GIPUZKOAKO HITZA Zurrunbiloari ihesean Berdintasuna Etzi, lehen aldiz, emakumeek ere dantza egingo dute Oñatiko Corpus eguneko ekitaldian 8 Elkarrizketa Alain Maia dantzariarekin hizketan, orain arteko ibilbide arrakastatsuari buruz 4 Ostirala 2018ko ekainaren 1a IX. urtea 355. zenbakia www.gipuzkoa.hitza.eus [email protected]#Bioterr DOHA n, a.org ioterra.ficob b untzare n, bioeraik ikoe kolog Produktu e n eta kontsumo arrie rriztag rgia be ene a arduratsuaren azok Ekaina FICOBA, Irun. Ficobara, zatoz trenean! a geltokia) (Irun-Ficob ene erriztagarriak rgia b osasuna itat hab osasuntsua ia ide eak erd b textil ologikoa ek oa oturism ek antolatzailea sleak abe b IRUN - GIPUZKOA Tel. 943 66 77 88 www.ficoba.org ra2018 INIK azaritza nek ologikoa ek ntzudun ze ontsumoa k elikadura osasuntsua tika osme k ologikoa ek t l naturalak terapia Ekainaren 10ean 83 urte beteko ditu Alkoholiko Anonimoak erakundeak; 36 talde daude Gipuzkoan b 2-3 JAGOBA MANTEROLA / FOKU
16
Embed
GIPUZKOAKO HITZA - Berria · eta ezkutuan. Ia 30 urte igaro eta gero, Alkoholiko Anonimoetara joatea erabaki zuen, eta hogei urte daramatza jada astean hirutan ia hutsik egin gabe.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
GIPUZKOAKOHITZA
Zurrunbiloari ihesean
Berdintasuna Etzi, lehen aldiz,emakumeek ere dantza egingo dute
Oñatiko Corpus eguneko ekitaldian
8Elkarrizketa Alain Maiadantzariarekin hizketan, orain
untzaren, bioeraikikoekologProduktu en eta kontsumo arrierriztagrgia beene
aarduratsuaren azok
Ekaina
FICOBA, Irun.
Ficobara,zatoztrenean! a geltokia)(Irun-Ficob
g eneerriztagarriak
rgia b
osasuna itathabosasuntsua
iaideeakerdb
textilologikoaek
oaoturismek
antolatzailea
sleakabeb
IRUN - GIPUZKOATel. 943 66 77 88www.ficoba.org
ra2018
INIK
azaritza nekologikoaek
ntzudun zeontsumoak
elikadura osasuntsua
tikaosmekologikoaek
pt lnaturalak
terapia
Ekainaren 10ean 83 urte beteko ditu Alkoholiko Anonimoak erakundeak; 36 talde daude Gipuzkoan b 2-3
JAGOBA MANTEROLA / FOKU
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a2 b Astekoa
Aitziber Arzallus Donostia
Ostiral arratsal-dea da. Talde-txo bat elkar-tzen ari daDonostiakoIbaeta auzoko
Espiritu Santuaren parrokiarenatzealdean. 19:30 puntuan, barru-ra sartu dira, gela batera, eta eseriegin dira, borobilean. Hemezortzilagun bildu dira: hamahiru ema-kume eta bost gizon. «Kaixo. Jaio-ne naiz [asmatutako izenak diradenak], eta alkoholikoa naiz. Edangabe jarraitzen dut, eta ongi na-go», esan du haietako batek.«Kaixo, Jaione», erantzun diote,aho batez. Liburu bat hartu du es-ku artean, eta irakurtzen hasi da,ozen. Esker onari eta onartzeariburuzkoa da gaurko irakurgaia.
Alkoholikoak dira denak, etaAlkoholiko Anonimoen batzar itxibatean daude —kazetari bati sar-tzen utzi dioten lehen aldia da—.Astelehenero, asteazkenero eta os-tiralero biltzen dira, 19:30etik21:00etara. Handik kanpora, berebizitza du bakoitzak, gainontzeko-en bizitzekin inolako zerikusirikgabea. Alkohola uzteko nahiak ba-karrik batzen ditu.
Jaionek irakurgaia bukatu due-nean, Amaiak hartu du hitza, berehausnarketa besteekin parteka-tzeko. Hain zuzen, horixe egitendute batzarretan: aurrena, eureta-ko batek Alkoholiko Anonimoenliteraturako testu bat irakurtzendu; eta, jarraian, irakurgaiaren in-guruan gogoeta plazaratzen dutepartaideek, txandaka, inork inormoztu gabe eta eztabaidetan sartugabe. Nahi dutenek hitz egiten du-te, eta gainontzekoek entzun egi-ten dute. «Hori da batzar hauetanelkarrekin komunikatzeko dau-kagun modua. Irakurgaitik abia-tuta, besteekin partekatzen dugugure esperientzia, bizitzakoa etaalkoholarekin izan duguna, etahorrek laguntzen digu edan gabejarraitzen», azaldu du Amaiak.
40 bat urte ditu Amaiak, etakontatu du txiki-txikitatik izan di-tuela arazoak bere burua, bere in-gurua eta ingurukoak onartzeko,eta horrexegatik eman ziola alko-holari, ihesbide gisa. «Gazte-gaz-tetan hasi nintzen drogekin eta al-koholarekin jolasean. Gehienekuste dute alkoholiko batek egunguztia edaten pasatzen duela, bai-na hori ez da beti horrela izaten.Nik ez nuen asko edaten; arazoazen trago bat egiten nuenean eral-datu egiten nintzela, eta edan gabesekula egingo ez nituzkeen gauzakegiten nituela». Hamar urte diraAlkoholiko Anonimoen batzarre-tan parte hartzen hasi zela, eta or-
Adin, sexu, jaioterri eta klase sozial guztietako jendea biltzen da AlkoholikoAnonimoen batzarretan. Alkohola uzteko nahia da haien arteko lotura bakarra.Bilkura horietan, partaide bakoitzak bere esperientzian oinarritutako gogoetaplazaratzen du, eztabaidarik gabe, eta edan gabe segitzen laguntzen die horrek.
24 orduko bakoitza,garaipen handi bat
Alkoholiko Anonimoen batzar itxi bat, Donostiako Ibaeta auzoko Espiritu Santuaren parrokiaren atzean dagoen egoitzan. GORKA RUBIO / FOKU
Astekoa b 3GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a
dutik ez du tantarik probatu. «Al-
koholarekin nuen arazoagatik
etorri nintzen hona, baina orain
esan dezaket edateari uztea izan
zela errazena, gero egin behar izan
dudala benetako lana: neure bu-
rua onartu eta maitatzen ikastea.
Lehen, alkoholarekin, ihes egiten
nuen egunerokotik; orain, aurre
egiten diet egunero sortzen zaizki-
dan arazoei eta gorabeherei. Egun
bakoitza erronka bat da, eta edan
gabe pasatzen dudan egun bakoi-
tza, garaipen bat».
Aitor 11 urterekin hasi zen eda-
ten, eta pixka bat geroago drogak
hartzen. 27 urterekin kartzelan
sartu zuten, eta bost bider egon da
psikiatrikoan. Ohetik jaiki orduko,
tragoa behar izaten zuen. «Neure
burua paretik kendu nahi nuen,
eta ia lortu ere egin nuen, gibeleko
minbizia diagnostikatu baitzida-
ten. Baina beldurtu egin nintzen,
eta bizi egin nahi nuela erabaki
nuen. Alkoholiko Anonimoetara
etortzen hasi nintzen, eta gibeleko
transplantea egin zidaten». Ha-
mar urte dira ordutik, eta guztiz
bestelako bizimodua darama gaur
egun. «Sekulako bakardadea sen-
titzen nuen hona iritsi nintzenean.
Familia eta ingurukoak nirekin ni-
tuen, baina, hala ere, oso bakarrik
sentitzen nintzen; alkohola nuen
lagun bakarra. Hona iritsi eta ikusi
nuenean ezagutzen ez nuen jende-
ak zer-nolako maitasuna eman zi-
dan eta zenbateko enpatia erakutsi
zidan, gelditzea erabaki nuen, ni-
retzat ere itxaropenik egon ziteke-
ela pentsarazi zidatelako».
Jaione, aldiz, ez zen gelditu le-
hendabizikoan. Berandu hasi zen
edaten, alaba nerabea zuela. «Beti
izan naiz oso emakume borrokala-
ria, baina alkoholarekin ezin izan
nuen; gain hartu zidan, eta erabat
hondoratu ninduen. Egunari eki-
teko tragoa behar izaten nuen, eta
behin hasitakoan ezin izaten nin-
tzen geratu. Egunero penagarri ai-
legatzen nintzen etxera, eta bakar-
bakarrik gelditu nintzen, alabak
ere alde egin baitzidan, ezin zelako
egon nire ondoan». Bazekien al-
koholarekin arazoa zuela, baina
asko kostatu zitzaion alkoholikoa
zela onartzea, aita ere alkoholikoa
izan zuelako. Batzar batera joan
zen behin, baina, hura beretzat ez
zela pentsatuta, alde egin zuen, eta
ez zen itzuli hamar urte geroago
arte. «42 kilo pisatzen nuen biga-
rren aldiz etorri nintzenean. Ispi-
lura begiratu eta nazka ematen zi-
dan neure buruak; hutsune ikara-
garria sentitzen nuen barruan. Be-
te-betean asmatu zuen alkoholis-
moa arimaren gaixotasuna zela
esan zuenak».
Hasieran, sufrimenduaLehen urtea «oso gogorra» izan
zela gogoratu du: «Edan gabe pa-
satzen nuen egun bakoitzeko X
bat egiten nuen egutegian; nire-
tzat garaipen handia zen 24 ordu
edan gabe pasatzea». 11 urte pasa-
tu dira ordutik, eta beste emaku-
me bat da gaur egun. Urteotan
jaso duen laguntza eta ikasi duen
guztia beste batzuei ematen saia-
tzen da orain, eta zoriontsu egiten
du horrek. «Dena dela, erne egon
behar dugu beti, alkoholikoak bi-
zitza guztirako baikara alkoholi-
ko. Badakit egunen bate-
an trago bat hartuko
banu ezingo niokeela
edateari utzi, eta hondoa
joko nukeela berriz, in-
gurukoguztiekin. Horre-
gatik, desoreka gaitzake-
en zerbait gertatzen zai-
gunean, telefonoa hartu,
eta Alkoholiko Anoni-
moetako kideren bati
deitzen diogu guk. Orain,
baliabide gehiago dugu
trantze horietatik atera-
tzeko».
Edurnek ere berandu ekin zion
edateari, semeak haziak zituene-
an. Etxean edaten zuen, bakarrik
eta ezkutuan. Ia 30 urte igaro eta
gero, Alkoholiko Anonimoetara
joatea erabaki zuen, eta hogei urte
daramatza jada astean hirutan ia
hutsik egin gabe. 83 urte ditu. Al-
diz, 32 urte baino ez ditu Itziarrek,
eta urte eta erdi daramatza batza-
rretara joaten. «Nik asteburuetan
bakarrik edaten nuen, baina has-
ten nintzenean ezin izaten nintzen
gelditu. Antsietate handiz edaten
nuen, erori arte». Orain badaki
bere buruarekiko ziurgabetasu-
nek bultzatzen zutela horretara.
Martin, berriz, lotsa galtzeko ha-
si zen edaten. «Neure kabuz ez
nintzen gai ezer egiteko; lotsa eta
beldurra ematen zidan denak. Pa-
re bat tragorekin askoz erosoago
sentitzen nintzelako hasi nintzen,
baina hasitakoan ezin izaten nin-
tzen gelditu».
Pertsona adina istorio daude.
Mendekotasunek ez dutelako eza-
gutzen sexurik, adinik, klase so-
zialik edota jatorririk.
Batzuek gazte-gaztetatik ekin zioten alkohola edateari,eta beste batzuekseme-alabak hazitakoan
Ohetik jaiki eta alkohol tragoabehar izaten zuten zenbaitekegunari ekiteko, hura gabe ez zirelako ezertarako gai
Alkoholarekin arazoa dutenekbadakite ezin dutela alkoholtantarik probatu, betikozirkulura itzuliko liratekeelako
Ekainaren 10ean 83 urte beteko dira Alkoholiko Anonimoak erakundeasortu zutela. Bi alkoholikok, bi senidek eta mediku batek hitzaldia emangodute Donostiako Karmelo ikastetxean, arazoa gizarteratzeko helburuarekin.
«Anonimoak gara; ez gara klandestinoak»
Bi gizonezko, Donostiako Ibaeta auzoko Alkoholiko Anonimoen egoitzan dauden kartelei begira. GORKA RUBIO / FOKU
Gipuzkoan 36 talde biltzen dira astero; horietatik zortzi,Donostian. Batzar irekiak ereegiten dituzte hilean behin
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a4 b Elkarrizketa
Erik Gartzia Egaña Errenteria
Asteburua Valladolid (Espainia)eta Valentzia aldean (HerrialdeKatalanak) lanean pasatu ondo-ren, etxean dira, berriz ere, Kukaidantza konpainiako dantzariak,entseatzen jarraitzeko. Izan ere,datorren igandean etxetik 597 ki-lometrora eskainiko dute ema-naldia, Torrenten, Valentzian.Alain Maiak (Errenteria, 1985)toki bat egin du agendan galderasortari erantzuteko. Kazetaria daformazioz, eta ondo moldatu daesparru guztietan.2001ean sortu zen Kukai dantza
konpainia. Adinez nagusi izate-
ko bidean da, beraz, baina, zuek
orduan bezala, adingabea da
oraindik. Zer gertatu zen talde-
an 1985ean jaiotako hainbeste
elkartzeko (lau)?
Guztiok 6 urterekin hasi ginendantzan Ereintza dantza taldean.Kopurua eta maila kontuan har-tuta, nahiko talde polita zen gu-rea. Gaur egun dantza taldeetaneta eskoletan dagoen mutil gabe-ziarekin alderatuta, talde handiazen gurea, txukuna. Hainbat sariirabazi genituen txapelketetan.Kontua da Jon Maiak, garai har-tan gure irakasle zenak, buruanzeukala euskal dantzatik abiatutazerbait egiteko asmoa. Aurretikere izan zituen pare bat esperien-tzia. Sartzea proposatu zigun,nahiz eta ez genekien noraino iri-tsiko ginen.16 urterekin, burmuina pixka bat
bigundua zenuten?
Ziurrenik. Baietza eman genion,proposatzen zuena zer zen jakingabe. Ziur nago berak ere ez zuela
uste honaino iritsiko ginenik.Apustua izan zen bere garaian;ziurrenik, ezjakintasunetik emangenuen baiezkoa, eta munstroahandituz joan zen pixkanaka [ba-rrez]... Hementxe jarraitzen dugu2018an.Ez zenuen espero dantza ofizio
bilakatzerik orduan?
Kazetaritza ikasketak egin nituennik, baina Kukaik dena irenstenzuen momentu bat iritsi zen: ka-zetaritza lana, bidaiak, prestake-ta... Ez nintzen iristen denera.Emanaldiak eskaintzeaz gain,egunero lan egiteko proposame-na jaso genuen. Apustu serioaizan zen, Euskal Herrian ez baitaohikoena dantzatik bizitzea;modu horretan ez, behintzat.Erokeria zen batzuentzat, baina,beste batzuentzat, ez.
Geroago etorri zen ospea.
Nik neure burua ez daukat ospe-tsutzat. Duela hamabost urtekogauza berberak egiten ditut orainere. Herrian ez dut nabaritzen al-daketarik: betidanik ezagutzendugu elkar. Norbere lanbideadauka bakoitzak, eta horrek ezdauka eraginik.
Egia da herritik ateratzeangehiago nabaritzen dela; dantza-ren munduan, batez ere. Lehen,gauza berbera gertatzen zen Eus-kal Herrian, dantzaren sektorean,eta gero orokortu egin zen hori.Espainiara ere joaten gara orain,eta jarraipena egiten digute. Aur-ten emanaldi asko eskaintzen arigara Espainian, eta antzokiakbete egiten dira beti. Gugana etor-tzen dira emanaldiaren ondoren,eta jarraipena egiten dutela naba-ritzen da. Pozgarria da hori. Lanpubliko bat egiten dugu guk, eta,alde horretatik, ospetsuagoakgara, agian. Baina beste edonorenlanaren berdina da nirea.Aitorpen asko pilatzen ari zare-
te, jendea hurbiltzen zaizue...
Zer esango luke 16 urteko Alain
Maia hark?
Imajinatu ere ez genuenegiten. Pixkanakoa izanda garapena; ez da izanhain bortitza. 16 urtere-kin ez duzu pentsatzenhonaino iritsiko zarenik.Baina eskailerako mailakigotzen hasten zara, eta...Sariei buruz galdetzendigutenean, publizitateadela esaten dugu guk;emanaldiak eskaintzenjarraitzea esan nahi duhorrek guretzat, gusta-
tzen zaiguna egiten jarraitzea.Horrek emango digu aukera au-rrera egiteko. Sariek laguntzendute horretan, baina jendeak gukegiten dugunarekin disfrutatzeada gure eguneroko saria.Errenterian nabaritzen al da
sona hori? Iazko Atlantikaldian
lepo bete zenuten plaza.
Bai, bai. Guretzat beti izaten dirabereziak herriko emanaldiak.Harrera ona izan dugu, edo horipentsatu nahi dut, behintzat [ba-rrez]. Jende asko zegoen Atlanti-kaldian; Oskara lana ere bi aldizeskaini dugu, eta bietan bete eginda herriko plaza; Topa ikuskizu-na ere eskaini genuen, eta jende-tza bildu zen orduan ere... Osopozgarria da hori. Kalean zorion-du egiten gaitu jendeak, eta osopozgarria da hori; ez dut ukatuko.Errenteria beti egon izan da arte
eszenikoei lotuta. Ez da kasuali-
tatea izango Kukairen gisako
talde bat bertan sortzea, ezta?
Herri hau oso dantzazalea izan dabetidanik. Hor daude datuak. He-rri guztietan daude dantza talde-ak eta eskolak, baina Euskal He-rrian oso leku gutxitan egongodira hemengo datuak eta maila.60 urte bete ditu Ereintza dantzataldeak, eta beti egon izan diradantzari asko eta oso onak. Lanhandia egiten dute herrian, eki-taldiak antolatuz eta euskal kul-tura edozein tokitara hedatuz.
Antzeko zerbait gertatzen da dan-tza eskolan ere. Ereintzak kudea-tzen zuen lehen, eta ErrenteriaMusikalek orain [udalaren musi-ka eta dantza eskola]. Oraingo zi-frak ez dakit zein diren, baina 300bat ume biltzen ziren garai bate-an.Iraultza dantza taldea ere hor
dago. Gehiago lantzen dituztejantziak-eta, eta museoa ere irekidute. Herrian jende asko biltzenda muxikoekin eta antzekoekin.Ez da kasualitatea: nonbaitetiketorri gara gu ere. Denon arteansartu dugu Errenteria dantzarenmapan. Herri honek badu izenadantzaren munduan.Zure anaia da Kukairen susta-
tzailea, Jon Maia. Zer moduz bar-
neratzen da hori?
Egia da anaia dela, baina taldekobeste edozeinekin izan dezakeentratua dauka nirekin. Lana eta ka-lea ezberdintzea gustatzen zaitniri. Dantzan ari garenean, nire-tzat bat gehiago da bera, eta an-tzekoa gertatzen zaio berari. Osoharreman ona eduki izan dugu
«Dantzariokiraungitze datadugu, baina luzejarraitu nahi dut»Alain Maia b Kukai dantza konpainiako dantzaria
Kukai dantza konpainiako dantzarietako bat da Alain Maia.Proiektuaren sorreratik dago taldean, 2001. urtetik, eta Kukairekin batera hazi da errenteriarra. Oholtzarengainekoez, baina, batez ere, atzekoez aritu da hizketan.
2001ean baietza eman genion[Jon Maiari], proposatzenzuena zer zen jakin gabe.Apustua izan zen bere garaian»
«Lan publiko bat egiten duguguk, eta ospetsuagoak gara,agian. Baina beste edonorenlanaren berdina da nirea»
‘‘
Elkarrizketa b 5GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a
beti. Askotan galdetzen ziguten
ea zer moduzko harremana ge-
nuen anaien artean, eta oso ondo
moldatzen gara: anaiak, lankide-
ak eta lagunak gara.
Ikuskizun dezente dauzkazue,
eta berritzen ari zarete etenga-
be. Esaterako, duela gutxi es-
treinatu duzue Erritu lana.
Sharon Fridmanekin elkarlanean
sortu dugu Erritu ikuskizuna.
Done Mikel Aralarkoan estreina-
tzekoa zen, apirilaren bukaeran,
baina Altsasun eskaini behar izan
genuen, eguraldi txarragatik; pri-
meran atera zen. Korrika eta pre-
saka ibili ginen azken momentu-
ko leku aldaketarekin, baina oso
harrera ona izan zuen.
Joan den asteburuan, berriz,
Valladoliden izan ginen. Kaleko
ikuskizun berritzaileenaren saria
eman ziguten. Geure burbuilan
sartuta aritzen gara ikuskizuna
prestatzen, eta ez dugu jakiten
jendeak nola jasoko duen. Ezi-
nezkoa da zein ibilbide izango
duen jakitea, baina bide luze eta
oparoa izango duela dirudi. Pozik
gaude sariarekin. Aretoko lana
prestatzen hasiko gara orain,
udan. Baditugu emanaldi batzuk:
lehendabizi, hiriburuetan; eta,
ondoren, herriz herri.
Esperientzia polita izan da
Fridmanekin lanean aritzea.
Gauza berriren bat ekartzen du
koreografo bakoitzak, eta dantza-
ri batentzat oso onuragarria da
hori. Bere estiloa, bere ideiak
dauzka bakoitzak, eta oso aberas-
garria da hori. Ikusle bezala ere,
oso interesgarria iruditzen zait
hori. Fridmanen kasuan, sona
handia dauka dantzaren mun-
duan, eta plazer handia da bere-
kin lan egitea. Aberasteko eta
dantzari gisa hazteko aukera
eman digu, eta pribilegioa da.
Contact estilo oso markatua dau-
ka: gorputz bat edo gehiago elka-
rri itsatsita dantzatzen dira.
Orain Erritu, gero Gelajauziak,
ondoren Topa... Nola kudeatzen
da ikuskizun zurrunbilo hori?
Oskara-rekin aritu gara urte oso-
an. Udako ikuskizunak elkartu
zaizkigu orain, Gelajauziak eta
Topa, gehienbat. Askotan ez gara
konturatu ere egiten, eta ez dugu
izaten entseatzeko denborarik
ere. Ikuskizun asko ditugu zorio-
nez, eta nahi gabe ere ateratzen
zaizkigu urratsak. Kontzentrazio
handiagoa eta lan gehiago eska-
tzen du hasieran; hori gertatu zai-
gu Erritu-rekin. Emanaldi asko
eskaini ditugu Gelajauziak eta
Oskara lanekin, eta nahiko erraz
egiten dugu hori. Horrelakoetan,
konturatu gabe egiten ditugu
pausoak, eta atseden txikietan
zeure buruari esaten diozu:
«Nola ibili garen!». Estutasun
pixka bat sentitzen da egutegiari
begiratu eta beteta dagoela ikus-
tean, baina, tira, ez gara kexatu-
ko.
Asko bidaiatzeko aukera izaten
duzue lanari esker...
Oso interesgarriak dira bidaiak.
Aurten, adibidez, oso esperientzia
berezia izan dugu Etiopian. Hego
Amerikara eta Europara egin izan
ditugu azken bidaiak, eta beti da
aberasgarria jende, toki eta kultu-
ra berriak ezagutzea. Izugarria
izan zen Etiopiakoa. Beste mundu
bat da Afrika; benetako garran-
tzia zerk duen konturatzen zara
han. Mila txorakeriarekin kezka-
tzen gara hemen, eta eurak edo-
zerekin konforme daudela ikus-
ten duzu han. Irribarrea ahoan
dutela, ez dute ezer askorik behar
izaten dantzan hasteko. Inoiz
egin dudan bidaiarik interesga-
rriena izan da Etiopiakoa, gehien
pentsarazi didana.
Zer egin zenuten bidaia horre-
tan?
Antzokietan eskaini genituen
saioak, Addis Abeban. Ez dira
emanaldiak bakarrik, epe luzera-
ko proiektua da. Lanean jarrai-
tzen dute oraindik. Konpainia bat
sortu zuten hango bi dantzarik. Bi
ume ziren: batek musuzapiak sal-
tzen zituen errepidean, eta zapa-
tak garbitzen zituen besteak. In-
geles batzuk joan ziren hara, eta
bi haur horiei dantza ikasketak
ordaindu zizkieten. Ikasketak
egin zituzten, eta eurek izan zu-
ten aukera hori bera eskaini nahi
zieten beste batzuei. Destino
Dance Company sortu zuten, eta
proiektu horrekin ari dira lanean.
Hango dantza tradizionalak era-
biltzen dituzte sorkuntza garaiki-
deak egiteko. Europan barrena
dabiltza orain, eta guregana ere
etorriko dira.
Miragarria izan zen
haien giza aberastasuna
bertatik bertara ikustea.
Oso polita izan zen tribu
edo etnia ezberdinetako
dantzariak hiriburuan
elkartu zirenekoa. Bere
dantza estiloa dauka ba-
koitzak, eta oso-oso ez-
berdinak dira fisikoki:
beltz-beltzak dira ba-
tzuk; beste batzuk, ar-
giagoak; besteak, arabiar
itxura gehiagokoak...
Beste mundu bat zen hura. Izuga-
rrizko hotela geneukan guk, bai-
na egun batzuetan iturria ireki
behar izaten genuen urik bazego-
en edo ez jakiteko. Guretzako
hain sinpleak diren hainbat gauza
hain pentsaezinak dira han... Izu-
garrizko esperientzia izan zen
Etiopiakoa.
Ba al zekiten nongoak zineten?
Askok ez dakite Euskal Herria zer
den ere. Beraz, bertakoek dantza
konpainia baten gisan egiten zi-
guten harrera, suediarrak-edo
izango bagina bezala. Herrialde
hartan ez daukate hemen dauka-
gun aurreiritzirik. Une batean,
dantzan ari ginela hanka altxatu,
adibidez, eta eurek ez dakite eus-
kal dantzaren urrats bat dela. Oso
harrera ona izan zuen gure ema-
naldiak.
Kazetaritza munduko lanari hel-
duta, BERRIAn aritu zinen lanean,
Oarso Bidasoko Hitza-n ere
bai... Nola gogoratzen duzu lu-
bakiaren beste aldean zineneko
garaia?
Ondo. Oso pozik aritu nintzen la-
nean. Gaur-gaurkoz, pentsaezina
zait kazetaritza lanera bueltatzea,
baina noizbait bueltatu beharko
dut, agian. Nork daki. Oso ondo
pasatu nuen BERRIAn, Oarso Bida-
soko Hitza-n eta EITBn lanean
aritu nintzenean. Kirol sailean
aritu nintzen EITBn, eta oso kirol-
zalea naiz ni; gustura egoten nin-
tzen Xabier Usabiagarekin eta.
Oarso Bidasoko Hitza-n, berriz,
asko gustatzen zitzaidan herriko
ekintzak eta gertutasuna lantzea.
Oso oroitzapen onak ditut.
Itzul zaitezkeela esan duzu, bai-
na bizitza erdia baino gehiago
daramazu Kukain...
Zumaiako ikasleek galdetu zida-
ten ea zenbat denbora neraman
dantzan. Ordura arte neure bu-
ruari galdetu gabea nintzen, eta
26 urte ziren... Harritu egin nin-
duen.
Egia da dantzariok iraungitze
data daukagula, baina luze jarrai-
tzeko asmoa daukat. Gorputzak
errespetatzen nauen bitartean, ja-
rraitu egingo dut. Goi mailan ibil-
tzeko gai ez naizenean ere, modu
batera edo bestera jarraitzeko as-
moa daukat. Dantzari lotuta hazi
naiz pertsona gisa.
ERIK GARTZIA EGAÑA
MOTZEAN
Dantza mota bat?Euskal
dantza.
Dantzari bat?Bere ukitua
dauka bakoitzak... Baina Cesc
Gelabert, 65 urte dituen arren.
Koreografo bat?Marcos
Morau, Oskarasortzen aritu
zena.
Kukairen ikuskizun bat?
Momentu bakoitzak bere
ikuskizuna du. Gaur bat izan
daiteke, eta, hemendik urte
batzuetara, beste bat.
Zaletasun bat?Dantza.
Oholtza bat?Hiru esango di-
tut: herriko edozein, gertuta-
sunagatik; Viktoria Eugenia,
gertutasunagatik eta mailaga-
tik; eta El Escorialeko Carlos
III.a, edertasunagatik.
Herriko txoko bat?Foru
plaza.
Futbol talde bat?Bartzelona.
Askotan galdetzen ziguten ea zer moduzko harremanagenuen anaien artean; anaiak,lankideak eta lagunak gara»
«Irribarrea ahoan dutela,Etiopian ez dute ezer askorikbehar izaten dantzan hasteko.Txorakeriekin kezkatzen gara»
‘‘
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a6 b Iritzia
RIRITZIALeire Narbaiza
Aspaldiko gazteak
Gazte ziren, gazte, etaez daude konforme»,horrela kantatu be-harko diegu geure
erretiratuei Lurdes Iriondorenabesti famatu haren bertsio egu-neratua; izan ere, euren gaztedenboretakoa da, eta ziurrenera,makinatxo bat bider abestukozuten. Orduan sasoian zuten ke-mena, orain ere badute-eta gurejubilatuek, zorionez.
Erretiratuberba gomendatzendigu Euskaltzaindiak lan-bizitzalaga duenarentzat, baina batenbati irakurri nion moduan, erre-
tiratu izendatuta, gizarteak baz-tertutako pertsona dela dirudi;jubilatu-k, ostera, latineko iubĭ-
lumehitza omen du jatorrian, eta
poz, bozkario, poztasun, alaita-sun esan nahi du. Ederra aldea,ezta? Gainera, aktibo eta bizidaudela erakusten dute etenga-be.Kontua da erreibindikazio hu-
tsean dabiltzan nagusi horiekohituta daudela borroka egitera.Euretako batzuek Pariseko 68koMaiatz famatu hura bizi izan zu-ten. Gehiengoak esan lezake be-netan grisenaurrean egin zutelaantxintxika. Ondo gaztetxotikezagutu eta sufritu izan dute dik-tadura eta errepresioa. Sasoi ba-ten eguneroko ogia izan zutenprotestan jardutea.Hori dela eta, erraz batu zaizkie
beste borroka batzuetako kolek-tiboak. Aniztasuna delako euren
ikurra. Adibidez, feminismoa in-tegratu dute, ezin bestela izan.Izan ere, emakumeak dira pen-tsio txikienak kobratzen dituzte-nak, Hego Euskal Herriko ema-kumeen %71k dute mila eurotikbeherako pentsioa, eta %25ek,berriz, Iparraldean. Andre adin-du askok diru-sari barregarria ja-sotzen dute. Sarritan, alargunpentsioak kobratzen dituztelako,
miseriazkoak. Bestetan, eurenlan-jardun ordaindua beltzeanizan delako, kotizatu ez zietelakoenpresetako buruek, gizonezko-ena baino soldata txikiagoa izandutelako, edota etxetik kanpokolan-bizitza oso txikia izan delako—andrazko horietako gehiengoa-ri gertatu zitzaion ezkondu zene-an enpresak berak dotea ematenziola etxera joan zitezen. Eta be-harginok onartzen ez bazuten,lehenengo umearekin lan egitea-ri laga egin behar zioten, ia be-hartuta—. Normala, horretara, ju-bilatuen borroka emakumeenborroka ere izatea.Gure zaharrak (eta zaharhitza
ez da mespretxagarria!) oso ohi-tuta daude borroka egitera, ezdutelako bizitza erraza izan, orohar. Pazientzia handia ere badu-telakoan nago. Eta haserre bainohaserreago daude. Hori dela eta,agintean banengo erne egongonintzateke, ez dutelako hainerraz amore emango antzinako
gazte horiek. Gainera, ez duteezer galtzeko, baina bai irabazte-ko. Denbora ere badute, etakonstantzia. Ekinak dira, eta argiikusi da ez direla %1,6 horrenamarruan jausi. Ez dute irentsiaurrekontuen itunaren amua.Badakit PPk kontu larriagoak
eta premiazkoagoak dauzkalaGurtel auziakekarri duen guz-tiarekin. Baina boterean itsatsitasegituz gero (gaurkoan erabakikoda hori), hobe luke jaramon egi-tea aspaldiko gazteei. Era berean,EAJk ere badu zer zaindu. Garbiikusi da jeltzaleek ez dutela iainor despistatu sinatutakoarekin,eta disgustua etor lekiekeela hu-rrengo boto-kutxetan, plantakegitea ez baita inoiz ona.Kantuak dioen moduan, zaha-
rra ez da izandakoa, luzaroandena baizik. Eta gehituko nuke:luzaroan gazte dena baizik. Gazteeta heldu asko baino biziago, or-duan bezain kementsu. Eredudira, bejondeiela!
Hego Euskal Herrikoemakumeen %71kdute mila eurotikbeherako pentsioa
DONOSTIA bAstelehenean lortuzuten akordioa ELA eta UGT sin-dikatuek eta Adegik, eta, baldin-tza batzuk zehaztuta, bat egingoduela azaldu du LABek ere. On-dorioz, hamar urteren ondoren,berritu egingo dute Gipuzkoakoeraikuntzako lan hitzarmena.
«2012ko maiatzean,egoera zailean iritsinintzen kargura, eta%2,8 eta %3 artekoigoera espero duguorain. Ez da niremeritua, talde guztiakegin du gogotik lan»Peio GibelaldeAdegiko presidente ohia
aren aurrean, honako hau adie-razi nahi diogu Zestoako Udalari:Duela hamabost hilabete ingu-
ru herritar batek Aizarnako erre-pidean trailer batekin gurutza-tzean izandako susto ikaragarria-ren ondoren, Herri Elkarteakkezka azaldu zion alkateari, ibil-gailu horiek errepide honetanibiltzeak sortzen dituen arris-kuez. Ordutik, herritar askokizan dugu sustoren bat kamioihorietakoren batekin, eta behinbaino gehiagotan adierazi diogukezka udalari, ahoz nahiz idatziz.Herri Elkartea ez dago pinu-
diak ateratzearen aurka, eta ezdago egurzaleen aurka. Baina az-
kenaldian etengabea da neurrihandiko kamioien eta trailerrenemana, eta kezkatu egiten gaitudatorren urteetan ere (udalarenesanetan gutxienez datozen bosturteetan, pinudiak gaitzak jotaomen daude eta) horrela izangodela jakiteak, ez dugulako herri-tarron (eta, batez ere, umeen) se-gurtasuna bermaturik ikusten, ezherrigunean, ez errepidean.Gipuzkoako errepideen ustia-
keta foru aldundiarena izanik,hango arduradunekin bilera batantolatzekotan gelditu zen udalamartxoan. Herri Elkartea ere bi-lera hartara gonbidatua izatekoazen. Gerora jakin dugu bilera horiegin zela eta ez ginela deituakizan. Ez dakigu zer hitz egin zeneta zer erabaki hartu ziren.Herri Elkartea udalarekin ha-
rremanetan jarri zen, berriro ere,garraiolariei lizentziak zein bal-dintzatan ematen zaizkien jakite-ko. Inolako eragozpenik gabe,udalak araudiaren kopia emanzigun eta horren azterketari ekingenion. Errepideen gaineko es-kumena foru aldundiarena da,berak ematen ditu lizentziak, be-tiere, errepidearen ezaugarriakkontuan izanda. GI-3730 da Irae-tan hasi eta Bentaberrin amaitzen
dena, eta, errepidearen hasieran15 tona baino gehiagoko ibilgai-luak ezin direla bertatik ibili adie-razten den arren, araudiak, hitzezhitz, honakoa dio lehenengo bal-dintzan: «Baimena ematen daguztira gehienez 26 tonako pisuaeta hiru ardatz dituzten ibilgai-luak igarotzeko».Ikusiz garraiolariek araudia ez
dutela betetzen, eta agintari es-kudunek ez dutela betearazten,udalaren esku-hartzea eskatuzuen Herri Elkarteak. Ondoren,alkatearekin egindako aste hone-tako azken bileran, proposamenhau egin zaigu: beste hilabete etaerdiz, astean bost egunetan etagoizez bakarrik, lau edo bost ka-mioikada egur ateratzen uztea,horretarako trailerrak erabiliz.Proposamen horri ezezkoa
eman dio Herri Elkarteak. Lotsa-garria iruditu zaigu udalak legezkanpoko proposamen bat egitea:bost ardatz eta 40 tonako pisuaduten ibilgailuei pasatzen uztea,hiru ardatz eta 26 tonako pisuabaimentzen badute, gehienez.Azken egunetan trailerrak ez
badabiltza ere, araudia betetzenez duten beste kamioi batzuek ja-rraitzen dute garraioa egiten: ar-tikulatuak, erremolkedunak.
Horiek ere bost edo sei ardatze-koak dira, eta pisua ere 26 tonatikgorakoa daramate, eta, gure us-tez, ez dute aldundiaren baime-nik GI-3730 errepidean ibiltzeko.Ezin dugu ahaztu trafiko horrekguztiak arriskuan jartzen duelaherritarron segurtasuna, baierrepidean eta zer esanik ez plazainguruan. Batez ere, gure seme-alaben segurtasuna herrigunean.Hori guztia esan ondoren, ho-
nako hauek eskatzen dizkioguudalari:1. GI-3730 errepidean dabiltzan
bermatzeko beharrezkoak direnneurriak hartzea errepidean zeinherrigunean.3. Konponbide bat aurkitzen
saiatzea garraio astuna herrigu-netik ez igarotzeko.Herri Elkartea elkarlanerako
prest egongo da beti. Eta argi utzinahi dugu, behin berriz, Herri Elkartea ez dagoela basoak atera-tzearen aurka, ez dagoela egurza-leen aurka. Herritarron segurta-suna bermatu baino ez dugunahi.Gure eskariek berandu baino
lehen erantzun baikorra izangodutelakoan, adeitasunez.
Maialen Etxaniz Azpeitia
Goi lurretako urak
garbi jaisten badira
ere, gizakion jar-
dunak kutsatu egi-
ten ditu. Inor gu-
txik pentsatu du nora joaten diren
landa eremuetako aterpetxeeta-
ko zein sukaldeko urak, edo gar-
bitzen ote diren. Izarraitz mendi-
lerroko Xoxote mendian ur ziki-
nak garbitzeko arazketa sistema
naturala jarri dute: fitoarazketa
sistema. Kimu Bat enpresak egin
ditu sistema hori ezartzeko lanak,
Azpeitiko Udalaren eskariz. Men-
ditik urrun, Azpeitian, orain gutxi
izan dute sistemaren berri, eta he-
rritar gutxi batzuek soilik dakite
zertan datzan.
Herriko enpresen egoera eta
horiek esku artean zituzten
proiektuak ezagutzen ari zela izan
zuen Azpeitiko Udalak Kimu Ba-
tek ezarri ohi duen fitoarazketa
sistemaren berri. Proiektuaren
helburua interesgarria zela iritzi-
ta, Xoxote mendian ezartzea az-
tertu zuen, eta Lagun Onak Mendi
Bazkunako kideekin harremane-
tan jarri zen orduan.
Duela urte eta erdi inguru uda-
laren proposamen deia jaso zute-
nean, Azpeitiko mendizale elkar-
teko lagunek ere ez zuten ezagu-
tzen fitoarazketa sistema. Hala
azaldu du Lagun Onak MBko le-
hendakari Aitor Unanuek:
«2016ko abenduan jaso genuen
udal ordezkarien deia. Orduan
kontatu ziguten herriko enpresa
batek landa eremuetan ur zikinak
garbitzeko fitoarazketa izeneko
sistema berri bat jarri zuela mar-
txan. Hura aztertzen hasita zeu-
dela eta garbiketa sistema Xoxo-
ten ezarri nahi zutela azaldu zigu-
ten. Horren inguruan, gure iritzia
jakin nahi zuten».
Ur zikinak bi tratamendu jaso-
tzen ditu fitoarazketa sistemare-
kin, eta landaredia eta fauna ar-
duratzen dira ura garbitzeaz, pro-
zesu biologiko-fisiko-kimikoen
bitartez. Hori jakitean, Lagun
Onak MBko kideek baiezko boro-
bila eman zioten udalaren propo-
samenari, sistema berria ezartzea
ingurugiroari «mesede» egitea
zela iritzita. «Ez genuen askorik
pentsatu, orain arte ezarrita zego-
en sistema ez baitzen txukuna-
goa», azaldu du Unanuek. Azpei-
tiko Udalaren hitzetan, «zahar-
tuta eta hondatuta» zegoen Xo-
xoteko aterpetxeko ur putzu bel-
tza. Leku hura naturala eta
babestua izanik, fitoarazketa sis-
tema probatzeko «toki apropo-
sa» iruditu zitzaien udalari zein
mendi elkarteko kideei, eta mar-
txan da jada.
Fitoarazketa egin ahal izateko,
bi araztegi txiki jarri di-
tuzte Xoxoteko aterpe-
txearen behealdean. Ur
zikina araztegietako ba-
tetik pasatzen da lehe-
nik, eta bestetik ondo-
ren. Bitarte horretan,
hondakin uretan dauden
elementu kutsagarriak
murrizten edo desage-
rrarazten dituzte landa-
reek. Araztegietarako sa-
rreretan eta irteeretan
uraren egoera aztertzen
dute fitoarazketarekin.
Bi hilean behin egiten di-
tuzte neurketak, eta, orain arteko
emaitzen arabera, %99ko erren-
dimendua du ura garbitzeko fito-
arazketa sistema horrek.
Emaitzak «positiboak» direla
diote udalak zein Lagun Onak
MBk. Horregatik, ur zikinak gar-
bitzeko arazketa sistema natural
hori «eredu» izan daitekeela uste
du Azpeitiko mendizale elkarteko
lehendakariak: «Ez dugu inguru-
ko aterpetxeetako ura arazteko
sistemen berririk, baina ezagu-
tzen ditut ur deposituak traktore-
ekin-eta hustu behar izaten di-
tuztenak. Xoxoten orain arte zein
sistema izan dugun ikusita, ingu-
ruko leku askotan antzerakoa
izango da egoera, ziur». Unanue
sinetsita dago metodologia berri
hori aurrerantzean erreferente
izango dela: «Landa eremuetako
aterpetxeetan eta artzain txabole-
tan ibiltzen direnei fitoarazketa
sistema erabilgarri izango zaiela
uste dut, Euskal Herrikoei zein
hemendik kanpokoei; inguru
hauetako aterpetxe txikietako ja-
beei zein Pirinioetakoei. Horrela
izatea nahi genuke, behintzat».
Naturaren gaineko kezkaMendiko ur zikinei dagokienez,
herritarrak gutxi kezkatzen dire-
la uste du Unanuek, baina egoera
aldatzen ari delakoan dago: «Ez
zait iruditzen uraren kutsadura-
ren inguruan kezka handirik da-
goenik. Pentsatu nahi dut gaur
egun urak ondo kanalizatuko di-
tuztela landa eremuetan eraikin
berriak egiten dituztenean. Ho-
rretarako baliabideak badaude,
behintzat».
Ingurumenaren inguruko
kontzientziazioa «apalduta»
egon dela uste duen arren, herri-
tarrak naturaz gero eta gehiago
kezkatzen direla uste du Lagun
Onak MBko lehendakariak:
«Pixkanaka-pixkanaka goraka
doa kontzientziazioa. Gero eta
jende gehiago ibiltzen da men-
dian, eta horrek badu eraginik.
Baso ugari botatzen ari dira azken
boladan, eta pinudien gaineko
zalaparta ere sortu da. Eukalipto-
aren inguruan ere badago beldur
pixka bat, indartsu sartuko ote
den edo». Inguruetako paisaia al-
daketak nabaritzen hasi da Una-
nue azken bi urteetan, eta jendea-
ren protestak areagotu ditu ho-
rrek. «Gero eta kexa gehiago
entzuten dut inguruan. Zarata
ateratzen hasi da jendea».
Lagun Onak MBko lehendaka-
riarentzat «oso garrantzitsua eta
oinarrizkoa» da fitoarazketa sis-
temaren gisakoak ezartzea edo
ingurumenaren eta baliabide na-
turalen gaineko hausnarketak
egitea. Horregatik, bide horretan
urratsak egiten jarraituko dutela
azpimarratu du: «Baliabide natu-
ralak hor daude, eta horiek ondo
kudeatzen irakatsi behar diegu
gure ondorengoei. Hor dago gil-
tza; hor dago etorkizuna».
Ura garbitzeko sistema naturala jarri dute Xoxoten. ‘Fitoarazketa’ du izena, etalandareak arduratzen dira ur zikinak garbitzeaz. Eman ditu aurreneko emaitzak.
Ingurunea zaintzeko sistema
Aterpetxearen behealdean jarri dituzte bi araztegiak, eta orain arteko ur putzu beltza ordezkatuko dute. AZPEITIKO UDALA
Gaiak b 7GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a
Fitoarazketa erabilgarriizango zaie landa eremuetakoaterpetxeetan eta artzaintxaboletan ibiltzen direnei»
«Baliabide naturalak hordaude, eta horiek ondokudeatzen irakatsi behar diegugure ondorengoei»Aitor UnanueLagun Onak Mendi Bazkunako lehendakaria
‘‘
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a8 b Gaiak
Beñat Alberdi Oñati
GGizonezkoa fo-
kuaren erdian
edo protago-
nismoaren ja-
be. Hainbat ka-
sutan aplika
daiteke esaldia; izan kirolean, izan
politikan edo izan musikan. Mo-
mentu askotan, agertokiaren
jaun eta jabe egiten da genero
maskulinoa, eta euskal dantza
tradizionala da horren adibidee-
tako bat. Inork ezin lezake uka
emakumearen presentzia dantza
oinarri duten ekitaldi gehienetan.
Baina emakumearen irudia bes-
telakoa da dantzak daukan ga-
rrantzia kontuan hartuz gero; hau
da, dantzak sinbolikoki, herriko
festetan edo herriko protokoloan
daukan garrantzia baloratuz ge-
ro. Gipuzkoako hamaika herritan
eman dituzte pausoak agertokian
parekidetasuna lortzeko. Etzi,
Oñatin, generoa gorabehera,
dantzariz beteko dira kaleak, Cor-
pus Christi festan.
«Historian esan izan da ema-
kumeek ez dutela dantza egin»,
azaldu du Oier Araolaza dantzari
elgoibartarrak. «Hau da, gaur
egungo dantzak gizonezkoenak
zirela, eta egokitu egin direla ber-
dintasunaren izenean edo ema-
kumeei rol bat emateko». Araola-
za gaztetatik egon da lotuta dan-
tza munduarekin; are gehiago
adinez nagusia denetik. Izan ere,
hamaika proiektutan murgildu
da dantzarekin lotura mantendu
nahi zuela erabaki zuenetik. Dok-
tore tesia egiten ari da egun. Gene-
roa eta euskal dantza tradizionala
hartu ditu oinarri, eta beste gain-
begiratu bat ematen ari da histo-
riari. «Ikerlariek aspaldi azaldu
zuten gezurra dela emakumeek
ez dutela dantza egin izan».
Gauzak argitze aldera, emaku-
meak euskal dantzan zeukan pro-
tagonismoari buruzko halako ezi-
negon bat sortua zen dantza
munduan, eta horri tiraka hasi
zen elgoibartarra: «Dokumenta-
zioa biltzen hasi nintzen, eta kon-
tu interesgarri asko aurkitu nuen.
Gaur egun nola jokatu erabaki-
tzeko, ondo ulertu behar dugu
egungo dantza horiek nondik da-
tozen».
Hamaika ezusteko gordeta
daude historiaren orrietan. XX.
mende hasieran kokatu du Arao-
lazak dantzen mailaketa edo ge-
neroaren araberako bereizketa,
abertzaletasuna folkloreari ga-
rrantzia ematen hasi zenean, es-
presuki. Emakumeek aurreskua
dantzatzeari utzi zioten, adibidez.
Esaldi bat nagusitu zen: «Emaku-
meak ez du dantza egin, dantza-
tua izan da». Gorputza mugitze-
tik gizonezkoak dantzan ikustera
pasatu zen genero femeninoa.
«Momentu horretan, inguruan
nagusi zen genero ikuspegia txer-
tatu zen gizartean», azaldu du
Araolazak. Generoa bereizteko
joera bat nagusitu zen XX. mende
hasieran. Joera horren arabera,
gizonezkoak eta emakumezkoak
ez dira berdinak jaiotzez, adieraz-
teko modu jakin bat dauka bakoi-
tzak, bizitzeko edo lan egiteko
moduak... Gizartean funtzio ez-
berdinak dituztela, alegia. «Ideia
hori helarazten da dantzen bidez
ere».
Dantzak sailkatu egin zituzten.
Gizonezkoentzat ziren makil
dantza eta ezpata dantza; elkar jo-
tzea, espresio bortitzak. Emaku-
mezkoentzat, berriz, arku dantza
eta zinta dantza, ustez dantza fe-
meninoagoak. Garai horretan
sortu zuten poxpolina, eta, dantza
motak banatzetik harago, arro-
pak ere bereizi egin zituzten. «Bi
Gaur egun nola jokatuerabakitzeko, ondoulertu behar duguegungo dantza horieknondik datozen»Oier AraolazaDantzaria eta ikerlaria
‘‘
Generoakbereizitako
azken plazakEuskal dantza tradizionalak baditu, oraindik, argitzekozenbait kontu. Izan ere, generoari lotuta daude dantza,arropa edo rol batzuk. Azken urteotan, parekidetasunalortzeko hamaika pauso eman dituzte hainbat herritan.
Igandean iritsiko da azkena: Oñatiko dantzariena.
Zumarragako ezpata dantza, 2015ean. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU
Gaiak b 9GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 1a
generoak dantzan ezberdin jan-tzita azalduta, benetan ezberdi-nak garela sinetsarazten da».Garai bateko gizartea ez zen pa-
rekidea, eta, ondorioz, ezta dan-tzaren mundua ere; hots, gizonez-koak ziren nagusi. Hala ere, or-duan ere parte hartzen zutenemakumeek.
Tolosa eta ZumarragaGipuzkoako herri askotako dan-tzetan emakumeek parte hartze-ko ideia nagusitu da azken urteo-tan. Ezagunak dira Tolosa eta Zu-marragako kasuak. Tolosari da-gokionez, emakumeek 2013anhartu zuten parte, lehen aldiz,pordondantzan. Mendez mende,tolosarrak urtero dantzatu izandira San Joan egunean; 1321ekoBeotibarreko guda oroitzen dutebertan. Zumarragan, berriz,2015ean sartu zituzten emaku-mezkoak Antioko ezpata dantzan.Egun hori oso berezia da Zuma-rragan. Hainbat arrazoi tarteko,komunikabideetan oihartzunhandia izan zuten bi kasuek. Bes-teak beste, Zumarragan egin zu-ten Gipuzkoako Batzar Nagusienbilera, eta batzarkideek bertatikbertara ikusi zuten ikuskizuna.Tolosak, berriz, saria jaso zuenberdintasunaren alde egindakolanagatik.Komunikabideetako oihartzun
horretatik gaindi, dena den, bestehainbat pauso ere eman izan dirabatean eta bestean. 2000. urtean,esaterako, gizonezkoek zein ema-kumezkoek dantzatu zuten axeridantza. Genero ikuspegiaren in-guruan eztabaida sustatu zuen le-hen herrietako bat izan zen Ando-ain. «Eurek ere dantza egin nahizutela helarazi zuen emakumetalde batek, eta kontuan hartu be-har da garai hartan gizonezkoeksoilik osatzen zutela taldea», na-barmendu du Araolazak. Azkene-an, taldea uztea erabaki zutenkontra zeudenek, aurka egonarren modu horretan ez zutelakoinor galaraziko. Gaur egun, gizo-nezkoek zein emakumezkoekparte har dezakete axeri dantzan,eta, alde horretatik, iaz izan zenparte hartzaile gehien Andoainen.Zumarragan ezpata dantzare-
kin hautsi zuten bereizketa, baina,kasu horretan, bazeuden aurreka-riak. Arraten eman zuten lehenpausoa, Eibarren. Gizonezkoekbakarrik egiten zuten dantza le-hen, eta talde txikian, gainera. Tal-dea handitzeaz gain, generoa erekontuan hartzea erabaki zuten2005ean. «Halako sare efektu batizan zuen Arratekoak», argitu duelgoibartarrak. «Domino efektubaten antzekoa gertatu da, azke-nean. Bat erorita, errenkadan
erortzen dira besteak». Arraterisegida emanda, Beasainen 2007aneman zuten pausoa ezpata dantzaparekidea izan zedin; 2008an, An-doainen; 2011n, Legazpin; 2013an,Deban...Genero kontuengatik dantza
egiteko ukazioa bertan behera uz-tea baino garrantzitsuagoa izatenda, ordea, kentzeko modua. Aldehorretatik, hamaika formula era-bili izan dituzte dantza taldeek.«Cortesen [Nafarroa], esaterako,
emakumeentzako beste dantzatalde bat sortu zuten», azaldu dudantzariak. «Lau mutil eta launeska jarri dituzte beste zenbaitherritan. Genero aldetik pareki-dea da, baina ezberdin jantzitaaritzen dira dantzan». Arratekoezpata dantzaren adibidea gogo-ratu du Araolazak bien arteko al-dea nabarmentzeko: «Arratendantzariek parte hartzen dute;berdin dio dantzari hori nork gor-puzten duen».
Testuinguru horretan iritsikoda oñatiarren aurrerapausoa, etzi.1478tik ospatzen da jai hori, etaegiteko berezia izaten dute dan-tzariek. Egun horretan prozesiobat izaten da herrian, eta bertanjoaten dira dantzariak ere. Oñatinoso barneratuta dago tradizio ho-ri, familietan batez ere. «Tradiziohandia daukaten dantzetan zaila-goa da aurrerapausoak ematea»,zehaztu du elgoibartarrak. «Bai-na aldatzen ari da paisaia».
Etzi, CorpusChristi egunean,elkarrekin
RUrtero aldatzen dira
dantzariak, eta inork
ez digu galdetzen nork par-
te hartuko duen», azaldu du
Irati Aranburu Oñatiko
Oñatz dantza taldeko kide-
ak. Ez dute zehaztu etzi, Cor-
pus Christi eguneko dantze-
tan, zenbat emakumezkok
parte hartuko duten; nahia-
go dute «dantzari kopuru
bera» egongo dela ziurta-
tzea. «Emakumeek, emaku-
me izate hutsagatik, dantza
hori egiteko debekua iza-
tea, hori kendu dugu guk».
Duela bi urte sortu zuen
lantaldea Oñatiko dantza
taldeak, helburu argi bate-
kin: parekidetasuna lortzea.
Ordutik, aurrerapausoak
ematen ari dira. «Eta are
urrats gehiago egingo ditu-
gu», zehaztu du Zuriñe Laz-
kano taldeko kideak.
Urtean egindako lanaren
arabera hautatzen dute Cor-
pus egunean zein ariko di-
ren dantzan. Genero irizpi-
deekin bereizketarik ez egi-
teko hartu zuten erabaki
hori, eta, ondorioz, emaku-
mezkoak zein gizonezkoak
daude baldintzak betetzen
dituztenen artean. Miren
Aranburu Oñatz dantza tal-
deko kidearen hitzetan,
«berezia» izango da eguna.
«Aurrerapauso bat eman
dugulako».
Oñatiko Oñatz dantza taldeko kideak, aste honetako entseguetako batean. BEÑAT ALBERDI
Rebeka Calvo Ibarra
Piparmin Eguna ize-na du Ibarrako gaz-tetxeak herriko be-launaldiak elkar-tzeko antolatzen
duen jaiak; Langostino izena dumoto elkarteak; piparreroakesa-ten diete futbol taldeko partaide-ei; Urtezaharreko krosean betiazaltzen da piperren bat; Hauspoakultur elkarteak piperraren buel-tako azoka berezi bat antolatzendu irail inguruan; eta, horren ba-rruan, Xepla elkarteak pintxolehiaketa egiten du jaki preziatuhorretan oinarrituta. Adibide ba-tzuk besterik ez dira horiek; badi-ra gehiago ere. Azken urteotan,Ibarraren nortasuna bertako pi-perraren inguruan eraiki da.«Ibarrako langostinoak asko
markatu du herriaren izaera; sin-bolo bat da». Hori baino gehiagoere bada Ibarra, noski, baratze edolandare herria ere badela gainera-tu baitu Josu Ozaita antropologo-ak (Ibarra, 1980). «Ibarra da pipe-rraren hiriburua; jaki horrek he-rria mapan jartzen lagundu du.Piperra klimari esker bihurtu daberezi. Hala ere, egia da koopera-
tiban landareetara jotzen dutelagehiago». Ozaita buru-belarrisartuta dabil piperren ingurukodokumentazio lanean. Udalakapustua egin du piperraren ingu-ruan lanketa egiteko, eta hainbatmugarri jarri ditu; Ozaitak urtebukaerarako prest izango duen li-burua izango da horietako bat.«Piperra gure aurkezpen txar-
telaren modukoa dela esan gene-
zake, baina oso gutxi landu da gaihori. Historia aztertu dut liburu-rako, baina batez ere herrian izanduen eta duen pisua aztertu nahiizan dut», azaldu du. «Liburufresko eta erakargarria egitea daasmoa. Historia pixka bat izangodu, irudi asko, ekoizleen historia,herriko nortasunean izan duengarrantzia... Ibartar guztiek gus-tura irakurriko duten liburu bat
tzea ere, ekoizleak, merkatariaketa tabernariak bertan kokatu-ta». Gehitu du herritarrek bere-zibiko garrantzia dutela lanketahorretan. «Ibarraren nortasunaeta identitatea indartu nahi ditu-gu». Herritarren ekarpenak etabizipenak jaso nahi dituzte, eta,horretarako, kultur etxean ideiafaktoria egin berri dute: «Ekoiz-leekin bildu nahi dugu, baina he-rritarrak ahaztu gabe. Paperakjarri ditugu kultur etxeko parete-tan, eta herritarrak animatu ditu-gu bertan ideiak idaztera. Osoekarpen interesgarriak egin di-tuzte». Galdetegiak ere bidalidizkiote herriko hainbat talderi.
Helburuak eta gogoetak parte-katzeko foro bat sortu dute, etapiperraren lanketa integrala eginnahi dute liburua idaztearekinbatera. Izan ere, piperrak betida-nik izan du indarra Ibarran, bainagaratuz joan da hori ere. «Lehen,ozpinetan bakarrik jartzen zen;frijitzearena nahiko kontu berriada. Lapikokoen lagungarria iza-tetik eta baratzean periferianegotetik, erdigunean egotera pa-satu da; udan, batez ere».Hori guztia, dena den, ez da hu-
tsetik sortu, 789 taldearen lanaizan baita akuilu. Hainbat herri-tarrek 2013an sortu zuten taldehori, eta haien gogoetatik jaio zengainontzeko guztia. «Lanerakoprest dauden boluntarioak dira;ekintzaileak dira». Talde horrekegindako lana ere nabarmendunahi izan du alkateak.Piparraren Mahaia eta liburua
dira orain egiteko nagusiak, bai-na hainbat lan egin dituzte orainarte; Uzturpe ikastolarekin el-karlanean egindako PiparrarenZikloa, adibidez. DBH 3ko ikasle-ak piperrak landatzera eramatendituzte San Isidro ospakizunarenbueltan, eta irailean itzultzen dirahara, piperrak jasotzera eta ozpi-netan nola sartzen diren ikastera.Transmisioa landuz, Ibarrako pi-perra herriratzea eta mundura-tzea da helburua.
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a
Ibarrako piperrak eragina izan duherriaren nortasunean, eta «periferian»egotetik erdigunera pasatu da. Beste pauso bat eman dute orain, eta Piparraren Mahaia osatu dute.Gainera, liburu bat prestatzen ari dira.
Gorazarrelurreko‘langostinoari’
10 b Gaiak
ateratzea eta piperraren inguruanzenbat gauza egin diren bistara-tzea da helburu nagusia, dimen-tsio zabal hori hartu ahal izate-ko». Hori guztia bilduko du libu-ruan, baina baita Xepla elkarteakantolatzen duen pintxo lehiake-tako errezetak eta piperraren in-guruko dibertsifikazioa ere. Aldehorretatik, Arane baserriak pipergorriaren hautsa atera du; saltxi-txa eta hanburgerrak ere egin dituJoxe Mari Barriola harakinak...
Urtean bitan elkartuko diraBerebiziko garrantzia izango duliburuarekin batera osatu berriduten Piparraren Mahaiak ere.«Hiru ekoizle daude –Zubelzu,Txumitxa eta kooperatiba osa-tzen duten baratzezainak–; pipe-rrarekin harremana duten herri-ko hainbat talde ere bai; Uzturpeikastolak eta merkatariek zein ta-bernariek ere bat egin dute, etabaita norbanakoek ere, irekia bai-ta taldea». Urtean bitan biltzekoasmoa dute, eta azaroan egingodute hurrengo bilera. Mikel Agi-rrezabala alkatearen hitzetan,«piperraren ospea indartzea» daPiparraren Mahaiaren helburua.«Eta baita ekonomia dinamiza-
Piperraren ospeaindartu nahi duguPiparraren Mahaiarekin,eta ekonomia eredinamizatu nahi dugu»Mikel AgirrezabalaIbarrako alkatea
«Esan genezake piperragure aurkezpen txartelmodukoa dela, bainaoso gutxi landu da gaihori»Josu OzaitaAntropologoa
‘‘
Azken asteotan ideia faktoria
egin dute kultur etxean.
Herritar ugari pasatu da bertatik,
paretan piperraren inguruko
gogoetak idazteko. ATARIA
Loinaz Agirre
Mendizaletasu-
nak elkartuta,
Goierriko 21
aurre-erretira-
tuk eta erreti-
ratuk Goierriko Mendizale Bete-
ranoak taldea sortu zuten,
2009an. Gaur egun, 92 mendiza-
lek osatzen dute taldea: hemere-
tzi emakumezkok eta 73 gizonez-
kok. 67 urtekoa da batez besteko
adina, eta Joxe Imaz da taldeko
beteranoena, 80 urtekoa. Hamar-
garren urteurrena ospatzen ari
dira aurten, eta Goierriko eta Eus-
kal Herri guztiko beste hainbat
mendizalerekin ospatu nahi dute;
Euskal Herriko Mendizale Bete-
ranoen I. Topaketa eta Goierriko
Mugetatik Bira antolatu dituzte,
besteak beste.
Taldeko jarduera fisikoa bizi
ohituratzat hartuta, Goierriko
Mendizale Beteranoak taldeak
erretiro garaian zahartze aktiboa
eta osasungarria izatea du helbu-
ru nagusi. Jarduera fisikoaz eta
emozionalaz gain, kohesio soziala
ere lantzen dute, «adin horretan
hain ohikoa den gizarte isola-
mendua baztertzeko asmoare-
kin». Taldeak badu hirugarren
helburu bat ere: Euskal Herria
ezagutzea.
Otsailetik uztailera eta irailetik
azarora, ibilaldi bat antolatzen
dute astero Euskal Herriko txo-
koren bat ezagutzeko. Bederatzi
zeharkaldi eta bira ere egin dituz-
te, 222 etapatan; 4.825 kilometro
guztira. Euskal Pirinioetako bira
izan zen lehenengo zeharkaldia,
eta Arabako mugetan zehar ibili
dira azkenekoan.
Juanjo Mujika eta Koldo Auz-
mendi hasiera-hasieratik daude
taldean, eta oso gustura daude
hamar urteotako bilakaerarekin.
«Ez genekien zenbat denboran
ibili ahal izango genuen, edo zer
egin ahal izango genuen. Baina
gero eta jende gehiago hasi zen
izena ematen, eta denek taldean
jarraitzen dute», azaldu du Auz-
mendik. «Ahoz ahokoarekin
haziz joan gara, eta oso esperien-
tzia ona izaten ari da».
Astearte, asteazken edo oste-
gunetan egiten dute irteera, egu-
raldiaren arabera. «Bizipoz izu-
garria da guretzat. Askotan,
eguraldi txarragatik mendi irtee-
rarik gabe geratzen bagara,
hutsunea izaten da aste horre-
tan», aitortu du Auzmendik. Iri-
tzi berekoa da Mujika ere: «Per-
tsonalki, taldeak asko eman dit:
batetik, lagun giroa; bestetik,
Euskal Herria ezagutzeko aukera.
Hain txikia izanda, zein gutxi
ezagutzen dugun gure herria!».
Araba jarri dute horren adibide.
«Harritu egin gaitu».
Emakume bakarrak hartu
zuen parte Goierriko Mendizale
Beteranoak taldearen lehenengo
zeharkaldian, eta asko hazi da
kopurua. Gurutze Iraola iaz hasi
zen taldean, eta «oso gustura»
dabil. «Hasiberria naiz ni. Hiru
bat irteera egin nituen iaz, eta
gehientsuenak egiten ari naiz
orain. Oso ondo nabil, oso-oso
gustura. Oso ondo antolatzen
dute irteera bakoitza».
Karmele Barandiaran, berriz,
2012an iritsi zen taldera, aurre-
erretiroa hartu zuenean, Nafarro-
ako bira bukatzear zegoela:
«Oso-oso gustura nabil; lagun
berriak egiteko eta Euskal Herria
ezagutzeko modua da hau. Zen-
bat mendi eta herri ezagutu ditu-
dan talde honi esker, antolaketa
lanetan dabiltzanei esker!».
Barandiaranek nabarmendu
duenez, Goierriko Mendizale
Beteranoak taldeak badu beste
ezaugarri on bat ere: «Elkarrekin
hasi eta elkarrekin bukatzen
dugu ibilaldia. Nahiz eta batzuek
besteek baino azkarrago joateko
aukera duten, elkarri itxaroten
diogu beti. Norbaitek gelditu
beharra badauka, aurrekoei abi-
satzen die. Garrantzitsua da
bakoitza bere erritmoan ibil-
tzea». Hain zuzen ere, Mujikaren
ustez, horixe izan da taldearen
arrakastaren gakoa: denak batera
abiatzea eta helmugara denak
batera iristea: «Pazientzia eduki-
tzea da gakoa; zain egotea».
Teknologia berriakGoierriko mendizale beteranoak
abilak dira teknologia berriak
erabiltzen. «Hasi ginenean, ibil-
bide guztiak ez zeuden GR gisa
markatuta, eta GPSarekin hasi
behar izan genuen; beste aurki-
kuntza bat izan zen hori», azaldu
du Auzmendik. «Horren lagun-
tzaz, leku gutxitan ibili gara gal-
duta, eta nahiko ondo moldatu
izan gara».
Auzmendik adierazi du lauz-
pabost meteorologia agentziaren
webguneak aztertzen dituztela
irteeraren eguna aukeratzeko
ere. «Astebete lehenago hasten
gara eguraldia aztertzen, eta
zeremonia izaten da hori ere!
Askotan, meteorologia agentziak
ez dira bat etortzen iragarpena
egitean. Gehienak ez dira ondo
ibiltzen hego haizearen joerare-
kin».
Ardurak ondo banatuta dituz-
te. «Horrelako talde batek fun-
tzionatuko badu, lanak banatu
egin behar dira». Autobusa anto-
latzeko, bazkaltzeko lekua lortze-
ko, bazkalondoren kafea eta bes-
telakoak hartzeko, dirua
biltzeko, argazkietarako, trackak
egiteko... 8-12 bat lagun ardura-
tzen dira antolaketaz.
Hamar urte bete ditu Goierriko Mendizale Beteranoak taldeak, eta Euskal Herrikomendizale erretiratuekin batera ospatu nahi dute urteurren borobil hori.
Mendiak emandako bizipoza
Koldo Auzmendi, Gurutze Iraola, Karmele Barandiaran eta Juanjo Mujika, Goierriko Mendizale Beteranoak taldeko kideak. LOINAZ AGIRRE
Bizipoz izugarria daguretzat. Eguralditxarragatik irteerarikgabe geratzen bagara,hutsunea sentitzen da»Koldo AuzmendiMendizalea
«Pertsonalki, asko eman dit taldeak:batetik, lagun giroa, eta,bestetik, Euskal Herriaezagutzeko aukera»Juanjo MujikaMendizalea
«Hasiberria naiz ni. Oso ondo nabil,oso-oso gustura.Oso ondo antolatzendute irteera bakoitza»Gurutze IraolaMendizalea
«Elkarrekin hasi eta bukatzen duguibilbidea. Garrantzitsuada bakoitza bereerritmoan ibiltzea»Karmele BarandiaranMendizalea
‘‘
MendizaleBeteranoen I. Topaketa, prest
REuskal Herriko beste men-
di taldeetako erretiratue-
kin batera, ekainaren 26, 27 edo
28an Euskal Herriko Mendizale
Beteranoen I. Topaketa egingo
dute Aralarren —azken astean
zehaztuko dute eguna—; 280
bat mendizale elkartuko direla
espero dute. Guardetxetik, La-
rraiztik, Goierriko Eskolatik eta
Lizarrustitik abiatu, eta Oiduiko
saroian elkartuko dira,
13:30ean. Erromeria egingo
dute 15:00etan, eta 16:30ean
itzuliko dira Lizarrustira.
Gaiak b 11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 1a
hitzetan, «goratzekoa» da klubaazken urteotan egiten ari den la-na. «Erabat amateur mailakoakdira gure jokalariak, baina profe-sionalen pare lan egiten dute; zo-ragarria da. Oso zorrotza izatennaiz egunerokoan, eta erantzunegiten dute. Ezin diet eskatugehiago». Hain zuzen ere, itzale-ko lan horri esker jarraituko duHernanik, beste denboraldi batez,Espainiako Ohorezko Mailan.
Iñaki Otxotorena taldeko joka-lariak aitortu duenez, «gorabe-heratsua eta zaila» izan da den-boraldia. «Orain arteko gogorre-na; kosta egin zaigu gure mailaematea. Emaitzak ez ziren iristen,sentsazioak ere txarrak izan zirenmomentu askotan, lesio asko izanditugu, lanagatik eta ikasketen-gatik entrenatzeko ere jokalarigutxi elkartu izan gara aste ba-
tzuetan...». Hernaniren berezkogabeziak dira horiek, oso baliabi-de gutxirekin aritu behar izatenduelako klub erraldoiekin lehian.Baina Getxo Artearen azken bijardunaldietako garaipenak go-rabehera zuzenean jaisteko pos-tuari izkin eginda, Ohorezko BMailara ez jaisteko kanporaketajokatu du azken bi asteburuetan.Orain hamabost egun, 31-27 gal-du zuen joaneko partida, Sevillan,Cienciasen aurka, baina emaitzairaultzeko gai izan zen joan denlarunbatean, etxean, zaleen ba-besean (30-17).Denboraldi guztian gertatu be-
zala, larunbatean ere «lepo» betezen Landare. «Hori dagure indargunea», azpi-marratu du Polidorik.«Klub profesionaletanibilitakoa naiz ni, eta ho-rietako askok nahiko lu-kete eurentzat Landarensortzen den giroa. Girohori sortuko zela jakitun,jokalariek antsietatearineurria har ziezaioten la-nean aritu ginen asteosoan». Alde horretatik,etorkizunean ere taldea-ren ondoan jarraitzekoeskatu die Otxotorenakzaleei. «Beste talde as-kok ez daukaten zerbaitdaukagu guk: zaleen ba-besa. Hernani horregatikda hain klub berezia, etaLandare aurkarientzathain zelai zaila». Juan Rodriguez klube-
ko presidenteak aitortu du «ten-tsio handikoa» izan zela larunba-teko partida, eta «askatuta eta la-saituta» esnatu zen biharamune-an. «Liga irabazi izan bagenu be-zala ospatu genuen larunbatekogaraipena, neurri horretakoa de-lako balentria. Egiten ari garenariindarra ematen dio lorpenak; gu-re izaerari eusteko konfiantzaemango digu honek».
Hernani 2012an igo zen, azke-nekoz, Ohorezko Mailara. «Etaurtebeterako saria izango zelapentsatu genuen denok orduan»,onartu du Otxotorenak. «Baina,azken momentura arte gogotiksufritu arren, egonkortzen ari ga-ra pixkanaka». Herrian indar-tzen ari da errugbiarekiko zaleta-suna. «Eta horretaz jabetzekonahikoa da Landarera joatea».Eurak errugbian hasi zirenean,taldea osatzeko «gazteagoekinedo zaharragoekin» jokatu beharizaten zutela gogoratu du Herna-niko jokalariak, baina gaur egunume asko dabiltza errugbi esko-lan. «Eta lehen taldea maila na-gusian egotearen ondorioa da ho-ri».Ia erabat harrobiko taldea da
Hernani. «Eta, jokalarien lehia-kortasuna eta maila areagotze al-dera, 12 eta 14 urtez azpikoen tal-deak Ipar Euskal Herrira joaten
dira lehiatzera, Hendaia 2 izena-rekin», azaldu du Rodriguezek.Donostiako Atletikorekin ere hi-tzarmena sinatuta daukate elkar-lanean aritzeko. «Eta bide horiere hasi da jada fruituak ematen».Oinak lurrean jarrita, hurrengodenboraldian ere «mailari eus-tea» izango da Hernaniren erron-ka. Hori bai, etorkizunean «eutsibaino zerbait gehiago» egin nahi-ko luke Polidorik. «Jokalariek aregehiago goza dezaten. Zazpiga-rren-zortzigarren amaitzea, par-tida gehiago irabaztea... Pausotxohori eman nahiko nuke, eta, zailaizango den arren, ea lortzen du-gun».Hurrengo denboraldiari buruz
hizketan hasteko «oso goiz» ba-da ere, ezusterik ezean, taldean ezda izango aldaketa handirik.«Adinak, lanak, nekeak... eragin-da, beti izaten da hutsuneren batedo beste, eta litekeena da Abde-
llafit Et Tayeak, adibidez, taldeauztea, 39 urte dauzkalako jada etalesio larria izan duelako». Rodri-guezen ustez, hala ere, egungoegiturari eusteko gai izango dira.«Eta gazteei ere egingo diegu le-kua».
Asteburuan, ValentziaraHori bai, hutsuneei eta fitxaketeiburuz hizketan hasi aurretik,Hernanik azken erronkari heldu-ko dio asteburu honetan, Valen-tzian (Herrialde Katalanak), zaz-piko errugbiko Espainiako Txa-pelketan. «Aurreko denboral-dian txapeldun izan ginen, eta ho-rri esker joan ginen maiatzekobigarren astean San Petersburgo-ko Europako Txapelketara. Hainondo zaindu gintuzten, aurten,berriz ere, irabazi egingo genuelahitzeman genien». Rodriguezekbota die erronka jokalariei. Ze-laian erantzutea falta da orain.
Ciencias taldea mendean hartuta, Hernanierrugbi taldeak Espainiako Ohorezko Mailanjarraituko du hurrengo sasoian ere. Klubarenizaera berezia goratu dute arduradunek.
Erraldoienartean, bultzaeta bultza
Goian, Hernaniko jokalariak, partida amaitu berritan, garaipena ospatzen; behean, zaleak, txaloka. NEKANE GALARZA / HERNANI
GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a12 b Gaiak
Gorabeheratsua eta zailaizan da denboraldia, orainarteko gogorrena; kostaegin zaigu gure maila ematea»Iñaki OtxotorenaHernani errugbi taldeko jokalaria
«Erabat amateur mailakoakdira gure jokalariak, baina profesionalen parelan egiten dute; zoragarria da»Patrick PolidoriHernani errugbi taldeko entrenatzailea
«Liga irabazi izan bagenubezala ospatu genuenlarunbateko garaipena, neurrihorretakoa delako balentria»Juan RodriguezHernani errugbi taldeko presidentea
‘‘
Unai Zubeldia
Ez zuten zain egon
nahi. «Eta horrega-
tik antolatu genuen
iaz Ez Dok taberna-
ren urteurren festa,
proiektua gauzatu eta lau urte es-
kasera». Beinat Saban Eibarko Ez
Dok tabernaren jabeetako batek
azaldu duenez, hiru eguneko
kontzertu jaialdia antolatu zuten
orduan. «11 talderekin eta doan,
gure tabernan bertan beti egin
izan dugun moduan». Urteurren
festa hura «zoramen txiki-handi
bat» izan zela onartu du Sabanek.
«Eta, hain zuzen ere, orduan hasi
zen mamitzen Ez Dok Fest jaial-
dia». Ia oharkabean sortutako
proiektua indartuta, hemezortzi
talderen kontzertuak izango dira,
gaur eta bihar, Unbe kirolgunean.
Gaur, 19:00etan hasiko dira kon-
tzertuak, eta, bihar, 17:00etan.
«Hilbehera, Bost, Margon... Ei-
barren taberna horietan ibiltzen
zen gure belaunaldia, baina desa-
gertuta daude guztiak». Sabanen
hitzetan, horren ondorioz «kan-
poan» gelditu da pop, punk, rock,
heavy... musika zirkuitu hori.
«Eta iazko ekitaldiak izan zuen
harrera onaz jabetuta, beste pau-
so bat eman genezakeela ikusi ge-
nuen».
Antolaketa lanetan formakun-
tza handirik ez daukatela onartu-
ta ere, ez zuten zalantzarik izan.
«Oso musikazaleak gara gu, eta
asko gustatzen zaigu talde berriak
ezagutzea edo tabernako bezero-
ekin musikaz hitz egitea». Jaialdi
txiki bat antolatzea, horixe zen
hasierako erronka. «Baina, azke-
nerako, itxuroso samar gelditu
zaigu kartela; hori uste dugu,
behintzat». Joseba B. Lenoir, Be-
lako, Toundra, Melange, Kokein...
«Erraza izan da bidea, taldeek oso
jarrera ona izan dutelako gurekin,
eta Eibarko Udalak ere hasieratik
eman zigulako laguntza». La Sal-
ve garagardo etxearen babesa ere
badauka jaialdiak.
Baina, pauso horiek guztiak
emanda ere, azken erronka falta
zitzaion proiektuari: Berri Txa-
rrak taldea erakartzea. «Beti gus-
tatu izan zaigu asko talde hori, eta
horretaz jabetzeko nahikoa da
gure tabernan sartzea. Bazkidee-
tako batek esan zidan saiatu egin-
go zela eurekin kontaktua egi-
ten». Ez zeukaten itxaropen han-
dirik arrakasta lortzeko. «Baina
ezezkorik ez ziotela
eman esanez etorri zen
egun batzuk geroago, eta
baiezkoa eman zioten
azkenerako. Polita izan
zen momentu hori». Be-
rri Txarrak taldea lotzeaz
gain, antolatzaileek ga-
rrantzi handia eman dio-
te emakumeen presen-
tziari ere. «Eta talde guz-
tiak kontuan hartuta, partaideen
%37-38 izango dira emakumeak,
normalean baino dezente gehia-
go».
Inguruan begira hasita, Ez Dok
Fest ez da taberna txiki batetik
sortutako lehen jaialdia. «Hor
dago, adibidez, Azkena Rock ere;
antzera sortu zen jaialdi hori».
Helburua ez da Gasteizko jaialdi
hori ispilu gisa erabiltzea. «Baina
zoramen honetan sartzen lagun-
du digu bere garaian Azkenak
eman zuen pausoak». Argi dau-
kate eurek ez dutela egingo pro-
motore lanik. «Iristen garen le-
kuraino iristen garelako». Baina,
alde horretatik, esker oneko hi-
tzak besterik ez dauzkate musika
taldeentzat. «Euren borondate
onari esker gauzatu ahal izan
dugu proiektua».
Bi egunetarako bonuaUdalarekin elkarlanean, bi egu-
netan doan hartu ahal izango da
autobusa Eibar erdialdetik Unbe-
ra joateko —3.500 lagunentzat le-
kua izango da—. Gaur, 17:00etan
abiatuko da lehen autobusa, eta
18:00etan irekiko dituzte Unbeko
ateak. Bihar, berriz, 15:00etan
abiatuko da lehen autobusa, eta
16:00etan irekiko dituzte ateak.
«Horrez gain, kontzerturako sa-
rrerak ere ahalik eta gehiena mer-
katzen saiatu gara, eta zaindu
egin dugu edariaren prezioa ere».
Beste hainbat jaialditan egon-
dakoak dira Ez Dok Festeko kide-
ak. «Eta poltsikoa hustuta atera-
tzen garen sentsazioa izaten dugu
askotan. Horregatik saiatu gara
neurriak hartzen». 25 euroan
eros daiteke gaurko sarrera, 30
euroan biharkoa, eta 49 euroan bi
egunetakoa. Tabernan bertan edo
www.ezdokfest.comwebgune-
an eros daitezke sarrerak.
Bost urte bete ditu Eibarko Ez Dok tabernak, eta, iaz antolatu zuten jaialdiari segida emanda, Ez Dok Fest musika jaialdia egingo dute gaur eta bihar, Unben.
Kalera aterako dute taberna
Joseba Lasa sukaldaria —taldeei janaria prestatzen ariko da— eta Beinat Saban, Unben, muntaketa lanak egiten. GORKA RUBIO / FOKU
Proposamena b 13GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 1a
Talde guztiak kontuan hartuta,partaideen %37-38 izango diraemakumeak, normaleanbaino dezente gehiago»Beinat SabanEz Dok Fest jaialdiren antolatzailea
‘‘
EZ DOK FEST
Gaur hasiko da Ez Dok Fest jaial-
dia, Eibarren, eta hara joaten dire-
nek hemezortzi kontzerturekin go-
zatu ahal izango dute bihar goizal-
dera arte.
Gaur (19:00).Vulk, Joseba B.
Lenoir, Dead Bronco, Belako,
Toundra, Jardin de la Croix,
Viva Belgrado eta Nerabe.
Bihar (17:00).Comite Electrico,
Doblecapa, Mud Candies, The
Soulbreaker Company, Melange,
Kokein, Biznaga, Futuro Terror,
Berri Txarrak eta Cuchillo de Fuego.
MUSIKA
AIAAkelarre, Iñaki eta Gari eta DJ Bull.
bBihar, 22:30ean, Lardizabal
eskolan.
ANOETABaneki eta Bihozkada.bGaur, 23:00etan, plazan.
ANOETAYogurinha Borova eta DJ Mola.
bGaur, 02:00etan, txosnetan.
ANOETAAnita Parker eta Erokomeri.
bBihar, 23:30ean, plazan.
ANOETASelekta Stepi, Aitor Perku, Sista Kata eta Moro.
bBihar, 02:00etan, txosnetan.
ANOETAOstolaza eta Narbaiza.b Igandean, 19:00etan, plazan.
ARRASATEMarkak.bOstegunean, 22:00etan, Amaia
antzokian.
AZPEITIAAzken Sustraiak, Laket,Meritron, P4UL eta Kanpax DJ.
Beste askok bezala, filosofiakodoktoretza egiten hasi zenean ze-haztu behar izan zuen ikerketagaia Joana Garmendiak (Anoeta,1978). Hizkuntzaren filosofia betigustuko izan duela dio, eta horre-gatik erabaki zuela ironiaren az-terketa egitea. Hainbat teoria dau-de ironiari buruz, baina tesian be-re teoria propioa garatu zuen Gar-mendiak. Haren arabera, zerbaitnegatiboa esateko eta kritika egi-teko erabiltzen da beti ironia.Cambridgeko Unibertsitatearen
eskariz ironiari buruz egindako
liburua aurkeztu berri duzu. Nola
iritsi zitzaizun enkargu hori?
Key Topics in Semantics and
Pragmatics izeneko saila du Cam-bridgeko Unibertsitateak, eta li-buru bakoitzean gai bat aztertzenda pragmatikaren ikuspegitik.Duela lau urte eskatu zidaten iro-niari buruzkoa egiteko. Nire izenaproposatu zien norbaitek, eta sor-presa handia izan zen niretzat.Ikerketa mailan, doktoretzarekinhastera doan jendeari zuzenduta-ko lan bat da. Nahiko liburu tekni-koa da, baina adibide eta ariketapila bat ditu. Ironiari buruz prag-matikan egin diren lan gehienakbiltzen saiatu naiz, dauden teoriaezberdinak jasotzen.Ironiari buruz egin zenuen tesia;
haren jarraipena da hau?
Ironia esplikatzeko teoria batenproposamena izan zen nire tesia,asif theory deiturikoa. Hamarurte geroago, nik jarraitzen dutteoria hura defenditzen eta fin-tzen, baina ironiari buruzko teo-ria guztiak jaso ditut liburuan.Zergatik ironia?
Betidanik izan dut gogoko hiz-kuntzaren filosofia, eta gai bathautatu behar nuen doktoretzan.Pragmatikan oso inportantea daironia; fenomeno berezia da, etalan asko egiten da horri buruz.Baina, oraindik, asko dago argi-tzeko, etagai mamitsua iruditu zi-tzaigun nire zuzendari Kepa Kor-tari eta bioi. Buru-belarri laneanari naiz ordutik.
Zergatik du halako garrantzia?
Hitzak, arauak, gramatika etabeste aztertzen dituzte hizkun-tzalariek, eta pragmatikak ekin-tza bezala aztertzen du hizketa.Hitz egiten dugunean, normale-an, esan nahi duguna ez dugu betiliteralki adierazten. Adibidez,umeak oheratzean, ez dugu esa-ten «ohera joan behar duzu»;«berandu da», «bihar ikastolarajoan behar duzu» eta halakoakesaten zaizkie, eta ulertzen duteohera joan behar dutela. Hori az-tertzen du pragmatikak, eta adi-bide muturrekoenetako bat daironia. Pragmatikaren teoria han-di guztiek aztertu dute ironia.Eta zer dio asif theory-k?
Ironian, ez dugu esaten esaten arigarela dirudien hori, esango bage-nu bezala egiten dugu —hortik da-tor as-if teoria—, baina zerbait osodiferentea komunikatzen dugu.Nire teorian badago puntu berezibat, beste teorietatik ezberdin-tzen duena, eta da, nire ustez, iro-niak beti zerbait negatiboa komu-nikatzen duela. Ia inor ez dagokonforme; beste teoria gehienekdiote zerbait positiboa ere komu-nika daitekeela, baina nik uste dutironia beti erabiltzen dugula atxi-mur txiki bat egiteko, kritika bategiteko. Ezkorra da ironia?
Ezkorra ez dakit, baina bai kriti-koa. Egia da zerbait positiboa ereadieraz dezakeela, grazia etaumorea adibidez, baina beti duzerbait kritikotik. Konturatu gabe ere erabiltzen
dugu ironia?
Bai, askotan. Badaude pertsonaoso ironikoak, eta badaude ironiaulertzea kostatzen zaienak ere;baina, gehiago edo gutxiago, guz-tion bizitzaren parte da. Nork ezdu esan inoiz «ederra egural-dia!», euria ari duenean?Pertsonak noiz hasten dira iro-
nia erabiltzen?
Umeek 5-6 urte arte ez dute era-biltzen ironia. Aurretik ez dira gaiironia ulertzeko. Azterketa pilabat egin dira, umeekin eta autis-mo maila altua dutenekin. Ume-
ei, adibidez, jartzen diete zerbaitegia dena, zerbait gezurra dena,zerbait metaforikoa dena eta zer-bait ironikoa, eta ironia da gehienkostatzen zaiena, beranduena ha-rrapatzen dutena. Ironia ulertzeko komeni da tes-
tuinguru sozial edo kultural ko-
mun bat egotea?
Laguntzen du. Ironia batzuk edo-non ulertzen dira; eguraldiari bu-ruzko hori berdin ulertzen da Txi-nan, Australian edo Euskal He-rrian. Baina egia da ironiak askotiratzen duela ezagutza parteka-tua deitzen diogunetik; elkarriburuz dakiguna, elkarrengandikespero duguna... Esan gabe esate-ko modu bat denez, zenbat etagehiago partekatu, orduan etaerrazago erabiltzen da.Ironia ulertzeko nahikoa dira hi-
tzak edo lagundu egin behar
zaie hitzei?
Ez da beharrezkoa, baina lagunduegiten zaie normalean. Tonua al-datzen dugu askotan, edo antzez-tu, markatu... arrastoakdeitzendiegu; gaizki-ulertuak saiheste-ko, markatu egiten dugulako iro-nia dela. Eta normala da; izan ere,ironiarekin kritikatzen ari gara,eta, gainera, zeharka ari gara kri-tikatzen... Ironia erabiltzeak badugaizki ulertua izateko arriskua. Oso ironiko izateak zerbait esan
nahi du pertsona horri buruz?
Aristotelesek umore finarekin lo-tzen zuen ironia. Gure artean ereez dago gaizki ikusia. Ironikoa de-la esaten zaio ironia erabiltzenduen pertsonari; baina metaforakerabiltzen dituen bati ez zaio me-taforikoa dela esaten, edo literalkihitz egiten duenari ez zaio literaladela esaten. Beraz, ematen du iro-nia bai hartzen dela pertsona ho-rren izaera definitzen duen ele-mentu edo balio gisa. Ironia uler daiteke era batera
baino gehiagotara?
Ironia erabiltzen duenak, arrasto-en bidez, bideratu egiten du ko-munikazioa esan nahi duen ho-rretara, eta, berez, ezin da bestegauza bat interpretatu; bestela,tranpa egiten ari zara.
Duela hamar urte, ironiari buruz egin zuendoktoretza tesia Joana Garmendiak, eta gaihorren bueltan dabil lanean oraindik ere. Gaihorri buruz Cambridgeko Unibertsitatearenenkarguz egindako liburua aurkeztu berri du.