GLOBALNI EKOLOŠKI PROBLEMI - fmpe.edu.bafmpe.edu.ba/images/nastava/944/Globalni_ekološki_problemi.pdf · heterosfera. Ovdje počinje ... godišnja temperatura. ... Smatra se da

GLOBALNI EKOLOŠKI PROBLEMI

Ekonomski razvoj bez osvrta na zaštitu okoliša dovodi do degradacije okoliša i

globalnih problema.

Tradicionalni koncept razvoja orijentiranog na rast proizvodnje, a ujedno i rasta

potrošnje u svim sferama, pogotovo u potrošnji prirodnih resursa, došao je do

svojih krajnjih granica.

Eksterni-marginalni troškovi zbog zagađivanja okoliša, iscrpljivanja prirodnih resursa i narušavanja zdravlja populacije

počinju nadmašivati financijsku dobit.

Globalni problemi planete su:

-efekat staklene bašte i globalno zagrijavanje,

-uništavanje ozonskog omotača,

-prirodne katastrofe,

-klimatske promjene

-akumulacija čvrstog otpada i otpadnih voda

Sastav atmosfere se mijenja sa visinom, ali se može uzeti da je

dosta konstantan do 100 km (homosfera).

Iznad 100 km je sloj koji se naziva heterosfera. Ovdje počinje difuziono

odvajanje lakših od težih gasova.

Na vedim visinama, gdje se gasovi mogu otrgnuti od sile Zemljine

gravitacije, dominantni gasovi mogu biti vodonik i helijum.

Sastojak (komponenta) % volumen

GlavniAzot (N2)Kiseonik (O2)

78,0920,94

SporedniArgon (Ar)Ugljen-dioksid (CO2)

0,930,03

U tragovimaNeon (Ne)Helijum (He)Metan (CH4)Kripton (Kr)Vodonik (H2)Azot-monoksid (NO)Ugljen-monoksid (CO)Ozon (O3)Amonijak (NH3)Azot-dioksid (NO2)Sumpor-dioksid (SO2)

Pod efektom staklene bašte podrazumijeva se zadržavanje

značajnog dijela toplotne energije Sunca na površini Zemlje.

Prirodni proces teče na sljededi način:

Zemlja apsorbuje kratkotalasno Sunčevo zračenje, a infracrveni zraci se odbijaju u kosmos.

Zbog pojasa ugljen-dioksida i drugih otrovnih plinova u atmosferi infracrveni zraci ne mogu da se probiju u kosmos, oni ostaju pod slojem plinova i ponovo ih apsorbuje Zemlja .

Povedana koncentracija ugljen-dioksida i drugih stakleničkih plinova u atmosferi rezultira zagrijavanjem atmosfere do tačke koja je mnogo viša nego što bi to normalno bio.

Najčešde zagađujude materije su:

CO2,

CO,

SO2,

azotni oksidi,

razna organska jedinjenja (ugljovodonici, benzoli, freoni),

olovo i dr.

Glavni izvori CO₂ i azotnih oksida su

sagorijevanje fosilnih goriva i

uništavanje šuma i šumskih površina.

Prva tri mjesta u svijetu po količini

emisije ugljen dioksida zauzimaju USA, Kina i Rusija.

Godišnji tempo porasta koncentracije ugljen dioksida je 0,5%, metana 0,9%, azotnih oksida 0,25%, klorfluorugljikovodika 4%.

Uništavanjem šuma koncentracija ugljika povedana je za 20%,

samim tim se uklanja njihova mogudnost

upijanja ugljika i ubrzavaju se klimatske

promjene.

Posljednjih 50 godina u svijetu potrošeno je

oko 1/2 svjetskih neobnovljivih

energetskih izvora i uništeno više od 50%

šuma.

Ispuštanje „STAKLENIČKIH PLINOVA “ u atmosferu stalno se vrši i njegov intenzitet

raste.

Izvori CO₂ su:

-termocentrale,

-automobilski motori,

-pedi za zagrijavanje, itd;

Emisije CO₂ znatno su se povedale tokom posljednjih 30-ih

i 40- ih godina, naročito u industrijskim zemljama.

Još brže rastu emisije drugih gasova koji povedavaju efekat

„staklene bašte“ – metana, azotnih oksida, halogenih

ugljikovodika.

U proteklih 100 godina korištenje energije u svijetu poraslo je za 70%.

Razvijene zemlje koriste 78%

energije koja se dobija iz fosilnih

goriva.

Industrijske zemlje su odgovorne za emisiju otprilike 80% od ukupne količine ugljen-dioksida u atmosferi, pa su od 1950. godine :

- USA emitirale oko 50.7 mld tona CO₂,

- Kina 15.7 mld tona CO₂ koja inače ima 4.6 puta više stanovnika USA

- Indija 4.2 mld tona CO₂ koja ima 3.5 puta više stanovnika od USA.

Usljed ispuštanja plinova u atmosferu na Zemlji je porasla i nastavlja da raste srednja

godišnja temperatura. U posljednjoj deceniji XIX stoljeda iznosila 14,5°C, dok je 90-ih godina XX stoljeda premašila 15,2°C.

U periodu 2030 - 2050 godine srednja godišnja temperatura na Zemlji može

porasti za 1,5 – 4,5°C u odnosu na današnju, čime bi dostigla najvišu vrijednost za

posljednjih 2 miliona godina.

Tempo otopljavanja u prvoj polovici XXI stoljeda može biti 5 – 10 puta brži nego u

prošlom stoljedu.

Rast temperature mogao bi prouzrokovati sljedede:

-otapanje svih planinskih lednika i polarnih ledenih brijegova,

-povedavanje nivoa oceana,

-smanjenje površine kopna,

-salinizacije pitkih voda,

-pojavu oluja i poplava

-velikih suša

-masovnog uništenja šuma,

-nestanka životinjskih staništa,

-migracije životinja prema sjeveru usljed nestanka biljnih vrsta.

Može dodi do naglog smanjivanja biodiverziteta, smanjide se površine pod šumama i počede nepovratna degradacija ekosistema.

Povedade se broj nepogoda sa katastrofalnim posljedicama.

Do 2100.godine, povedanje srednjeg nivoa mora može iznositi između 15 i 95 cm, a najvjerovatnije oko 50 cm.

Može se dogoditi da se do sredine XXI stoljeda nivo mora i oceana podigne za 0,5 – 1m, a do kraja stoljeda za 2m, usljed čega bi bile potopljene velike teritorije.

Na VII konferenciji Ujedinjenih Nacija za konvenciju o klimatskim promjenama održanoj

2001 godine u Maroku upozoreno je da de zbog globalnog zagrijavanja proizvodnja hrane kao što je žito, pirinač i kukuruz opasti za 30%

u sljededih 100 godina.

Smatra se da de poljoprivrednici biti primorani da se sele u planinska hladnija područja čime

bi ponovo ugrozili šume i životinjski svijet.

To bi uticalo na količinu i kvalitet pijade vode.

Važan korak u svjetskoj ekološkoj politici bilo je prihvatanje Okvirne Konvencije UN o promjenama klime na Konferenciji o okolišu i razvoju u Rio de Janeiru, 1992 godine.

“Održivi razvoj je razvoj koji zadovoljava potrebesadašnjice, a istovremeno ne ugrožava mogudnostbududih genaracija da zadovolje svoje potrebe" (Svjetska komisija za životnu sredinu i 1987), poznata ikao "Bruntlendova komisija".

Ovaj koncept proglašen je ključem politike razvoja kako EU, tako i UN.

Svjetski lideri su na Zemaljskom samitu o životnoj sredini i razvoju (UNCED) u Rio de Janeiru 1992 godineusvojili preporuke koncepta održivog razvoja, a jedanod rezultata samita bila je Agenda 21 kojom se dajupreporuke za održivo upravljanje zemljišnim, vodenimi šumskim resursima u 21. vijeku.

Ciljevi strategije održivog razvoja su:

- socijalni napredak koji priznaje potrebe svakoga,

- efikasna zaštita okoliša,

- odgovorno korištenje prirodnih resursa,

- održavanje stabilnog ekonomskog rasta i zapošljavanje

Oblasti koje se najčešde prate u održivom razvoju su:

Klimatske promjene,

obnovljivi izvori energije,

energetska efikasnost i konzervacija,

korporativna odgovornost,

efekti zagađenja životne sredine na ljudsko zdravlje,

vodosnabdjevanje,

bezbjednost od biotehnologija (genetske modifikacije),

razlike između bogatih i siromašnih,

biološka raznovrsnost,

bezbjednost od hemikalija,

bezbjednost od nanotehnologija i

zaštita ekosistema okeana.

Protokol Konferencije u Kyotu, predvidio sljedede

korake:

Realizaciju zajedničkih projekata raspodjele emisije

CO₂ između zemalja;

Trgovinu kvotama na emisiju (za zemlje koje

imaju neutrošene rezerve)

„čist“ razvoj.

Zemlje članice Evropske unije prihvatile su, u globalu, da smanje emisije plinova za 6,5% u odnosu na 1990 godinu.

Od USA i Japana traženo je smanjenje za 8,7%.

Islandu je, na primjer, odobreno povedanje emisija za 10% u odnosu na nivoiz 1990 godine.

Australija i Norveška su mogle povedati svoje emisije za 8%, odnosno za 1%.

Od Rusije i Ukrajine je traženo samo da

stabilizuju emisije nanivou iz 1990 godine.

Zanimljivo je da suemisije Rusije iz 1997

godine bile za 30% nižeod nivoa emisija iz 1990

godine.

UN-ov Summit o klimi u Cancunu od decembra 2010 godine usvojio je

kompromisni sporazum o klimatskim promjenama, koji bi trebao biti osnova za postizanje nekog bududeg globalnog

sporazuma o borbi protiv klimatskih promjena.

Smanjenje ozonskog omotača dovodi do porasta oboljenja od

raka kože i katarakte očiju.

Oficijelni podaci UN pokazuju da smanjenje ozonskog omotača za

1% dovodi do pojave 100.000 novih slučajeva katarakte i 10.000 slučajeva raka kože.

Svaki procenat smanjenja ozonskog omotača dovodi do

povedanja oboljenja i to posebno u ekvatorijalnom pojasu za 4 – 5%, kao i do slabljenja imuniteta ljudi i

životinja.

Pored negativnog uticaja na zdravlje, smanjenje ozonskog omotača dovodi do:

pojačanja efekta staklene bašte,

degradacije zemljišta,

smanjenja plodnosti zemljišta i prinosa poljoprivrednih kultura i

povedanja zagađenja okoliša.

Polovinom 70-ih godina XX vijeka pojavila se sumnja da hlor-fluor-ugljikovodici (freoni) i haloni predstavljaju opasnost za ozonski

omotač.

Freoni se široko koriste u kemijskoj industriji i

domadinstvima (hladnjaci, klima

uređaji, uređaji za raspršivanje tečnosti).