Gulsen-i Raz

7/31/2019 Gulsen-i Raz

1/51

KTABIN ADI: GLEN- RAZYAZAN: EBSTEREVREN: PROF. ABDULBAK GLPINARLI

EMR HSEYNNN SORULARI

*Bilgi ve mana ehlinden manaya ait sorum var.*Hakikat srlarna dair birka mklm var ki onlarn cevabn akl banda

olanlara ver, syle.

1. lk dnceye daldm, arp kaldm ey u: Dnce dedikleri ey nedir?*Dncenin balangcna almet nedir. Sonu hakknda ne dersin?

2. Yolumuzda art olan hangi dncedir? Neden dnce bazen ibadettir, bazengnah?3. Ben kimim? Bana benden haber ver kendinden kendine git derler. Bunun manasne?4. Yolcu nasl kiidir? Yola giden kimdir? Kime tam ve kamil kii diyeyim?5. Vahdet srrna kim vakf olur arif olan neyi bilir, anlar?6. Peki bilinenle bilen o tek ve temiz Tanrdan ibaretse bu bir avu topranbandaki sevda nedir?7. Kimdir o Enelhak- Ben Hakkm diyen? Ne dersin? O nurlara gark olmu, onurlanm kii sama m syledi?

8. Yaratlm olan hakikat yolcusuna neden vasl olmu derler onun yol almas, buerimesi nasl olur?*Yoksa mmkn, mmknlkten kt m ki? Bu nasl olur buna imkan var m?

9. Mmknn vacibe ulamas ne demek yaknlk, uzaklk, bu yaknlkta, bukavumada ileri gidi, geri kal nedir?10. Hangi denizdir, nasl denizdir o deniz ki kys szdr; dibinden nasl bir inci kar?

*Sedef, bu inciyi nasl elde eder, syleaka bildir, bu denizin dalgas nereyevurur?11. Klden daha fazla olan cz hangi czdr o cz arayp bulmann yolu nedir?

*lem, Tanrdan ayrysa, lemin, Tanrdan ayr bir varl varsa her eyinhakikatte var olduu meydanda.

*Fakat lemin esasen bir varl yoksa her sylenen, her duyulan ey hayldenibaret olur.12. Evveli olmayanla sonradan meydana gelen, nasl oldu da birbirinden ayrld bu,lem oldu, br Tanr?13. Mna eri, sznde gze, dudaa iaret etmekle ne murat eder?14. arabn, mumun, gzelin manas nemeyhaneye dmek, sarho olmak da nedemek?15. Put, znnar ve gvurluk bu makamda hep Haksa l deilse bunlardan maksatne? Syle!

*Ne dersin? Bu sylenen eylerin hepsi sama da bunlarda gizli bir hakikat hi

mi yok?


2/51

*Hakikate erienin mecazla ii mi olur? Onlarn szleri srrn da iyzdrbaka bir ey sanma!

*Bu mklm kim hallederse ona canm da balarm, gnlm de.*Hseyninin szleri hasbihldir ve bu soru, onu snamak iin sorulmutur.

______________________

NSZ

Cana dnmeyi reten, gnl mumunu can nuriyle parlatp aydnlatan Tanradyla.

ki lem de onun ihsaniyle aydnland; demin topra, onun nuriyle glbahesikesildi.

Tanr, yle bir kudret sahibidir ki bir bakta Kf ile Nun dan iki cihan da

meydana getiriverdi.Kudretinin kaf kaleme nefes balar balamaz yokluk levhinde binlerce suretizhar etti.

(5)ki lem de o nefesten meydana geldi. demin ruhu da o nefesten kendinigsterdi.

Bu akl, bu iyiyi kty ayrt edi, insanda zuhur etti de insan, bu suretle hereyin asln bildi, anlad.

Kendini muayyen bir ahs halinde grnce Ben neyim ki diye bir dnceyedald

Czi lemden klli leme vard, oradan da tekrar bu dnyaya dnp geldi.Dnyay deta itibari bir ey grdsanki tek varlk, btn saylara yaylmt

sanki tek varlk, btn saylar meydana getirmiti.(10) Halk lemi de o bir nefesten var oldu, Emir lemi de nk aslna giden o

nefes yok mu gelen de oydu ite.Fakat burada hakikatte ne gelmek var, ne gitmek iyice bir baksan grrsn ki

gelmek, gitmekten ayr bir ey deil.Her ey, gerisin geriye aslna dnd de grnmeyen eyler de bir eyden ibaret

oldu, grnen eyler de.Ne ycedir o Tanr ki evveline evvel yoktur. Bir nefeste iki cihann nn de

izhar eder, sonunu da.Halk ve emir lemi , o makamda birleti, bir, oald ok da azalp bir oldu.(15) Bu ayr gr, senin vehminden meydana gelen bir ey. Hakikatteyse pek

hzl dnp duran tek bir noktadan baka bir ey yok.Ortada balad yerden sona, yani yine oraya kadar dnp duran tek bir

noktadan meydana gelme tek bir hat var varlk bundan ibaret. Btn lem halk dagrnte var olan o iradeyle dnmekte.

Bu yolda peygamberler, kervan balarna benzer. Kervanlarn klavuzlar onlar.lerinde kervan balarnn ba, bu kafilenin reisi de Efendimizdir. O, bu ite

hem n, hem son.Ahad, Ahmedin miminde grndbu dnte evvel, nihayetin ta kendisi

oldu.(20)

Bu yolun sonu onunla tamamland. Halk Tanrya armaktaym ayetiona indi.


3/51

Onun gnller ac dura, Ceml Cem makamdr. Canlara canlar katangzel yz, bu topluluun mumudur.

O, ileridedir, btn gnller onun ardnda. Canlarn elleri, onun eteinesarlmtr.

Bu yolda seyreden velilerin ileri gidenleri de duraklarndan bir niane verirler,

geri kalanlar da.Makam ve derecelerini anlaynca bilenle bilinen hakknda sz sylemiler,(25) Birisi birlik denizine dalp Enelhak demi, br yaknlktan, uzaklktan,

geminin gidiinden, yrynden bahsetmitir.Birisi zahir bilgisini elde etmi, deniz kysnn kuruluunu anlatm;br denizdeki inciyi ele geirmi, knanmalara amacolmu, bir dieri inciyi

brakm, sedeften bahse koyulmutur.Biri czden, klden sz am, bir kadim ve hadisten sze girimi;Biri sa, sakal, by, arab, mumu, gzeli anlatm;(30) br, kendi varln, kendi zannn sylemi, bir bakas da puta, znnara

dalp kendisinden gemitir.Bu szlerin hepsi de, syleyenlerin mertebelerine uygun olduundan halk,mnalarn anlamada mkle dmtr.

Bunlarn mnalarn anlamayarak arp kalan kiinin mutlaka bilmesi,renmesi lzmdr.

Hicretin yedi yz on yedinci yl evvalindeHorasanllar tarafndan gnderilen ve binlerce ltfa, ihsana sahip bulunan bir

eli geldi.(35) Horasanda her eit hner ve marifette nur kayna olan gne gibi hret

kazanm ulu bir zat vardr.Bu zamanda byk olsun, kk olsun, btn Horasan halk, ona ulu demi,

onun yceliini tasdik etmitir.O cihann can, cann gznn nuru saliklerin imam Seyyit Hseynidir(bu

ksm, Konya nshasnda yoktur).te o ulu zat, bu mnalara dair bir mektup yazarak bilenlere yollam;Mektubunda hakikati iaretlerle anlatan velilerin, anlalmas mkl olan baz

szlerini,(40) iir halinde yazp sz bakmndan az, mna bakmndan geni bir cihan olan

o mklleri birer birer sormutu.Eli, mektubu okuyunca bu i, dillere dt.Mecliste bulunan azizlerin hepsi de bana yz tuttular.

lerinden bu mnalar bilen ve bizden yzlerce defa duyup iiten birisiDedi ki: Bu mektuba hemen bir cevap yazbtn halk da faydalansn!(45) Ne lzumu var dedim ben meseleleri risalelerimde ka kere yazdmDoru, dedi; fakat nasl soruluyorsa yle yazman bu sorulara manzum bir

cevap vermeni isteriz.Bu hususta bir hayli srar etti; nihayet o mektuba ksa, fakat mnas geni ve

etrafl bir cevap yazdm.Kalabalk bir topluluk ortasnda ve bir an iinde dnmeden, tekrarlamadan bu

szleri syleyiverdim.Artk onlarda ltuflaryle, ihsanlaryla aybmza bakmasnlar, kusurumuza

kalmasnlar.(50) Herkes de bilir ki ben, mrmde dileyerek, iir sylemeye kalkmadm.


4/51

Kudretim vard, syleyebilirdim. Fakat pek nadir syledim.Nesirle birok kitaplar yazdm ama mesnevi tarznda ve manzum sz

sylemedim.Mna, aruza, kafiyeye smazmna, yle her kaba smaz.Mnalar, asla harfe girmez engin deniz bir kab iine samaz ki.(55) Mnalar, nesir olarak bile harfe stramazken neden bir de onlar manzum

olarak syleyemeye kalkalm?Bu szlerle vnyorum; kr olarak sylyor, gnl ehline zrler

getiriyorum.airlikten utanacak deilim ya yzlerce yl geer de yine Attar gibi bir air

gelmez.u risalede bu eit yzlerce sr lemi sylesem bile yine szlerim, Attarn

dkknndan bir kokudur.Fakat u muhakkak ki szlerim, eytanlarn meleklerden haber almas gibi alp

rpma, sz deil.(60)

Hulsa: Mektuptaki sorulara artksz, eksiksiz ve bir solukta birer birer cevapverdim.Eli, o mektubu hrmetle alp geldii yola hareket etti.Bu sefer, yine mektubu yazmama sebep olan o aziz dost, unu biraz genilet.Sylediin mnalar etraflca anlat. Onlar, bilgi varlndan meydana kar,

apak bir hale getir dedi.O vakitler, bu mektuba hal zevkine ait bir eyler katarak geniletmeye mecalim

yoktu.(65) Zaten hal zevkini lfla anlatmaya imkn yok. O halin ne eit bir ey

olduunu ancak hale sahip olan bilir.Fakat dini tebli edenin szne uyup din hususunda bir ey isteyenin isteini

reddedemedim.O srlar daha aydn, daha ak bir hale girsin diye natkamn dudusu sze geldi.Tanrnn lutfiyle, Tanrnn yardmyla hepsini birka saat iinde syledim.Gnl, Tanrdan bu risaleye bir ad isteyince Bu bizim Glenimizdir diye

cevap geldi.(70) Madem ki Tanr, bu risaleye Glen adn takt, artk ondan btn gnl

gzleri aydnlatacaktr elbet.


5/51

GLEN RZ

SORU 1. lk dnceye daldm, arp kaldm ey u: Dnce dedikleri eynedir?

* * *

Bana dnce nedir, syle., bunun mnasn anlamak hususunda ard kaldmdedin.

Dnce, batldan hakka gitmek, czde mutlak olan kll grmektir.Buna dair kitaplar meydana getiren hakimler, dnceyi tarif ederken yle

demiler:(75) Gnlde bir tasavvur meydana geldi mi nce ona hatrlay ad verilir.Dnceye daldn da bu dereceyi atn m dncen, rfte ibret adn alr.Akllca dnce, bir ii etraflca dnp baarmaya yarayan tasavvurdur.

Bilinen eyler hatrlanr da zihinde bir tertibe tabi tutulursa anlalmayan veanlalmas istenen ey bilinir, anlalr.Kyasta mukaddem, babaya benzer, tali anaya. Netice de ocuk gibidir karde.(80) Fakat bir hkme varmak iin yaplan bu tertip, mantk bilmeye baldr.Ama bir de u var ki Tanr yardm olmadka yaplan tertip ve varlan hkm,

ancak taklide uymadr. Taklidin ta kendisidir.Bu, uzak ve uzun bir yoldur. Brak bu yolu da bir zamancaz olsun Musa gibi

asay terk etEymen vadisine gel; aa bile sana Ben Tanrym, Tanr desin!Hakikatte, erien, her eyin hakikatini gren, ilk bakta varlk nurunu grr.(85)

Marifete sahip olan ve o tertemiz varlk nurunu gren, neyi grse nceTanry grm olur.yi dnce iin gnlden her eyi karmak, gnl artmak gerek. Ondan sonra

da Tanr yardm imeinden bir nurdur akmal.Tanr, birisine yol gstermedi mi o adama mantkla hibir kap almaz.Felsefeye dkn hkim, arp kaldndan bu lemi ancak imkn lemi olarak

grr de.Vacibi mmknle ispata kalkr. Bundan dolay da Vacibin zatnda hayrete

der.(90) Bazen devre saplanr ters yzne gitmeye balar bazen teselsle kaplr,

teselslde hapis olur gider.Akl, varlkla urap durduundan aya teselsle balanr.Her ey, zddyla meydana kar. Fakat Tanrnn ne benzeri vardr, ne zdd!Ei, benzeri olmaynca da bilmem ki akla uyan, onu nasl bilebilir?Mmkn, Vacibe rnek olamaz ki u halde mmkne sarlan onu nasl

bilebilir, nasl?(95) Ne bilgisizdir akla uyan adam ovaya dm, ortal aydnlatan parlak

gnei mumla aramakta!Gne bir halde kalsayd da bir eit olurdu.Fakat bu n onun olduunu, ile derinin, hakikat lemiyle bu lemin

arasnda hibir fark bulunmadn kimse bilmez.

lemi, batan baa Tanr nurunun bil. Tanr, lemde, meydanda olduu iingizlenmitir; meydanda oluu, gizli kalmasna sebep olmutur.


6/51

Tanr nuru ne bir yerden bir yere gider, ne bir halden bir hale girer. O nedeiir, ne baka bir ekle brnr.

(100) Sen lemi daima kendi varlyla duruyor sanrsn.Kimde uzun uzadya dncelere dalan akl varsa onun nne pek ok ba

dndrecek eyler kar; ne kadar arr o adam!

Bu abes, bu ie yaramaz akln uzun dncelere dalmas yznden birisifelsefeye dmtr, br hulle inanmtr.

Aklda o nuru grmeye kudret yok yr, onu grmek iin baka bir gz ara!Felsefenin iki gz de a da onun iin Tanry bir gremez.(105) Tebih grmezlikten ileri gelir; tenzihe ait anlay da tek gzl olmadan.Tenasuh, gr darlndan meydana kar, onun iin kfrdr, asl yoktur.ltizal yolunu tutan, anadan doma kr gibi btn yceliklerden nasipsizdir.Tevhit zevkini tatmayan kelmc, taklit bulutuyla rtlm, karanlklarda

kalmtr.Zahir ehlinin iki gznde de kuru ar var onlar, lemde grnen eylerden

baka bir ey gremezler.(110) Onun iin Tanr hakknda az ok sz syleyenler, hep kendi grlerinianlatmlardr.

Tanrnn zatyla nelikten de mnezzehtir, nitelikten de, sylenen szlerinhepsinden ycedir o!

* * *

SORU 2. Yolumuzda art olan hangi dncedir? Neden dnce bazen ibadettir,bazen gnah?

* * *Tanr sfatlarn, Tanr nimetlerini dnmek yol artdr. Fakat Tanrnn zatn

dnmek, gnahn ta kendisidir.Tanrnn zatn dnmek botur, samadr. Eldekini elde etmeye almak bil

ki, olmayacak bir eydir!(115) lemdeki eyler, Tanrnn zatndan nurlanan, zatna delalet eden eylerdir.

Fakat zat, onlarla nurlanmaz ki!Btn lem, onun varlndan meydana gelmiken, varl nasl olur da lemden

grnr?Tanr ztnn nuru, grnen eylere smaz; onun ululuk nurlar her eyi

kahreder.

Akl brak da Hakla bulunmaya bak yarasann gznde gnei grmeyekudret yok.

Tanr nurunun klavuz olduu yerde Cebrailin sz m olur?(120) Melek de Tanr tapsna yakndr, o yaknla erimitir ama yle bir

zamanm olur ki Tanyla beraber olurum makamna giremez ki.Tanr nuru, melein bile kanadn yakarsa artk, akl, haydi haydi batan ayaa

kadar yakt gitti!Tanrnn pek parlak, pek nurlu olan zatna kar akln nuru, gnee bakmaya

alan gze benzer.Gz, gnee bakmaya kalkt m kamar, kararr, bir ey grmez olur.

Fakat bir bilsenkaranlk, Tanr zatnn nurudur. bhayat, o karanlk iindedir.


7/51

(125) O kara nur, ancak gz nurunu alr. Sen bak brak zaten buras bak yerideil!

Tertemiz lemin toprakla ne mnasebeti var? Anlay, anlamdaki aczianlamaktan ibarettir.

Tanr, dorusunu daha iyi bilir ya yz karal, mmkn olan eylerden iki

lemde de ayrlmaz.Dervi, iki lemde de yz karas olan yokluk yok mu eksiksiz, artksz aradn

bulacan ulu ehir, o yokluktur ite!Ne diyeyim? Bu nkte pek ince: Apaydn gece kapara gndz iinde!(130) Tecelli eserlerinin grnd bu makama dair syleyecek szlerim var var

ama sylememek daha doru.Gne kaynan grmek istiyorsan baka bir gze ihtiyacn var.nk ba gznde o kudret yok. yalnz aydn gnein suya aksini grebilir.Zira gnein sudaki aksi, gne kadar nurlu deildir. Bu yzden onu grebilirsin.

Bu suretle grn, anlayn da birazck artar.

Yokluk Mutlak Varln aynasdr. Tanr nurunun aksi yoklukta grnr.(135) Yokluk, varlkla kar karya gelince hemencecik onda bir akistir, grndBirlik, u okluk lemiyle zuhur etti. Biri sayarsan oalr ya.Say, nce birdir. Ama saydn m, sonu gelmez.Yokluk esasen tertemizdir, Onda hibir ey yoktur. Ondan dolay gizli hazine

yoklukta zahir oldu.Ben bir gizli hazineydim hadisini oku da o gizli hazineyi aka gr.(140) Yokluk aynadr, lem o aynadaki akis; insan da o aksin gz gibidir. Ayna

karsndakiyse o gz iinde gizlenmitir.Sen aynadaki aksin gzsn. Tanr, o gzn nuru, gz bebei. Tanr, bu gzle o

gz bebei olan nuru bu gzle kendi kendisini grr.lem, insan olmutur, insan da lem. Bundan daha temiz, bundan daha gzel

bir anlat da olamaz.Bu iin aslna iyice bir bakarsan anlarsn ki gren de odur, gz de, grnen de o!Hadisi kutsi, Benimle grr diye bu mnay anlatmtr.(145) lemi batan baa bir ayna bil, her zerrede yzlerce gne parlamakta.Bir katrann yreini yarsan ondan yzlerce ar duru deniz coar.Topran her czne baksan binlerce insan grrsn.z bakmndan sivrisinek, filin ayndr (onun da eli kolu, az burnu var,

brnn de). Ad bakmndan katra, Nilin eidir (o da su, bu da).Bir Habbenin iinde yzlerce harman var bir buday tanesine bir lem sm!(150) Sivrisinein kanadnda bile can var gz bebeinin iinde bile koca bir

gkyz gizli.Yrekteki o kara noktack, kklyle beraber iki cihan Tanrsnn kona!O noktackta iki lem de toplanm, birikmi insan gh eytan etmekte, gh

dem!Bak helelemde her ey, her eyle yorulmu, karm, birlemi. Melek

eytanda gizli, eytan Melekte!Btn aa nasl tohumdaysa, tohum nasl aatan meydana geliyorsa her ey

de her eyle bir kfirden mmin meydana gelmede, mminden kfir!(155) Btn devir gnler, aylar, yllar, tek bir noktann iine toplanm, bir na

sm!


8/51

Ezelle ebet birbirinin ayn. (Son zamanda) sann gkten iniiyle (ilk yaradlta)demin icad bir iinde.

Balad noktadan itibaren dnp duran u devran, binlerce ekle brnpgrnmekte.

Her noktadan bir dnl balamakta, yine o noktada bitmekte, merkez de o, bu

dnte dnen de o!Bir zerreyi bile yerinden oynatsan batan baa btn lem bozulur gider.(160) Her ey ba dnm, hayran bir halde bir zerre bile imkn snrndan

darya ayak atmam.Varlklar, kendilerini czilik lemine hapsetmi, klli leme ulamakta yese

dmler.Sanki daima dnmekteler, fakat daima hapis iindeler. Varlklarndan soyunup

duruyorlar, daima da varla brnmekteler!Hepsi de daima kendi varln bilmekte; bu varlktan Tanr tapsna doru yol

almakta.(165)

Sevgilinin cana canlar katan yz her zerreyi perde etmi, her perdeninaltnda gizli olan o yz!Sen lem diye ancak bir szdr duydun fakat hele bir gel de lemden ne

grdn, onu syle!Suretten ne grdnmnadan ne anladn? Ahret nedir? Dnya nasl bir

lemdir?Syle bakalm, Simurg nedir, Kafda ne? Cennet, Cehennem, Arf ne demek?O grnmeyen, o bir gn bir yol olan lem, hangi lem?(170) lem, bu grdn lemden ibaret deil ya yette Grmediiniz eyler

denmekte; iitmedin mi?Gel, gster hele. Cabelka hangi lem, Cabelsa ehrinin bulunduu cihan, hangi

cihan?Bir dn bakalm doular ne demek, batlar ne demek? nk bu lemde bir

doudan, bir batdan baka dou, bat yok.Abbasolunun Tanr, onlara benzer ve eit olarak yeryzn yaratt yetinin

tefsirinde syledii szn duy da kendini iyi tan!Sen uykudasn, bu grdklerin de hayl. Ne gryorsan misalden ibaret!(175) Maher sabah uyandn m anlarsn ki grdklerinin, bildiklerinin hepsi

vehimden, zandan baka bir ey deilmi!a gz dzeldi de grd hayl ortadan kalkt m yeryz de deiir,

gkyz de.

lem gnei yz gsterdi mi ne zhrenin nuru kalr, ne ayn, ne gnein!O gneten kayaya bir k vursa kaya bile boyanm yn kuma gibi param

para olur.imdi kudretin varken davrankudret elinden gitti mi bilmisin, ne fayda?(180) Ey ba aa amura dm, aya bala batp kalm adam, sana gnl

lemine dair ne syleyeyim ben?lem, senin de, sen ciz kalmsn. Senden daha mahrum kimseyi kim grmtr

ki?Mahsuplar gibi bir konakta oturmu, aciz eliyle ayan balamsn!Karlar gibi devletten yz evirmi, alaklk bucanda oturmusun.

Bilgisizliinden utanmyorsun bile.


9/51

lemdeki erler kanlara bulanm sen, ban rtmsn, darya bir adm bileatmyorsun.

(185) u kocakarlar dininden ne anladn da sence bilgisizlik caiz oluyor?Kadnlarn akl da eksiktir, dini de. Niin erkekler onlarn yolunu tutsun?Erkeksen dar k da bak nne kana dalp kalma, ge onlardan!

Konaklarda bir an bile dinlenme yolda ve binek kaygusuna dp bekleme!Halil gibi yr, Tanry iste geceyi gndze kat, gndz geceye!(190) Yldzla ay ve yce gne, histir, hayldir, aydn akldr.Yolcu, bunlarn hepsinden ge, yr daima Ben batanlar sevmem de!Yahut da mran olu Musa gibi bu yolda Ben Tanrym sesini duyuncaya

kadar git!Varlk dan, yerinde durduka Rabbim bana grn sznn cevab Sen beni

gremezsin szdr.Hakikat kehlibardr, varln saman p. Ortada varlk dan kalmad m yol

da nedir ki? Ulatn gitti!(195)

Tecelli nuru, varlk dana vurdu mu o da, yoldaki toprak gibi alalr, ezilir,yok olur.Yoksul, bir cezbeye urad m padiah olur, sultanlk eder de koca da bir anda

saman p sayverir!Yr, Peygamberin ardna d de miraca varTanrnn byk ve yce

delillerini seyret!mmehaninin konandan k da Beni gren Tanry grmtr de!ki lemden de ge Kabekavseyn yaknlna kon, oray yurt edin!(200) Bu takdirde Tanr, ne dilersen verir. Eyay, sana olduu gibi gsterir.Can, tecelli nuruna dalan kiiye btn lem ulu Tanrnn kitabdr.Araz, bu Kurann irabna, cevher de harflerine benzer. Mertebeler, okunurken

sonlarnda durulacak ayetler gibidir.O lem iindeki her lem de ayrca bir suredir birisi Fatiha, br hls.O Kurann ilk yeti Aklkldr. Aklkl, bu kitabn besmelesine benzer.(205) kinci ayet Nefsikldr. Nefsikl, Nur ayetine benzer, pek aydndr, adeta bir

kandil gibidir.nc ayet Tanr ardr, drdncs de krsi. Bu ayetelkrsiyi oku dur!Onlardan sonra gkler gelir. Gkler, bu Kuranda Sebalmesaniye benzer.Onlardan sonra da mevlut gelirbu mevludun ayetleri saylamayacak

kadar oktur.En son inen ayet, insandr. Bu suretle Kuran, insanla hatmolmutur.(210) Unsurlarla tabiatlara mahsup kalma da onlardan k, Tanr sanatlarna bak!Gklerin yaradln dn de Tanr, seni ayetlerinde methetsin.Bir bak da gr. O ulu ar, iki cihan da nasl kaplam!Neden ona ar dediler insann kalbiyle ne mnasebeti var?Neden ar da daima dnmekte, kalbde neden bir lahza bile durmuyorlar ki?(215) Gnl, sanki u btn lemi kaplam olan arn merkezi gnl,

merkezdeki nokta gibi, ar da onun evresinde dnmekte.Ey dervi, ar, aa yukar bir gn, bir gece iinde senin etrafnda bir kere dner.Neden u yuvarlak cisimler, arn hareketleriyle harekete gelmekte, bir iyi bak

hele!

Hepsi de doudan batya doru uyumadan, dinlenmeden kendilerinden gemibir halde dnp duruyorlar.


10/51

Bu ulu gk, bu ar, her gn, her gece lemin etrafnda bir kere tam bir deviryapmakta.

(220) Onun hareketleriyle br gkler de aynen onun gibi dnerler.Fakat sekiz gk, Atlas dediimiz bu gkn aksine olarak batdan douya doru

dner.

Sekizinci gk, Zatlbur- burlarn bulunduu gk tr. Bu gk kaplayan gk,sanki sekizinci kat gkn krssdr. Bu gk ne yarlr, ne de yar onulup birleir!

Hamel, Sevir, Cezve, Seretan Eset ve Smble gibi bu gkte salkm salkmyerlemitir.

Sonra Mizan, Akrep daha sonra Kavis, Cediy, Deliv ve Hut hep bu gktedir.(225) Sabiteler bin yirmi drt tanedir. Hepsi de Krs de, yani burlarn

bulunduu bu gktedir.Yedinci kat gkn bekisi Keyvan-Zuhaldir. Altnc kat gk Bercis-Mterinin

yeridir.Beinci kat gkte Merih, drdncde lemi bezeyen Gne vardr.

nc gk Zhrenin, ikinci Utaridin mekndr. Ay da dnya gkndedir.Zuhalin nurland burlar, Cediy ve Delivdir, Mterinin nce , sondanurland burlar da Kavisle Huttur.

(230) Behram-Merihin yeri Hamelle Akrep, Esedin Gnetir.Zhre, Sevirle mizan yurt edinmi, Utarit Cevza ile Snbleyi kabul etmitir.Kamer, Seretan kendisine e grm, oray yurt edinmi Zenep, reis gibi bir

ukdeyi seip almtr.Kamerin yirmi sekiz kona vardr. Bunlar dolatktan sonra gnele karlar.Ondan sonra da eskisi gibi eri hurma dal ekline girer, hill olur. Bu her eyi

bilen tek ve yce Tanrnn takdiridir.(235) Dncede kemale erersen mutlaka her eyi yerli yerinde bulur, hibir eye

asl yok demez, hepsini hak grrsn.Tanr buyruu olan Kuran da, btl grn, yakn zayflndan meydana

geldiini syler durur.A ham kii, sivrisinein varlna bile bir hikmet var artk nasl olur da Utaritle

Merihin varlnda bir hikmet olmaz?Fakat u varlk leminde iyice bir dikkat edersen grrsn ki gkler, bir krp

saran kudret sahibinin hkm altndadr.Fakat imandan nasibi olmayan mneccim, olan eyler, yldzlarn u veya bu

ekilde bulunuunun tesiriyle olur der.(240) Grmyor ki u yuvarlak gk, Tanrnn hkmne kaplm, Tanrnn

emrine tabi olmutur.Sen u dnp duran gkleri mleki tezgh gibi gece gndz diledii kab

yapar sanrsn amaBu felekleri dndren bir bilgi sahibi var ki her an balktan baka bir kap yapan

o!Zamanda ve meknda ne varsa bir ustann elinden kma, bir tezghn mal.Yldzlar kemal sahibiyse neden zaman zaman nurlar azalmakta, neden vebale

dyorlar?(245) Neden hepsi de dnte, renkte, ekilde birbirine aykr?Niin bazen alalyor, bazen en ycelere kyor, bazen tek kalyor, bazen yan

yana geliyorlar?Felein gnl neden atelerle dolu bu yanp yaklmas kimin itiyakiyle?


11/51

Hepsi de bir sevgilinin akyla yaya olarak yola dm, gh ycelerde, ghinilerde koup dnmekte!

Unsurlar yel, su, ate ve toprak altnda mekn tutmular.(250) Her biri yerinde karar klm bir zerre bile ayan ne ileri atar, ne geri!Birbirine zt olan bu drt unsur, merkezleri olan drt tabiatyla yle birlemiler

ki kimse byle bir ey grmemitir!Her biri, varl ve grn bakmndan brne aykr olduu halde zorla

Tanr hkmne uymu, birlemi, bir ey olmular!Onlardan ocuk domakta: Cemat, sonra nebat, sonra da hayvan.Unsurlar, heyulay ortaya almlar, sofiler gibi kendi suretlerinden kmlar,

arnmlar, tek bir surete brnmler.(255) Hepsi adalet ve kudret sahibi Tanrnn hkmn, emrini canla bala kabul

etmi, o hkme, o emre uymuCemat, onun kahriyl yere dm nebat, onun sevgisiyle ayak stne kalkm.Btn canllar, Stk btn olarak kendilerinin, cinlerinin, nevilerinin varl

kaydna dm.Hepsi de adalet sahibi Tanrnn hkmne uymu, gece gndz onu aramakta.Asln olan Aklklle dikkatle bir bak hele Nefsikl, Aklklden meydana geldi,

Aklkl, bu yzden ona baba oldu, fakat Nefsikll dourduundan da anadr.(260) lemi batan baa kendinde gr. Varln son mertebesi olan insan ilk ve en

stn mertebe bil!nsan sureti, varln en sonunda meydana geldi ama iki lem de onun

hizmetisi oldu, onun nimetini yemekte.nsan, stnlk bakmndan son deildir, gaai illet olduundan en son zuhur

etmitir. nsan, kendi varlyla zahirdir, bakasnn varlyla deil.nsann sfatlar olan zalimlik ve cahillik, nurun zdddr ama nurun zuhuruna da

tam mahzardr.Aynann bir yz bulank olursa insan br yznde grnr.(265) Gnein nuru, drdnc kat gkten yalnz yeryzne, topraa vurur.Meleklerin ibadet ettikleri Tanr aksi sensino yzden sana secde ettiler.Her tenin can sende her ey sana bal.Ondan dolay her ey sana tabi nk her eyin can, senin bedeninde gizli.Sen lemin iisin, ruhusun; ondan dolay da lemin merkezisin kendini bil;

sen, cannn da cansn.(270) Yrek, bedenin sol tarafndadr onun iin senin yurdun da dnyann kuzey

blgesinin mamur olan drtte bir blmndedir.

Akl ve can lemi, senin sermayen yer, gk, senin ziynetin.Varln ta kendisi olan o yoklua bak zhiri varln aa ise de sen

hakikattaki yceliini gr!Tam on bin tane tabii kuvvetin var; iradi kuvvetlerinse sayya smaz.O kuvvetlerin her biri uzuvlarndan, damar ve sinirlerinden ibaret olan aletlerle

zuhur eder.(275) Doktorlar bile insan tehiste ciz olmu, hayrete dmlerdir.Hi kimse bu bykl inkar edememi, herkes aczini ikrar eylemitir.Bu azann, bu damarlarn, bu sinirlerin her birine Tanrnn hususi bir tecellisi

var. Her birinin zuhuru bir isimden yine de o ada varp ulamada.

Varlklar, hep o adlarla var o adlar tespih edip dururlar.


12/51

O adlarn her biri, var olan bir eyin hakikati. O ey ondan zuhur ettii gibidnp o ada ulanca da o ad, ona bir kap olmakta.

(280) Var olan ey, bu zuhur leminde derbeder olsa bile yine dner, evvelcekt kapdan girer, srrolur.

Ey insan, varln, msemmann aksinden meydana gelen bir suret onun iin

btn isimleri bildin.Ey kutluluk ss kul, kudret, ilim, irade hep seninle zuhur eder.itirsin, grrsn, sylersin. Bkisin de; fakat bu bkilik, sana senden deildir, o

lemdendir.Ne kutlu evveldir insan ki en son zuhur etti ne gizli srdr ki meydana kann

ta kendisi oldu.(285) Byle olduu halde sen, gece gndz kendinden, kendi hakikatinden phe

edip duruyorsun. Zaten aklla kendini bilmene imkn yok. u halde bilmemen daha iyi.Dncenin sonu hayretten ibaret ite dnce bahsi burada tamamland.

* * *

SORU 3. Ben kimim? Bana benden haber ver kendinden kendine git derler;bunun manas ne?

* * *Bana, ben nedir diye sordum bana beden haber ver, ben denilen kimdir

dedin.Mutlak Varla iaret edilince bu hakikat, ben szyle anlatlr.(290) Hakikat, varlk suretlerinden bir surette brnnce sz arasnda sen, ona

ben dersin.Ben ve sen asl varln arzi suretleriyiz varlk kandilliinin kafesleri

mesabesindeyiz.Cisimlerle ruhlar bir nur bil o nur, gh aynadan grnr, gh kandilden.Sen, sz arasnda ben dedike bu sz, ruha iarettir dersin.Kendine akl klavuz edersen bir czn olan ruha kaplr, kendini bilemezsin.(295) Hocam, yr, kendini iyi tan. imanlk, hastalktan meydana gelen

ikinlie benzemez ki.Ben ve senin hakikati candan da stndr, tenden de bu ikisi de gerek

benin czileridir.

Ben sz, yalnz insana mahsus deildir ki ruha iaret diyesin.Bir yol varlndan da kurtul, imkn leminden de lemi brak da kendi

kendine bir lem ol.Hviyeti vehimden doan hesi, gr zaman iki gz ekline girer, birken iki

grnr.(300) Fakat he, Allah szne katld m arada ne yolcu kalr, ne yol!

Varlk cennet olur, imkn cehennem kesilir. Benle sen de arada berzah halinegelir.

nndeki u perde kalkt m ne mezhebin hkm kalr, ne dinin!Btn eriat hkmleri senle benden doar. nk bu hkmler, senin canna,

tenine baldr.Arada benle sen kalmaynca Kbe nedir, havra nedir, kilise ne?


13/51

(305) Mukayyet varlk, ayn (gz-hakikat) kelimesinin stne konan ve vehimdendoan bir noktadr. Aynn arnd m gayn , ayn olur.

Yolcunun aaca yol, bunca tehlikeleri olan bir yol ama iki admdan fazla deilki!

Bir adm zhiri varlktan gemek, br adm hakiki varla erimek.

Bu gr yerinde toplulukla ayrlk ayn ey nk tek say, btn saylarayaylm, btn saylar meydana getiren o.

Sen, birliin ta kendisi olan topluluksun sen; okluk halinde zuhur eden birsin.(310) Czi lemden geip klli leme varan kii, bu srr bilir.

* * *SORU 4. Yolcu nasl kiidir, yola giden kimdir? Kime tam ve kmil kii diyeyim?

* * *Bir de yolcu kimdir dedin. Yolcu, yola den ve aslndan haberdar olan kiidir.Yolcu, yoldaki konaklar abucak geen, dumandan arnm ate gibi varln

yakp arnan adamdr.yle bil ki yolcunun yol almas, ayb, noksan brakarak imkn lemindenvcup lemine gitmesidir. Bu da manevi bir yolculuktur.

(315) Birlik leme nasl geldiyse bu sefer de ters yzne gider, konaklar aa aanihayet hakikatte, birlik lemine varr ve kmil insan olur.

nsan, bu varla gelirken bandan neler geti nasl dodu? nce onu bil.Evvel cemat halindeydi, sonra izafi ruhla bilgi sahibi oldu.Derken Tanr kudretiyle harekete geldi, sonra da Tanr ihsaniyle, dilediini

yapar bir hal ald.Dodu ocukluk anda tekrar bu lemi duydu, grd. Bu leme ait

duygularla kuruntular, onda aka meydana geldi.(320) nsanda bu czi eyler bir araya gelince bu czler leminden kller lemine

yrd.Onda kzgnlk ve ehvet meydana geldi onlardan da hrs, nekeslik ve

ululanma hsl oldu.Kt sfatlar meydana kt, derken eytandan, canavardan daha kt bir hale

geldi.Bu insanlk noktas, Mutlak Varla nazaran en aa noktadr. nk birlik

noktasnn tam karldr.Bu kt iler yznden, eitli bir okluk lemi zuhur etti. nsan da ilk lem

olan birlik lemiyle tam kar karya geldi, zuhurun sonu oldu.(325) Eer bu tuzaa tutulup kalrsa, bu hayvan sfatlarndan kurtulamazsa azgnlk

ve sapklkta hayvandan da aa olur.Yok eer can leminden bir nura kavuur, cezbe feyzine nail olur, yahut da

cezbenin aksi olarak bir kati delil elde eder deGnl, Hak srrna srda olursa geldii yoldan geri dnebilir, aslna ularCezbeyle, yahut kati delile yakiyne erer, gerek imana yol bulur;Kt kiilerin dtkleri siccinden kar, iyi kiilerin makam olan illiyyine yz

tutar;(330) Hemencecik tvbe eder, seilmi Ademoullar arasna katlr, insan olur.Kt ilerden arnr, dris Peygamber gibi gklere aar.

Pis huylardan kurtulur, Nuh gibi hakikate ayak direr.Czi kudreti, klli kudrette yok olur da Halil gibi Tanrya dayanr.


14/51

Dileine Tanr razl da uyar, Musa gibi o ulu kapya gider.(335) Kendi bilgisinden kurtulur, sa Peygamber gibi gk ehlinden olur.Bir uurdan btn varln yamalar, Ahmedin ardna dp miraca kar.Dairenin bitim noktas olan insanlk, ilk ve balang noktas olan Mutlak

Varla, birlik lemine eriti mi artk o makama ne bir melek sar, ne eriat sahibi bir

peygamber!Peygamber gne gibidir, veli ay gibi. Bunlar, Benim bir zamanm olur ki o

vakit Tanryla beraber kalrm makamnda birbiriyle kar karya gelirler.Peygamberlik, kemali bakmndan her eyden ardr. Velilik, peygamberlikle

zuhur eder, peygamberin velilii gizlenmez.(340) Velilik, velide gizlidir, fakat peygamberde apaikar grnr durur.

Veli, peygambere uyar da adeta ona hemdem olur ve velilik lemindepeygambere mahrem kesilir.

Bu suretle Tanry seviyorsanz makamndan Bana uyun da Tanr da sizisevsin makamna yol bulur.

O halvet makamnda Tanr sevgilisi olur, tamamyla Tanr cezbesine tutulur.Veli, mana bakmndan Peygambere uyar; mana bucanda ibadet ehlidir.(345)Veli, seyrinde geri dnd, tekrar balad yere vard m ii tamamlanr,

kemale erer.Tam ve kmil insan, o adama derler ki sultan iken kulluk eder.Yollar atktan, makamna eritikten sonra onun bana halifelik tacn koyar.Yok olduktan sonra tekrar var olur. Yolun sonuna kadar varr da sonra tekrar

balad yere dner.eriat kendisine i elbisesi yapar, ona brnr. Tarikat de d elbisesi yapar,

onuna sslenir.(350) Hakikatse onun zatna duraktr. Artk o kfrle iman zatnda cemeder.Gzel huylarla huylanr bilgiyle, temizlikle arlkla tannr.Btn bu sylediimiz eyler ondadr da o hepsinden de uzaktr, hepsinden de

mnezzehtir. Tanrnn kubbeleri altna girmi, rtnm, gizlenmitir.Badem hamken kabuunu krarsan bozulur gider.Fakat oldu mu kabuunu krar, iini karrsan bozulmaz elbette kabuksuz

daha iyidir.(355) eriat kabuktur, hakikat i bu ikisinin aras da tarikattr.Yolcu da yolda eriata riayet etmezse bozulur. Fakat eriti, oldu mu kabuksuz

daha ldr, daha gzeldir.Kii, hakikate eriti mi oldu demektir, artk onun kabuu yarlr, krlr.

Varl, bu lemde karar edemez bu lemden kar gider, bir daha gerigelmez. Fakat bir kere daha kabua brnr de gne gibi parlar; lemi parlatrsa busefer bir devir daha yapar.

(360) Tohum gibi Tohum da suyla, toprakla yle bir aa kesilir ki dal yedincikat gk de aar;

Ayn tohum bir kere daha belirir Tanrnn takdiriyle bir yz verir.Bir noktaya benzeyen tohum kemle eriince izgiye benzer bir aa olur.Bu suretle noktayken izgi ekline brnr, izgiyken yine nokta olarak ikinci bir

devre balar.Yolcu, bu dairede keml sahibi olunca yine son noktaya varr(365)

Bir kere daha pergel gibi evvelki devrine balar, ilk at yolu aar.Gene o yolu ap bitirdi mi Tanr, bana halifelik tacn koyar.


15/51

Bu, mn bakmndan tenasuh deildir; bunlar, tecelliye ait zuhurlardr.Birisine nihayet nedir diye sormular da insann balad yere dnmesidir

demi!Peygamberlik, Ademle zuhur etti; kemli; peygamberlerin sonuncusu olan

Muhammedde grnd.(370) Noktann ikinci bir defa devr etmesi gibi Peygamber de bu lemden sefer

edince velilik zahir oldu.Veliliin tam zuhuru da velilerin sonuncusuyla olacak iki lem de onunla

tamamlanacak, onunla keml bulacak.Btn velilerin varlklar, son velinin zsna benzer o kldr, brleri cz.Onun, Peygamberlerin sonuncusuyla tam bir mnasebeti vardr. Bu yzden

umumi rahmet de onunla zuhur eder.ki lem de ona uyar, Ademoullar iinde Tanr halifesi odur.(375) Gnein nuru geceden ayrld m sabah ana eriirsin; gn doar, en yce

noktaya kar.

Sonra yine bu dnp duran gkyz dner gne zevl noktasna gelir, ikindiolur, akam a gelip atar.Peygamberin nuru, ulu ve yce bir gnetir. O gne, gh Musadan grnd,

gh Ademden.Cihan tarihini okuduysan bu mertebeleri birer birer bilirsin.Her an gneten bir glgedir zuhur etmi, dinin derece derece ycelmesi iin

merdivenlik vazifesini grmtr.(380) Muhammed zaman, gnein en ycede bulunduu zamand. Bundan dolay

Peygamberin glgesi yoktu; o her trl glgeden, her eit karanlktan arnmt.Gnein en yce noktada bulunduu zaman yere dikilen eyin ne nde glgesi

olur, ne artta, ne sada, de solda!Muhammed, yeryznde dmdz, dosdoru durdu, Emredildiin gibi doru

yol, dorulukla hareket et emrine uydu, o emre hareket etti.Onun hibir karanlk glgesi yoktu o, ne aydn Tanr nuruydu, ne gzel bir

Tanr glgesiydi!Kblesi, dou ile bat arasyd. O yzden de nurlara gark olmutu.(385) eytan bile onun elinde Mslman olmutu glge, onun ayann altn

girmi, gizlenmiti.Mertebeler, ayann altndayd, bu topraktakilerin varl hep onun glgesiydi;Sonra velilik, onun nuruyla glge sald, doularla batlar kaplad.Ondan sonra aynen onun zuhurundan evvelki glgelere uygun glgeler

meydana kt.imdi mmetten yetien her bilgi sahibi, Peygamberin zamannda nceki bir

peygambere karlktr, o peygamberin srrna mahzardr.(390) Peygamber, peygamberlikte keml bulunca aresiz btn velilerden stn

olur.Velilik de velilerin sonuncusuyla keml bulur ve bu suretle ilk nokta, son nokta

olur.lem onun yznden emniyete kavuur, imana ular. Canszlarla canavarlar

bile onun feyziyle canlanr, keml bulur.lemde tek bir kfir bile kalmaz, gerek adalet zuhur eder.

O, vahdet srrna mazhar olarak Tanry hakkyla tanr Tanrnn hakikationda grnr.


16/51

* * *

SORU 5. (395) Vahdet srrna kim vkf olur rif olan neyi bilir, anlar?

* * *Vahdet srrn da yoldaki duraklarda duraklamayan, yryp hakikate ulaan

kii anlar.rifin gnl varlk srrn bilir, Mutlak Varl grr.Gerek varlktan baka bir varlk tanmaz. Mukayyet ve mevhum varl

tamamyla oynar, elinden karr.Senin varln dikenden, erden pten ibarettir. Bunlarn hepsini gnlnden at.(400) Yr, gnl evini spr sevgiliye hazrla, gzel bir konak haline getir!O evden sen ktn m o gelir sana, yzn sensiz gsterir.Nafilelere devam ede ede Tanr sevgisini kazanan kii, gnl evini Lilhe

illallah- Tanrdan baka yoktur tapacak sznn l yoktur sprgesiyle siler,sprr.Bu surette Makam Mahmutta yurt tutar; Benimle duyar, benimle grr

srrnn nianesini bulur.Fakat rfite varlktan bir miktar kir bile kalsa bilgisi hakikat derecesine varamaz.(405) Vahdete mni olan eyleri kendinden uzaklatrmadka gnl evinin iine

nur vurmaz.Bu lemde vahdete drt mni vardr, onlarn da drt arnmas var.lk mni, bedenin ve elbisenin kirli oluudur, onlar artmak gerek. kincisi

gnldeki gnah ve vesvesedir, gnl de onlardan artmak gerek.nc temizlik, pis huylar terk etmektir. nsan, kt huylarla hayvana dner.Drdnc temizlik de u: Srr Tanrdan baka her eyden artmak gerek

yolcu, bu temizlikle yol alr, eriilecek makama eriir.(440) Kim bu temizlie sahip olursa Tanr ile konumaya lyk olur.

Varln elden karmadka namazn, nasl olur da namaz saylr ki?Fakat iini ayplardan, kirlerden arttn m namazn, gz nuru kesilir.Arada hibir fark kalmaz da bilinenle bilen birleiverir.

* * *

SORU 6. Peki bilinenle o tek ve temiz Tanrdan ibaretse bu bir avu topran

bandaki sevda nedir?(415) Hamdet, Tanr nimetlerine kar kfranda bulunma. Sen Hakk ancak

Hakkn nuruyla idrak edebilirsin.Ondan baka bilinen de yok bilen de bunu anla, fakat topran kzmas ve

verimli olmas iin gnein ziyas, gnein harareti lzm.Zerre, gnein ziyasyle gnein hararetini elde etmek isterse, o , o harareti

umarsa almaz ki!Yaratldn zaman bir hatrla hatrla da bu dncenin asln oradan anla.Tanr Ben Rabbiniz deil miyim dedi, kime dedi bu sz? O anda Evet

Rabbimizsin diyen kimdi ki?(420)

Balklar yourduklar gn gnle de iman kssasn yazdlar.O yazy bir okusan dilediini hemen anlar, bilirsin.


17/51

Dn, kulluk etmeye ahdeden sendin fakat bugn cahilliinden unuttun gitti.Tanr kelm, o ilk ahdi sana hatrlatmak iin indi.Eer o zaman Tanry grmsen br dnya da yine grrsn.(425) Bugn burada sfatlarn gr de yarn zatn da grrsn.Yok eer orada grmemisen beyhude abalayp emeini zayi etme yr de

Kurandan Sen sevdiini doru yola getiremezsin ki ayetini duy!Yzyl renklere dair delil getirsen yine anadan doma kr inanmaz.Ak, kzl, sar, yeil btn renkler, ona ancak kara grnr.Hele bak bir zavall ve anadan doma kr, gz doktorunun ilacyla nasl

iyileebilir?(430) Akl da ahret hallerini grmede dnyadaki anadan doma kre benzer.hsanda akln tesinde bir hal var ki gizli srlar onunla bilir, anlar.Tanr bu canla teni tala demir mesabesinde yaratmtr. Tala demirden nasl ta

karsa canla tenden de hakikat nuru doar.Tanr, bu srr canla tenden karr bunu duydun ya, haydi imdi yr, canla

tenini artmaya sava!O tala demir birbirine vuruldu mu nurundan iki lem de aydnlanr.(435) Tanr naknn nshas sensin sen dilediini kendinde ara!

* * *SORU 7. Kimdir o Enelhak ben Hakkm diyen? Ne dersin o nurlara garkolmu,

nurlanm kii sama m syledi?

* * *

Enelhak, mutlak olarak srlar aa vurmaktr, Haktan baka kim Enelhakdiyebilir?

lemin btn zerreleri Mansur gibi Enelhak demektedir Sen, onlar istersarho say, ister mahmur!

Daima bu tesbihi ekip dururlar hepsi de bu hakikatle vardr.(440) Bunu kolayca anlamak istersen Hibir ey yoktur ki onu tespih etmesin

ayetini oku!Kendini sen de halla yapar, varlk pamuunu atarsan Hallc gibi bu sz

sylemeye balarsn.Zan pamuunu kulandan kar da tek ve her eyi kahreden Tanrnn sesini

duy!Sana Tanrdan durmadan, dilenmeden ses gelip durmada kyameti ne

beklersin ki?Eymen vadisine gir de o aa, sana da Ben Tanrym, Tanr desin.(445) Bir aacn Ben Tanrym demesi doru ve yerinde olsun da neden bit

kutlu kiinin demesi doru ve yerinde olmasn?Gnlnde phesi olmayan kii phesiz olarak bilir ki varlk, ancak birdir.Benlik, Tanrya yarar nk o srdr, vehimlere smaz.Tanrda ikilik yoktur onun tapsnda benlik, bizlik, senlik olamaz.Ben, biz, sen, o hepsi bir eyden ibarettir. Birlikte hibir fark, hibir ayrlk

yoktur.


18/51

(450) Boluk gibi kendisinde varlk olmayan, varln tamamyla terk eden kii,Enelhak derse bu sz, onda ancak bir sestir ite o kadar!

O, Tanr hakikatiyle bkidir baka her ey mahvolmutur. Bu makamda yol,yolculuk ve yolcu birleir, bir ey olur.

Burada hululn de imkan yoktur, ittihadn da, nk birlikte ikilik dncesi

sapklktr.Birden baka bir ey daha olmal ki hulul ve ittihat olabilsin. Halbuki birlik,

sluk neticesinde tahakkuk eder.Varlktan ayrld, varl terk etti demek, varlk suretlerinden ayrld, o suretleri

terk etti de var oldu demektir yoksa ne Hak kl olmutur, ne kul Hakla birlemitir.(455) Halkn varl ve okluu, grntedir. Yoksa grnenler, zaten hakikatte

yoktur.Karna bir ayna al da bak oradaki aksi gr.Hele bir kere daha bak o akis nedir ki? Ne budur, ne o peki, u halde

kimdir o?

Ben, kendi varlmla varsam bilmem ki glgem ne oluyor, o ne?Yokluk, nasl olur da varlkla birleebilir? Nurla karanlk bir arada olabilir mi?(460) Madem ki gemi zaman, gemi gitmitir, yoktur istikbl, aylar ve yllar

da gelmemitir, yoktur geldiyse de geip gitmektedir izgide hakikat olan noktagibi halden, bir andan baka ne vardr ki?

Akp giden, seyir edip duran, vehimden doan bir noktadan ibaret. Ama sen,ona akmakta olan nehir diye ad takyorsun.

Araz fnidir, cevher de arazlardan meydana gelmekte fni arazlardanmeydana gelen cevher, nasl var olabilir? Sylesene!

Cisimler, uzunluktan, enlilikten, derinlikten meydana geliyor. Fakat zatenbunlarn hakikati yok; bunlar mevhum peki, yokluklardan nasl olur da bir varlkmeydana gelir?

te lemin asl da bu eit bildin mi iman et ve bu imana yap!(465) Haktan baka bir varlk yok ister o Haktr de, ister ben Hakkm de!

Vehimden doan, gerek olmayan u grdn suretleri, gerek varlktan ayryabanc deilsin kendini hakikate aina et.

* * *

SORU 8. Yaratlm olan hakikat yolcusuna neden vasl olmu derler onun buyol almas, bu erimesi nasl olur?

* * *Tanr vuslat, halktan ayrlmaktadr kendine yabanc olmak, Hakka aina

olmaktr.Mmkn, stndeki imkan tozunu silkti mi vacipten baka bir ey kalmaz.(470) ki lemin varl da bir hayle benzer. Tanr varlyla var olduundan iki

cihan da yok mesabesindedir.Tanrya ulaan da mahluk deildir. Kmil adam byle bir sz sylemez.Yokluk, bu makama nasl yol bulabilir? Rablerin rabbi olan ulu Tanryla

topran ne mnasebeti var?

Yokluk da ne oluyor ki Hakk vasl olsun, manevi yolculukla bu makama erisin!


19/51

Bunu bir anlasan, yok mu hemencecik tvbeler olsun der, dediine pimanolursun.

(475) Sen yoksun, yokluk da daima hareketsizdir. Yok olan mmkn nasl olur davacibe ulaabilir?

Hibir cevher, araz olmadka var olamaz araz da nedir? Bir an iin varlk

sahasnda grnen, iki zaman iinde bki kalamayan bir ey!Bu hususta kitaplar dzen hakimler, cismi, uzunluk, enlilik ve derinlii olan

eydir diye tarif ettiler.Heyul nedir? Ancak ve ancak yokluktan ibaret olan, yok olan bir ey. Sonra da

suret onunla var oluyor ha?Suretin evveline evvel yoktur, fakat heyulsz olmaz heyul da zaten yok olan

bir ey!(480) lemdeki cisimler, ite bu iki yoldan meydana gelmi onlara ait bilinen

ey, ancak yoklu!Mahiyetini bir bak da gr esas itibariyle ne var, ne de yok!

mkan lemine hakikat gzyle bak. Tanr varl olmadka yoktan,yokluktan ibaret.Varlk, kendi kemliyle btn imkn lemine yaylm bu grnen suretler

itibari, grne tabi.Grne tabi olan eyler de var olamaz say ok ama saylan bir ey!(485) Cihann varl ancak meczi bir varlk, gerek deil u lemin ii batan

baa oyundan, dzenden ibaret!Denizden bir buudur kar, Tanr emriyle yamur olup ovaya yaar.Gnein , ta drdnc kat gkten o slak topraa vurur;Istr, yine su buu olur, tekrar ycelere kar, aslna eriir.Issya, suya toprakla havada kart m yeil, taze, gzelim nebatlar biter.(490) Nebat da canl mahluklara gda olur, hayvan ekline girer derken hayvan

insan yer, tekrar bir deiiklie der, hayvanken insan olur.ekilden ekle girerek bir nokta olur, o noktadan da yine insan meydana gelir.ocuk olur, genleir, olgunluk ana gelir, kocar akl, fikir, bilgi ve tedbir

sahibi olur.Sonra pak Tanr katndan eceli takdir edilir, lr temiz olan ruh temizlik

lemine, topraktan meydana gelen beden topraa gider.lemin btn czleri nebata benzer hepsi de dirilik denizinden bir kartadr.(495) Zaman geince yine o denize ular hepsi, bu suretle aslna dnp gider.Btn zahiri varlklar, asllar olan yoklua gider tabiat, onlar bu ereti

varlkta brakmaz.Birlik bir denizdir ki kanlarla dolu o denizden binlerce mecnun dalga coup

durmakta!Bir bak hele denizden kopan bir karta, nasl oldu da bunca ekillere brnd,

bunca adla adland!Buu, bulut, yamur, topran slakl nebat, canl mahlukat, kamil insan.(500) Hepsi de nce bir katreydi btn bu varlklar o bir katreden meydana

geldi.Akl, nefis, gk, yldzlar btn dnya, nnde de bir katreden ibarettir,

sonunda da. Bunu byle bil!

Gklerin, yldzlarn da ecelleri geldi mi btn varlk, yoklukta kaybolur gider.


20/51

Bir dalga koptu mu btn lem mahvoluverir de Sanki dn bunlar yokmuhakikati meydana kar!

te sana da o vakit yaknlk hasl olur kendini terk edersin de sevgiliyekavuursun.

(505) Burada kavumak, hayali terk etmekten ibarettir, gznn nnden hayal

kalkt m kavutun gitti!Fakat mmkn, mmkn olutan kt, vacipleti deme. Ne mmkni vacip

olur, ne vacip mmkn!Manalar adam akll bilen, hakikati iyice anlayan kii, byle bir ey sylemez.

nk bu, hakikatlerin deimesi demektir ki buna imkn yoktur.nnde binlerce olu, binlerce surete brnm var yr, geliini gidiini bir

dn de bak!nsann czi ve klli oluuna ait bahsi gizli, aikr birer birer syleyeceim.

* * *(510) SORU 9.

Mmknn vacibe ulamas ne demek yaknlk, uzaklk, buyaknlkta, bu kavumada ileri gidi, geri kal nedir?

* * *Bunlar artksz, eksiksiz beden duy sen, ona yaknlndan dolay ondan uzak

dmsn. ok yaknsn adeta osun da onu gremiyor, kendini ondan uzaksanyorsun.

Varlk, yokluk leminde zuhur etti de yaknlk, uzaklk, ileride bulunu, geri kalo yzden meydana geldi.

Yakn, ona derler ki ona varlk nuru sald uzak da varlktan uzak kalanyokluktur.

Tanr, sana nuruyla tecelli etse, seni mevhun varlndan kurtarrd.(515) Bu vardan, yoktan eline ne geti ki? Bundan gh korkuya dmektesin gh

ricaya.Tanry tanyan, ondan korkmaz ki ocuk, ancak kendi glgesinden korkup

durur.Bedenin de varlktan tertemiz, cann da artk cehennem ateinden ne korkun

var?Halis altn ateten bsbtn parlar iinde baka bir ey, bir pislik olmadktan

sonra neyi yakacak ki?nnde senden baka bir ey yok ama mevhum varlndan kork, ekin!(520) Kendine, kendi varlna tutuldun mu btn lem batan baa sana hicap

kesilir.Sen, varlk dairesinin en aasndaki czsn sen, birlik noktasnn tam

karsndasn.lemdeki btn varlklar, sende zuhur etmitir de onun iin eytana dnmsn,

Benim gibi kim var ki? dersin.Onun iin Ben, dilediimi yaparm bedenim bir binek at, bende stndeki

atlymBedenin dizginini canmn eline verdiler de o yzden bana btn teklifleri

yklediler demektesin.(525)

Bilmezsin ki bu yol atee tapanlarn yoludur btn bu afet, btn buurusuzluk, varlktan meydana gelir.


21/51

A bilgisiz adam, esasen yok olan kiide hangi ihtiyar olabilir?Varln, tamamiyle yoktan, yokluktan ibaretken ihtiyarm nerde diye

dnmyorsun bile!Birisinin varl, kendinden olmazsa o adam, kendiliinden iyi, yahut

kendiliinden kt de olmaz.

Btn lemde kimi grdn ki bir an olsun dertsiz, kedersiz zevka, neeye sahipolsun?

(530) Kimin btn umduklar kt kim ebedi olanlar, Tanr emrindedir, galipolan da yalnz Tanrdr.

Her yerde tesir eden bil ki Tanrdr. Haddinden darya ayak atma!Bu kader nedir, ihtiyarm var m ki diye bir kendine dan, haline bak da, ihtiyar

davasna girien kimdir, anla!Peygamber, cebirden baka bir yola gidene, Mecusiye benzer buyurdu.(535) Mecusiler, nasl bir Yezdan, bir de Ehremen vardr derlerse o ahmak bilgisiz

de biz ve ben der; benlik, varlk davasna kalkr!

leri biz yapyoruz demek mecazidir; esasen bu nispetler, oyuncaktan, aslszeylerden ibaret!Sen yokken yapacan eyleri yarattlar da seni bir i iin setiler, bu dnyaya

getirdiler.Her eyi yerli yerinde yaratan Tanr, kudretiyle sebepsiz olarak her eyi takdir

etti ilmiyle diledii gibi hkmeyledi.Can, bedeni yaratmadan herkesin gidecei yolu takdir etti.(540) Birisi yedi yz bin yl ibadette bulundu, sonunda Tanr, boynuna lanet

halkasn takt.br su iledi, gnah etti, nura, temizlie ulat, tvbe edince de ad Seilmi

Kul oldu.Bundan daha alacak ey de u: Bu emredilen eyi terk etti, bu yzden Tanr

ltuflarna nail oldu, rahmete eriti, yargland.bryse yapmamas emredilen ey yznden lanete urad. Yarabbi, senin iin

ne de ho onlara neden, niin, nasl denemez ki!Tanrda korkma, ekinme yok. leri, kyasa, manta smaz.(545) Ezel leminde ne oldu, sebep neydi de bu, Muhammed oldu; br, Ebu

Cehil a ehliyetsiz adam?Tanrya kar nasl, niin diyen, mrik gibi ona layk olmayan bir sz

sylemi demektir.Neden, nasl diye sormak, ona yarar. Kulun itiraz etmesi, yakk alr bir ey

deil!Tanrlk, ululuktan ibarettir. Tanrnn ilerinde bir sebep olmas, bir illet

bulunmas layk olamaz.Tanrla yakan ltuf ve kahrda bulunmaktr. Kulluksa yokluktadr.(550) nsann keramet gstermesi, kendiliinden olur; dilenerek, istenerek deil;

nk insann ihtiyardan bir nasibi yoktur ki.nsann hibir eyi, hibir ii kendinden olmad halde yine de Tanr, ondan iyi,

kt yapt eyleri sorar.nsann hibir ihtiyar, hibir iradesi yoktur, emir edileni yapmaya memurdur.

Ne de yoksul kuldur insan ancak Tanr takdirini yapmaya mecbur bir ihtiyar sahibi.

Bu, zulm deildir bilginin adaletin ta kendisidir. Bu cevir deildir ltfun,ihsann ta kendisidir.


22/51

Seni, kendi zatnla tarif ettiler (sana mecazi bir varlk verdiler de) o sebepleeriat hkmlerini yapmaya memur oldun.

(555) (Yokluunu bilip) Tanr teklifinden aciz oldun mu tamamyla ortadankalkarsn.

Tamamyla kendinden kurtulur, Hakla gani olur. Hakla Hak olursun a dervi!

Canm yavru, yr tenini Tanr kazasna teslim et, Tanr takdirlerine raz ol!

* * *

SORU 10. Hangi denizdir. Nasl denizdir o deniz ki kys szdr; dibinden nasl birinci kar?

* * *

Varlk bir denizdir, sz de kys. O denizin sedefi harf, incileri gnldeki bilgi.(560)

Her dalgas, rivayetlerden, Tanr buyruklarndan, peygamber szlerindenbinlerce iri taneli ve deerli inciler karr.Her an o denizden binlerce dalga kopar da yine bir dalgas eksilmez.Bilgi, o ulu denizden meydana gelir bilgi incisinin sedefi de sestir, harftir.Manalarn, bu makama tenezzl edince birer surete brnmeleri zaruridir.Nisan aynda duydum ki sedef, denizin dibinden denizin yzne kar;(565) Denizin dibinden kar da denizin stnde azn aar durur.Denizden de bir buu kar, sonra yine Tanr emriyle (su dolup) denize yaar.Sedefin azna o nisan yamurunun birka katras der. Sedef, azna yzlerce

dm vurur, azn smsk yumar;Gnl dolu olarak denizin dibine kadar dalar iindeki yamur katras bir inci

olur.Dalg, denizin dibine dalp o sedefi karr, iindeki deerli inciyi elde eder.(570) Senin bedenin de kydr, varlk denize benzer; o denizin buusu feyizdir;

yamur da Tanr adlarnn bilgisi.Akl, o ok byk denizin dalgcdr, knnda yzlerce inci var.Gnl, bilgiye bir kab mesabesindedir gnldeki bilginin sedefi de harfle

sestir.Nefes, akp parlayan imek gibi o harfleri srp gtrr o harfler, dinleyen

kiinin kulana varr.Sedefi kr da iri ve deerli inciyi kar kabuu at da o gzelim ii al!(575) Lugat, tremeyle, nahiv ve sarfla beraber hep harfin etrafnda dnp

dolar.Btn mrn bunlar uruna harceden, nazenin mrn hep sama eyler

uruna harcetmi demektir.Evetkabuk olmadka i, olmaz, kemale gelmez din bilgisi , zahir bilgisinin

iidir. Canm kardeim, tm dinle de yr, canla, gnlle din bilgisine al!Bu bilgiyi bilen, iki dnyada da ululuk bulmutur kk olsa bile o bilgi

yznden ululuk, ycelik elde etmitir.(580) Hlle, zevkle edilen amel, dedikodudan ibaret olan zahir bilgisinden ok

iyidir;

Fakat sudan, topraktan meydana gelmi bir ey olan amel, gnl ii olan bilgiyebenzemez ki.


23/51

Dikkat et de bak, cisimle can arasnda ne fark var? Bunu bat saysan brdouya benzer.

badetlerin, zahir bilgisine nazaran ne derecede olduuna bak da hal bilgisininzahir bilgisine nispetle ne derecede bulunduunu anla!

Dnyaya meyleden bilgi, bilgi deildir o bilginin sureti vardr ama manas

yoktur ki.(585) Bilgi, asla dnya hrsyla bir araya gelmez. Melek istiyorsan kendinden

kpei uzaklatr.Din bilgileri, melek huylarndan meydana gelir kpek tabiatl gnle gelmez.Mustafann sz, bundan ibaret adam akll dinle; elbette byledir ya.Ev iinde resim varsa o eve aresiz melek giremez.Yr gnl levhini art da evine melek girsin, konak edinsin.(590) Ondan sonra da melekten miras bilgisini elde et; ahiret iin ekin ek!Tanr kitabn kendi nefsinden ve lemden oku. Btn gzel ve esasl huylarla

bezen!

Gzel ve iyi huylarn asl olan adalet, sonra hikmet, iffet ve yiitliktir.Hakim olu, ite gte ve szde doru olmaktan ibarettir. Bu drt huylahuylanan kiinin

Can da hikmeti duymu, bilmitir, gnl de. Bir eyin, ne stne dp uzunuzun dnr; ne aldr etmeyip balar.

(595) ehvetini namuslulukla rter ehvete fazla dkn olu da ehvettenkesilme gibi kendisinden uzaklar.

Yiit olur, alaklanmadan da ardr, ululanmadan da kendisinde korku dayoktur, kzgnlk da.

Yolu, yordam adalet oldu mu zulm yoktur. Huyu gzelleir.Btn iyi huylar ortadr bir huyda ne ileri gider, ne geri kalr.Her eyde ortay gzetme dosdoru srata benzer iki taraf da sanki

cehennemin ta dibi.(600) O yol incelikte kla benzer eilerek geilmesine imkan yok. kesinlikle klca

benzer, stnde fazla durmaya gelmez!Adaletin bir zdd vardr, brlerinin iki. Bu suretle bu drt huyun yedi zdd

var.Her sayda bir sr gizlidir. Bu yzden cehennem kaplar yedidir.yle ki zulm ettin mi cehennem hazr adaletin yeri de daima cennet.Adaletin karl nurdur, rahmettir zulmn lay da lanet ve zulmet!(605) yilik, adaletle zuhur eder adalet, bedene en ileride, en stn kemaldir.

Bir ok eyler bir araya geldi de bir eye dnd, bir ey haline geldi mi czlerinbirbirlerinden ayrlma hassas da kalmaz;

Basit bir eye benzerler. Bu czle u cz birbirine ular, birleir.Fakat ruhla bedenin birlemesi, bedeni meydana getiren czlerin birlemesine

benzemez. nk ruhta, cisim vasflar yoktur.Su ve toprak, yani beden, tamamyla temiz bir hale geldi, kabiliyet kazand m

Haktan ona izafi bir ruh geliverir.(610) Bedenin czleri (olan toprak, su, yel, ve ate), msavi ve mnasip bir halde

birbirine karnca meydana gelen o bedene can leminin vurur.Can lemi nn bu vuruu, gnein yeryzne vuruuna benzer.

Gne, drdnc kat gkte olmakla beraber yeryzn tedbir eden,yeryzne hayat ve feyiz veren bir nurdur.


24/51

Unsurlarn tabiatlar gnete yoktur yldzlar, esas bakmndan ne scaktr, nesouk, ne kurudur, ne ya!

Unsurlarn kuru ve ya oluu ak, kzl, yeil, al ve sar renklerde bulunuu, hepgnein tesirindendir.

(615) Unsurlar leminde gnein hkm, adil bir padiahn hkm gibi yrr.

Fakat gnein , unsurlara girmitir de denemez, onlardan haritir de denemez.Unsurlar, mnasip ve msavi bir halde birleince bir gzellik kazanr, Nefsi

ntka da bu gzellie ak oldu.Araya dini bir nikahtr dt, Nefsi klli de insana btn lem, mehir olarak

verdi.Fesahat, bilgiler, sz syleme, gzel huylar ve gzellik hep bedenle Nefse

ntkann birlemesinden meydana geldi.Alm da esiz, rneksiz bir lemden hibir eye aldr etmez bir rint gibi

kageldi.(620) Gzellik ehrine bayrak dikti btn lemin dzenini bozdu, cihan

birbirine katt.Gh gzellik atna biner, salnr gh szle keskin ve parlak bir klca benzer.nsan da oldu mu alm derler, szde oldu mu fasihlik.

Veli olsun, padiah olsun dervi olsun, peygamber olsun herkes onunhkm altnda.

Gzellerin yznde ne sr vardr bu, yalnz gzellik deil, syle nedir o sr?(625) Tanrdan baka kimsecikler gnl ekemez. Tanrlkta Tanrya ortaklk

olamaz.ehvet, nereden insanlarn gnln ekecek? Hak baz baz btl suretinde de

grnp durur ite o kadar!Her yerde tesir edeni, i baaran Hak bil. Haddinden darya ayak atma.Hak, Hak libasyla zuhur etti mi o zuhuru Hak dini bil; btl suretinde zuhur

edince de eytan ii!

* * *SORU 11. Klden daha fazla olan cz hangi czdr o cz aramann, bulann

yolu nedir?

* * *(630) Bil ki varlk klden daha fazla olan czdr, var olan kldr. Bu her eyin

aksinedir.

Var olanlarn okluu zahirdir. Hakikatteyse hepsi birdir.Klln, yani var olanlar, grnte ok olduundan say ve miktar bakmndan

kendi cz olan varlktan azdr.Vacib olan Mutlak Varlk, var olan eyin cz deil mi? Var olan eyler, ona

tabi deil mi?(635) Klln, yani var olanlarn hakikatte bir varl yok ki. Var olan varln

hakikatine rz olan bir ey.Klln varl, tek bir hakikatin oklukla zuhurundan ibaret. ok olan ey,

okluktan grnmekte.Kl, yani var olan, birok eylerin bir araya gelmesinden peyda olan bir arazdr.

Arazsa zaten yoklua kouyor.


25/51

Klln, yani var olan eyin czleri yok oldu mu kendisi de derhal imkansahasndan ekilir, yok olur.

lem, bir kldr ve bir gz ap yumuncaya kadar hemencecik yok olur, ikizaman iinde baki kalmaz.

(640) Yine gz ap yumuncaya kadar tekrar bir lem var olur. Her lahza bir yer,

bir gk yok olmakta ve yokluktan varla gelmektedir.Her an yeniden yaratlmaktadr, gentir her an yok olmaktadr, kocamtr

lemde her an bir hair vardr, bir neir vardr.lemde hibir ey iki an iinde baki deildir. Her ey, ld andan yeniden

domaktadr.Fakat kopacak olan byk kyamet bu deildir. nk bu, amel bakmndandr,

o ceza bakmndan!Onunla bunun arasnda nice fark var.. dikkat et de bilgisizlie urama!(645) Gzn a da tafsil ile icmalin farkna bak saat, gn, ay, yl.. hepsi zaman

ama birbirinin ayn deil.

Burada sylenen szlerle yaplan ilerin hepsi de maher gnnde ortaya kar.Orada hatra gelen, gnlden geen eylerin hepsi grnr. Yevmetblesseriri okusan a!

Bunu anlamak istersen bak bir kere sende de dirilmek ve lmek var.lemde, yce aa ne varsa rnei senin bedeninde, senin cannda.(650) lem de senin gibi muayyen bir ahs. Sen, ona can kesilmisin, o sana ten

kesilmi.nsann trl lm vardr: Birincisi, zat itibariyle her lahza lp durmasdr.kinci lm, dileyerek, isteyerek lmesi, ncs de eceli gelince ister, istemez

lmesidir.lmle dirim, birbirinin zdd olduundan lme karlk de dirim vardr.lem, dileyerek isteyerek lmez. Bu lm, btn lem iinde yalnz sana

mahsustur.(655) Fakat cihan da her an deiip durur ve her yok olutan sonra derhal evvel ki

gibi var olur.Maherde neler olacaksa sende de onlarn rnekleri grnr, benzerleri olur.Bedenin yere benzer, ba da gke. Duygularn yldzlardr, ruhun gne.Sert kemiklerin dalara benzer, kllarn nebatlarndr; ellerin ayaklarn aa.Kyamette yeryz nasl titrerse senin bedenin lm anda nedametten tir tir

titrer.(660) Beynin perian olur, cann kararr, duygularn yldzlar gibi nursuz, fersiz bir

hale gelir.Kllarnn dibindeki deliklerin her biri terden bir deniz kesilir sen de o denizde

elsiz, ayaksz gark olursun.Ey yoksul adam, can ekimeden kemiklerin, boyanm yne dner, dalr,

perian olur.Ayaklarn dolar btn iftler iftinden ayrlr, tek kalr.Can, bedeninden tamamyla kt m yeryzne benzeyen bedenin dmdz kala

kalr artk onda ne bir knt grrsn, ne bir girinti!(665) te lemin hali de bu eit olur. lm anda kendinde grdm haller

onda da zuhur eder.

Varlk, Hakkndr, ondan baka her ey fanidir. Kuran, bunu anlatmaktadr.


26/51

Kll men aleyh fn bunu bildirdii gibi Le fi halkn cedid ayeti de apakanlatt.

ki cihann da yoktan var edilmesi ve varken yok edilmesi Ademolununyaratlmas ve dirilmesi gibidir.

Halk, daime yepyeni bir yaratltadr, dilerse mr uzasn gitsin!(670) Tanr ihsannn feyzi, daima sfatlarla adlardan tecelli eder durur.O taraftan daima yaratmak ve kemale getirmek bu taraftan daima ve her an

deiip durmak!Fakat bu dnya zuhuru geti mi ahret yurdunda her baki kalr.nk her neyi grrsen aresiz, mana ve suret bakmndan o eyde iki lem de

vardr.lk lem (olan dnya) ile bulumak, ayrln ta kendisidir. br lem de ise

phe yok, Tanrdandr, bakidir(675) Bkilik, ebedilik, varln addr ama var olan eylerde zuhur eden varlk,

daimi ve ebedi olursa,

Varln zuhur ettii suretler, o suretlerden zahir olan varla tamamyla uygunolursa ilk zuhuru olan u dnyada, son zuhur olan ahret lemi grnverir.Bu lemde kuvvet bakmndan ne varsa o lemde bir uurdan fiil halinde tecelli

eder.Senden evvelce zuhur eden iler var ya onlar yapa yapa her defasnda biraz

daha alr, onlar yapmada bir kudret elde edersinFaydal olsun, zararl olsun onlar her yapta nefsinde bir meleke hasl olur.(680) Haller, adet edinince huy olur; meyveler, zamanla gzel bir koku peyda

eder.nsan, sanatlar o itiyatla renir dncelerini onunla terkibeder.te btn o meleke haline gelen szlerle iler, maher gn meydana kar.Ten elbisesinden soyundun mu hemencecik ayplar da apaydn bir halde

meydana kar, hnerler de.O vakit de bir tenin olur ama o tenin (unsurlarla) bulankl yoktur. Her ieyin

suya aksetmesi ve grnmesi gibi her suret o bedende grnr.(685) Orada hatra gelen, gnlden geen eylerin hepsi grnr. Yevme

tblesserir okusan a*! (* Bu beyit, 647. beytin ayndr, Lahici erhi, s.338, 352).Bir de o hususi leme uygun olarak huylarn, cisim halinde grnr, teahhus

eder.Bu lemde, unsurlarn kuvvetinden nasl mevlt (cemat,nebat, hayvan) vcut

buluyorsa,

Senin btn huylarn da can leminde gh nurlar haline girer, gh cehennemlerhaline!

Varlktan taayyn kalkar gz nnde ne yksek kalr, ne alak.(690) Ebediyet yurdunda bedene rz olan lm kalmaz, cisimle olan bir renge

girer.Ayan, ban, gzn, gnl kesilir toprak sureti, karanlklardan arnr, saf

olur.Hak nuru da sana tecelli eder, ulu Tanry cihetsiz olarak grrsn.ki lemi de birbirine vurursun bilmem artk daha ne sarholuklar edersin!Rableri onlar suvarr ne demek? Bir dn temizlik nedir? Kendinden

arnmak, varlksz, benliksiz saf bir hale gelmek!


27/51

(695) Ne erbettir o erbet, ne lezzettir o lezzet, ne zevktir o zevk nehayranlktr o hayranlk, ne devlettir o devlet, ne evktir o evk!

Ne botur o dem ki kendiliimizi terk edelim de mutlak bir zenginlie erielim,varlktan yoksul olalm!

Ne din kalsn, ne akl ne takva kalsn, ne idrak topraa sarho ve hayran bir

halde seriliverelim!Cennetin, hurinin, ebediyetin burada ne deeri var? Yabanc, o halvete giremez

ki.Yzn grdm, arab itim bilmem bundan sonra ne olacak?(700) Her sarholuun sonunda bir ba ars, bir sersemlik vardr gnl, bu

dnceyle kan kesildi gitti.

* * *SORU 12. Evveli olmayanla sonradan meydana gelen, nasl oldu da birbirinden

ayrld bu lem oldu, br Tanr?

* * *Evveli olmayanla sonradan meydana gelen esasen birbirinden ayr deildir ki.

Sonradan meydana gelen, Mutlak Varln zuhurudur, ondandr, kendiliinden birvarl yoktur.

Her ey, ondan ibarettir, bu, yani sonradan meydana gelen eyse Zmrdankaya benzer, ismi vardr, cismi yok, Haktan baka her ey, vcudu olmayan biraddr.

Yokluun var olmas, olmayacak bir eydir. Varlk, var olmas bakmndandaimidir, hi zeval bulmaz.

(705) Ne o, bu olur ne bu, o. Bunu bilir, anlarsan btn mkller, sanakolaylar.

lem, zaten itibari bir eydir. Dairede devreden, devrederek daireyi meydanagetiren o tek noktadan baka bir ey deildir.

Yr bir ate noktasn evir o nokta gayet hzl dnmesi yznden sana birdaire halinde grnr.

Bir, sayya gelirse birok say meydana kar ama saylan bir, saylarn okluuylaoalmaz ki.

Tanrdan baka her eyin szn brak da bunu ondan ayr Mutlak Varlklaonun zuhurunu fark et!

(710) Bunda ne phen var? Mmkinat lemi, hayale benzer. Birlikte ikiliin

bulunmasna imkan yoktur.Yokluk da varlk gibi tekdi. Btn okluk lemi, nispet ve itibardan meydana

geldi.Var olan eylerin birbirlerine aykrl ve okluu hep, bukalemuna benzeyen u

imkan leminden meydana geldi.Fakat her birerinin varl bir ve tek ya; ite bu da Tanrnn bir ve tek oluuna

tanktr.

* * *SORU 13. Mana eri, sznde gze, dudaa iaret etmekle ne muradeder?

* * *


28/51

(715) Makamlara, hallere nail olan er, yzden, satan, sakaldan, benden ne arar,ne ister?

Bu lemde grnen her ey, o lem gneinin aksi gibidir.lem; sa, ben, sakal ve ka gibidir; her ey, kendi yerinde, kendi makamnda

iyidir, hotur.

Tanrnn tecellisi gh cemal yoluyla olur, gh celal yoluyla olur yz ve sa damanalara misaldir.

Ulu Tanrnn sfatlar ltuf ve kahrdr. Gzellerin yzleriyle salarnda da bultuf ve kahr var.

(720) Bu duyulan szler, duygularmzla duyup bildiimiz eylere delalet eder. Buyzden evvela duyup bildiimiz eyler delalet etmek zere sylenmilerdir.

Mana leminin sonu yoktur. Sz, onun sonunu nerden grecek, nasl ifadeedecek?

Zevkten meydana gelen manay sz, nerden anlatacak?Gnl ehli olanlar, manay anlatrlarken bir benzeriyle syler, anlatrlar.

nk duygularmzla anladmz, bildiimiz eyler, mana leminin glgesigibidir. Duygularmzla bilip anladmz bu lem, ocua benzer, mana lemi de buocuun dadsna.

(725) Bence tevile san bu szler, nce kastettiimiz manalar anlatmak iinsylenmitir.

Bundan ayr ve herkesin bildii, anlad manalarda kullanlmalar sonradanolmutur. Fakat halk kastedilen mana hangisidir, nerden bilecek?

Mana erleri, akl lemine baktlar, oradan szler naklettiler.Akll kii, sz ve manaya inince manaya en uygun sz buldu.Buldu ama sz, tamamyla manaya benzetmenin imkan var m? Manaya

tamamyla uygun bir sz aramadan vazge, rahata otur!(730) Sz, manaya uymuyor diye kimse seni knayamaz. Burada Haktan baka bir

mezhep sahibi yok.Fakat kendinde olduka sakn ha sakn, eriata aykr sz syleme eriata uy!Gnl ehline yalnz halde geliigzel sz sylemeye ruhsat var: Tamamyla

kendinden geip yok olu, manevi sarholuk, iddet ve zaruret.Bu hali bilen, anlayan, szlerin nasl sylendiini, manalara ne suretle delalet

ettiini de bilir, anlar.Sende vecit ahvali yoksa sakn bilgisizlikle taklide uyup kafir olma!(735) Hakikat halleri mecazi deildir; herkes tarikat srlarn anlayamaz.Dostum, hakikat ehlinden sama ey kmaz. Fakat bunu da keif yoluyla

bilmek, yahut onlarn szn tasdik etmek gerek.Sana szlerin ne suretle sylendiini, manalara nasl delalet ettiini ksaca

syledim anlarsan bilirsin.Manalarda ta sona bak maksat nedir, onu gr; bu hususta nelere dikkat

etmek lazmsa birer birer hepsini gr, incele.Onlarn iinden asl lazm olann al, sz, o manaya uydur br manalardan

art!(740) Bu kaide esasl bir surette yerleti ve kabul edildi mi buna dair birka rnek

daha vereyim:Bak hele gzelin gznden neler oluyor? Bu hususta neler lazmsa hepsine

dikkat et!


29/51

Gzelin gznden hastalklar, sarholuklar meydana gelmekte dudandanvarlk iinde yokluk zuhur etmekte.

Gznden gnller sarho ve mahmur bir halde dudandan canlar rtnpgizlenmede.

Gznden btn gnller, derde dm, lal dudaklar hasta canlara ifa.(745) Gzne lem girmemekte ama duda her an bir ltufta bulunmakta.Bir an erlik edip gnlleri okamakta bir an aresizlere are bulmadauhlukla suya, topraa can frmede bu frle gklere ate salmada.Her gz ap kapay bir tuzak ve tane olmu o bak yznden her bucakta

bir meyhane kurulmu.Bakyla varlk lemini yama etmekte pyle tekrar o lemi dzp

komakta.(750) Gznden kanmz kaynayp durmada dudandan canmz hayran olup

kalmada.Bakyla gz, gnl kapmada iveyle duda, cana canlar katmada.

Gzyle dudandan vuslat umdun mu bu, hayr demekte, br peki demekte.Bakyla lemin iini bitiriyor, pyle her an can okuyor!Ondan bir bak, bizden can verme ondan bir p sunma, bizden pp

sorma!(755) Bir bakta lem haroldu. Derlenip topland, dzlp kouldu ruhundan

ruh flemesiyle de dem zuhur etti.Onun gzyle dudan dnd, bu dnceye dald da btn lem araba

tapmay adet edindi.Gzne dnya bile grnmezken nasl olur da o gze uyku girer, nasl olur da o

gz sarho olur?Bizim varlmz, tamamyla sarholuktan, yahut uykudan ibaret. Rablerin Rabbi

olan Tanr ile uykunun ne mnasebeti var?Tanr, neden Seni gze aldm, gzettim dedi? Akl bundan hayretlere dt!(760) Sevgilinin salarna ait olan bahisse pek uzun. Ondan bahsetmek layk m?

Oras zaten sr yeri!Benden o bklm bklm salar sorma. Delilerin zincirini oynatma!Dn gece boyunun uzunluunu, gzelliini syledim de salar dedi ki: Brak bu

bahsi, unut bu sz!O salar, dz olmaktan ziyade eri o salar yznden hakikati arayann yolu,

kvrmlar iine dt!Btn gnller, o salar yznden zincirlere giriftar oldu btn canlar onlarn

yznden zdraplara urad.(765) Her yandan yz binlerce gnl o salara taklm bir gnl bile o salarn

halkasndan kurtulmad.Ortadan ayrlm salarn bir datsa dnyada tek bir kafir bile kalmaz.Salarnn emberi, fitne ve imtihan tuza olduundan uhlukla onun ban

bedeninden ayrd, kesti.Fakat sa kesilmise ne gam gece ksalrsa gndz uzar!(770) O salarla akl kervannn yolunu vurdu kendi eliyle onlar vurdu,

dmledi.Zlf bir lahza bile istirahat etmez gh sabah getirir, gh akam eder!

Yzyle salarndan yzlerce gndz, yzlerce gece meydana gelmekte osalar, ne acayip oyunlar oynamakta!


30/51

O gzel kokulu salarn kokusunu yayd m derhal demin baln yourur.Gnlmz de o salara benzer bir an bile sakin durmaz.Onun yznden her an, ie yeni batan balamaktayz canmzdan midimizi

kestik!Yzne itiyak eken, itiyak ateiyle yanp yaklan bir gnl var da gnl, onun

iin salarndan perian olmada, halden hale girmede!Burada yz, Tanr gzelliinin mahzardr sakaldan murat da onun ululuk

tapsdr.Yz gzellikte bir hat ekti de bizden baka gzel yok bu izgiden darda

bir gzel bulunamaz dedi.Sakal, can leminin yeillii kesildi ondan dolay adna ebedilik yurdu dediler.(780) Sann karanlyla gndz gece et sakalnda da bhayat kaynan ara!Sakal, by nasl Abhayat iiyorsa sen de o nian olmayan makama var, Hzr

gibi Abhayat i!Sakalnn, bynn yzn grsen phe yok, birlikten okluu birer birer bilir,

anlarsn.Sandan lemin ahvalini anlar, sakalndan, byndan gizli srlar okursun!Yznde san sakaln gren grd ama benim gnlm, yzn sanda,

sakalnda grd.(785) Yz, Sebalmesni olmal ki oradaki her harf, manalar denizi!O yzdeki her kln altnda sr leminden binlerce bilgi denizi gizli.Sevgilinin letafette bir su gibi olan gzel yzndeki tylere bak da suya

benzeyen kalbin stndeki Tanr arn gr!O yzde zahir olan ve bir noktaya benzeyen tek beni btn varl eviren

dairenin hem asldr, hem merkezi.ki lem dairesini meydana getiren izgi ondan hasl oldu demin nefis ve

kalb dairesi ondan meydana geldi.(790) Kara bir noktann aksinden ibaret olan ve kanlarla dolu bulunan gnl, o

ben yznden harap ve perian bir hale dt!Beni yznden gnln hali, ancak kanlara bulanmak o dudaktan darya

kmaya bir yol yok ki!Bilmem ki beni mi gnlmzn aksi gnlmz m o gzel yzdeki benin

aksi?O beni aksetti de gnlmz m meydana geldi yoksa gnln aksi mi o yzde

grnd?Gnl m onun yznde, o mu gnlde? u mkl i bana rtl kald

vesselam!(795) Gnl gh mahmur gzleri gibi harap gh salar gibi zdraplar iinde.Gh o aya benzer yz gibi aydn gh siyah beni gibi karanlk.Gh mescit olmakta, gh kilise gh cehennem kesilmekte, gh cennet!Gh yedinci kat gkten daha stn, daha yce gh toprak ynnn altna

dmekte.Zahitlikten, takvadan sonra dnp yine arab, mumu, gzeli aramakta!

* * *(800) SORU 14. arabn, mumun, gzelin manas ne meyhaneye dmek, sarho

olmak da ne demek?


31/51

* * *arap, mum ve gzel, manann ta kendisidir.. o manann her surette tecellisi var.arapla mum, irfan nurunun zevkidir. Kimseden gizli olmayan gzeli de gr!Burada araptan murat sra kandildir, mumdan murat da k gzelse ruhlar

nurunun parlts.

Musann gnlne o gzelden bir kvlcm srad da arab ate oldu, mumuaa!

(805) Can arabyla can mumu, Esra gecenin nurudur; gzel de (Muhammedingrd) o byk deliller, alametler!

arap da hazr, mumla gzel de bura da artk gzel sevmekten gafil olma!Seni, kendinden alacak, mahvedecek arab bir zamancaz olsun ek belki

varlnn elinden aman bulursun.ek arab da seni, senden kurtarsn karta olan varln denize ulatrsn.Srahisi sevgilinin yz kadehi, sevgilinin araplar ien sarho gzleri olan

arab i!(810)

arab ve sakiyi ien arab srahisiz, kadehsiz iste, ara!Baki Tanr2nn yznn kadehinden, sakisi Onlar Rableri suvarr ayeti olanarab i!

Tertemiz arap, sarholuk zamannda seni varlk pisliinden artan araptr.arap i de kendini bu soukluktan kurtar. nk kt sarholuk, iyi adamlktan

yedir.Tanr tapsndan uzak dene karanlklar hicab, nurdan iyidir.(815) nk Ademe karanlklardan yzlerce yardm geldi de blis, nur yznden

ebedi melun oldu.inde kendini grdkten sonra gnl aynas cilalanm, ne fayda?araba sevgilinin yznden bir k vurdu mu arapta nice habbeler meydana

gelir.Cihan da o araptaki habbelere benzer, can da. O hava kabarcklar, Tanr

velilerine kubbelerdir.Aklkl, o arapla hayran olmu, kendisinden gemi; Nefsikl, ona kula kpeli

bir kle olmutur.(820) Btn lem, o arabn bir meyhanesine benzer her zerrenin gnl, o

araba kadeh kesilmitir.Akl da sarhotur, melek de sarho, can da sarho hava da sarhotur, yer de

sarho, zaman da sarho!Gk, onun akyla de kalka komakta, dnmekte hava, gnlnde onun bir

kokusunu ummakta!Melekler, o arab pak bir testiden imiler bir yudumcaz tortusunu da u

topraa samlardr.Unsurlar, o bir yudumcuk araptan sarho olmu gh suya dm, gh atee.(825) Topraa den o bir yudum arabn kokusundan insan ba gstermi, taa

gklere kadar ycelmitir.Onun aksiyle prsm beden can kesilmi; onun parlaklyla donmu can ruh

haline gelmitir.Bir cihan halknn o arap yznden daima ba dnmekte hepsi de yerinden

yurdundan olmu!

Birisi, o arabn tortusunun kokusuyla akllanm birisi, onun saf renginisylemekte


32/51

Birisi, yarm yudumda sadk olmu.. birisi, bir srahiyle ak olmu.(830) Birisi de hepsini imi de azn am daha da var m? diyor ne de

mertebesi yce deniz gnll rint ya!Varl tamamyla imi de ikrardan da gemi, inkardan da!Kuru zahitlikten de kurtulmu, samasapan ve asl olmaz szleden de

meyhane pirinin eteine sarlm!Meyhaneye dknlk ve sarholuk, kendinden geme, kurtulmadr adam

zahit bile olsa benlik kfrdr.Sana meyhaneden bir nian gstermiler de Birlik, izafi eylerin hepsini terk

etmektir demilerdir.(835) Meyhane, ei, rnei olmayan lemden bir nmunedir; hibir eye aldr

etmeyen aklarn duradr.Meyhane can kuunun yuvasdr meyhane, lmekn leminin eiidir.Meyhane eri olmak, tamamyla harabolmak, mahvolmaktr. lem, byle

adamn ovasnda, bir seraptan ibarettir.

Bu yle bir meyhanedir ki ne haddi var, ne nihayeti ne balangcn gren var,ne sonunu!Eer, iinde yz yl koup tozsan ne kendini bulabilirsin, ne baka birisini!(840) Bir blk halk, orada elsiz, ayaksz koup durmada hepsi de ne mmin,ne

kafir!Kendilerini unutturan arab imiler, kendilerinden gemiler btn hayrlar

da brakmlar, erleri de.Her biri, dudaksz damaksz bir araptr imi de ardan da vazgemi, namustan

da!Vecitten meydana gelen anlalmaz szleri, halvet hayalini nuru,

kerametleriHepsini, hepsini ir arap kokusuyla elden karm, yokluk zevkiyle sarho bir

halde yere yklm..(845) Tac, abay, asay, tespihi, misvak, araba rehnetmi hepsinden arnmBalk iinde de kalka komada gzlerinden ya yerine kan akmada.Gh sarholuktan naz leminde atrlar gibi an yceltmedeGh yz karalndan yzn duvara dnmede gh kzl bir yzle dar stnde

grnmede.Gh sevgilisinin itiyakyla sema girmede; gk gibi elsiz, ayaksz dnp

durmada.(850) algcdan duyduu her nameyle ona o lemden bir vecit, bir hal gelmede.

Can semai, sesten, harften ibaret deil her perdede bir sr gizli.O arab iip bu sema giren u on katl hrkay bandan syrp atm her

renkten, her kokudan soyunmu, kmtr.O saf arapla btn kara, yeil ve sar renkleri ykam, artmtr.Sofi, o saf araptan bir kadeh imitir de btn vasflardan saf olmutur.(855) Canla bu pislik yerlerini gemi, buralar tertemiz am grdklerinin

yzde birini bile sylememitir.arap satan erlerin teine sarlm, eyhlikten de usanmtr, dervilikten de!eyhlik nedir, dervilik ne? Bu ne badr ki? Buras, zht e takva yeri mi bu ne

delilik?

Eer bye, ke yz tutar, byklkle, kklkle mukayyet olursan putatapman, znnar kuanman, gavur olman daha iyi!


33/51

* * *

SORU 15. Put, znnar ve gavurluk, bu makamda hep haksa ala deilse bunlardanmaksat ne? Syle!

* * *(860) Bu makamda put, ak ve birlik mahzardr; znnar kuanmak da hizmete

balanmaktr.Kfr de varlkla olur, din de onun iin birlik, puta tapmann ta kendisidir.Btn var olan eyler, varln mahzarlardr; onlarn biri de puttur.Ey akll kii, iyi dn put, varlk bakmndan batl deildir ki.Bil ki putu yaratan da ulu Tanr iyinin yapt her ey iyidir.(865) Mutlak Varlk, nerde varsa, neyle zuhur etmise oras ve o ey, hayrdan

ibarettir. Eer o eyde bir er varsa o, varlktan meydana gelmemitir.Mslman, puta tapmak nedir, bilseydi dinin puta tapmaktan ibaret olduunu

anlard.

Mrik de putun hakikatini bilseydi hi dininde yol aztr, sapk olur muydu?O, putu ancak grnen bir suretten ibaret grd de o sebeple eriatta kafiroldu.

Sen de onda gizli olan hakikati, onda Hakk grmezsen sana da eriataMslman demezler.

(870) Gerek kfr, kime yz gsterirse o kimse mecazi Mslmanlktan usanr.Her putta gizli bir can var kfrde bir iman gizli!Kfr de daima Tanry anmakta, Tanry tespih etmekte Ve in min eyin

ayetine bak, burada knamann ne lzumu var?Ne sylyorum? Yoldan uzak dtm ben Tanr de de ayetinden sonra

Brak onlar denildi!Putun yzn kim bezedi, ona o gzellii kim verdi. Hak istemeseydi kim

puta tapard ki?(875) O yapt, o dedi, oydu bu ileri yapan iyi yapt, iyi dedi, iyiydi ve iyidir

zaten!Bir gr, bir syle, bir bil imann asl da bununla kaimdir, feri de!Bunu ben sylemiyorum Kurandan duy Tanr yaratlnda aykrlk

yoktur!Dikkat ettim, her iin asln grdm anladm ki znnar hizmete balanmaya

nianedir.rfan sahibi olan kii, her sz, ilk ne mana iin konmusa o manada syler,

baka manaya almaz.(880) Ersen erler gibi belini bala da Ahdma vefa edin diye emir edilenlere

katl!Bilgi atna bin, ibadet evganiyle meydandan kutluluk topunu kap!Birok mahlukat yaratld ama seni, ancak bu i iin yarattlar.Elde edilen manevi haller, gz nuru, olan ocua benzer bu ocua baba,

bilgidir, ana da ibadet!phe yok ki insan, babasz dnyaya gelmez. Dnyada Mesih ancak tek bir

kiidir.(885) Sama sapan eyleri, eriata smayan szleri, nur hayalini, keramet

vesilelerini brak!


34/51

Senin kerametlerin, Tanrya tapmadadr bundan baka her ey riyadan,ululuktan, gururdan, varlk ve benlikten ibarettir.

Bu makamda yoklua ait olmayan her ey, ululuk isteyi sebeplerinden, Tanrmekr..den baka bir ey deildir.

Lakin kr eytandan da binlerce keramet zuhur etmede.

Gh duvardan gelir, gh damdan gh gnlne girer, oturur, gh vcudundagezer dolar!

(890) Senin gizli hallerini hep bilir seni kfre, gnaha, isyana sokar.blis, sana iman oldu, sen de ona uydun; uydun ama onun bu yaptklarn

nereden yapacaksn sen?Kerametlerin kendini gstermek iinse sen Firavunsun, bu dava da Tanrlk

davas!Tanry tanyan kii, kendini gstermeye kalkmaz.Senin yzn, hep halka sakn, kendini bu illetle giriftar etme!(895) Tanry bilmezlerle der kalkarsan meshe urar, hayvanlarsn hatta

meshin de yeri mi buras? Bsbtn insanlktan kar, hayvan ve nebat bile olmaz daunsurlar lemine dersin.Sakn Tanry bilmezlerle dp kalkma yaratlndan mahrum kalr,

insanlktan ba aa dersin.Bu nazenin mr beyhude yere telef ettin de byle bir hayat ne ie yarar deyip

dnmedin bile!Zahire kaplan adamlar, dankla topluluk dereler, bir eei de kendilerine

eyh yaparlar ne alacak ey!imdi ululuk, bilgisizlere dt onun iin halkn hali ktleti!(900) Bak hele kr Deccal, leme nasl bir numune gndermitir!Ey duygusu olan aklsz adam, numune olarak Deccaln Habbas adl eeine

bak!Ardna den eekleri gr bilgisizlikten o eek de, onlarn nne dm!Peygamber, ahir zaman anlatrken bunu ka kere syledi.Bak imdi krle sar oban kesildi. Din bilgileri umumiyetle gke ekildi.(905) Arada ne yumuaklkla muamele kald, ne haya hi kimse bilgisizlikten

utanmyor!lemin btn ahvali tersine akln bandaysa nasl, bak da gr!Tanr kapsndan kovulan, rahmetten uzaklatrlan Tanr dman, babas iyi

adam m vaktin eyhi!Babasyla atas iyi olduu iin o kt olan Hzr, ldrd

Halbuki sen, babas iyi adamd diye eeklikte senden de daha eek olan birisinituttun, kendine eyh yaptn!

(910) O, iyiden kty fark etmezken senin iini nasl temizleyecek, artacak?Fakat oul, babasnn kemaline de varis olursa ona ne diyeyim? Nur stne

nurdur o?Reyinde isabet, bahtnda saadet olan oul, meyve gibi aacn srrnn hulasasdr.Fakat iyiden kty, ktden iyiyi ayrt edemeyen nasl olur da din yolunda

eyh olur?Mritlik, din bilgisini renmek, gnl mumunu nurla yakp aydnlatmaktr.(915) lden ki bilgi rendi klden, gbrden kim mum yakt?

Bu yzden gnlme u gelmekte: Belime bir znnar kuanaym, vazgeeyim uiten!


35/51

hretim yok da ondan deil ha hretim var, var ama zaten hrettenutanyorum ya!

Bu ite nekes ve sama adamlar, bana ortak olduktan sonra varaym, bir bucaasnaym, kimse beni tanmasn bu, tannmaktan daha iyi!

Bir de Tanrdan bir ilhamdr geliyor; Ahmaklkla Tanr hikmetini knama!(920) Aptesaneleri temizleyen adamlar olmasayd memleketlerde halk, tehlikelere

der, herkesin shhati bozulurdu!Bir de her cinsin, kendi cinsini ektiini gryorum diyorum ki, Tanr daha iyi

bilir ya dnya byle gelmi, byle gider!Fakat ehil olmayanlarn sohbetinden ka ibadet istiyorsan adetten vazge!badetle adet bir araya gelmez ibadet ediyorsan adeti brak!Gavurluktan maksat da her eyden ayrlmak, soyunmak ben, byle grdm

taklit boyunduruundan kurtulmak!(925) Kutlu birlik taps, cann ibadet yeridir baka zmrd ankasnn yuvasdr.Bu i, Rhullahtan zuhur etti. Ruhlkudsten grnd!

Nasut lemine mensup olan nefisten kurtulursan lahut leminin kutlu tapsnavarr, girersin.Melek gibi her eyden mcerret olan kii, Ruhullah gibi drdnc kat gke

kar.St emen ocuk, anasnn yannda beie mahpustur.(930) Fakat adam oldu da yryp gezmeye kudret kazand m erkekse babasna

yolda olur.Unsurlar, senin aalk analarndr, babalarn da yce gkler sense bir

ocuksun.Onun iin sa, gke aarken Ben, ycelere, babama gidiyorum dedi.Sen de babann cansn, babana yr yoldalarn yrdler, yceldiler, sen de

ycel!Uar ku olmak istersen bu pis dnyay kergesin nne at!(935) Bu gaddar dnyay alaklara ver l eti, kpekten baka bir hayvana

verilmez!Soy sop da nedir ki? Sen, sana uygun olan adam ara Hakka yz tut, soyu

sopu brak!Yokluk denizine dalana Onlarn arasnda soy sop yoktur srr tecelli eder.ehvetten meydana gelen nispet, ululuktan, gururdan baka meyve vermez.

, Arada ehvet olmasayd btn soylar, soplar, masaldan ibaret olurdu.(940) Fakat arada ehvet olduundan bir adam baba oldu, br ana.

Ana, baba dediin de kim oluyor demiyorum ha onlar sayman, dnyada osuretle yaayp geinmen lazm.

Sylemek istediim ey u: Bir akl eksie kz karde demi, bir hasetiye kardeadn takmsn

Dmana oul, yabanclara akraba diyorsun.Bana bir kere syle bakaym; day, amca dediin kim? Onlardan dertten,

kederden baka ne elde ettin?(945) Yolda seninle beraber yryp giden yoldalarn da seninle alay etmek iin

gidiyorlar kardeim.Bir an onlarla ciddi bir surette oturup kalksan onlardan neler grrsn ben ne

syleyeyim?


36/51

Bunlarn hepsi masaldan, afsundan, badan ibaret cann iin bunlarn hepsi dealaydan, oyundan baka bir ey deil!

Erlikle erler gibi kendini kurtar ama kimsenin de hakkn zayi etme!eriattan bir dakikack olsun gafil oldun mu iki lemde de dinsiz kalrsn.(950) Sakn eriat haklarn brakma.. fakat kendini de koru!

Altnla kadn, ancak dert ve kederden ibarettir onlar Meryem olu sa gibibrak!

(Anana, babana uyma da brahim gibi) Hanif mezhebine uy, her mezhebinbandan kurtul Rahip gibi din kilisene gir!

Gznde Haktan gayrs varsa mescitte bile olsan kilisedesin demektir(mriksin).

Yok eer ayar grmezsen o vakit mescit, sana kilise kesilir, (mescitle kilisebir olur).

(955) Artk ben bilmem nerde olursan ol; nefsinin zddna hareket ettin mikurtuldun.

Put, znnar, gavurluk, an hepsi de adn, sann, varn, varln terk etmeyeiarettir.Has kul olmak istiyorsan dorulua ihlasa hazrlan!Yr kendini kendinden kurtar her an baka bir imana brn!imizde nefsimiz kafirken grnte slam dininden olmaya raz olma!(960) Her an yeni batan imann tazele Mslman ol, Mslman ol,

Mslman!Nice iman vardr ki kfrden doar; iman meydana getiren kfr, kfr

deildir.Riyay, byk grnme kaygsn, ar ve namusu brak... hrkay kar at; znnar

kuan;Pirimiz gibi kfrde tek ve esiz ol ersen gnln bir ere ver!krardan da mcerret ol, inkardan da gnln, tamamyla bir gavur oluna

teslim et!(965) O btn gnlleri avlar, esir eder gh onlara arkc olur, teganni eder,

gh saki olur, arap sunar!O ne gzel algcdr ki bir gzel namesiyle yzlerce zahidin harmanna ate

salar!O ne ho sakidir ki bir kadehle yz yetmi yllk ihtiyar kendisinden geirir,

sarho eder!Geceki sarholukla harap bir halde tekkeye gider, sofinin beyhude mcadelesini

masal haline koyar!Seher a mescide girse orada bir tek kendini bilir adam kalmaz!(970) Kendinden gemi sarho bir halde medreseye girse fakih, onun huzuruyla

aresiz bir halete der, mahmur olur kalr!Akndan zahitler aresiz kalrlar evlerinden, barklarndan avare olurlar!Birisini mmin eden de o, brn kafir eden de o btn leme fitneler salan

da o, cihan birbirine katan da o!Meyhane, dudandan mamur olmu; mescitler, yznden nurlanm!Her iim onunla kolaylat kafir nefisten onun sayesinde kurtuldum.(975) Gnlm, bilgi sahibi olduundan dolay gururdan, ululuktan, hileden,

pheden yzlerce perde ile rlmt.


37/51

O put, seher a anszn kapmdan ieri girdi; beni gaflet uykusundanuyandrd.

Can halveti, yznn nuruyla aydnland. O aydnlk iinde kim olduumugrdm.

Gzel yzne bir baktm, canmdan bir ahtr kt.

Bana dedi ki: Ey hilebaz mecnun, btn mrn ad san sahibi olmayaalmakla geirdin.

(980) Bak da gr; bilgi, ululuk, zahitlik ve zan, ey ham adam, seni kimdenmahrum etti?

Yarm lahza yzme bakmak binlerce yl ibadet yerine geer.Hulasa o lemleri bezeyen yz, batan ayaa kadar beni bana gsterdi!mrn zayi ettiimden, gnlerimi boa sarf eylediimden utandm da can

yzm, kapkara oldu.O ay, gne gibi yzn grnce canmdan midimi kestiimi grd de.(985) Bir kadeh doldurup sundu o arabn suyundan bana bir atetir dt.

Sonra bana Bu renksiz, kokusuz arapla varlk levhindeki naklar yka dedi.O arab sonuna kadar itim sarho olup topraklar serildim.imdi ne kendimdeyim, ne deilim. Ne aklm bamda, ne mahmurum, ne

sarho!Gh gzleri gibi bamda bir sarholuk var gh zlf gibi darma dank bir

haldeyim!(990) Gh kendi huyum yznden klhandaym. Gh onun yznden gl

bahesinde.O gl bahesinden bir koku aldm da adn Gleni Rz koydum.Onda gnl srlarndan yle gller almtr ki imdiye kadar onlar baka bir

kimse sylememi, vmemitir!O glenin ssenleri, hep sylerler nergislerinin gz daima grr!Gnl gzyle birer birer dikkat et, bak da phen kalmasn!(995) eriata ait nakledilen szlerle akli deliller ve hakikatler, tamamyla

incelenmi, arnp hulasa edilmitir.nkar gzyle hor bakma yoksa gllerin hepsi gzne diken kesilir!Hak tanmazl alameti, kr etmeyitir Tanry tanmak, hakk teslim

etmekle belli olur.Btn bunlar yazmaktan maksat da u: Belki bir aziz beni anar da rahmet

olsun, der, rahmet okur.(999) Kitab admla bitirdim: lahi, sen akbetini Mahmud et!

_______________________

B: beyit

:Kaf nun. Mesnevi, C.1, B. 3078-3079a baknz.Tanrnn her eyden nce bir levih, bir de kalem yaratt, kaleme emredip olacak

eylerin hepsini levhe yazdrd rivayet edilmitir. Vahdeti Vcuda, yani varlk birliineinanan sofilere gre Mutlak Varlk olan Tanrnn zuhura olan meyli, zatnn iktizasdr.


38/51

Nasl ate yakar, su boarsa ve nasl yakclk ve bouculuk, atele suyun zatnnmuktezasyse zuhur etmek de Tanrnn, zatnn muktezasdr ve zuhur etmemesimmkn deildir. Hatta bu yzden sofilerin bir ksm, lemi hadi-i kadim, yaniTanrya nispetle sonradan olan, fakat evveli ve sonu bulunmayan bir tecelli saymlarve bu hususta Yunan filozoflarna uymulardr. Tanrnn bu zuhura olan meyli, eitli

adlar alr. Her eyi meydana getiren o olduundan Kalem, her ey orada mevcutolduundan Levih, her eyi tedbir etiinden Akl ve Aklkl, her eyi ihata ettiindenAr, her eyi o dirilttiinden Ruh denir. Ayn zamanda Hakikat Muhammediyye dedenen bu ilk tenezzl, yani Tanrnn Mutlak Varlk leminden bu ilk inii, Tanrnn builk zuhuru, zatn bilmesidir. Btn lem, bu bilgide ilmi suretler eklinde

Gulsen-i Raz

Documents