-
Caffael ar yCorfforol!
Rhifyn arbennig ar iechyd corfforol gydachyngor allweddol ar
wella eich llesiant!
llais defnyddwyr gwasanaeth a gofalwy
riechyd meddwl cymru
gwanwyn 2020
tu mewn...gofalu am iechyd corfforol yn ystod yr argyfwng
coronafeirws......tud 2newyddion......tud 3 rhoi’r gorau i
ysmygu......tud 4tips maetheg gan Lisa Fearn......tud 5buddion
iechyd corfforol......tud 6-7y diweddaraf o’r ncmh..........tud
8
-
2
gofalu am eich iechyd corfforol
Gyda chyfyngiadau wedi eucyflwyno er mwyn cadw
pelltercymdeithasol yn sgil yr argyfwngcoronafeirws, rydym oll wedi
eincyfyngu o ran ble mae modd mynda sut ydym yn rhyngweithio
ageraill.
Fodd bynnag, fel rhan o’r rheolaunewydd yma, rydym oll yn cael
einhannog i gadw’n heini - boed bod hynyn y cartref, neu unwaith y
diwrnod ytu allan i’r cartref (ar yr amod bod hynyn ddiogel). Yma,
rydym yn edrych ynfwy agos ar y rheolau ynglŷn â hyna’n cynnig
cyngor ar sut i gadw’niach.
Y rheolau o ran cyfyngiadausymud
O dan y rheolau cadw pelltercymdeithasol, rydym ond yn
caelgadael y tŷ er mwyn cadw’n heinimewn gofod awyr agored, a
hynnyunwaith y diwrnod - ond rhaid i nigadw 2 metr i ffwrdd o bobl
eraill tra’ngwneud hyn, oni bai eu bod ynunigolion sydd yn byw ar
yr unaelwyd â ni.
Rydym dal yn medru mynd i’r parc argyfer ymarferion cadw’n heini
unwaithy diwrnod, ond dylid gwneud hyn arben eich hun yn unig neu
gydagunigolion sydd yn byw ar yr unaelwyd, ac nid mewn
grwpiauehangach. Mae hawl gennym igerdded ci neu ofalu am geffyl,
ondeto ar yr amod ein bod yn gwneudhyn ar ben ein hunain neu
yngnghwmni aelodau eraill o’n aelwyd.
Nid oes modd i ni i yrru mwyach irywle er mwyn mynd i redeg neu
ifynd am dro - rhaid aros yn lleol. Maemannau cymunol o fewn
parciau, felmeysydd chwarae a champfeyddawyr agored, wedi eu cau -
fel syddwedi digwydd i gampfeydd dan do achanolfannau hamdden.
Tipiau cadw’n heini
Felly, rydym wedi ein cyfyngu o ran yrhyn y mae modd i ni wneud
er mwyncadw’n heini. Nid oes modd gwneudchwaraeon tîm a mynd i’r
gampfa.
Ond mae nifer o ffyrdd eraill i gadw’nheini – hyd yn oed os yw
hyn yngolygu glanhau’r tŷ, cerdded i lan ac ilawr y grisiau a’n
gwneud ymarferionyn eich cadair!
Mae mynd allan i’r awyr agored ynwell, ar yr amod bod hyn yn
cael eiwneud yn ddiogel a’ch bod yn ymatalrhag dod i gysylltiad
agos ag eraill.Os oes gardd gennych, manteisiwchar y gofod yma i
gadw’n heini a chaelawyr iach. Os ydych yn gadael y tŷ,yna byddwch
yn ofalus a golchwcheich dwylo cyn gynted ag ydych yndychwelyd i’r
tŷ.
Er mwyn darllen cyngor a syniadauam ymarferion cadw’n heini,
maegwefan GIG yn ffynhonnell wych owybodaeth. Ewch i:
https://www.nhs.uk/live-well/exercise/ a byddwch yn medrudarllen
mwy o gyngor am yrymarferion cadw’n heini y dylech fodyn eu gwneud
a dolenni atwybodaeth ddefnyddiol.
Mae yna ystod eang o fideos cadw’nheini ar gael gan y GIG ar y
safleStiwdio Ffitrwydd (Fitness Studio):
https://www.nhs.uk/conditions/nhs-fitness-studio/ - mae hyn yn
cynnwys ymarferion sydd yn ffocysu ar aerobeg, cryfder ac ioga a
Pilates.
Ar gyfer yr unigolion hynod egnïol yn
ein plith, mae’r BBC yn cynnig yradnodd yma: canllaw i
wneudymarferion cadw’n heini yn y cartref,a hynny heb
gyfarpar:https://www.bbc.co.uk/sport/get-inspired/32416767
Ac i’r sawl sydd â symudeddcyfyngedig, darllenwch y cyngor
ymagan y cylchgrawn
Able:https://ablemagazine.co.uk/lets-get-physical/
Am fwy o wybodaeth ar wneudiechyd corfforol yn rhan o’ch
adferiad,ewch i wefan Iechyd Meddwl Cymru:
http://www.iechydmeddwlcymru.net/yr-ymagwedd-persongyflawn/lles-corfforol/
Mae Dafydd James, arwr rygbi i Gymru a’r Llewod Prydeinig a
Llysgennad iechyd meddwl ar ran yr elusen iechyd meddwl Hafal, yn
cyhoeddi ymarferion cadw’n heini a chyngor ar gyfryngau
cymdeithasol Hafal yn ystod y cyfyngiadau hyn ar ein rhyddid.
Am fwy o wybodaeth, ewch i www.hafal.org
Gofalu am eich iechyd corfforol yn ystod yrargyfwng
coronafeirws
-
Mae Iechyd Meddwl Cymruyn cael ei gyhoeddi gan Hafal. Os oes
gennych unrhyw sylwadau, cysylltwch gyda ni os gwelwch yn dda:
Hafal, Uned B3, Parc Technoleg Lakeside, Ffordd y Ffenics,
Llansamlet Abertawe, SA7 9FEE-bost: [email protected]ôn: 01792
816600Facebook/Twitter: chwiliwch am Hafal
Chwef: Roedd yr Hybiau Cymunedolnewydd ym Mhrestatyn, Rhyl
aLlandudno wedi cyhoeddi eu bod ynagor eu drysau am y tro cyntaf yn
yGwanwyn. Mae’r Hybiau I CAN ynllefydd cymunedol sydd yn cynnig
ycyfle i bobl i drafod eu problemau,gwrando arnynt heb eu beirniadu
a’nrhoi’r mynediad i’r gwasanaethau a’rgefnogaeth sydd angen
arnynt.
Chwef: Roedd y Farm SafetyFoundation (Yellow Wellies)
wedilansio’r drydedd ymgyrch flynyddol,Mind Your Head er mwyn
codiymwybyddiaeth o'r problemau sydd ynwynebu ffermwyr heddiw a'r
cysylltiadrhwng diogelwch ar ffermydd aciechyd meddwl. Mae hyn yn
dilynastudiaeth sy’n dangos fod 84 y cant offermwyr o dan 40 yn
credu mai iechydmeddwl yw un o’r peryglon mwyaf,sydd yn wynebu’r
diwydiantheddiw.
Chwef: Cyhoeddwyd y bydd miliynauo bobl sydd â phroblemau dyled,
gangynnwys y rhai hynny sydd âphroblemau iechyd meddwl, yn
derbynhelp gan y llywodraeth i reoli euharian, gyda chyfnod newydd
o 60diwrnod er mwyn ‘lle i anadlu’ iddynt afydd yn golygu bod
unrhyw gamaugorfodi gan gredydwr yn cael eu hoediac unrhyw log ar
fenthyciadau yn caeleu rhewi.
Roedd y Dug Caeredin wedilansio’r ymgyrch ‘Heads UpWeekends’ yn
Chwefror. Dros yr8fed ar 9fed a’r 15fed a’r 16eg oChwefror, roedd
pob un tîm pêl-droed o’r Uwch Gynghrair,Cynghrair pêl-droed Lloegr,
yGynghrair Genedlaethol, UwchGynghrair Barclays i
Fenywod,Pencampwriaeth yr FA i Fenywoda Chynghrair
GenedlaetholMenywod yr FA, yn defnyddio’rgemau er mwyn amlygu pa
morbwerus yw cynnal sgwrs o rangofalu am eich iechyd meddwl.
Dros y penwythnos, roedd ygemau wedi sbarduno teuluoedd iddod
ynghyd er mwyn cynnal ysgwrs fwyaf erioed am iechydmeddwl yn y byd
pêl-droed, ahynny er mwyn cefnogi’r ymgyrchHeads Up. Y nod oedd
amlygu pamor bwerus siarad fel ffordd ogefnogi ein gilydd
anormaleiddio’r hyn sydd y aml yncael ei ystyried fel pwnc
anodd,gyda gweithgareddau yn cael eu
cynnal yn ystod gemau iddynion a menywod ar hyd alled y
calendr.
Er mwyn dathlu’r lansiad,roedd y Dug Caeredin wediymuno gyda
chwaraewyr arheolwyr o blith gemau’rdynion a menywod
mewncystadleuaeth pêl-droed bwrdd a gynhaliwyd yn yrHeist Bank yn
Paddington.Roed y Dug wedi cymryd rhan mewn gêm arbennig ar
gyferwyth person, yn chwarae gyda’rblaenwr o dîm Watford
TroyDeeney, y blaenwr o dîmmenywod Chelsea Fran Kirby, achyn
ymosodwr Dinas Abertawe,Adebayo Akinfenwa.
Roedd y Dug wedi cael cyfle isiarad gyda chwaraewyr arheolwyr am
yr ymgyrch a’rpwysigrwydd o weithio tuag atiechyd meddwl positif.
Roeddhefyd wedi dysgu mwy am ygwaith a wneir yn y byd pêl-droed am
iechyd meddwl.
Wrth siarad yn y lansiad,dywedodd y Dug Caeredin:“Rydym yma
heddiw er mwyncymryd cam mawr at chwalu’rdistawrwydd hwn.
“Rydym am ddefnyddio rhai o’rgrymoedd mwyaf pwerus, yn
eincymdeithas sydd yn ein huno –pêl-droed – er mwyn dechrau’rsgwrs
fwyaf am iechyd meddwl."
Am fwy o wybodaeth, ewch i:headstogether.org.uk
Yn gryno...
Ion: Pleidleisiwyd yr ymgyrchAmser i Newid fel un o’rymgyrchoedd
iechyd cyhoedduspwysicaf yn yr unfed ganrif arhugain. Mae rhestr
o’r 20cyrhaeddiad iechyd cyhoedduspwysicaf yn y DU yn yr
unfedganrif ar hugain, a gyhoeddwydgan y Royal Society for
PublicHealth (RSPH), yn cynnwys yrymgyrch Amser i Newid fel
rhif14.
newyddion
Am y diweddaraf, ewch os gwelwch yn dda i: iechydmeddwlcymru.net
3
Dug Caeredin yn lansio’r ymgyrch ‘Heads Up Weekends’er mwyn
cefnogi iechyd meddwl yn y byd pêl-droed
-
ffocws: rhoi’r gorau i ysmygu
Cefnogaeth i bobl ag afiechyd meddwl difrifol
Yn 2013, roedd y SefydliadCenedlaethol dros Ragoriaethmewn
Iechyd a Gofal (NICE)wedi cyhoeddi canllawiau iechydcyhoeddus
[PH48] (ysmygu:gwasanaethau aciwt, mamolaethac iechyd meddwl).
Mae’rcanllawiau yn gosod fframwaitheglur ar gyfer gweithredu er
mwyngwella’r driniaeth o roi’r gorau iysmygu mewn sefydliadau
iechydmeddwl cynradd ac eilaidd. Maepobl ag afiechyd meddwl
difrifoltua 50% yn fwy tebygol o ysgymuna na’r boblogaeth
gyffredinol(Smoke free Skills 2019).
Mae argymhellion NICE yncynnwys: Adnabod pobl sydd ynysmygu a’n
cynnig help iddynt iroi’r gorau i ysmygu, cynnigcefnogaeth
ymddygiadol dwysgan staff hyfforddedig a’u cyfeirioat wasanaethau
lleol i helpu rhoi’rgorau i ysmygu, wyneb i wynebos yn bosib, am
isafswm o bedairwythnos ar ôl y dyddiad panmaent wedi rhoi’r gorau
i ysmygu(NICE 2013). Cefnogwyd hyn yn
ddiweddar gan was yr astudiaethfwy sylweddol SCIMITAR+(Gilbody;
Peckham et al 2019).
Roedd Cynllun Rheoli Tybaco2017 y Llywodraeth wedi gosodnod i
weithredu polisïau di-fwgcynhwysfawr yn yr hollwasanaethau iechyd
meddwlerbyn 2018. Mae hefyd yn cynnigymrwymiad i
ddarparuhyfforddiant i weithwyr iechydproffesiynol ar sut i helpu
pobl iroi’r gorau i ysmygu, yn enwedigymhlith gweithwyr iechyd
meddwlproffesiynol.
Roedd yr adroddiad ASHdiweddar wedi amlygu diffygparhaus o ran y
cynnydd a wneiryn y maes hwn ac mae’n argymellyr hyn y mae
YmddiriedolaethauGIG ac awdurdodau lleol angengwneud er mwyn mynd
i’r afael âhyn. Fel arweinydd blaenorol owasanaethau iechyd
meddwlcymunedol, nid oeddwn ynymwybodol o bwysigrwydd yragenda yma
cyn dechraugweithio gyda’r Ganolfan ar gyferIechyd Meddwl ac
Equally WellUK. Nid wyf ar ben fy hun.
Yn anffodus, mae’r flaenoriaeth oran asesu a rheoli risg
gydagadnoddau cyfyngedig mewngwasanaethau iechyd meddwlcymunedol yn
gwthio’r agenda‘Parity of Esteem’ i’r naill ochr. Nidyw hyn yn
ddigon da.
Yn ddiweddar, rwyf wedi eisteddmewn sawl cyfarfod di-fwg
ynymddiriedolaethau’r GIG ac wedimynychu’r fforymau IechydMeddwl ac
Iechyd Corfforol rhanbarthol, a gyda’r angerddnewydd hwn, rwyf wedi
cwestiynueto pan nad yw rhai o’rargymhellion a nodwyd yn
yradroddiad heb eu gweithredu.
Yn ystod y rhai misoedd sydd ynweddill o’m cymrodoriaeth,
byddcanfyddiadau’r ASH yn dod gydafi i’r cyfarfodydd â’r
fforymaugwahanol yr wyf yn eu mynychugydag uwch staff iechyd
a’rawdurdodau lleol. Rwyf yngobeithio medru canfod y
boblddylanwadol a chyfathrebu’rdystiolaeth sydd gennym o ran yrhyn
sydd yn ysgogi defnyddwyrgwasanaeth, yr angen amhyfforddiant a mynd
i’r afaelgyda’r materion gwleidyddol acariannol sydd yn ymwneud
agymyriadau effeithiol. Mae gwneudcynnydd am rywbeth sydd ynamlwg
yn hawl ddynol o’rpwysigrwydd mwyaf ar gyfergwasanaethau iechyd a
gofalcymdeithasol ym mhob man.
Mae Equally Well yn ymgyrch ary cyd rhwng mwy na 50 ofudiadau yn
y DU sydd oll yncytuno na ddylai neb gaeliechyd corfforol gwaeth am
fodcyflwr iechyd meddwl ganddynt.Am fwy o wybodaeth, ewch
i:equallywell.co.uk
i roi’r gorau i ysmygu
“Mae pobl ag afiechydmeddwl difrifol tua 50%yn fwy tebygol o
ysgymuna na’r boblogaeth
gyffredinol”
Christian Demaine-Stone,Cymrawd Darzi yn gweithio gyda
EquallyWell UK
4
-
R
Dyma ni’n sgwrsio gydaLisa Fearn, cogyddes ary teledu a
pherchennogY Sied ac Ysgol GoginioPumpkin Patch er mwyndeall sut y
mae deietiachus yn medru caeleffaith ar iechyd meddwla
chorfforol.
Pa mor bwysig yw deiet iachusar gyfer iechyd corfforol?
Rwyf yn byw bywyd prysur, acfelly, mae’n hanfodol fy mod
yncadw’n ffit ac yn iach. Mae bwyda chadw’n heini yn medruchwarae
rôl bwysig yn hyn obeth. Rwy’n gymedrol o ranbwyta’r rhan fwyaf o
bethau.Mae’r hyn yr ydym yn bwyta yneffeithio ar y ffordd yr ydym
ynedrych ac yn teimlo. Rydymangen ystod o fwydydd gwahanolyn ein
deiet os ydym am fod yniachus, cael croen iach, esgyrncryf a
llygaid disglair, iachus.Rwy’n aml yn dweud wrth boblam fwyta
‘enfys o liwiau’; mae’nffordd syml o sicrhau bod eichdeiet yn
cynnwys ffrwythau allysiau, a byddwch yn derbyn yfitaminau a’r
mwynau syddangen arnoch.
A ydy bwyta’n iachus ynmedru effeithio ar eich iechydmeddwl?
Rwy’n ceisio sicrhau fy mod ynbwyta digon o ffrwythau a
llysiauyn ddyddiol. Os ydych yn teimlo’ndda am eich deiet, mae’n
aml ynmedru helpu eich hwyl, ac felly,mae bwyd yn medru chwarae
rôlbwysig. Mae’n cael ei gydnaboderbyn hyn bod bwydydd penodolyn
effeithio ar ein hiechydmeddwl. "Mae cryn dipyn odystiolaeth yn
bodoli sydd ynawgrymu fod deiet cyn bwysiced
o
ran iechyd meddwl ag ydyw iiechyd corfforol,” dywed FeliceJacka,
llywydd yr InternationalSociety for Nutritional PsychiatryResearch.
"Mae deiet iachus ynhelpu ein hamddiffyn ac maedeiet gwael yn
ffactor risg o raniselder a gorbryder.”
Beth yw eich cyngor ar gyferpobl sydd am newid eu deietac am
wneud hyn heb wariogormod o arian?
Dechreuwch gyda’r pethau symlfel newid o ddefnyddio bara gwyni
fara brown neu fara llawngwenith. Defnyddiwch fwydbrown, na sydd
wedi ei brosesupan fydd angen; er enghraifft,rhowch gynnig ar reis
a phastabrown, ac ychwanegwch lawer offrwythau a llysiau i’ch
deiet.Mae modd defnyddio ffrwythau allysiau sydd mewn tin neu
syddwedi eu rhewi. Mae'n bwysigosgoi byrbrydau melys, llawnsiwgr
fel cacenni a losin, a
5
Sŵp Minestrone• 100g lardons neu ddarnau bacwn wedi’u mygu
• 2 darn o foron, wedi’u torri • 2 darn o seleri, wedi’u torri •
1 nionyn, wedi’i dorri • 2 clof garlleg, wedi’u cywasgu • 2 sprigs
fresh rosemary • 1 llwy de o deim wedi sychu• 1 llwy ffwrdd o purée
tomato • 400g can tomatos plwm • 1 litr o stoc cyw iâr 50g •
Sbageti neu basta arall (byr o ran rhan hyd)• Halen a phupur du •
25g o gaws parmesan neu gaws caled,
wedi’i dorri’n fân
Rhowch y badell ffrio ar wres is, ychwanegwchy bacwn a choginio
am 10 munud. Rhowchbopeth ar blât. Rhowch y moron, seleri a’rnionyn
i mewn i’r braster cig moch a’u ffrio amddwy funud cyn ychwanegu’r
garlleg, perlysiau a thomato purée. Coginiwch am funud,ychwanegwch
, tomatos a’r rhan fwyaf o’r stoc.Trowch y gwres i fyny fel ei fod
yn dechrauberwi. Rhowch y lid ar y sosban a choginiwch yllysiau tan
eu bod yn feddal. Rhowch y ffa a’rpasta yn y swp, ychwanegwch
weddill y stocos yw’n ymddangos yn rhy dew. Coginiwch am20 munud
tan fod y pasta yn feddal. Rhowch yrhalen a’r pur arno cyn
ychwanegu’r parmesan.
tips maetheg gan Lisa Fearn
Dyma rysáit arbennig ganLisa sydd yn iachus a’nhawdd ei
baratoi!
“Os ydych yn teimlo’ndda am eich deiet,rydych yn aml yn
medru bod mewn hwyldda”
cheisiwch fwyta’r wholegrain barssydd yn fwy iachus. Er bod
ypecyn yn ymddangos fel rhywbethiachus, cofiwch y gall
gynnwysllawer o siwgr a braster!
-
Dyma ni’n sgwrsio gydag wyth person sydd a’u hiechyd corfforol
yn cael effaith sylweddol ar eu bywydau o ddydd i ddydd, boed bod
hynny yn cystadlu mewn chwaraeon proffesiynol bob dydd neu’n cymryd
rhan mewn ymarferion cadw’n heini er mwyn rhoi hwb i’w hiechyd
meddwl. Dyma’r hyn sydd ganddynt i’w ddweud!
5
manteision iechyd corfforol da
6
Lee Trundle, cyn chwaraewr pêl-droed proffesiynol a
LlysgennadClwb Pêl-droed Dinas Abertawe
Rwyf wedi mynychu nifer o ddigwyddiadau Hafal yn y gorffennol,
gan gynnwyseu diwrnod chwaraeon blynyddol a sesiynau chwarae
pêl-droed tra’n cerdded,er mwyn annog pobl i gynyddu eu
gweithgarwch corfforol gan fy mod yn credubod meddwl gweithgar yn
helpu sicrhau meddwl hapus. Mae llawer o boblsydd â phroblemau
iechyd meddwl yn canfod eu hunain yn styc yn y tŷ, ondmae’n dda i
fynd allan, mae angen i chi rhyngweithio ac rwy’n credu fod
pêl-droed yn berffaith gan eich bod yn medru gweithio fel rhan o
dîm – rydych yngorfod cyfathrebu gyda’ch gilydd, ac yn fwy na dim,
rydych yn cymysgu ageraill ac yn cael hwyl.
Enzo Maccarinelli, cyn bencampwr bocsio’r byd
Mae gweithgarwch corfforol yn ffordd wych o ryddhau unrhyw
ddicter athensiwn. Hyd yn oed os ydych yn hyfforddi ar ben eich
hun, nid oes angenbod yn rhan o dîm neu’n rhan o chwaraeon, mae’n
ymwneud â mynd allan agwneud rhywbeth. Fy nghyngor i yw y dylai
pobl chwilio am rywbeth yr ydych am fod yn rhanohono, ystyriwch
rywbeth sydd o ddiddordeb i chi. Mae’n bwysig eich bod yndod o hyd
i rywbeth yr ydych am wneud, boed bod hynny’n codi pwysau,
pêl-droed, tenis, badminton.... dewch o hyd i rywbeth sydd yn mynd
i hyrwyddoeich iechyd, yn gorfforol ac yn feddyliol.
Tennessee Randall, pencampwr y byd mwen cicbocsio agwirfoddolwr
Hafal
Rwy’n credu ei fod yn hanfodol fod pobl yn sicrhau bod
ymarferion cadw’n heiniyn rhan o’u trefniadau bob dydd. Mae yna
gysylltiad cryf rhwng eich corff a’chmeddwl; mae sicrhau corff iach
yn medru helpu pobl i sicrhau meddwl iachushefyd. Mae cadw’n heini
yn ffordd dda i helpu delio gyda straen - mae cicbocsioyn fy helpu
i ymdopi gyda’r pwysau ynghlwm wrth astudio am radd meistr,mae’n
ffordd wych i gael seibiant o’r gwaith neu adolygu ar gyfer
arholiadau.Rwy’n teimlo’n wych bob tro ar ôl sesiwn o
gicbocsio.
Hannah Jones, chwaraewr rygbi rhyngwladol
Mae llawer iawn o fanteision ynglŷn â chymryd rhan mewn
gweithgarwch corfforol. P’un ai bod hynny fel unigolyn neu fel rhan
o dîm, mae angen i chi ddod o hyd i rywbeth sydd yn addas i chi. I
mi, mae bod yn rhan o dîm yn helpu chwalu rhwystrau cymdeithasol ac
yn fy nghaniatáu i gwrdd a dod yn ffrindiau gydag ystod o bobl -
rwyf wedi profi fod creu a datblygu perthnasau yn digwydd yn
naturiol ym myd chwaraeon. Mae cadw’n heini wedi fy helpu drwy
gydol fy mywyd drwy osod a chyflawni amcanion ar y cae ac oddi ar y
cae. Rwyf wedi canfod fod rygbi hefyd wedi fy helpu mewn agweddau
eraill o’m mywyd bob dydd, fel trefnu,delio gyda straen, ymroddiad
ac ysgogiad.
-
Jemma Sedgmond, rhedwr, triathletwr a beiciwr mynydd
Rwyf wrth fy modd yn rhoi cynnig ar weithgareddau newydd a herio
fy hun. Rwyfwedi dechrau beicio mynydd yn ddiweddar ac mae’r
adrenalin yn anhygoel;mae’n anodd peidio â chwerthin pan eich bod
yn mynd ar wib i lawr y bryniau!Ond nid yw’r adrenalin yn
angenrheidiol er mwyn elwa o’r manteision a ddawwrth gadw’n heini -
mae cerdded ar hyd yr arfordir yn medru rhoi hwb i’m hwylpan nad
wyf yn teimlo’n dda. Rwyf hefyd yn credu’n gryf fod deiet iachus
ynbwysig o ran iechyd corfforol a meddyliol. Rwyf yn gwybod o
brofiad fy mod ynmedru cyflawni dipyn yn fwy os wyf yn rhoi’r
tanwydd cywir i’m corff, ac wrthwneud hyn, rwyf yn teimlo’n well fy
hun.
Stuart Prosser, heddwas sydd ymddeol ac wedi colli 36 stôn
mewn12 mis
Eich iechyd meddyliol a chorfforol - maent yn rhan o’r un peth.
Rwyf wedi myndo berson yn eistedd mewn ystafell a oedd yn gell, gan
feddwl fy mod yn mynd ifarw, i rywun sydd yn mynd allan ac yn
cerdded milltiroedd, mynd allan mewncanŵ, gan fynd yn ôl i’r hyn yr
oeddwn yn gwneud o’r blaen. Rwyf wedi dechraubyw eto. Roeddwn wedi
mynd i’r gwaelodion ond dechreuais wthio yn ôl. Ynaraf ac yn sicr,
dechreuais fwrw iddi bob dydd, gan gerdded, cadw’n heini yn fwyac
yn fwy a dechrau newid fy neiet. Er bod rhaid i chi fod yn
benderfynol, mae’rpethau mwyaf syml yn medru sbarduno newid.
Georgina Lloyd, rhedwr marathon a marathon wltra
Yn 2016, roeddwn wedi dechrau ffilmio rhaglen ddogfen ar gyfer y
BBC o’r enw‘Mind Over Marathon’ a oedd wedi dangos 10 unigolyn sydd
wedi bod yn delioag afiechyd meddwl ac wedi defnyddio cadw’n heini
fel therapi. Roedd y 10unigolyn yn mynd i redeg marathon Llundain
yn 2017 - mae’r rhaglen hon wedinewid ac wedi achub fy mywyd. Roedd
wedi ailffocysu'r ffordd yr wyf yn ystyriedcadw’n heini. Dechreuais
fynd i'r 'parkrun' yn fuan wedi hyn, a dechreuais siarada gwneud
ffrindiau. Heddiw, rwyf dal yn cadw’n heini a’n meddu ar yr
unmeddylfryd: rhedeg am hwyl. Mae rhedeg cymunedol a chadw’n heini
yn therapii mi. Mae rhedeg wedi fy arwain i’r man hwn, mae rhedeg
wedi fy achub.
Mal Emerson, sylfaenydd grŵp cerdded ‘Mal’s Marauders’
Mae ‘Mal’s Marauders’ yn grŵp lle’r ydym yn cerdded ac yn siarad
ym myd naturac mae’n helpu chwalu llawer o rwystrau o gwmpas iechyd
meddwl. Rydym yntrefnu teithiau cerdded fel bod rhywbeth ar gyfer
pawb. Rhinwedd hyn oll yw’rsymlrwydd. Rydym wedi gweld dynion yn
ymuno pan oeddynt yn methu cerdded can llath ond erbyn hyn yn
dringo mynyddoedd! Mae cerdded yn helpu gyda lles - rydych yn
weithgar, yn cael hwyl. Yn meithrin cyfeillgarwch ag eraill ac
mae’n gwella eu hagwedd gyffredinol at fywyd. Wrth fynd allan
i’rawyr agored, dyma’r gampfa werdd. Dyma’r gwrthiselydd mwyaf
pwerus. Mae’nbwerus, bwerus iawn.
7
-
ncmh update...
Mae ystadegau diweddar ganSefydliad Iechyd y Byd wediawgrymu,
rhwng 2010 a 2016,nad yw 29 - 42% o oedoliondros 18 mlwydd oed yn
cymrydrhan mewn digon oweithgarwch corfforol. Mae’rffigwr yma yn
cynyddu i 79.9%ymhlith y glasoed rhwng 11 ac17 mlwydd oed.
Er mwyn rhoi hyn mewnpersbectif, mae ‘gweithgarwchcorfforol
digonol’ i oedolion yncynnwys 150 munud oweithgarwch cymedrol yr
wythnos(e.e. cerdded yn lled gyflym neuddawnsio) neu 75 munud
oweithgarwch dwys yr wythnos(e.e. rhedeg neu gerdded
fynygrisiau).
Pam nad ydym yn gwneuddigon o ymarferion cadw’nheini?
Efallai y bydd rhai yn dadlau fodhyn yn sgil y ffaith fod “pobl
ynddiog”, ond nid yw hyn oreidrwydd yn wir. Roedd adolygiaddiweddar
wedi amlygu mai’r prifrwystr sydd yn atal pawb rhaggwneud
gweithgarwch corfforol abwyta’n iachus yw diffyg amser.Mae
ffactorau eraill sydd yneffeithio ar weithgarwch corfforolyn
cynnwys diffyg ewyllys,unigolion yn teimlo’n isel a
phoencorfforol.
Pam ddylem gadw’n heini? Mae yna gry dipyn o ymchwil wedi
ei gynnal i mewn i weithgarwchcorfforol, ac mae yna fanteision
ynperthyn i iechyd corfforol ameddyliol. Mae rhai o’rmanteision
iechyd yn cynnwys llaio risg o heintiau
cardiofasgiwlaidd,gordewdra, diabetes, a rhaimathau o gancr. Mae
cadw’n heinihefyd yn medru helpu amddiffynpobl rhag iselder a
gorbryder; trahefyd yn gwella lles hwyl,ymdeimlad o hunanwerth a
straenpobol. Mae astudiaethau wediamlygu fod unigolion sydd
yncadw’n heini ar ôl erbyn diagnosiso anhwylder meddwl yn
llaitebygol o gadw’r diagnosis yma arôl blwyddyn.
Sut ydym yn medru delio gydahyn?
Mae yna nifer o weithgareddaugwahanol ar gael i ni; yr hyn
sy’nallweddol yw dod o hyd iweithgareddau sydd yn addas ichi. Rydym
oll yn unigolion, acmae diddordebau gwahanolgennym, amcanion a
ffyrdd o fywgwahanol. Mae llawer ohonom yngweithio oriau hir, mae
teuluoeddgan
lawer ohonom ac mae llawerohonom yn byw ag afiechyd meddwl a
chorfforol. Er yrhwystrau, mae newidiadau bachi’ch ffordd o fyw yn
medru elwa einhiechyd, er enghraifft:
• Dylech gynnwys gweithgareddaufel rhan o’ch trefn bob
dydd.Parcio ymhellach i ffwrdd o’rgweithle, mynd am dro tra’n
siaradar y ffôn neu am ginio, dawnsiotra’n glanhau eich cartref. •
Ymuno gyda chlwb neu grŵplleol. Yn ddelfrydol, rhywbeth syddyn
addas i’ch anghenion e.e. a“Green Gyms” sydd yn elwa eichamgylchedd
yn ogystal â’chiechyd corfforol a meddyliol. • Cwrdd â ffrindiau
neu deulu yneich tref leol. Tra nad yw hyn yn‘ymarfer’ arferol, mae
cerdded ogwmpas gyda’ch gilydd, mynd isiopa neu am goffi gyda’ch
gilydd,yn medru gwella eich iechydmeddyliol a chorfforol.
Gwefannau Defnyddiol www.nhs.uk/live-well/exercise/
www.nature.com/news/the-lab-that-knows-where-your-time-really-goes-1.18609
ncmh.info
Bod yn weithgar Er Gwaetha’r Adfyd
Daniel Oakes