Gravitatie Teyler Museum, Haarlem 24 april 2012 J.W. van Holten Thursday, April 19, 2012
Gravitatie
Teyler Museum, Haarlem24 april 2012
J.W. van Holten
Thursday, April 19, 2012
Equivalentie van zware en trage massa
Laet nemen (soo den hoochgheleerden! H.! I!A!N ! C!O!R!N!E!T!S ! D!E ! G!R!O!O!T! vlietichste ondersoucker der Naturens verborghentheden, ende ick ghedaen hebben) twee loyen clooten d'een thienmael grooter en swaerder als d'ander, die laet t'samen vallen van 30 voeten hooch, op een bart oft yet daer sy merckelick gheluyt tegen gheuen, ende sal blijcken, dat de lichste gheen thienmael langher op wech en blijft dan de swaerste, maer datse t'samen so ghelijck opt bart vallen, dat haer beyde gheluyden een selue clop schijnt te wesen. S'ghelijcx beuint hem daetlick oock also, met twee euegroote lichamen in thienvoudighe reden der swaerheyt, daerom Aristoteles voornomde eueredenheyt is onrecht.
Galileo (Discorsi, 1638)Stevin (Weeghconst, 1586)
Wednesday, September 21, 2011
Laet nemen (soo den hoochgheleerden! H.! I!A!N ! C!O!R!N!E!T!S ! D!E ! G!R!O!O!T! vlietichste ondersoucker der Naturens verborghentheden, ende ick ghedaen hebben) twee loyen clooten d'een thienmael grooter en swaerder als d'ander, die laet t'samen vallen van 30 voeten hooch, op een bart oft yet daer sy merckelick gheluyt tegen gheuen, ende sal blijcken, dat de lichste gheen thienmael langher op wech en blijft dan de swaerste, maer datse t'samen so ghelijck opt bart vallen, dat haer beyde gheluyden een selue clop schijnt te wesen. S'ghelijcx beuint hem daetlick oock also, met twee euegroote lichamen in thienvoudighe reden der swaerheyt, daerom Aristoteles voornomde eueredenheyt is onrecht.
Galileo (Discorsi, 1638)Stevin (Weeghconst, 1586)
Wednesday, September 21, 2011
Laet nemen (soo den hoochgheleerden! H.! I!A!N ! C!O!R!N!E!T!S ! D!E ! G!R!O!O!T! vlietichste ondersoucker der Naturens verborghentheden, ende ick ghedaen hebben) twee loyen clooten d'een thienmael grooter en swaerder als d'ander, die laet t'samen vallen van 30 voeten hooch, op een bart oft yet daer sy merckelick gheluyt tegen gheuen, ende sal blijcken, dat de lichste gheen thienmael langher op wech en blijft dan de swaerste, maer datse t'samen so ghelijck opt bart vallen, dat haer beyde gheluyden een selue clop schijnt te wesen. S'ghelijcx beuint hem daetlick oock also, met twee euegroote lichamen in thienvoudighe reden der swaerheyt, daerom Aristoteles voornomde eueredenheyt is onrecht.
Galileo (Discorsi, 1638)Stevin (Weeghconst, 1586)
Wednesday, September 21, 2011
Stevin (Weeghconst, 1586) Galilei (Discorsi, 1638)
Thursday, April 19, 2012
Newton:universele aantrekking
GMmr2F =
= ma
Thursday, April 19, 2012
Johannes Kepler
Planetenbanen
Thursday, April 19, 2012
A. Einstein
Gravitatie als meetkundevan ruimte en tijd
Δ
N
θV V’
V’’ V’’’
ΔV
A
Massa kromming
kromming a#uiging
Thursday, April 19, 2012
Gravitatielenzen
Thursday, April 19, 2012
Galactische rotatie
NGC 3198
Kepler
Donkere materie
Thursday, April 19, 2012
Frequentieveranderingo.i.v. zwaartekracht
Experiment van Pound en Rebka (1960)
rood
vers
chui
ving
blauwverschuiving
GPS
Tijddilatatie:
klokken vertragen in een zwaartekrachtveld
Thursday, April 19, 2012
Hubble expansie
E. Hubble
Type Ia supernovae
toename expansiesnelheid:
H0 = 72 km/s/Mpc
(1 pc = 3.08 ljr)
Thursday, April 19, 2012
Het uitdijend heelal
T = 3000 K T = 3 K
Expa
nsie
snel
heid
Thursday, April 19, 2012
WMAP
t = 350 000 jaar
kosmische achtergrondstraling
Thursday, April 19, 2012
Versnelde expansie
Type Ia supernovae
A.RiessS.Perlmutter
B.Schmidt
Negatieve druk:donkere energie
Thursday, April 19, 2012
Galactisch centrum
Mcentrum = 4 x 106 Mzon
Thursday, April 19, 2012
Zwarte gaten
Jet M87
Thursday, April 19, 2012
Zwarte gaten
Horizon:
GMmRS
= m c 2
RS = 2 GM
2c
12_
Thursday, April 19, 2012
Rzon = 2,95 x 10 m Raarde = 8,87 x 10 mRelektron = 1,35 x 10 m
3
_ 3
_ 57
λzon = 1,11 x 10 m λaarde = 0,37 x 10 mλelektron = 0,39 x 10 m
_72
_66
_13
Gravitatie Quantumtheorie
SchwarzschildstraalRS = 2GM/c2
Comptongolflengte λC = h/Mc
MPlanck = 5,5 x 10 kg = 3 x 10 GeV/c2 _8
Planck massa: RS = λC
RPlanck = 4 x 10 m _35
19
Thursday, April 19, 2012
Gravitatiegolven
- rimpels in de ruimte-tijd- voortplanting met de lichtsnelheid- 2 polarisaties- quadrupoolnatuur
Thursday, April 19, 2012
Intensiteit van gravitatiegolven:
amplitude en flux
als functie van frequentie
VIRGO
Thursday, April 19, 2012
Binary stars
Thursday, April 19, 2012
PSR 1913+16
Dubbel-pulsar(Hulse-Taylor, 1975)
J.Taylor
Thursday, April 19, 2012
Detectie I
Joe Weber(1960)
Minigrail(2012)
Thursday, April 19, 2012
Detectie II
Interferometer Virgo (Italië)
Thursday, April 19, 2012
LIGO-VIRGOgevoeligheid
Thursday, April 19, 2012
Thursday, April 19, 2012