-
GÝRÝÞ
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüðü(MTA), 1973 senesinde
Türkiye rejyonal graviteçalýþmalarýna baþlamýþ, 15 yýl süren
çalýþmasürecinde 60648 adet istasyonda ölçü almýþ ve1988 yýlýnda
çalýþmayý bitirmiþtir. Ölçüler, 3-5 kmaralýklarla 1, 2 ve 3.
dereceden nirengiler ile1:25000 ölçekli topoðrafik harita üzerinde
kot vekoordinatlar alýnabilecek (okul, cami, yol ayrýmý,derelerin
kesiþtiði yerler, köprü vb) noktalardagerçekleþtirilmiþtir. Bu
verilere, Türkiye PetrolleriAnonim Ortaklýðý (TPAO) ve Harita Genel
Ko-mutanlýðý (HGK) tarafýndan ölçülen gravite veri-lerinden de bir
miktar eklenmiþtir.
Arazi çalýþmalarýnda Worden Master,LaCoste Romberg 344 ve 347
gravimetrelerikullanýlmýþtýr. Potsdam'dan alýnan uluslararasýbaz
deðeri, HGK tarafýndan havaalanlarýna ta-
þýnmýþtýr. HGK ve MTA bu deðerleri, ülke gene-line yayarak
Türkiye Ulusal Gravite Baz Aðý'nýoluþturmuþlardýr.
Jeofizik disiplinler içersinde yer alan sismolo-ji, yer
kabuðunun yapýsý hakkýnda çok yararlý bil-giler saðlar.
Sismolojinin yaný sýra kýrýlma, yansý-ma, yüzey dalgalarýnýn hýz
daðýlýmý gibi sismikçalýþmalar da belirli alanlarda kabuk
yapýsýnýnanlaþýlmasý için deðerli bilgiler ortaya koyar.Yardýmcý
çalýþmalardan bir diðeri de gravite yön-temidir. Tek baþýna yeterli
ayrýmlýlýk saðlayama-makla birlikte sismolojinin çalýþmalarýný
destek-leyici, bazen de çürütücü bir rol oynayabilir. Ka-buk yapýsý
için, izostazi-topoðrafik yükseklik iletopoðrafik
yükseklik-jeolojik etkenlerle iliþkilen-dirilerek geçerli jeolojik
modeller oluþturulabilir.Bunun yaný sýra kabuk yapýsý ile ýsý akýsý
gibidiðer fiziksel olgular arasýnda da iliþkiler kurula-bilir
(Woollard, 1959). Bouguer ve yükseklik de-
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISININ ÝNCELENMESÝ
Selim ARSLAN*, Uður AKIN* ve Atakan ALACA**
ÖZ.- Bu çalýþmada daha önce ölçülen Türkiye rejyonal gravite
verileri kullanýlmýþ ve jeoloji-tektonik-yükseklik iliþ-kilerini
incelemek amacý ile Türkiye'nin izostazik haritasý, serbest hava
anomali haritasý, Bouguer anomali harita-larý elde edilmiþ,
yükseklik ile karþýlaþtýrmalarý yapýlmýþtýr. Dünyanýn kabuk
kalýnlýðý için, T=32-0.08g baðýntýsý kul-lanýlmýþtýr. En iyi
iliþki, +0.65 katsayýsý ile Bouguer anomalisinden elde edilmiþ,
iliþki fonksiyonu Y=-72E+7.77olarak bulunmuþtur. Türkiye'nin kabuk
kalýnlýðý, en sýð 31.4 km ve en derin 50 km olarak kestirilmiþtir.
Bunun yanýsýra, Türkiye'nin tektonik birlikleri incelenerek
bölgeler arasýndaki iliþki eþitlikleri hesaplanmýþtýr.
Anahtar kelimeler: Türkiye, Jeofizik, Gravite, Serbest Hava,
Bouguer, Kabuk Kalýnlýðý, Ýzostazi, Tektonik
ABSTRACT.- During this work, the regional gravity data acquired
earlier were used and in order to investigate therelations between
geology - tectonics and elevation, isostatic map of Turkey, free
air anomaly map and Bougueranomaly maps were obtained, and
comparisons with respect to elevations were carried out. For the
thickness ofthe earth crust T 0 32 - 0.08g relation was used. The
best relation was obtained from Bouguer anomaly with
+0.65coefficient; the relation function was obtained as Y = - 72E +
7.77. Thickness of the crust of Turkey is estimatedto be 31.4 km
where it is the shallowest and 50 km where it is deepest.
Key Words: Turkey, Geophysics, Gravity, Free Air, Boguer,
Crustal Thickness, Isostasy, Tectonics
* MTA Genel Müdürlüðü, Jeofizik Etütleri Dairesi - Ankara** MTA
Genel Müdürlüðü, Orta Anadolu I. Bölge Müdürlüðü - Sivas
MTA Dergisi, 140, 57-73, 2010
-
ðerlerinin kendi arasýndaki iliþkileri, kabuk ya-pýsýnýn
anlaþýlmasýnda önemli bir rol oynar(Qureshy, 1970).
Bu çalýþmada serbest hava, izostazi (Airy) veBouguer haritalarý
oluþturularak bunlarýn yüksek-lik, tektonik ve jeoloji ile olan
iliþkileri incelenmiþve Türkiye için Bouguer anomalisi ve
yüksek-lik verilerinden hazýrlanan kabuk kalýnlýðý haritasýelde
edilmiþtir. Çalýþmada dünyanýn kabuk ka-lýnlýðý için T=32-0.08g
baðýntýsý kullanýlmýþtýr(Wollard, 1959).
Cebelitarýk boðazýndan baþlayýp, Endonezyaada yayýna kadar
uzanan bir deprem kuþaðýüzerinde bulunan ve ada yaylarýna benzer
ya-pýlarý ile ilginç bir kuþak oluþturan Doðu AkdenizBölgesi,
gravite anomalileri yönünden, 1930'lar-dan bu yana çeþitli
araþtýrmacýlar tarafýndan in-celenmiþtir. Son yýllardaki yeni
geliþmeler bu in-celemelere daha çok önem kazandýrmýþtýr.
DoðuAkdeniz gravite anomalileri ile Anadolu graviteanomalileri
birlikte iliþkilendirilerek, Anadolu'daalýnan profiller boyunca
gravite deðerleri iletopografik yükselimler arasýnda doðrusal
iliþkiaramak suretiyle deðerlendirilmiþtir (Özelçi,1973).
Sismoloji ve sismik çalýþmalarda, depremdalgalarýnýn ölçülmesi
veya yapay patlatmalarlaelde edilen verilerin yorumlanmasý
kabukyapýsýnýn ve bileþiminin anlaþýlmasýnda önemliolmuþtur.
Marmara, Orta Anadolu, Doðu Anadoluve Güneydoðu Anadolu
bölgelerinde gerçek-leþtirilen bu çalýþmalarda yapay sismik
kaynakolarak taþ ocaklarýndan ve kuyu içi dinamitatýþlarýndan
yararlanýlmýþtýr. Orta Anadolu içinortalama kabuk kalýnlýðý 36-40
km hesaplanmýþve yanal deðiþimler içeren kabuðun
KuzeybatýAnadolu'da Anadolu'nun doðusuna göre inceolduðu
gözlenmiþtir. Aðrý'da kabuk kalýnlýðý 41km elde edilmiþtir.
Arap-Anadolu lehvasý gibi tek-tonik açýdan oldukça karmaþýk bir
yapýyý KB-GDdoðrultulu ve uzunluðu 220 km olan bir profil
ilekesilmiþtir. Sismik kýrýlma verilerinden kabuk
kalýnlýðý, 38-42 km olarak hesaplanmýþtýr (Beklerve diðerleri,
2005).
Batý Yunanistan'daki sismik istasyonlardanelde edilen 1999
Türkiye depremlerinin yüzeydalgalarý baþlýca Love dalgalarýnýn
saçýnýmlarýçalýþýlarak Kuzeybatý Anadolu'nun kabuk kalýnlýðý33 km
civarýnda olduðu hesaplamýþtýr (Novotnyve diðerleri, 2001).
Gravite anomali verilerine deneysel baðýntýlaruygulanarak,
Anadolu'da kabuk kalýnlýðý deðer-lerinin 26.4 km ile 49.5 km
arasýnda deðiþtiðisaptanmýþtýr (Maden ve diðerleri, 2005).
Dahasonra, anomali haritasýna iki boyutlu radyal orta-lama güç
spektrumu tekniði uygulanarak bölgeyeait ortalama rejyonal yapý
derinliði 47 km olarakbulunmuþtur. Ýkinci aþamada, ayný anomali
hari-tasýna tek boyutlu kayan pencereli güç spektru-mu yöntemi
uygulanarak olasý yapý derinliklerinindeðiþimi araþtýrýlmýþtýr.
Uygulama sonucu derin-liklerin 38-52 km arasýnda deðiþtiði ve
ortalamakabuk kalýnlýðýnýn 45 km olduðu saptanmýþtýr(Akçýð ve
diðerleri, 2005).
TÜRKÝYE'NÝN GENEL JEOLOJÝK YAPISI
Alp - Himalaya Dað oluþum sistemi içerindeyer alan Türkiye'nin
jeolojik yapýsýný, bir kaç böl-gede yüzeyleyen Pan-Afrikan temel
ile Tetis Ok-yanusu'nun (Paleo - ve Neo - Tetis) evrim
süreciiçerisinde oluþan kýtasal zonlar ile bunlar arasýn-da yer
alan okyanusal kenet kuþaklarýnýn oluþtur-duðu paleotektonik zonlar
þekillendirmektedir(Þekil 1). Genel olarak D-B konumunda uzananbu
tektonik birlikler þekil, konum, daðýlým, do-kanak iliþkileri,
bölgesel deneþtirmeleri ve tek-tonik evrimleri deðiþik
araþtýrýcýlar tarafýndanincelenmiþtir (Ketin 1966; Özgül 1976,
1984;Þengör ve Yýlmaz, 1981; Þengör ve diðerleri,1984; Þengör 1985;
Görür 1987, 1988, 1991;Okay 1989; Koçyiðit ve diðerleri, 1991;
Tüysüz1993; Görür ve diðerleri,1983; Yýlmaz ve diðer-leri, 1994,
1995; Okay ve diðerleri, 1996; Okayve Tüysüz 1999).
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA58
-
Birbiriyle tektonik dokanaklý kýtasal zonlar vekenet kuþaklarý
kuzeyden güneye doðru ince-lendiðinde Türkiye'nin kuzeybatýsýnda
IstrancaZonu yer almaktadýr. Istranca Masifi ve Trakyahavzasýndan
oluþan Istanca Zonu'nun temelindegnays ve metagranitoyidler
görülmektedir. Bu li-tolojiler üzerinde Orta Jura'da
metamorfizmageçirmiþ Triyas-Erken Jura yaþlý kýrýntýlý ve
kar-bonatlý kayaçlar görülmektedir. Bu metamorfikkayaçlar üzerine,
Orta Eosen-Güncel zaman ara-lýðýnda çökelen karbonat ve
kýrýntýlýlardan oluþanTrakya Havzasý istifi uyumsuzlukla gelir
(Aydýn,1974; Kasar ve Okay, 1992; Okay ve diðerleri,2001). Istranca
Zonu doðuda, doðrultu atýmlý birtektonik dokanakla Istanbul
Zonu'ndan ayrýlmak-tadýr (Okay ve Tüysüz, 1999).
Istanbul-Zongul-dak Zonu tabanýnda Prekambriyen yaþlý
gnays,metagranit ve amfibolitten oluþan Pan-Afrikantemel kayaçlarý
bulunmaktadýr. Bu temel üzerin-de metamorfizmadan etkilenmemiþ
Ordovisiyen-Karbonifer yaþlý kýrýntýlý ve karbonattan
oluþansedimanter istif yer almaktadýr (Kozur ve Gön-cüoðlu, 1999;
Ustaömer ve Robertson, 2005).Triyas yaþlý kýrýntýlý ve karbonatlý
kayaçlar alttaki
istifi uyumsuzlukla örtmektedir (Þengör ve Yýl-maz 1981; Yýlmaz
ve diðerleri,1995). Geç Kre-tase - Eosen yaþlý volkano-klastik ve
karbonatlar,Ýstanbul - Zonguldak Zonu'nun örtü
kayaçlarýnýoluþturmaktadýr (Okay ve diðerleri, 1994; Görürve Okay
1996). Ýstanbul-Zonguldak Zonu'nu, ÝçPontid Kenedi güneydeki
Sakarya Zonu'ndanayýrmaktadýr (Þengör ve Yýlmaz, 1981). Ýç
PontidKenedi'nde Geç Kretase-Paleosen yaþlý ofiyolitikmelanj ile
Geç Kretase-Eosen yaþlý bloklu fliþ yeralmaktadýr (Okay ve Görür
1995;Görür ve Okay,1996). Ýç Pontid Kenedi güneyinde, Biga
Yarým-adasý'ndan Doðu Karadeniz'e kadar uzanan, ký-tasal kayaç
topluluðu Sakarya Zonu'nu oluþtur-maktadýr. Sakarya Zonu'nun
temelindeki gnays,mermer ve metaperidoditlerden oluþan metamor-fik
masifler (Kazdað, Uludað ve Pulur masifleri)Hersinyen orojenezinden
etkilenmiþtir. Bu masif-leri tektonik dokanakla örten, düþük
dereceli me-tamorfizmadan etkilenmiþ ve yoðun deformas-yona
uðramýþ, içerisinde kireçtaþý bloklarý bulun-duran Geç
Paleozoyik-Triyas yaþlý volkano-sedi-manter kayaç topluluklarý
(Karakaya Kompleksi)yer almaktadýr (Bingöl ve diðerleri,1973; Okay
ve
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 59
Þekil 1- Türkiye'nin yapýsal birliklerini ve kenet sýnýrlarýný
gösteren harita. (Okay ve Tüysüz, 1999'dan deðiþtiri-lerek
alýnmýþtýr).
-
diðerleri,1996; Duru ve diðerleri, 2004). Bu ka-yaçlar üzerine
Erken Jura-Eosen yaþlý karbonatve fliþ istifi, transgresif olarak
gelmektedir. Bu istifiçerisinde Geç Kretase'den itibaren özellikle
Do-ðu Karadeniz'de volkanik ürünler yaygýn olarakgörülmektedir.
Ayrýca, Geç Paleozoyik-Miyosenyaþ aralýðýnda Sakarya Zonu
içerisinde yoðungranitik sokulumlar bulunmaktadýr. Sakarya
Zonugüneyindeki Ýzmir-Ankara-Erzincan Kenedi, Neo-Tetis
Okyanusu'nun kuzeye dalýmlý yitim zonunutemsil etmektedir (Þengör
ve Yýlmaz,1981). Bukenet, Triyas-Kretase yaþlý yoðun
makaslanmýþofiyolitik kayaçlar ile Batý Anadolu'da Geç Kre-tase
yaþlý bloklu filiþ (Bornova Fliþ Zonu) ve Tav-þanlý Zonu'nda
maviþistler ofiyolitik kayaçlara eþ-lik etmektedir (Okay, 1984,
1986; Erdoðan vediðerleri, 1990). Ýzmir - Ankara - Erzincan
Kenedigüneyinde yüksek dereceli metamorfik kayaçlar-dan oluþan Orta
Anadolu Masifi yer almaktadýr.Geç Kretase yaþlý granitik sokulumlar
tarafýndankesilen bu kristalin masif, geç Maasrihtiyen-güncel
aralýðýnda çökelmiþ kýrýntýlý ve karbonatkayaçlar tarafýndan
uyumsuz olarak örtülmek-tedir (Erkan, 1975; Göncüoðlu, 1981;
Seymen1982; Gökten, 1986). Orta Anadolu Masifi, gü-neyde Geç
Kretase-Eosen yaþlý ofiyolitik ka-yaçlardan oluþan Ýç Torid Kenedi
ile Torid plat-formundan ayrýlmaktadýr (Þengör ve Yýlmaz1981).
Ýzmir-Ankara Kenedi ve Ýç Torid Kenedigüneyinde Menderes Masifi ve
Toros Platformuyer almaktadýr. Menderes Masifi bir çekirdek vebunu
saran örtü birimlerini kapsar (Dürr ve diðer-leri, 1978; Þengör ve
diðerleri, 1984; Konak,2003). Çekirdek, Pan-Afrikan metamorfik
temelitemsil eden gözlü gnays ve migmatitlerdenoluþur. Örtü
birimleri ise, Geç Paleozoyik - Eosenyaþlý karbonat ve kýrýntýlý
istiflerden meydanagelmiþtir. Bu litolojiler Paleosen-Eosen'de
bölge-sel metamorfizmadan etkilenmiþlerdir. TorosPlatfomu farklý
tektono-stratigrafik birlikler venaplardan oluþmaktadýr. Erken
Paleozoyik-Tersi-yer aralýðýnda çökelmiþ platform, kýta kenarý
veokyanusal litolojiler içeren bu birlikler ve naplar,Geç
Kretase-Eosen hareketleri ile üst üste bin-dirmiþler ve yer yer
metamorfizmadan etkilen-miþlerdir (Özgül,1976;1984). Toros
Platformu ile
Arap Platformu'nun sýnýrýný oluþturan Bitlis Ke-nedi, Geç
Triyas'tan-Erken Miyosen'e kadar var-lýðýný sürdüren Neo-Tetis
Okyanusu'nun güneykolunu temsil eder. Doðu ve Güneydoðu
Ana-dolu'daki geniþ ofiyolitik naplar bu okyanusunkalýntýlarýdýr
(Þengör ve Yýlmaz, 1981; Dewey vediðerleri, 1986). Bitlis Kenedi
güneyinde yer alanArap Platformu Prekambriyen yaþlý okyanusal
vekýtasal parçalardan oluþmuþ, yoðun deformas-yona uðramýþ bir
temel ve üzerinde Geç Per-miyen öncesinde çökelmiþ kýrýntýlý
kayaçlar iletemsil edilir. Bu birimler üzerine transgresif
olarakgelen Geç Permiyen-Tersiyer yaþlý, karbonataðýrlýklý istif
Arap Platformu'nun üzerinde ve ke-narýnda çökelmiþtir (Perinçek,
1980; Perinçek vediðerleri, 1991; Þengör ve Natal'in 1996).
TÜRKÝYE'NÝN BOUGUER, ÝZOSTAZÝ VE KABUK HARÝTALARI
Gravite metodu, yer kabuðunun ve jeolojikyapýlarýnýn analizi
için kullanýlýr. Temel bilimselçerçeveyi oluþturmak için yapýlan
çalýþmalar vebunun yanýsýra, bölgesel (rejyonal)
araþtýrmalarýiçermek üzere, sistemin yorumlanmasýnda birin-cil bir
araçtýr. Rejyonal gravite anomali haritalarýcoðrafik daðýlýmlar,
temel kayanýn görünümü,yapýsal ve litolojik alanlar, kabuksal
incelme böl-geleri, litosfer içindeki kütlesel eksikliklerin
bulun-duðu alanlar, sedimanter havzalarýn geometrikþekli, volkanik
ve sokulum kayaçlarýn daðýlým-larýnýn haritalanmasýnda özellikle
faydalýdýr(Kwang ve diðerleri, 1999).
Bu çalýþmada, Bouguer anomali haritasý içinyoðunluk 2.67 gr/cm3
alýnmýþtýr (Þekil 2).Bouguer deðeri hesaplanýrken gel-git, enlem,
to-pografik ve yükseklik düzeltmeleri yapýlmýþtýr. To-pografik
düzeltme için yoðunluk 2.4 gr/cm3 kulla-nýlmýþtýr. Enlem düzeltmesi
için 1967 uluslar-arasý gravitasyon formülü kullanýlmýþtýr
(Blakely,1995). Yükseklik düzeltmesinde indirgeme yü-zeyi deniz
seviyesi olarak alýnmýþtýr.
Türkiye Bouguer anomali haritasýnýn toplamdeðiþimi -205 ile +80
mgal arasýnda yer alýr. Or-
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA60
-
talama Bouguer deðeri ise -66 mgal deðe-rindedir.
Bouguer anomali haritasýnda, Doðu Karade-niz'den, Akdeniz'in
doðusuna kadar uzanan po-zitif bir kuþak gözlenmektedir. Bu kuþak
muhte-melen yüksek yoðunluklu kütleleri temsil eder.Tuz Gölü'nün
doðusundan baþlayýp, sarp yüksektopografyaya hakim Doðu Anadolu'nun
tamamýnýkapsayan, negatif bir kuþak görülmektedir. Bukuþaðýn, -185
mgal negatif deðerlere ulaþtýðýgörülür. Burada kabuðun kalýnlýðý
kýyý kesimleregöre daha yüksektir. Batý Anadolu'da yer alanBüyük
Menderes, Küçük Menderes ve Gedizgrabenleri de bu harita da açýkça
izlenebilmek-tedir.
Serbest hava gravite ve topoðrafik harita ara-sýndaki
uyumsuzluklarýn olduðu yerler farklýyoðunluktaki jeolojik yapýlarý
belirtir. Serbesthava anomali haritasýna bakýldýðýnda, Orta
Kara-deniz'den, Doðu Karadeniz'e kadar uzanan pozi-tif anomaliler,
Van Gölü'nün güneyindeki pozitifkuþak, Antalya körfezinin
doðusundaki pozitifkuþak, buralarda bulunan dað silsilelerini
temsiletmektedir (Þekil 3).
Airy ve Pratt izostazik denge kavramýný, sýrasýile 1854 ve 1855
yýllarýnda iki ayrý hipotez ileaçýklamýþlardýr. Ýzostazi teorisi
yerin en dýþ kat-manýnýn, alttaki kayaçlarýn ortalama
yoðunluk-larýna baðlý olarak, yüzey yüksekliklerinin dina-mik denge
durumunu ifade eder. Bu teorinin so-nucu olarak yer yüzeyi, yapýlan
yeni yüklemelerveya çýkartmalar nedeni ile aþaðý veya yukarýyönde
hareket eder. Bu nedenle izostazi kavramýlitosferin tanýmlanmasý
açýsýndan önemlidir.Ýzostazik düzeltme, izostatik kök kýsmýnýn
graviteetkisini ortadan kaldýrmak için yapýlýr. Ýzostatikdüzeltme
ve haritalarýn elde edilmesi için OasisMontaj 7.1 programý ve
NGDC'nin (NOAA'sNational Geophysical Data Center)
http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/topo/gltiles.html internet ad-resinden
yükseklik ve batimetri deðerleri kul-lanýlmýþtýr.
Rejyonal izostazi hesabý için Airy modelikabul edilmiþtir
(Simpson ve diðerleri, 1983,1986). Ýlkin, Moho derinliði (root)
topoðrafik veri-lerden hesaplanmýþ ve sonrasýnda, kökün 166.7km
çapýna kadar olan üç boyutlu gravite etkisihesap edilmiþtir (Þekil
4). Rejyonal izostatik gra-
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 61
Þekil 2- Türkiye Bouguer gravite haritasý.
-
vite verisi, Bouguer gravite verisinden çýkar-týlarak, izostatik
rezidüel gravite haritasý oluþtu-rulmuþtur (Þekil 5). Kýrþehir
Masifi, kuzeyde Sa-karya Zonu, güneydoðuda yer alan Arap
Plat-formu, Anotolid Torid Bloðu, KB-GD uzanýmlýTavþanlý ve Afyon
zonlarýnýn, Türkiye rejyonal
izostazi haritasý ile uyum içerisinde olduðugözlenmiþtir (Þekil
4).
Türkiye Bouguer haritasýnda (-205 ile +80mgal), rezidüel
izostazi haritasýnda (-60 ile +110mgal) arasýnda deðiþim
görülmektedir. Bouguer
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA62
Þekil 3- Türkiye serbest hava gravite haritasý.
Þekil 4- Türkiye rejyonal izostazi haritasý.
-
haritasý üzerindeki kök etkisi (115 mgal) kadarkalkmýþtýr.
Ýzostazik rezidüel haritasýnýn en belir-gin özelliði, Bouguer
haritasýnda görülen büyüknegatif kuþaðýn Doðu Anadolu'da ortadan
kalk-masýdýr. Bu durum, izostatik kökün etkisinin ol-dukça yüksek
olduðunu gösterir.
Bouguer, serbest hava ve izostazi anomaliharitalarý incelenmiþ,
tamamýnýn gravite deðer-lerinin yükseklik ile iliþkilerine
bakýlmýþtýr. Graviteverilerinin yükseklik verileri ile olan
doðrusal iliþ-kileri grafiklerde incelenip (Þekil 6), bilgileri
çi-zelge 1'e aktarýlmýþtýr. Veri kümesinde 60648adet istasyon
bulunmaktadýr. Her bir anomali tü-rünün istatiksel iliþkileri
(regresyon) ortaya kon-muþ ve iliþki katsayýlarý hesaplanmýþtýr. En
uyguniliþki katsayýsý (+0.65) Bouguer anomali deðer-lerinden elde
edilmiþtir.
Çizelge 1'de görülen Bouguer anomali türüiçin bulunan Y=
-72.2E+7.77 regresyon eþit-liði Woollard (1959) baðýntýsýnda
kullanýlarak,T=32-0.08(-72.2E+7.77)=31.38+5.77E bulun-muþ ve
Türkiye için kabuk kalýnlýðý haritasý çý-kartýlmýþtýr (Þekil
7).
Kabuk kalýnlýðý deðiþimi 18.6 km bulunmuþ-tur. En büyük kabuk
kalýnlýðý Doðu Anadolu böl-gesinde görülmekle beraber, Arap
Platformuboyunca kabuk kalýnlýðýnýn 34-36 km arasýndadeðiþtiði
gözlenmiþtir. Ýstanbul Zonu ile SakaryaZonu arasýndaki kabuk
kalýnlýðýndaki ani deðiþimdikkat çekicidir.
Bouguer Anomalisinin Jeoloji ve Tektonik ile Ýliþkisi
Þekil 2' de görülen Bouguer anomali deðer-leri, Türkiye
genelinde (-205 ile +80) aralýðýnda285 mgal civarýnda bir deðiþim
göstermektedir.Bouguer anomali haritasýnýn en düþük
ortalamadeðerlerini sýrasýyla karakterize eden alanlar;
1. Anotolid Torid Bloðu, 2. Kýrsehir Masifi, 3. Af-yon Zonu, 4.
Arap Platformu, 5. Likya Naplarý,6. Tavþanlý Zonu, 7. Sakarya Zonu,
8. MenderesMasifi'dir.
En yüksek ortalama deðerleri sýrasýyla karak-terize eden
alanlar;
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 63
Þekil 5- Türkiye rezidüel izostazi haritasý.
-
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA64
Þekil 6- Türkiye için (a) izostazi (b) Bouguer (c) serbest hava
anomalilerinin yükseklik karþýsýndaki davranýþlarý (d) Bouguer ve
yükseklik arasýndaki 2. dereceden polinom iliþkisi.
-
1. Bornova Fliþ Zonu (BFZ), 2. Ýstanbul Zonu,3. Trakya Baseni
(Rodop-Istranca Masifi) dir.
Veri kümelerinden elde edilen doðrusal iliþkibilgileri, ilgili
jeolojik/tektonik birimlerin kesme(intercept) deðerleri, eðim,
iliþki katsayýlarý, orta-lama yükseklik bilgileri, ortalama Bouguer
ano-malisi deðerleri ve istasyon sayýlarý hesap edil-miþtir
(Çizelge 2).
Serbest hava anomalisi, Bouguer anomalisive izostazi haritasý
için regresyon iliþkileri hesapedilmiþtir. Ýzostazi, Bouguer ve
serbest hava
anomalilerinin yükseklik ile iliþkilerinin grafikleriortaya
konmuþtur (Þekil 6). Ýzostazi anomalisininyükseklik karþýsýndaki
noktalarýnýn saçýlýmý -50mgal ile +100 mgal arasýnda olmuþ, eðim
-11 vekesme deðeri 34.75 olarak bulunmuþtur. Ýliþkikatsayýsý +0.11
dir þekil 6a.
Bouguer anomalisinin yükseklik karþýsýndakidavranýþýnda genel
saçýným +60 ile -200 mgalarasýnda olmuþ, eðim -72.2 kesme deðeri
ise7.77 mgal olarak hesaplanmýþtýr. Ýliþki katsayýsý+0.65 dir þekil
6b.
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 65
Çizelge 1- Türkiye'nin gravite verileri için regresyon
eþitlikleri.
Çizelge 2- Farklý jeolojik ve tektonik birimler için Bouguer
anomalisi ile yükseklik arasýndakibaðýntýlar.
-
Serbest hava anomalisinin kesme deðeri 11.9mgal ve eðimi 32.7,
iliþki katsayýsý ise +0.33olarak hesaplanmýþtýr. Noktalarýn genel
saçýnýmý,-80 ile +200 mgal arasýnda gerçekleþmiþtir þe-kil 6c.
Ýkinci dereceden bir polinom geçirilerek eldeedilen Bouguer ve
yükseklik arasýndaki iliþkigrafiði þekil 6d de verilmiþtir. Elde
edilen bugrafik, Woollard (1959) tarafýndan dünya içinhesaplanan
Bouguer anomalisi ve yükseklik iliþ-kisi grafiði ile uyum
içerisinde olmuþtur.
Ýliþki katsayýsý açýsýndan bakýldýðýnda Bou-guer, serbest hava
ve izostazi anomalilerinin yük-seklik ile iliþkilerinde en iyi
uyumun +0.65 deðeriile Bouguer anomalisinde saðlandýðý
görülmüþ-tür.
Bölgedeki jeoloji ve yapýsal birlikler göz önü-ne alýnarak, beþ
farklý profil atýlmýþtýr. Profillerinilk dört adedi yaklaþýk kuzey
güney doðrultu-sunda ve 400-600 km uzunluðunda yer alýrken,profil 5
ise doðu batý yönlü 1500 km uzunluðun-dadýr (Þekil 8). Kabuk
kalýnlýðýndaki deðiþimingörülmesi amacýyla alýnan 5 profil
boyunca
geçilen fay sistemleri ve zonlarý Koçyiðit vediðerleri
(2003)'den alýnarak kesitler üzerindekýsaltma adlarý ile
verilmiþtir. Burada adý geçenkýsaltmalarýn karþýlýklarý þunlardýr.
KAFS: KuzeyAnadolu Fay Sistemi, ÝEFZ: Ýnönü-Eskiþehir FayZonu,
TGFZ: Tuz Gölü Fay Zonu, KDAFZ:Kuzey Doðu Anadolu Fay Zonu, DAFS:
DoðuAnadolu Fay Sistemi, OAFZ: Orta Anadolu FayZonu.
Hazýrlanan profiller neticesinde; Trakya Base-ni'nden Anotolid
Torid Bloðuna uzanan 650 kmuzunluðunda 1 nolu profil boyunca kabuk
kalýn-laþmasý 32 km'den baþlamakta, Sakarya Zonu'nda kabuk
kalýnlýðý yaklaþýk ayný þekilde devametmekte, Menderes Masifi'nin
ortalarýnda 36 kmye ulaþmaktadýr. Profilin güneydoðusundaki Lik-ya
Naplarý bölgesinde kalýnlýk 37-39 km arasýndadeðiþmektedir.
Profilin en güney ucunda kabukkalýnlýðý ani bir deðiþimle incelerek
34 km olmak-tadýr (Þekil 9).
Ýstanbul Zonu'ndan Anotolid Torid Bloðunaulaþan iki nolu profil,
450 km uzunluðundadýr.Profil 2'de Ýstanbul Zonu için kabuk
kalýnlýðý 32km, Sakarya Zonu boyunca güneye doðru artan
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA66
Þekil 7 - Türkiye kabuk kalýnlýðý haritasý.
-
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 67
Þekil 8- Kabuk kalýnlýðýný saptamak için atýlan profillerin
konumlarý.
Þekil 9- KB-GD doðrultusunda, topoðrafya-kabuk kalýnlýðýný
gösteren bir nolu profilin düþey kesiti.
-
kabuk kalýnlýðý 36-37 km olmaktadýr. Profilin engüneyine kadar
1-2 km arasýnda deðiþim gözlen-mektedir (Þekil 10).
Sakarya Zonu'ndan Anotolid Torid Bloðunakadar uzanan 550 km'lik
üç nolu profil boyuncakabuk kalýnlaþmasý 36-37 km den
baþlamaktadýr.
Sakarya Zonu'nun Kuzey Anadolu Fayý ile ke-sildiði bölgede kabuk
kalýnlaþmasý 40 km'yeulaþmaktadýr. Kýrþehir Masifi kabuk kalýnlýðý
gü-neye doðru incelerek 35 km'ye kadar düþmekte-dir. Profilin Afyon
Zonu'nu kestiði nokta kabukkalýnlaþmasýnýn 44 km ile en fazla
olduðu yeritemsil etmektedir. Bu zon bitiminde baþlayanAnotolid
Torid Bloðunda kabuk incelerek 35km'ye düþmektedir (Þekil 11).
Sakarya Zonu'ndan Arap Platformu'na doðrualýnan 400 km'lik
dördüncü profilde kabuk kalýn-laþmasý yine 36-37 km'den baþlamakta,
ancakburada derinlik 42-43 km'ye kadar ulaþmaktadýr.Bu bölümde
kesilen Anotolid Torid Bloðu kuzey-
den güneye doðru incelerek Arap Platformu böl-gesinde 37 km'ye
düþmektedir. Burada ArapPlatformu'nun kabuk kalýnlýðý 35-36 km
olarakgözükmektedir (Þekil 12).
Batý doðu istikametinde yaklaþýk 1500 kmuzunluðunda alýnan beþ
nolu profil boyuncakabuk kalýnlýklarý, Bornova Fliþ Zonu'nda
32-34km, tektonik açýsýndan aktif olan Batý Anadolu'daMenderes
Masifi boyunca 33-37 km, Afyon Zonuortalama 37 km, Tavþanlý Zonu
36-39 km, Sa-karya Zonu 37 km, Kýrþehir Masifi 36-39 km,Anotolid
Torid Bloðu kabuk kalýnlýðý 37- 44 kmarasýnda deðiþmektedir.
Beþinci profil boyuncagenel deðiþimin batýdan doðuya doðru
kabukkalýnlaþmasý þeklinde olduðu görülmektedir (Þe-kil 13).
SONUÇLAR
Bu çalýþmada mevcut gravite verileri kulla-nýlarak Bouguer,
serbest hava ve izostazi harita-
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA68
Þekil 10- Kuzey güney doðrultusunda, topoðrafya-kabuk
kalýnlýðýný gösteren iki nolu profilin düþey kesiti.
-
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 69
Þekil 11- Kuzey güney doðrultusunda, topoðrafya-kabuk
kalýnlýðýný gösteren üç nolu profilin düþey kesiti.
Þekil 12- Kuzey güney doðrultusunda, topoðrafya-kabuk
kalýnlýðýný gösteren dört nolu profilin düþey kesiti.
-
larý elde edilmiþtir. Her haritanýn verileri yükseklikile
iliþkilendirilmiþ, iliþki katsayýlarý hesap edil-miþtir. Bouguer
verileri, iliþki katsayýlarýnda +0.65deðeri ile serbest hava ve
izostazik verilere göreen iyi uyumu vermiþtir. Türkiye'nin kabuk
kalýn-lýðýný hesaplamak amacýyla Bouguer haritasýesas olarak
alýnmýþtýr.
Türkiye'nin geneli için kabuk kalýnlýðýnýnhesaplanmasý
neticesinde regresyon eþitliðiY = -72.2 E + 7.77 olarak
hesaplanmýþtýr. Ayrýca,tektonik zonlarýn her biri için ayrý ayrý
regresyoniliþkileri bulunmuþtur.
Türkiye'nin kabuk kalýnlýðý haritasýnda, tekto-nik etkinliðe
uygun olarak doðusunda kabuk ka-lýnlaþmasý görülmektedir. Kýrþehir
Masifi'nde veAnadolu'nun batýsýnda göreceli olarak bir
kabukincelmesi bulunmaktadýr. Ýzostazik rejyonal gra-vite haritasý
ile Okay ve Tüysüz (1999) tarafýndanhazýrlanan tektonik zonlar ve
kenet sýnýrlarýnýgösteren haritanýn birbiri ile uyum
içerisindeolduðu görülmüþtür.
Tektonik zonlarýn bulunduðu yerlerde kabukkalýnlýðýný bölgesel
olarak araþtýrmak amacý ilealýnan 5 adet profil boyunca kabuk
kalýnlýðý verisiayrýntýlanmýþtýr. Türkiye'nin kabuk kalýnlýðý
hari-tasýnda da görüleceði gibi, en ince 31.4 km, enderin yeri ise
50 km olarak bulunmuþtur.
KATKI BELÝRTME
Jeoloji konusundaki katkýlarýndan dolayýMehmet Duru'ya teþekkür
ederiz.
Yayýna verildiði tarih, 21 Nisan 2009
DEÐÝNÝLEN BELGELER
Akçýð, Z., Pýnar, R., Türkelli, N., Gürbüz C., Pamukçu, O. A.,
Özyalýn, Þ.,Demirbaþ, Þ. ve Tosun S.,2005. Doðu Anadolu
bölgesindeki yapýsalsorunlarýn gravite ve manyetik
yöntemlerlearaþtýrýlmasý Tübitak Raporu Proje No: 101Y124.
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA70
Þekil 13- Kuzey güney doðrultusunda, topografya-kabuk
kalýnlýðýný gösteren beþ nolu profilin düþey kesiti.
-
Aydýn, Y., 1974. Etude petrographique et géochimiquede la partie
centrale du Massif d'Istranca(Turquie). Thése de Docteur Ingénieur,
Univ. Nancy, 1, 131pp.
Bekler, T., Gürbüz, Kalafat, D., ve Toksöz N., 2005.Anadolu'da
Kontrollü Sismik Kaynak Kulla-narak Kabuk Yapýsý Araþtýrmalarý,
DepremSempozyumu Kocaeli.
Blakely R.J., 1995. Potential Theory in Gravity &Magnetic
Aplications. Cambridge University Press.461 pp.
Bingöl, E., Akyürek, B. ve Korkmazer, B., 1973. Biga
Yarýmadasý'nýn jeolojisi ve Karakaya Formas-yonu'nun bazý
özellikleri. Cumhuriyetin 50. yýlý Yerbilimleri kongresi, 17-19
Aralýk 1973, Teb-liðler, MTA., Ankara, 70-76.
Dewey, J.F., Hempton, M.R., Kidd, W.S.F., Þaroðlu, F. ve Þengör,
A.M.C., 1986. Shortening of continental lithosphere: the
neotectonics of eastern Anatolia-a young collision zone. In:Covard,
M.P. and Ries, A.C., (eds.), Collision Tectonics. Geol. Soc. London
Spec. Publ., 19,3-36
Duru, M., Pehlivan, Þ., Þentürk, Y., Yavaþ, F. ve Kar, H., 2004.
New results on the lithostratigraphy of the Kazdaðý Masif in NW
Turkey, TUBÝTAK, Turkish Journal of Earth Sciences,13/2,
177-186.
Dürr, S., Altherr, R., Keller, J., Okrusch, M. ve Seidel, E.,
1978. The Median Aegean crystalline belt: Stratigraphy, structure,
metamorphism, mag-matism. In: Cloos, H., Roeder, Schmidt, K.,(eds),
Alps, Apenines, Hellenides. Stuttgart: E. Schweizbart'sche Verlag,
455-477.
Erdoðan, B., Altýner, D., Güngör, T. ve Özer, S., 1990.
Karaburun Yarýmadasýnýn stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama
Dergisi. 111, 1-21. (Foreign Edition: Stratigraphy of Karaburun
peninsula. Bull. Min. Res. Exp., 111, 1-20).
Erkan, Y., 1975. Orta Anadolu Masifi'nin güneybatýsýn-da
(Kýrþehir bölgesinde) etkili rejyonal meta-morfizmanýn petrolojik
incelenmesi. Doçentliktezi, H.Ü. Yerbilimleri Enst., Ankara,
147.
Gökten, Y.E., 1986. Paleocene carbonate turbidites of the
Þarkýþla region, Turkey - Their significance in an orogenic basin.
Sedimentary Geology, 49, 143-165.
Göncüoðlu, M.C., 1981. Niðde Masifi'nin jeolojisi. 35. Türkiye
Jeoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayý, Ankara, Ýç Anadolu'nun
jeolojisi Simpozyumu, 16-19.
Görür, N., 1987. Earth Science Problems Along The First Turkish
Geotraverse. Tübitak, BasicSciences Research Group And
ResearchInstitute For Basic Sciences, Earth Sciences Department,
Gebze, Kocaeli, Turkey, 5-33.
,1988. Timing Of Opening Of The Black SeaBasin. Tectonophysics,
14, 247-262.
,1991. Aptian-Albian Palaeogeography of Neo-Tethyan Domain.
Palaeogeo., Palaeoclm.,Palaeoec., 871, 267-288.
,Þengör, A.M.C., Akkök, R. ve Yýlmaz, Y., 1983. Pontidler'de
Neo-Tetis'in Kuzey KolununAçýlmasýna Iliþkin Sedimentolojik
Veriler. T.J.K.Bülteni, 26/1, 11-20
ve Okay, A.Ý., 1996. A fore-arc origin for theThrace Basin, NW
Turkey. Geol. Rundsch, 85, 662-668.
Kasar, S. ve Okay, A. Ý., 1992. Silivri-Kýyýköy-ÝstanbulBoðazý
arasýndaki alanýn jeolojisi. TPAO Raporu, No: 3119, 79s.
Ketin, Ý., 1966. Anadolu'nun tektonik birlikleri. MTADergisi,
66, 20-34, Ankara.
Koçyiðit, A., Altýner, D., Farinacci, A., Nicosia, U. ve Conti,
M.A.,1991. Late Triassic - Aptian Evo-lution Of The Sakarya
Divergent Margin: Implications For The Opening History of
TheNorthern Neo-Tethys, In North-Western Ana-
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 71
-
tolia, Turkey. In: Farinacci, A., Et Al., (Eds.),Geology And
Paleontology of WesternPontides, Turkey; Jurassic - Early
CretaceousStratigraphy, Tectonics And Paleogeographic Evolution.
Cnr - Tubitak Project, 81-100.
Koçyiðit, A. ve Özacar, A. A., 2003. Extensional neo-tectonic
regime through the NE edge of the Outer Isparta Angle, SW Turkey:
New field and seismic data, Turkish J. Earth Sci., 12,67-90.
Konak, N., 2003. Menderes Masifi'nin güneydoðusun-daki naplý
yapýlar. 56.Türkiye Jeoloji Kurultayý,Bildiri Özleri, 304-306.
Kozur, H.W., ve Göncüoðlu, M.C., 1999. Differences in the
geological evolution of the Istanbul and Zonguldak terranes,
northern Turkey. In: Talent, J., Khan,F., Mawson, R. (Eds.), IGCP
421: Mid - Palaeozoic bioevent / biogeography patterns in relation
to crustal dynamics. North Ryde (Macquarie University Printery),
Peshawar, Pakistan, pp. 16-18.
Kwang, S. C., Kumar, G.V.R. ve Kim K. Y., 1999. Qualitative
interpretation of Bouguer anomaly in the southern part of the
Korean peninsula. Geosciences Journal Vol. 3, No. 1, p. 49-54.
Maden, N., Geliþli, K., Bektaþ, O. ve Eyüboðlu, Y., 2005.
Anadolu'da Kabuk Yapýsý ve Tektonik Yapý ile Ýliþkisi II.
Mühendislik Bilimleri Genç Araþtýrmacýlar Kongresi MBGAK 2005
Ýstanbul 17-19 Kasým 2005.
Novotn , O., Zahradník, J. ve Tselentis, G-A., 2001.
Northwestern Turkey Earthquakes and the Crustal Structure Inferred
from Surface Waves Observed in Western Greece. Bulletin of the
Seismological Society of America; August 2001; v. 91; no. 4; p.
875-879.
Okay, A.Ý., 1984. Distribution ve characteristics of the
north-west Turkish blueschists. In: Dixon, J.F. and Robertson,
A.H.F. (eds.), The Geological Evolution of the Eastern
Mediterranean. Geol. Soc. London, Spec. Publ., 17, 297-308.
Okay, A.Ý., 1986, High pressure/low temperature meta-morphic
rocks of Turkey. Geol. Soc. Amer. Mem., 164, 333-348.
,1989. Tectonic Units And Structures In ThePontides, Northern
Turkey. In: Þengör, A.M.C. (Ed.), Tectonic Evolution Of The Tethyan
Region. Nato Asi Series, Kluwer Academic Publishers, 109-116.
,Þengör, A.M.C. ve Görür, N., 1994. Kinematic history of the
opening of the Black Sea and its effect on the surrounding regions.
Geology, 22, 267-270.
ve Görür, N., 1995. Batý Karadeniz ve Trakyahavzalarýnýn
kökenleri arasýnda zaman ve mekan iliþkisi. Trakya Havzasý
Jeolojisi Simpozyumu, Bildiri Özleri, TPAO - Ozan Sun-gurlu Bilim,
Eðitim ve Yardým Vakfý, 9-10.
,Satýr, M.,Maluski, H., Siyako, M., Monie, P.,Metzger, R. ve
Akyüz, S., 1996. Paleo-AndNeo-Tethyan Events In Northwestern
Turkey:Geological and Geochronological Constraints.In: Yin, A. And
Harrison, T.M. (Eds), The Tec-tonic Evolution Of Asia. Cambridge
Univ.Press., 420-441.
ve Tüysüz, O., 1999. Tethyan Sutures Of Northern Turkey. In:
Durand, B., Jolivet, L., Horvath, F., Seranne, M. (Eds.),
MediterraneanBasins: Tertiary Extension Within The AlpineOrogen.
Geological Society Of London SpecialPublication, 156, 475-515.
,Satýr, M., Tüysüz, O., Akyüz, S. ve Chen, F., 2001. The
tectonics of the Strandja Massif; late Variscan and mid-Mesozoic
deformation and-metamorphism in the northern Aegean. International
Journal of Earth Sciences 90 (2),217-233.
Özelçi, F., 1973. Doðu Akdeniz Bölgesi GraviteAnomalileri MTA
Dergisi, Sayý 80 Sayfa 54-89MTA Genel Müdürlüðü Ankara-Türkiye
Özgül, N., 1976. Toroslarýn Bazý Temel Jeoloji Özellik-leri. TJK
Bülteni, 19/1, 65-78.
Selim ARSLAN, Uður AKIN ve Atakan ALACA72
-
Özgül, N., 1984. Stratigraphy And Tectonic Evolution Of The
Central Taurides. In: Tekeli, O. AndGöncüoðlu, M.C. (Eds), Geology
Of The TaurusBelt. Int. Symp. Proc., MTA, Ankara, 77-90.
Perinçek, D., 1980. Arabistan kýtasý kuzeyindeki tek-tonik
evrimin kýta üzerinde çökelen istifteki et-kileri. Türkiye 5. Pet.
Kong., Jeoloji-JeofizikBildirileri, 77-94.
,Duran, O., Bozdoðan, N. ve Çoruh, T., 1991.Stratigraphy and
paleogeographical evolutionof the autochthonous sedimentary rocks
in theSE Turkey. Ozan Sungurlu Semp. Bildirileri,Kasým 1991, Ozan
Sungurlu Bilim, Eðitim veYardým Vakfý, 274-305.
Qureshy, M. N., 1970. Relation of gravity to elevation, geology
and tectonics in India. Proceedings of the second symposium on
upper manle project 28-31 December 1970, Hyderabad
Seymen, Ý., 1982. Kaman dolayýnda Kýrþehir Masifi'nin jeolojisi.
Doçentlik Tezi, ÝTÜ Maden Fak., 164s.
Simpson, Robert W., Jachens, Robert C. ve Blakely, Richard J.,
1983. Airyroot: A Fortran Program for Calculating the Gravitational
Attraction of an Airy Isostatic Root Out to 166.7 KM: U.S.G.S.
Open-File Report 83-883, 66 p.
, , ve Saltus, Richard W., 1986. ANew Isostatic Residual Gravity
Map of the Conterminous United States With a Discussion on the
Significance of Isostatic Residual Anomalies: JGR, 91,
8348-8372.
Þengör, A. M. C., 1985. Türkiye'nin Tektonik Tarihinin Yapýsal
Sýnýflamasý. Ketin Simpozyumu, TJK, Ankara, 37-61.
Þengör, A. M. C. ve Yýlmaz, Y., 1981. Tethyan Evolution Of
Turkey: A Plate TectonicApproach. Tectonophysics, 75, 181-241.
, ve Sungurlu, O., 1984. Tectonics Of The Mediterranean
Cimmerides: Nature And Evolution Of The Western Termination Of
Paleo-Tethys. In: Dixon, J.F. And Robertson, A.H.F. (Eds.), The
Geological Evolution Of The Eastern Mediterranean. Geol. Soc.
London, Spec. Publ., 17, 117-152.
ve Natal'in, B., 1996. Palaeotectonics of Asia: Fragments of a
synthesis. In: Yin, A. andHarrison, M. (eds), The tectonic
evolution ofAsia. Rubey Colloquium, Cambridge University Press,
Cambridge, 486-640.
Tüysüz,. O.,1993. Karadeniz'den Orta Anadolu'ya birjeotravers;
Kuzey Neo-Tetisin Tektonik Evrimi, Türkiye Petrol Jeologlarý
Derneði Bülteni, 5, 1-33.
Ustaömer, T. ve Robertson, A.H.F., 2005. Tectonicevolution of
the Intra-Pontides suture zone inthe Armutlu Peninsula, NW Turkey;
reply. Tec-tonophysics 405 (1-4), 223-231.
Yýlmaz Y., Genç, Þ. C., Yiðitbaþ, E., Bozcu, M. veYýlmaz, K.,
1994. Kuzeybatý Anadolu'da GeçKretase Yaþlý Kýta Kenarýnýn Jeolojik
Evrimi;Türkiye 10. Pet. Kong. ve Sergisi, Bildiriler, Jeoloji,
37-55.
, , , ,ve ,1995. Geolo-gical Evolution Of The Late
MesozoicContinental Margin Of Northwestern Anatolia.
Tectonophyscics, 243, 155-171.
Woollard, G.P., 1959. Crustal Structure from Gravity and Seismic
Measurements, J. Geophys. Res., 64 (10), 1524-1544.
GRAVÝTE VERÝLERÝ ÝLE TÜRKÝYE'NÝN KABUK YAPISI 73