is-sewwa" - 10 ta' Novembru, 1973 Grajjiet... Drawwiet... Tilkiret .... U L·PILAR MfNN MONS. PROF. ARTURO BONNICI Mit 8 Lingwi li kienu jiffurmaw lOrd 1i ta' San Gwann ta' Gerusalemm, illum aktar bl-1sem id Ordni ta' Ma ta, tnejn k ellbom membri Kavallieri Spanjoli, D.:rwn kienu l Lngwa ta' Aragon 1 li kenet 'il dawk ta' Aragona, Ka- ta1onja u N:na.i':l, u l Lingwa ta' Kasti ja, kie1:et. 'il dawk ta' Kastilj!a, Leon u l·Pcrtuga!l. Illum qtajtha li nkellim- kom fuq il (Auberges), jew Palazzi, :i dawn Lingw'i kellhom fil Belt Val- letta, li nzertaw it tnejn fi differenti, biex tkunu 1-Pa- Iazzi tal-Prim Mi- nistru, fejn hu u s- segw'1tu · li dak li ktibt fuq ta' Aragona, li kif kien xieraq, :Xt dwar il-Knis- ja rufa tal-Pilar, kollu u kel- li l ta' Kastil- ja U MHUX SIMMETRIKU Il-Palazz ta' Aragona, l- fost il- kollha, fi Pjazza Celsi, li fl-1964 imsejha Pjazza Indi- pendenza- Ghandu quddie- mu 1-Kn: sja Anglikana, li nitkellmu fuqha 'il quddiem u m nn Marsamxett. li- pjanta l- aridtett Malt'i Glor- mu Cassar- I1 Pa. azz inbena fl1571 biex fih il-KavaHieri ta· Aragona, li 1-Pilar, :·ew Kap kell:J fl-Ordni l il:ariga ta' Gran Konservatur u kien jissupplixxi l IEp ar u t- b'dak kolu li kien Jekk jinnota sew- wa, il-bini ta' dak il-Palazz mh .. x s.mme.r.ku kol- lox. f.l- naraw 11· et twieqi kull tal bieb ewlieni, dawna ma ghandhomx l is- tess bejn u Il bieb ,...innifsu mhux fin-nofs sewwa tal- bini- L Arkitett fittex li Leqa fin nofs ta' kull kamrd m·nn Billi l bini, kif hu portiku stil doriku. MINN Meta min- llH isib intrata b'saqaf troll, h ta' wiesa' u twasslek pjan nobbli cl ssib minn korazzi bla kava'lieri fihom. Madwar bitha rettangola. n bi statwa ta' fin-nofs, 'iduru 1-'kuri- turi. li , minnhom swali bi kwadri u ghamara sabiha. Is swali barra m"nn tieqa u jinfdu ma' l Minn dak il-pjan tista' ter- ran li bibien fi Triq ii Jekk minn a x- ma konniex smajna bih dak il bini fi tfulitna, meta tfar- farna sirna nafu bih, meta fl1921 ilKostituzzjoni li tat lill-Ma'ltin gvern aw- tonomu, u il post ta' Prim li kien jix- raq li jkollu mill- Palazzi tal-Belt Ministeru Il Palazz ta' Aragona dak JINBIDLU L-KERREJJA Fl-1933 U-Kostituzzjoni msemmija !u- ra ta' finan- zi u ta' u l-Palazz ta' Aragona sefa vojt- Meta fl- 1939 l-Ingilterra biex kontra-korrent Taljana fi U-British Council Istitut ta' In- - il Brit.sh Institute u lilu nghata a mara dak ifPalazz vojt. Bis- ta' hekk Mal- tin u saru ta' dak ii post. min ma jafx, il-British Council hu- wa korp runa li la li r-relazzjonifet kultu- rali bejn l-Ingilterra u l- billt bo- ta' sbdju (scholarships), jibghat nies disLnti fi-Ingil- terra u iistieden konferen- zieri u nies esperti, u b'hekk imexxi 'l quddiem f'dak l-Istitut Kulturali nfethet biblijote- ka u bdew mal-100 gazzetta '.J perjodi- ku, jsiru konferenzi kultu- rali u fllm-shows. Malta kisbet kultura:i kbir minnu- Fl-1947 bra I-Kostituzzjoni, u l Bri- tish I:nst.ltute -mar fid-dar kbira - Casa Bolino - fi Triq il-Punent, mhux 'il bog!1od minn hemm. Fis se. na 1971, tela' l Gvern Labo- rista: il-Prim Mmistru bu il-Ministeru fil ta' Kastilja u f'dik ta' Aragona il-Minis- Jeru a d-Dipartiment tal- Edukazzjoni. IL-KNISJA TAL-PILAR Mal Palazz ta' Aragona hemm min ta' wara u tmiss l- Knisja tal-Pilar, i1 Kn:sja ta' l istess Lmgwa, bil b eb fi . Triq il-Punent- Il bini nbeda fl-1670. Hija ta' arkitettura. Il Knisja tissejjah "Tal- Pilar" fiha hemm li fiha replika tal-ko· lonna li fuqha li l- Madonna dehret lil San Gak- bu u li tinsab fi knisja span- Joia l-istess isem- Kif fil knisja jolqtok ir- reredos (sfond) tal artal skolpit bi statwi kbir ta' jittajru. Fin- nofs hemm kwadru tal-Ma- donna bil Bambin Ldher lil San Gakbu f'raqda, aktarx impitter mill Erardi- li-kop- pla, li d-djieq tat- triq ma tidherx minn barra, hij& mibnija b'tambur fuq ottagona. m'is-saqaf tal-knisja sofriet, hsara fi gwerra dmji- ja. Mill-pittura ma baqax jidher hlief felli mhassar fJ- volta fuq il ·pres- blterja-aktarx l·inkoronaz- zjoni tal-Madonna pittura b'xi kavallieri fil tal- orgni. 7 DEVOZZJONI U ARTI F l ewwel sezzjoni tal knis- ja hemm 4 kwadri tawwalin· li juru t-twelid tal Madonna, l Gherusija ma' S. 1-An- nunzjazzjom u l nL Bambin ta' Praga ken 1-artal, fejn d.:.rba kien hemm U- kolonna li semmejna, U llum, fix-xel- lug, kif il-kan- ceii ta' rham intarsjat, li jaqta' l presbiterju mi[-bqija tal-knisja. Xi hamsin jew sittin sena Ilu artali fin- ta' fuq, li jidhirli jien, l knisja u llum ma ebda funzjonai1ta' Fis Sagristija naraw pit· tura tal-Madonna st;l tin u Madonna na u s1wlp.ta f'in- jani Ha u il-bini tatknisja l Inniguez de Ayerbe, U Jinsab midfun f'nofs il presbiterju. henefatturi kienu l. Gran Mastr.1 Perellos, li sebbah i!·knisja u 1-Balliju ta' Majorka Rajmond de So- (IkompH 10)