groepsleidingcontroleertmijnmedicatieinname.Alsikdezenietgoedinneemdanmalenzedeze.

3.Groepsleidinglegttijdenshetcontactmomentpreciesuitwatzevanmijverwachten.Wordtikboos/agressiefofonredelijkdanverbreektgroepsleidinghetcontactenprobeerthetlaternogeens.

4.Groepsleidingzorgtervoordatikopbeperktemomentenmuziekkanluisteren.Dezemuziekiseuropeesenstaatniettehard.Gaathetheelslechtdanluisterikgeenmuziek.Ikkijkgeent.v.

5.Groepsleidingsluit‘snachtsmijndeur.Groepsleidingzorgtervoordatiknietsmeerhebomactiefbezigtezijn.Groepsleidingzorgtervoordatmijnslaapplekdonkeris.Groepsleidinggeeftmijeventueelslaapmedicatie.


Naamcliënt M

Naamgroepsbegeleider LeonieJanssen

Datum Maart2005


Vroege voortekenen Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider/behandelaar

•M.isoptijdwakker(08.15uur)•M.verzorgtzichgoedmetdeminimaleaansturing(verbaalofpicto’s)

•M.zitrustigtijdenseengesprekjemetbegeleiding•M.maaktverbaalcontactmetmedecliënten•M.accepteertsturingvanbegeleiding•HetluktM.omtherapietevolgen.(doorzettingsvermogen.)

•M.zittijdensdemaaltijdaantafel•M.houdtzijnkamerbijnaaansturing•M.maaktadequaatcontactmetbegeleiding•M.vraagtomeenactiviteit,zoalseenpraatjeofeenwandeling

•M.isaanwezigtijdenshetkoffiemoment(19.30uur)•M.geeftaanzichvrolijktevoelen•M.geeftzijngelduitdooreerstnatedenkenengoedenslechtaftewegen

M.blijftinevenwichtomdat…..•Hijgoedslaapt•Hijzijnpicto’svolgt•Hijduidelijkheeftwathijmoetenmagdoen•Debegeleidingduidelijkgrenzenaangeeft•Hijgeenonbekendesituatieshoeftaantegaanzoalsgesprekkenmetbijv.behandelaarwaarvanhijdeinhoudnietkent

•Hijgoedevenwichtheefttussenactiviteitenrust•Hijvertrouwenheeftinzichzelf

Fase 1: het voorteken is licht tot matig aanwezig (dreigende crises)


•M.kan‘smorgensmoeilijkopstaan•M.heeftverbaleaansturingnodigzodathijzichgaatverzorgen.

•TijdenseengesprekzitM.onrustig(heeftzweetopzijnvoorhoofd,wiebeltmetzijnbenen)

•M.geeftaanzichsombertevoelen•M.gaatmeerderemalenperdaginbad/douche•M.beltmeerals1keermetzijnfamilie(mamenoma)

•M.geeftsneloptijdenstherapie•M.doetzijnkameropruimenmetbegeleiding•M.geeftaaneenonrustinzijnlichaamtehebben•M.zegtnietstiltekunnenliggeninbed•M.geeftaantepiekeren•M.heeftveelondersteuningnodigomaantafelmeetekunneneten

•M.maaktopeeninadequatewijzecontactmetbegeleidingdoorbijvoorbeeldopzijnblotebuikteslaan,zijnhandeninzijnwangenteduwen,metnietbestaandewoordentespreken

•M.wilgraaggelduitgevenzonderdaarovernagedachttehebben

Ik kan zelf de volgende maatregelen nemen;•Medicijneninnemenvolgensvoorschrift.•Bijdebegeleidingaangevendatikonrustigben/lasthebvanspanningen.

•Naarhetadviesvandebegeleidingluisterenenhierevengoedovernadenken.

•Mijndagprogramma/pictogrammenopdeafgesprokenwijzevolgen.

•Vertrouwenhebbenindegoedebedoelingenvandebegeleidingenvertrouwenhebbeninmijneigenkunnen.

•Rustnemen.•Muziekluisteren.•Somsbewustdehuiskameropzoekenzodatiknietalleenmaaropmijnkamerben.

•Afleidingzoekenindevormvaneenactiviteitofeenpraatje

Anderen kunnen M. helpen door middel van de volgende punten;•RustigenduidelijktegenM.praten.•M.adviesgevenhoehijweerkanontspannen.•Duidelijkegrenzengeven.•Positiefstimulerenmetbehulpvanhettokensysteem.•Hemuitnodigenvooreenactiviteit.•M.serieusnemeninhetgenewathijaangeeft.•Begriptonenmaarhemwelinderealiteithouden.•Negatiefgedragnegerenofneutraalopreageren



•M.blijftinbedliggen•M.heeftviezekledingaanenwastzichniet•M.blijftstaantijdenseengesprek•M.zweetoverdadig•M.reageertgeagiteerdopsturing•M.isopstandig•M.heefthetgevoeldatallesfoutgaatenbenoemtdatook

•M.wilgeentherapievolgen•M.wilniksaanzijnkamerdoen.Hetiseenrotzooi!•M.wilnietaantafelmeeeten•M.trektzichterugopzijnkamer•AlsM.echtietsnietwilverhefthijzijnstem•M.geeftaanzichverdrietigtevoelen•M.doeterallesvooromzijngeldtekrijgenengeeftdituit

•M.krijgtbepaaldegedachtesnietuitzijnhoofdzoalsbijvoorbeeldvervelendegebeurtenissendieeerderzijnvoorgevallen

M. heeft tijdens deze fase veel ondersteuning nodig van groepsleiding of netwerk. Dit uit zich in:•Uitnodigenvoordeeltenemenaandagelijksedingenzoalsontbijt

•Grenzenaangeven•Neutraalreageren•Dagelijksestructuurhandhaven•Aansturingtotgebruikvanzijnpictogrammen•Gesprekmethemaangaandoorhemoptezoekenennietwachtentothijnaarjouwtoekomt

•Hemletterlijkmoetenzeggen‘watkanjenudoenomteontspannen?’

•Hemuitnodigenvooreenactiviteitenhemdusletterlijkuitde‘slechte’situatiehalen

•Samennaarzijnoverzichtslijstvanhetsignaleringsplankijkenendansameneenstapnaarevenwichtzetten.Dusdoorhemletterlijkaandehandtepakkenensamendestappendoortenemen.

•Hemwijzenopdestappenuitfase1.

Handboek signaleringsplannen - Geestelijke · PDF fileRegio Friesland, Groningen en Drenthe Trajectum - Hoeve Boschoord Adres Boylerstraat 4, 8387 XN Boschoord Telefoon (0561) 42 22

Documents