GIPUZKOAKO HITZA MAIALEN ANDRES / FOKU Donostiako musika kontserbatorioaren egoera kaskarra salatu du bertako zuzendaritzak b Eraikina zaharra izateaz eta zaharkitua egoteaz gain, toki arazo handiak dituzte eskolak eman ahal izateko b 2-3 Marra okerren gainean Itsas salbamendua ‘Stella Maris Berria’ ontzia moldatzen ari dira, Mediterraneora joateko 8 Elkarrizketa Agustin Mujika ‘Takolo’ euskara irakaslearekin hizketan, euskararen proiektuei buruz 4 Ostirala 2018ko ekainaren 22a IX. urtea 358. zenbakia www.gipuzkoa.hitza.eus [email protected]
16
Embed
GIPUZKOAKO HITZA - Berria...2018/06/22 · GIPUZKOAKO HITZA 5 Ostirala, 2018ko ekainaren 22a Elkarrizketa tzen nintzeneko garaiak ekar-tzen dizkit gogora, nolabait. Agertokiak utzi
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
GIPUZKOAKOHITZA
MAIALEN ANDRES / FOKU
Donostiako musika kontserbatorioaren egoera kaskarra salatu du bertako zuzendaritzak b Eraikinazaharra izateaz eta zaharkitua egoteaz gain, toki arazo handiak dituzte eskolak eman ahal izateko b 2-3
Marraokerrengainean
Itsas salbamendua ‘StellaMaris Berria’ ontzia moldatzen
ari dira, Mediterraneora joateko
8Elkarrizketa Agustin Mujika‘Takolo’ euskara irakaslearekin
Adabakiak baino ez Eraikina oso kaskar dago, zahar-
kitua; zuzendariak azaldu du az-
ken hamarkadetan ez dela egin
inolako obrarik. «Momentuko
konponketa batzuk egin izan di-
ra, arazo larrienei irtenbidea ema-
teko, baina adabakiak baino ez di-
ra. Konponbide globala behar du-
gu». Hormari begira jarri da: pin-
tura zartatua dago, eta hiru tonu
ditu paretaren izokin koloreak.
«Zati horretan konponketa bat
egin zen, eta konpondutako zatia
margotu zuten soilik. Utzikeria
itxura izugarria da». Hainbat to-
kitan, batez ere bisitariak pasa-
tzen diren horietan, hormak txu-
kuntzen ahalegindu dira: partitu-
ren marrazkiak dituzten plasti-
kozko banda zabal batzuekin es-
tali dituzte paretak.
Itxurari baino gehiago, iristeko
arazoei erreparatu die Junkal
Guerrero ikasketa buruak. «Igo-
gailua hartzeko, solairu bat igo
behar da; beraz, irisgarritasun al-
detik, desastre». Ikasle-irakasle-
ak, bisitariak, ikasleen gurasoak
eta aitona-amonak... Azaldu du
denak eskaileretatik ibiltzen dire-
la gora eta behera. «Norbaitek be-
netan ezin badu, atezainari abisa-
tu behar zaio telefonoz; hark eto-
rri eta, eraikinaren atzeko aldetik
igarota, giltzaz ireki behar du igo-
gailua».
Laugarren solairuan daude
kontserbatorioko bi emanaldi ge-
lak, eta kiribil formako eskailera
andana igo behar da hara heltze-
ko. «Hemen eskaintzen ditugu
kontzertu txikiak, eta senideek-
eta bete egiten dute aretoa. Inoiz
ez da pasatu ezer, eta ez dadila
gerta, ez baitugu larrialdi irteera-
rik; eskailerak dira aterabide ba-
karra», kexatu da San Sebastian.
Emanaldi aretoetara igo, eta
haizezko laukotea ari da entsea-
tzen. Entsegua eten behar izan
dute igogailuko atea irekitzean,
erabiltzaileak zuzenean sartzen
baitira igogailutik gela horretara.
«Orain, entsegua eten dugu, bai-
na, kontzertu bat baldin badago,
kontzertua eten egiten da norbait
iristen den bakoitzean», gehitu
du Guerrerok.
Tenperatura da kontserbato-
rioko arduradunen kezka nagu-
sietako bat. Leiho handiak ditu
eraikinak, eta eguzkiak bete-be-
tean jotzen du udan. «Neguan
hotz egiten du, eta askotan bero-
kiak kendu gabe ematen ditugu
eskolak. Baina beroa da okerrena.
Ikasle bat baino gehiago zorabiatu
zaigu, geletan egiten duen beroa-
ren ondorioz», azaldu du San Se-
bastianek. Termometroak dituzte
gela askotan, eta asteartean, kale-
an berorik ez zen arren, hainbat
gelatan 24 gradu markatzen zu-
ten. «Nik eman izan ditut eskolak
ia 40 gradutan».
Neguan badute berogailua, eta
berria da galdara. «Baina nik be-
rogailu elektrikoa jartzen dut zen-
baitetan», azaldu du Guerrerok.
Eraikinak sabai altuak ditu toki
gehienetan, eta kosta egiten da
horiek berotzea; eskailerak, ko-
rridoreak eta ikasketa guneak be-
rotzea, berriz, ia ezinezkoa dela
dio. Beroari aurre egiteko, berriz,
aire girotuko makinak ari dira jar-
tzen hainbat gelatan. «Baina hori
ere ez da irtenbidea. Gainera, pe-
na da hezkuntzari lotutako beste
kontu batzuetan —instrumentue-
tan eta abarretan— inbertitu be-
harrean, dirua horretan xahutu
behar izatea».
Kontserbatorioa ikaslez bete-
tzen da arratsaldeetan: instru-
mentuekin, kantuan, bakarka
edo taldean... Gela guztiak bete-
tzen dira. «Gezurra badirudi ere,
gelak ez daude hotsgabetuta. On-
dorioz, ekidin ezina da batak bes-
tea entzutea», esan du Guerre-
rok. Ikasturtea amaitu denez, jen-
de gutxi dabil kontserbatorioan,
eta irekita daude geletako leiho-
ak. Instrumentuen hotsa entzu-
ten da horietatik. «Eskolak dau-
denean, bero izugarria egin arren,
leihoak itxi egin behar dira».
Espazio faltaEraikinak berak dituen arazoez
gain, toki falta ere arazo larria da.
2.900 metro koadro erabilgarri
dituzte. Eraikinak, erdigunean,
Donostiako Francisco Escudero kontserbatorioko arduradunak Eusko Legebiltzarreko HezkuntzaBatzordean izan dira, erabiltzen duten eraikinaren egoera kaskarra eta espazio falta salatzeko.Irtenbide bat eskatu diote Eusko Jaurlaritzari, bai eta Donostiako Udalari ere, eraikinaren jabe baita.
Musikaren etxea tonua galduta
2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aAstekoa
Ikasle bat baino gehiagozorabiatu zaiguberoaren ondorioz.Nik eman izan dituteskolak ia 40 gradutan»Luis San SebastianKontserbatorioko zuzendaria
«Dirutza gastatzen duguinstrumentuaktokialdatzen etakontzertuak ematekolekuak alokatzen»Junkal GuerreroKontserbatorioko ikasketa burua
‘‘
Junkal Guerrero eta Luis San Sebastian, kontserbatorioko bi emanaldi aretoetako batean. Talde entseguak eta perkusio eskolak ere egiten dituzte bertan. M.A. / FOKU
espazio huts handi bat du, baina
ez da erabilgarria, eta zuzenda-
riak azaldu du ezin dutela obrarik
egin, eraikinak duen babesagatik.
«Eraikin berri baterako aukera
errealik inoiz izan ez dugunez, ez
dut sekula egin kalkulurik behar-
ko genukeen espazioari buruz;
baina, ditugun beharrak eta lege-
ak zehazten dituenak kontuan
hartuta, gutxienez bikoitza bai».
Bestetik, gertuko musika kon-
tserbatorioak —Gasteizkoa eta
Bilbokoa jarri ditu adibide— kon-
tserbatorio izateko eraiki zirela
zehaztu du, eta horrek dena alda-
tzen duela.
Emanaldietarako areto txukun
baten falta da hutsune adierazga-
rrienetako bat. «Kontzertu txi-
kietarako moldatzen gara, baina
kontzertu handixeago bat egin
nahi badugu —abesbatzarekin eta
orkestrarekin, adibidez— ez dugu
tokirik; eta asko egiten ditugu.
Talde onak ditugu, eta asko mugi-
tzen dira. Dirutza gastatzen dugu
instrumentuak tokialdatzen eta
kontzertuak emateko lekuak alo-
katzen». Eusko Jaurlaritzak diru
kopuru bat gordetzen die horre-
tarako, baina beti pasatzen direla
esan du Guerrerok.
Horrez gain, gela eta ikasketa
kabina berriak atera dituzte lehen
gelarik ez zegoen tokietan eta bil-
tegi gisa erabiltzen ziren tokietan;
gela handienei espazioa kenduz
eta biltegiak ikasgela bihurtuz.
«Halere, ez da nahikoa; sudoku
erraldoi bat egitea bezalakoa da
eskolak antolatzea», esan du San
Sebastianek. Besteak beste, teila-
tua jaisten den tokietan egokitu
dituzte gela horiek: gela txiki eta
estuak dira, eta batzuetan lauzpa-
bost pertsonak entseatzen dute
horietan. Zenbait kasutan, gela
batera joateko beste gela batetik
igaro behar da, eskolak hartzen
eta entseatzen ari diren beste ikas-
leen martxa moztuz. «Harparen
ikasketa kabina da adibiderik ar-
gienetako bat. Toki hau, berez,
auditoriumaren, entsegu gelaren
eta perkusio gelaren komuna
zen», esan du Guerrerok.
56 irakasle aritzen dira lanean
kontserbatorioan, eta lau mahai
eta lau ordenagailu dituen gela
txiki bat da irakasle gela. «Irakas-
leok ez dugu lekurik gure gauzak
gordetzeko ere; pasilloetan dauz-
kagu apalak jarrita». Eta ikasle-
entzako apalak ere korridoreetan
daude, baita haiek ikasteko gunea
ere. «Legeak agintzen du ikasleek
ikasteko leku bat izan behar dute-
la kontserbatorioan, baina hori
ere ez dugu». Horretarako mahai
batzuk dituzte jarrita gune komu-
netan.
Eta, biltegiak gela bihurtuta, ins-
trumentuentzako tokia ere falta da.
Biltegi gisa erabiltzen dituzten to-
kietan pilatuta daude musika tres-
nak, atrilak, eserlekuak eta abar;
lau biolontxelo-kutxa erraldoi
daude eskailera tarte batean. «Bio-
lontxeloekin istripuren bat izango
dugu egunen batean, umeak ibil-
tzen baitira hemen; baina ez dugu
horiek gordetzeko beste tokirik».
Jaurlaritza, «gaia aztertzen»Eusko Legebiltzarrean egindako
agerraldiaz gain, azken aldian
udaleko zein Hezkuntza Saileko
ordezkari batzuk izan dira kon-
tserbatorioan. «Urteak darama-
tzagu eskaera hau egiten, gure
egoera zein den salatzen; eta ez
dakigu zergatik, baina ematen du
orain ari zaizkigula kasu pixka
bat egiten. Denek onartzen digute
zein gaizki gauden; denei irudi-
tzen zaie egoera larria dela eta ir-
tenbide bat behar duela. Hala ere,
inork ez digu jarri konponbiderik
mahai gainean», dio San Sebas-
tianek.
Besteak beste, Eneko Goia Do-
nostiako alkatea izan da kontser-
batorioan. «Hark esan zigun bu-
ruratzen zitzaion toki bakarra
zela, metroaren proiektuarekin
Easo plazako trenbideak lurpetik
pasatuko direnez, kontserbato-
rioa bertan egitea. Baina ez zen
izan proposamen irmo bat. Eta,
gainera, zenbat urte beharko lira-
teke horretarako?», galdetu du
kontserbatorioko zuzendariak,
irtenbidea ja jarri behar dela gai-
neratuz.
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza
Saileko iturrien arabera, bestalde,
badakite kontserbatorioa nola
dagoen, eta gaia aztertzen ari dira,
irtenbideren bat emate aldera;
udalarekin elkarlanean ari dira
horretarako. Alde horretatik,
azaldu dute arazo teknikoei irten-
bidea ematen ari zaizkiela kon-
ponbidea topatu bitartean.
3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Astekoa
1 2
3 4
5 6
1 Eraikinak ez du larrialdi
irteerarik, eta iristeko arazoak
ditu: eskailerak igo behar
dira igogailura heltzeko.
2 Gela gehiago sortu dituz-
te teilatuak behera egiten
duen tokietan.
3 Ikasleek ikasteko guneak
izan behar dituztela dio lege-
ak; pasilloetan ikasten dute.
4 56 irakasle dira, baina lau
mahai eta lau ordenagailu
dituen gela txiki bat da ira-
kasle-gela.
5 Bi areto daude emanaldi
txikietarako. Igogailuaren
ateak zuzenean irekitzen dira
batean, eta kontzertuak eten
behar izaten dituzte.
6 Apenas duten espaziorik
musika tresnak gordetzeko;
gainera, auditoriumik ez
dutenez, batetik bestera ibili
behar izaten dituzte kanpoan
emanaldiak egiteko.
ARGAZKIAK: MAIALEN ANDRES
/ FOKU
4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aElkarrizketa
Ariane Vierbücher Zaldibia
Euskararen eta euskal kulturarenalde lan handia egin du AgustinMujika Takolo-k (Lasarte-Oria,1960). Egin du, egiten ari da etaetorkizunean ere egiten jarraitze-ko asmoa du. Gizartea euskaldun-du beharra dagoela sinistuta, zere-gin horretan jarraitzen du Takolopailazo gisa ezaguna denak, nahizeta aspaldi utzi zituen oholtzak.Euskaldun berria da, AEK-ko ikas-le eta irakasle izana; irakasle esko-lan ikasketak amaitu, eta irakas-kuntzan hasi zen lanean; euskara-ren irakaskuntza eraginkorragoaizan zedin, hainbat ekimen sortuzituen gero: Olentzeroren etorrera,haurrentzako egonaldiak, Euska-raren Maratoia... Euskaraldia eki-naldian buru-belarri murgildutadabil gaur egun. Bihar aurkeztukodute egitasmoa Zaldibian, gauregun bizitoki duen herrian.
Jada badira urte batzuk Takolo,
Pirritx eta Porrotx taldea utzi ze-
nuela. Nolako bizimodua izan
duzu harrezkero?
Buelta asko ematen ditu bizi-tzak, eta buruari ere buelta askoeman diot urte hauetan guztie-tan. Taldea uztea erabaki nuenorduan, eta pozik nago hartuta-ko erabakiarekin. Batzuetan ezda erraza izaten erabakiak har-tzea, baina beste lan bat erebanuen garai hartan, eta horriheldu nahi izan nion erabat.Hala ere, aitortu beharra daukatgogorra izan zela oholtza uztea.Oraindik sentitzen dut oholtzagainera igotzeko har hori, ezuste! Baina haurrekin jarraitzendut lanean. Segurako barnete-gian egiten dut lan aspalditik,eta hara etortzen diren haurreiemanalditxoa ere eskaintzendiet Simon panpina hiztunarenlaguntzarekin. Oholtzara igo-
«Gizartea‘belarriprest’denean iritsiko danormalizazioa»Agustin Mujika, ‘Takolo’ b Euskara irakaslea
Gaztetan euskara ikasita, harrezkero euskararennormalizazioaren alde buru-belarri lanean aritu da Agustin Mujika, ‘Takolo’ pailazo gisa ezaguna. LasartearraEuskaraldia ekimenean murgilduta dabil gaur egun.
5GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Elkarrizketa
tzen nintzeneko garaiak ekar-tzen dizkit gogora, nolabait.Agertokiak utzi bai, baina Tako-
lo ez da guztiz desagertu, beraz.
Ez, ez! Nik argi neukan ez zela de-sagertuko. Eta, taldearen dinami-ka berean ez bada ere, noiz edonoiz deitzen didate, oraindik,haurrentzako emanalditxorenbat edo beste egiteko. Beraz, ezindut esan agertokiak erabat utzi di-tudanik.Nola gogoratzen dituzu urte
haiek?
Oso aktiboak eta intentsitatehandikoak izan ziren. Ni Lasarte-Orian bizi nintzen garai hartan,eta han egiten nuen lan. Herrimailan dinamika ugari jarri geni-tuen abian, gizartea euskaldun-tzeko asmoarekin. Zeregin horre-tan, Olentzeroren Eguna sortugenuen herriko ikastetxeen arte-ko jardueretan. Herriko bostikastetxeetako haurrak elkartzen
genituen. Haur asko ziren, etagehienek lehen aldiz jantzi zuteneuskal txapela edo buruko zapia.Urtetik urtera gero eta umegehiago egoten zen Olentzerorenzain. Olentzeroren etorrera pres-tatzeko giro horretan sortugenuen Takolo pertsonaia. Hau-rrak zain zeuden unea entreteni-tzeko modua zen. Euskarara ger-turatzen genituen haurrak,irribarrearen, kantuaren eta dan-tzaren bidez. Dinamika horreta-tik sortu ziren gero beste pertso-naiak; baita Pirrutx [Patxi Sanz]eta Porrotx [Joxe Mari Agirretxe]pailazoak ere. Euskararen lehenmaratoia antolatu genuen1987an, eta talde gisa ekimenhorren barruan eskaini genuenlehen emanaldia.Takolo eta euskara eskutik hel-
duta joan dira, beraz, beti.
Bai, noski! Gizartea euskaldun-tzeko beharrak sortu zuen Tako-lo, eta helburu horri segika ibili dabeti.Zu euskaldun berria zara, gaine-
ra.
16 urte arte ez nekien euskaraz.Orduan hasi nintzen ikasten. Gu-rasoek bazekiten zerbait [Aietenjaioa du aita, eta Elantxoben jaioaama], baina, belaunaldi horreta-ko askok bezala, nahiko galdutazeukaten euskara. Garai hartan,etxean erabiltzen zutelako ikasizuten batzuek euskara, baina gu-rean ez zen askorik erabiltzen. Be-raz, nik ere ez nuen aukera asko-rik izan etxean ikasteko. Esaldi la-bur batzuk baino ez zituen esatenamak, eta etxetik kanpo, gainera.Zergatik erabaki zenuen euska-
ra ikastea?
Behar hori sentitu nuelako. Etxe-ko egoeraz gain, zazpi edo zortzilagun ginen kuadrillan, eta eus-kalduna zen horietako bat. Harenfamiliak euskaraz egiten zuelaikusten nuen haren etxera joatenginenean, eta nik ere ikasi eginnahi nuela pentsatu nuen, nireetxean ere horrela izan zedin nahinuela. Behin baino gehiagotan lo-tsa ere pasatu izan nuen euskarazerantzuteko gaitasunik ez nuela-ko. Pentsatu nuen hori ezin zite-keela hala izan, eta egoera alda-tzeko hasi nintzen euskara ikas-ten.Euskara ikasi, eta hura irakasten
hasi zinen gero.
19 urterekin irakasle lanetan hasinintzen AEKn. Garai hartan ezneukan maila handirik, baina,tira, hortxe jarraitu nuen. Irakasleeskolan egin nituen ikasketak, etaLasarte-Orian bertan ere egin ni-tuen urte batzuk irakaskuntzan;Amezketan ere bai ondoren. Ideiaberriak sortu zitzaizkidan hannengoela. Eskolako testuinguru-
tik aterata, haurrei handik kanpoere euskara ikasteko aukera es-kaintzeko zerbait sortu beharrageneukala sentitu nuen. Horrelasortu genuen Euskal Girotze Bar-netegia. Euskara ikasteko aukeraeskaintzeaz gain, haurrek euskalkulturara gerturatzeko aukerazeukaten proiektu horri esker.Pixkanaka-pixkanaka, horrelahasi ziren sortzen barnetegiak.Zornotzako Euba auzoan eta Al-kizan aritu nintzen lanean urtehaietan, eta Seguran nabil azkenurteotan.
Egiteko asko zegoen artean?
Bai, eta garai gogorrak ziren, gai-nera. Pentsa, 25 irakasle ginen La-sarte-Oriako eskolan, eta lauzpa-bost ziren gai euskaraz aritzeko.Kanpotik etorritakoak ziren ira-kasle gehienak. Gaur egun, beste-lakoa da egoera, eta eskerrak. La-sarte-Orian bertan, esaterako, 25urtetik beherako edozein gaztekhitz egiten du euskaraz, eta niriere konfiantza handia ematen dithorrek berriketan hasteko, dago-eneko ez naizelako ibiliko lehenhitza zein hizkuntzatan egin be-har dudan zalantzan.Zure ikasle izandakoekin ere
egingo duzu topo, seguru.
Noski, eta gaur egun maisu dei-tzen didate oraindik. Euskarazhitz egiten dute batzuek, eta bestebatzuek, agian, ez. Baina haien-tzat beti izango naiz euren mai-
sua. Eta pentsa zenbat urte igarodiren, erretiroa hartzera noa da-torren urtean.Proiektu berri asko dauzkazu,
hala ere, buruan, ezta?
Hala da, bai, eta ezin gelditu. Jolaseta teknika hezitzaileen ingurukoliburuxka bat prestatzen ari naizorain. Segurako barnetegian eus-kara egonaldiak antolatzen ditu-gu aspalditik. Hasi ginenetik5.000 egonaldi baino gehiagoizan ditugu barnetegian. 9 eta 14urte arteko haurrentzat da es-kaintza, eta egonaldietan erabil-tzen ditugun lan ildoak eta meto-dologiak azaldu nahi ditut liburuhorretan. Hezitzaileentzat izangoda, batez ere. Durangoko Azoka-rako kaleratu nahiko nuke.Nolakoa da egonaldietara joa-
ten diren haurren testuingurua?
Azken urteotan ikaragarri aldatuda testuingurua. Orain dela 30urte, Euskal Herrian jaio eta eus-kara ikasi ez zutenak edo Espai-niatik Euskal Herrira lanera eto-rritakoak joaten ziren euskaraikastera. Gaur egun, beste erreali-tate bat dugu, ordea. Orain, mun-duko beste hainbat herrialdetakobizilagunak ditugu gurean. Era-bat aldatu da egonaldietako ar-gazkia. Peru, Pakistan, Maroko,Errumania... herrialde guztietakogaztetxoak izaten ditugu ikasge-
lan. Beste erronka batdaukagu parez pare.Zer moduzko jarrera
izaten dute orokorre-
an?
Oso ona, iritsi berrien-tzat, batez ere, guztizgauza berria den arren.Polita da gaur egun haienbigarren hizkuntza eus-kara dela ikustea. Gura-soekin haien jaioterrikohizkuntzan hitz egin ohidute, oraindik, guraso
horietako askok gaur-gaurkoz ezdutelako euskara ikasi. Baina ka-lean euskaraz aritzen dira lagune-kin. Polita eta oso berezia da, aldiberean, nahiko egoera berria dela-ko betidanik hemen bizi izan ga-renontzat. Baina aldatuko da horiere. Orain haurrak diren horiekhelduak izango dira egunen bate-an, eta oso posible da haien lehe-nengo hizkuntza euskara izatea.Haien haurrek etxean ikasikodute euskara. Denborarekin, na-turala izango da egoera hori. Bes-telako arazoak dituzte haur ho-riek; euskararekin, normalean, ezdute izaten inolako arazorik.«Bestelako arazoak» diozu. Zer-
taz ari zara, zehazki?
Askok oso egoera berezia izatendute familian. Motxila pisutsuakizaten dituzte bizkar gainean, etabatzuetan ez da erraza izaten
haien arreta erakartzea. Hori ereari naiz lantzen idazten ari naizenliburuan. Umorearen bidez eresaiatzen naiz haiengana gertura-tzen.Haurrekin buru-belarri aritu zara
lanean, baina baita helduekin
ere...
Lasarte-Orian Udal Euskara Ba-tzordea sortu zenean, saltoa ema-teko garaia iritsi zen, askotarikopentsaera ideologikodun jendeaelkartzen ari ginela ikusirik. Eus-kararen aldeko kanpainak anto-latzen hasi ginen, eta giro horre-tan bururatu zitzaidan 40 orduzeuskaraz aritzea. Hasieran eroke-ria zirudiena Euskararen Mara-toia bihurtu zen gerora, eta herri-ko egun zoragarri bat da gauregun.Euskararen Maratoia bakarrik
ez, kantu maratoia ere antolatu
zenuen iaz.
Mundiala izan zen hori ere! Zaldi-biarrak euskal abestiak kantatzenjarri genituen 26 orduz jarraian.Parte hartze itzela izan zuen egi-tasmoak, eta munduko markaondu genuen, gainera. Egun etagau, gelditu gabe aritu ginen kan-tuan; banaka, taldeka... Itzelaizan zen!Azken urtebetean Euskaraldian
murgilduta zabiltza erabat.
Gaur egungo testuingururako di-seinatutako ekimena da Euska-raldia. Gaur-gaurkoz, herritargehienok badakigu euskaraz hitzegiten, baina, oraindik ere, kaleanez da entzuten behar beste. Eus-karaz dakitenen artean ere gazte-lania erabiltzen dute, askotan, el-karrizketetan, eta egoera horriaurre egitera dator Euskaraldia.Gizarteak badaki euskaraz, etahori aktibatu nahi dugu guk. Gi-zartea belarriprest denean, or-duan iritsiko da euskararen bene-tako normalizazioa. Eta hori iris-ten denean, oso garrantzitsuaizango da ahobizien lana. Baina,lehenengo, euskara entzutekoprest eduki behar ditugu bela-rriak. Bihar, Zaldibian aurkeztuko du-
zue Euskaraldia.
Bai, festatxo bat prestatu duguherrian, eta herritar guztiek partehar dezaten nahi dugu, noski.20:00etan, herriko plazan elkar-tuko gara argazki erraldoi bat ate-ratzeko. Ekitaldi nagusia, berriz,22:30ean hasiko da. Herritarraketa inguruko guztiak etor daite-zen nahi dugu.Eguneroko jarduna aztertuta,
zer moduz aitona lanetan?
Pozez zoratzen nabil zeregin berrihorrekin. Dena den, zahartzen arigaren seinale ere bada errealitatehori, eta horrek ez dit egiten hain-besteko graziarik!
ARIANE VIERBÜCHER
MOTZEAN
Pailazo irribarretsua edo
serioa?Biak dira onak, baita
negartia ere. Espiritu alaia du-
tenak aukeran.
Gustuko pailazo bat?Fofo
zen gehien gustatzen zitzaida-
na; burua galtzen zuen.
Agertoki bat?Pilotalekuak
dira okerrenak; bestela, edo-
zein.
Paisaia bat?Erreka eta zubi-
txo bat.
Ekimen bat?Gauza positibo-
ren bat egitean, lorpena izaten
da.
Haur baten erreakziorik
ederrena?Edozein, bat-bate-
koa denean.
Bete gabeko amets bat?He-
rri bat izatea eta euskaraz bizi-
tzea.
Takolo edo Agustin Mujika?
Agustin Mujika.
Aitortu beharra daukatgogorra izan zela oholtza uztea.Oraindik sentitzen dut oholtzagainera igotzeko har hori»
«Behin baino gehiagotanlotsa ere pasatu izan nueneuskaraz erantzutekogaitasunik ez nuelako»
‘‘
RIRITZIADanel Agirre
Gure gusturako,nahiko zerri
Zuri ez zaizu gertatuko,akaso, baina guri ezzaizkigu paradoxaketa kontraesanak ka-
bitu ere egiten etxean. Trapua pa-satzea gorrotatu arren, esaterako,garbitasunaren fanatikoak gara,eta sarriegi pilatu ohi zaigun zi-kinkeriak zeharo adoregabetzengaitu. Blokeo egoeran gaude as-paldi. Erantzule nagusiak? Nirenagikeria bokaziozkoa eta kutsa-korra, eta sekula sinetsi ez ditu-dan eta fartsa batean bizitzen ja-rraitzea ahalbidetzen didatenbost pezetako printzipio absur-doak.Berdintasunezko harremanen
%92tan gertatu ohi den moduan,behetik parekatu gara biok. Nirepasibotasuna imitatzen bukatu
du berak, ni bere ganorarekin lo-tsatu eta suspertu ordez. Jendeakhortik darabiltzan estandarrenarabera, ez gabiltza hain gaizkiere: egongelaren txukuntasunagoretsi ohi dute bisitek, urrutirajoan gabe. Guri horrek ez digu pi-perrik balio, ordea, eta txakurradaukagunetik are gutxiago. Hau-tsak jango gaituen susmoarekinbizi gara. Dudan jarrera ikusita,eta ika-mikarako gogorik gabe,proposamen bat egin zidan le-hengoan.Garbitzailea etor dadin nahi
nuke, ekin zion, astean behinedo. Gure diru-sarrerak apal an-tzekoak dira, baina zorrik ere ezdugu, arrazoitu zidan, eta sekulainora joaten ez garenez, alokai-ruaz gain apartatu ahal genuke
hilero beste pixka bat. Arrazoizuen. Egiari zor, ez litzateke hala-ko esfortzua ere, austeritatearentxipa jarrita daramagu biok. Pro-testantismoan hezitakoa da bera,euskal prentsan zaildutakoa ni.Zein eragozpen ipiniko nion
ederki zekien aldez aurretik, ori-ginaltasuna —ere— ez dago nirebertuteen artean. Guk egin nahiez dugun zerbaitetarako guk jasonahi ez genukeen lansaria es-kaintzea immorala da, ekin nionmitinari. Baina zain neukan bera,eta komuneko azulejuekin bateragure kontzientziari distira atera-tzeko irtenbidea pentsatua zuen.Hirian sektore horretan ohikoadena baino gehiago ordain deza-kegu, orduko 16 edo 18 euro be-harrean, 25, adibidez, hausnartu
zuen. Leiho guztiz opakoak izate-ko pare bat aste baino falta ez zai-gula jabetu, sukaldeko espeziapotoak apalera itsatsita geratu di-rela gogoratu, eta baietz erantzu-teko irrikaz izan nintzen. Bainaegoaren trikimailu anker horie-tako bat dela medio, duin plantakegiten bukatu nuen.Garbitzea inori gustatzen zaio-
nik ez dut sinesten, ekin nion,ahots ez oso sendoz. Eta nire pen-tsamoldearen funts nagusia dasoilik dirua eskuratzeagatik ez lu-keela inork jarduera ezatsegine-
tan aritu behar. Garbiketak, defi-nizioz, auzolanean egitekoak di-ra. Beste guztia norberaren bote-reaz abusatzea da, azpitik dagoe-naren etsipena baten kakak gar-bitzeko baliatzea. Tira, badakitbulegoetan eta parkean ere garbi-tzaileak aritzen direla, bainaetxerako bat kontratatzerik eznioke neure buruari onartu nahi.Norbaiti gure denbora berea bai-no baliotsuagoa dela esatea litza-teke. Bizitza hobe doakigulako, biordu zineman pasatzea merezidugula uste izatea; pertsona ho-rrek gure sukaldean belaunikopasatuko dituelako libratu dizki-gun bi ordu horiexek, hain justu.Ezagutzen dudanetik lehenbi-
zikoz, benetako nazka aurpegia-rekin begiratu zidan, eta oraingozez dit gaia berriz aipatu. Susma-tzen ez duena da teoria purtzilhoriek guztiak irensteko desira-tzen nagoela. Ze, bitartean, nireerruagatik etxeak zerri jarraitzendu, noski. Gure gusturako,behintzat.
Garbiketak,definizioz,
auzolaneanegitekoak dira.
Beste guztia norberaren botereaz
abusatzea da
Irudiab Donostia
Mutrikuko Laranga auzora begiraEH Bilduk eta Ahal Dugu-k Mutrikuko Laranga auzoko bizilagunekin elkarlanean aritzeko borondatea agertu
zuten, asteartean, Gipuzkoako Batzar Nagusietan —irudian, prentsaurrekoa—. Mutriku eta Deba arteko
GI-638 errepidea hobetzeko lanen eraginez, sartu-irtena itxita egongo da hainbat hilabetez, eta bizilagunek
Galbaixo ermita ondotik sartu beharko dute auzora —mendi bidea da, oso errepide estua—. EH Bilduk eta
Ahal Dugu-k kaltetutako bizilagunen agerraldia eskatu dute Azpiegituren batzordean. EH BILDU
Sexu erasoen aurrean erantzutekoprotokolo berria izango dute udalek
DONOSTIA bHartu beharreko neurriak koordinatzea eta erakundeenerantzuna «argia, irmoa eta koherentea» izatea da erronka. Sexu era-soak gertatzen direnerako udalentzat sexu indarkeriaren aurkakoprotokolo bat landu du Gipuzkoako Foru Aldundiak.
«Ohore handia da mundukojatetxeen sailkapeneanbederatzigarren postuanjarraitzea; bihar ere energiazbeteta irekiko ditugu ateak»
Andoni Luis AdurizSukaldaria
5.5922017AN JAIOTAKO HAUR KOPURUA
Iaz, Gipuzkoan, nabarmen jaitsi zen jaiotako haur kopurua. 5.592 jaio zi-
ren urte osoan, aurreko urtean baino 425 gutxiago (%7,1). 1996ko datue-
tara atzera egin du Gipuzkoak, 5.590 haur jaio baitziren orduan. 2008an
izan zen jaiotza tasarik altuena: 7.239, iaz baino 1.647 gehiago.
GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karak-
tere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:
Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-
6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aIritzia
Kulunka konpainiak eta Ertza taldeakhiru garaikur jaso dituzte Max sarietan
SEVILLA bAstelehenean banatu zituzten Max sariak, Sevillan (Espai-nia), eta Kulunka konpainia eta Ertza taldea saritu zituzten bertan.Antzerki ikuskizunik onenaren eta ikuskizun eszenikorako musikakonposiziorik onenaren saria jaso zuen Kulunka konpainiaren Solitu-des lanak, eta kaleko ikuskizunik onenaren saria Ertza taldeak.
Beñat Alberdi Arrasate
Laranja erdirik gabe ezin
bizi». Tankera horreta-
ko esaldiek oraindik ere
indarrean jarraitzen du-
te nerabeen artean; maitasun
erromantikoaren ideia sustraitu-
ta dago gazteenen artean. Aurre-
koek ez zeuzkaten komunikazio
baliabideak dauzka, ordea, egun-
go belaunaldiak: Internet eta sare
sozialak. Bi esparru horiek iker-
tzen ari da Medicus Mundi era-
kundea: maitasun erromantikoa-
ren pertzepzioa eta sarea. Zehaz-
ki, koordinazio lana hartu du go-
bernuz kanpoko erakundeak.
Farapi aholkularitza enpresa-
ren eta Manuela Ramos Peruko
mugimenduaren esku dago dina-
mizazioa. Izan ere, Gipuzkoan eta
Perun ikertu eta aplikatu nahi di-
tuzte emaitzak. Eta, hain zuzen
ere, errealitate horretan sakon-
tzeko, sortzen ari diren tresnak
trukatu dituzte Arrasaten egin
duten tailerrean; egoerak zuzene-
an gazteei eta nerabeei eragin
arren, helduek ere sarearen berri
izan behar dutela uste dute adi-
tuek, askorentzat ezezaguna de-
lako errealitate hori. Datorren as-
teartean, Ordizian egingo dute
hurrengo saioa gurasoekin.
Gipuzkoako gazteek maitasun
erromantikoan sinesten jarrai-
tzen dute. Ez da edonolako esal-
dia, baina Gipuzkoako Medicus
Mundiren ikerketak hala ondo-
rioztatu zuen lurraldeko nerabe
eta gazteek maitasunari buruz di-
tuzten ideiak aztertuta. «Beha-
rrezkoa iruditu zitzaigun defini-
tzea nola maitasun irudikatu ho-
rrek eragin zuzena daukan gazte-
en harremanetan sortzen diren
biolentzia matxistetan», azaldu
du Gema Hierro Gipuzkoako Me-
dicus Mundiko kideak. Ondorio-
en artean, gazteen artean zabal-
duta dago liskarrik gabe ez dagoe-
la maitasunik, eta indarkeria kasu
askotan indarkeria ez, jeloskorta-
suna agertzen dela.
Sarea bera ere ikertu dute, bi-
kote nerabeen harremanetan
kontrol mekanismoak sortzeko
tresna gisa, batez ere. «Zabala da
ikerketa. Sare sozialen gaia motz
geldituta zegoela iruditu zitzai-
gun», argitu du Hierrok. Eta
erronka horri segika heldu zioten
Gazteak eta maitasun erroman-
tikoa: onlineko ohiturak, balioak
eta sinesmenak ikerketari.
Lau eremutan aztertu dute gaz-
teek sarearekin duten harrema-
na: Gipuzkoan, eta Peruko hiru
eskualdetan: Lima, Ayacucho eta
Ucayalin. Medicus Mundik eta
Manuela Ramos mugimendu fe-
ministak duten harremana izan
da elkarlanerako oinarria. Geo-
grafikoki oso urrun daude bi he-
rrialdeak, baina arazo berberare-
kin topo egin dute muinean: «Gi-
puzkoak eta Peruk biolentzia ma-
txista daukate ezaugarri komun
gisa», nabarmendu du Elga Pra-
dok, Manuela Ramos mugimen-
duko kideak. «Bietan izaten dira,
esaterako, kontrol saiakerak».
«Landa lana» erabili dute iker-
ketarako. 13 eta 18 urte arteko
gazteak elkarrizketatu dituzte lau
eremuetan, eta baita haien gura-
soak eta hezkuntzako langileak
ere. Baina, ikerketa hutsean geldi-
tu beharrean, nahiago izan dute
hurrengo pausoa ere ematea;
hots, egoera aldatzeko edo ezagu-
tzeko tresnak sortzea. «Ikerketa-
ren ondorioak bakarrik emango
bagenitu, marko teoriko bat ba-
karrik sortuko genuke», azaldu
du Hierrok. «Baliabide didakti-
koak sortu nahi ditugu aurkitu
dugun egoerari erantzuteko».
Orain artean landutakoa tru-
katzeko balio izan die Arrasateko
saioak, eta hezkuntza munduko
langileekin fintzeko. Tresnak
aurkeztea eta lantzea, hori da lan
ildoa, adituen ustez beharrezkoa
delako sortuko diren tresnak el-
karlanean eraikitzea.
Jarrerak sortzeko bideaErrealitate geografiko eta sozio-
ekonomiko ezberdina dauka ere-
mu bakoitzak, baina lauretan
errepikatzen diren errealitateak
hartu dituzte oinarri hurrengo
pausoa emateko; esaterako, gaz-
teek euren identitatea eraikitzeko
sare sozialak erabiltzea, edo hel-
duek errealitate hori ez ezagutzea.
«Sare sozialak gazteen egune-
rokoaren parte bihurtu dira»,
zehaztu du Rocio Villacenciok,
Manuela Ramos mugimenduko
kideak. «Sareak jarrera ildoak
ematen dizkio gazteari: nola mai-
temindu, harremanak nola sor-
tu...». Gustuko telesaileko akto-
rea nola janzten den, gazteen ar-
tean zein hizkera erabiltzen
duten... Imitazio eredu bihurtzen
da hori. Horrekin batera, azpima-
rratu egin dute harremanak sor-
tzeko Whatsappek daukan ga-
rrantzia edo sare sozialetan atse-
giteak jasotzeak daukan indarra.
Internet konexioa lortzeko zail-
tasunak dituzten guneetan ikus-
ten da garbien helduen eta gazte-
en belaunaldien arteko zuloa.
«Guraso askok inoiz ez dute era-
bili ordenagailurik». Hala ere,
adituen esanetan, Gipuzkoan da
ohikoena mundu birtualari bu-
ruzko ezjakintasuna. «Pertsona
helduei ulertarazi egin behar die-
gu nerabeei sareak nola balio dien
euren identitatea eraikitzeko»,
argitu du Ines Dinant Farapiko ki-
deak. Konexioa galaraztea izaten
da, askotan, zigorra. «Baina eu-
ren identitatean daukan garran-
tzia ulertuta, beste toki batetik
abiatzen gara gu, eraikitzaileago-
ak izan gaitezke». Helduei gazte-
en errealitatea ulertzen laguntzea
da ikerketaren oinarria.
‘Gazteak eta maitasun erromantikoa sarean’ gaia aztertu du GipuzkoakoMedicus Mundi gobernuz kanpoko erakundeak. Ikertutakoa etasortutako tresnak azaltzeko tailerra egin dute hezitzaileekin Arrasaten.
Maitasuna sarean edomaitasunaren sarea?
Joan den asteartean Arrasaten egin zuten tailerra. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU
7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Gaiak
Pertsona heldueiulertarazi egin behardiegu nerabeei sareaknola balio dien eurenidentitatea eraikitzeko»Ines DinantFarapi elkarteko kidea
‘‘
Erik Gartzia Egaña Pasaia
Jose Maria Zubia AitaMarimarinel zumaia-rrak ospe handia izanzuen XIX. mendean,Kantauri itsasoko ure-
tan egin zituen hamaika erreska-teengatik. Itsasoan galdutakoaksalbatuz hil zen, Donostian harenomenez jarritako plakak gogora-tzen duenez: «[...] Urikalduak[naufragoak] salbatu nayazeman zenduben biziya [...]».Itsas Salbamendu Humanita-
rioa gobernuz kanpoko erakun-deko kideek omenaldia egingodiote Aita Mari zenari, hitzekin etaekintzekin. Izan ere, Stella Maris
Berriaarrantzontzia zena molda-tzen ari dira egunotan Pasaian, eta
Aita Marierreskate ontzi bihurtu-ko dute. Orain dela hiru aste hasiziren lanean, eta abuzturako prestizan nahi dute.Itsas Salbamendu Humanita-
rioko kidea da Iñigo Gutierrez, etasentimendu kontrajarriak dituAquarius-ekin, azken egunetanhautsak harrotu dituen ontziare-kin. «Orain dela ia hiru urte sortuzen gure elkartea, Kioseko krisia-ren harira [Grezia]. Orain badiru-di berriz ere indarra hartu duelagaiak». Gutierrezen ustez, ordea,ezin da pasatu hutsetik 2.000ra.«Esan didate atzo [igandean]2.500 pertsona zeudela 600i ha-rrera egiteko; lotsagarria irudi-tzen zait. Egunero gertatzen aridira horrelakoak». Mediterrane-oan beste bi ontzi egoera berean
daudela gogorarazi du, eta hutse-tik hasi behar dela horiekin. Es-painiako Tele5 kateak egindakozuzeneko kontakizunak sumin-du du gehien: «Aurreko hiru ur-teetan ez diote jarri arretarik. Joandaitezela antzarak ferratzera!».Itsas Salbamendu Humanita-
rioko kideak ari dira arreta jartzenegunero; mediku arreta eskain-tzen dute Kioseko Vial errefuxiatukanpalekuan, eta beren flotaizango dena berritzen ari diraEuskal Herrian, itsasoko erreska-
te lanak egiteko. Gutierrezekazaldu du nola sortu zen ontzipropioa edukitzeko ideia: «May-
dayterraneoprogramaren lehe-nengo fasean sartu ginen iaz, irai-la eta abendua bitartean, Proem-Aideko eta Lifelineko kideekinbatera. Ontzi bat gehiago eskain-tzen saiatu ginen». Eta urtearenhasieran lortu zuten erronka,«mirari» bati esker: «Hil egin zenpatroia, eta ontzia zerrendatikateratzeko asmoa zuen familiak.Albistearen berri izan genuen, eta
kasualitatez lortu genuen». Ku-deaketa lanetan, Eusko Jaurlari-tzaren eta Gipuzkoako Itsas Kapi-taintzaren laguntza jaso zuen el-karteak. «Eta, horri esker, egiabihurtzen ari gara ametsa. Ez da-kit nola, baina lortzen ari gara».
Abuztuan, SiziliaraKai-Alde enpresakoekin elkarla-nean ari dira lanean, eta ontziaabuzturako prest egotea esperodute. «Gaur egun, langileen arte-an ni naiz boluntario bakarra, bai-
Itsas Salbamendu Humanitarioa ‘Stella Maris Berria’ arrantzontziizandakoa moldatzen ari da Pasaian,abuztuan Mediterraneora immigranteakerreskatatzera joateko helburuarekin.
‘Urikalduak’salbatzeko
Iñigo Gutierrez,
Stella Maris Berria
ontzian, Pasaian.
ERIK GARTZIA EGAÑA
8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aGaiak
9GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Gaiak
URBIL-EKO HYPE STATION® EREMURA FORTNITE LEHEN ELKARRETARATZEA IRITSI DA
Ostirala 16:00etatik 20:00etara
Larunbatean 11:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 20:00etara
Informazio guztia urbil.es-en
KOLABORATZAILEAK:ESKUTIK:
na laster etorriko dira gehiago. Li-
xatzeko, margotzeko, garbitze-
ko... Espezializazio gutxiago be-
har duten lanak izango dira ho-
riek, eta jende asko aurkeztu da
boluntario izateko», zehaztu du
Gutierrezek. Oraindik ez dute
egin planik, baina abuztuaren
1ean abiatu nahi dute Mediterra-
neora, hainbat geldialdi sinboliko
eginez. Lehena, Getarian, hangoa
baitzen Stella Maris Berria. Ber-
tan, topaketa txiki bat egingo dute
bidelagun dituzten elkarteekin,
eta haien banderak jasoko dituz-
te, mastan jartzeko. Bilbora joan
nahi dute ondoren, han daukate-
lako beste egoitza. Sevillatik ere
pasatu nahi dute, ProemAid el-
kartekoak agurtzeko.
Mediterraneoko uharterik
handiena dute helmuga, Sizilia,
baina Alborango itsasoan geldi
daitezkeela ohartarazi du Gutie-
rrezek. «Libia inguruan lan egitea
da gure helburua. Hala ere, Albo-
rango itsasoa gune garrantzitsu
bihurtzen ari da, eta Espainiako
Itsas Salbamendua lanez lepo da-
bil inguru hartan. Laguntza be-
harko dutela uste dut...». Hama-
bost-hamasei lagunek osatuko
dute misio bakoitza: dozena erdi
bat erreskaterako, bi osasun lan-
gile, sukaldari bat eta tripulazioko
kideak. Profesionalak dira horiek,
baina ez dute izango soldata altu-
rik. Gutierrezen hitzetan, ekar-
pen hori egingo diote proiektuari.
Pisuzkoa da Siziliara joa-
teko arrazoia: han du gu-
ne nagusia Aquariuson-
tziak, eta itsasontzi han-
diago baten babespean
egon nahi dute.
Gainontzeko erakun-
deekin izandako elkarla-
na oinarri hartuta, Gutie-
rrezek azaldu du garran-
tzitsuena ez dela horien
lana, itsasoan daudene-
na baizik. «Oso izorratu-
ta daude, eta hiltzen ari
dira. ‘Bizitzak salbatzen
ari gara’, diote batzuek,
baina kontua ez da hori. Gure lana
egiten dugu guk, eta kito». Bo-
luntarioen laguntza eskatu du
Gutierrezek, eta ez itsasora joate-
ko bakarrik. Izan ere, «jende de-
zentek» ematen du pausoa itsa-
sontzietan sartzeko, baina «ikus-
ten ez diren lanetarako» falta zaie
jendea: «Administrazioko kude-
aketa guztiak egiten laguntzeko,
adibidez. Ezkutuko lana da hori,
lan astuna. Kamisetak saldu be-
har dira, hitzaldiak eman... Zaila-
goa da horrelakoetarako jendea
aurkitzea». Horrez gain, Aita Ma-
riontzirako materiala ere behar
dute: hozkailuak, arropa garbi-
gailuak... Eta baita ekarpen eko-
nomikoa ere, erregaia eta botikak
erosteko.
Gorrotoaren diskurtsorik ezGutierrezek informatzeko eskatu
die herritarrei. «Immigrante ho-
riek lapurtzera edo inbaditzera
datozela diotenek informatu egin
beharra daukate. Europarrek, ge-
ro kexatzen diren horiek, esplota-
tu egiten dituzte hona etortzen di-
renetako asko. Eskulan esklabo
gisa kontratatzen dituzte». Go-
rrotoaren diskurtsoa alde batera
uzteko eskatu du, eta tamalgarria
iruditzen zaio 600 bizitza salbatu
behar diren edo ez zalantzan jar-
tzea. «Gaur egun toki ezerosoa da
mundua, eta gure esku dago in-
gurukoa konpontzea». Gutierre-
zek gogoratu du immigranteek
euren bizitza ez dutela arriskuan
jartzen soldata edo diru laguntza
batengatik: «Gerrak daude Afri-
kan, esplotazioa, klima aldaketak
kalte egindako eremuak... Horri
ezin diogu bizkarra eman. Gure
aitona-amonengatik egin zuten,
eta gure txanda da orain».
Libia inguruan lan egitea dagure helburua. Hala ere,Alborango itsasoa gunegarrantzitsu bihurtzen ari da»
«Immigranteek euren bizitza ezdute arriskuan jarriko soldataedo diru laguntzagatik; gerrakdaude han, esplotazioa...»Iñigo GutierrezItsas Salbamendu Humanitarioko kidea
‘‘
Errefuxiatu askoari da iristenGipuzkoara
REuskal Herrira bidera-
tuko dituzte Aquarius
ontzian bidaia egin duten
628 pertsonetatik 87. Gipuz-
koak hogei hartuko dituela
aurreikusi du aldundiak, eta
hainbat erakundek iragarri
dute prest daudela harrera
egiteko. Azken hilabetee-
tan 160 errefuxiatu artatu di-
tuztela gogoratu du, adibi-
dez, Eneko Goia Donostia-
ko alkateak. Jose Antonio
Santano Irungo alkateak
bat egin du hiri solidario iza-
teko Espainiako Udalerrien
eta Probintzien Federazio-
ak egindako deiarekin. Eta
Errenterian ere prest dira
pausoak emateko. Orain-
goz, hogei pertsona iritsi
dira Valentziatik (Herrialde
Katalanak) Gipuzkoara.
Asier Imaz
Reyes Azkoitiak,
Luis Galarragak
eta Xalton Za-
balak bizitza er-
dia baino gehia-
go eman dute
pilotaren munduan. 60 urtetik
gora dituzte hirurek, eta erretiro-
an pentsatzen hasiak dira. Horrek
ez du esan nahi pilotarekin duten
lotura amaitu egingo denik. Luis
Galarragak amaitu zituen Aurre-
ra Saiazen egin beharreko lanak,
baina pilota irakasten jarraitzen
du bere herrian, Bidania-Goia-
tzen. Garai berrietara egokitu
nahian, hausnarketa fasean dago
Amezketako Zazpi Iturri pilota es-
kola, Xalton Zabalaren kluba.
Bergaran, aldiz, belaunaldi be-
rriaren esku geratuko da, laster,
pilota elkartea. Ibilbide luzea izan
dute hirurek, gertaeraz beteta-
koa, eta, ondorioz, ideia pentsa-
mendu ugariren sortzaile izan da.
Elkarte horietatik ateratako pi-
lotariak dira, besteak beste, Beñat
Rezusta, Erik Jaka, Jokin Altuna,
Iker Irribarria, Iñaki Artola eta
Beñat Urretabizkaia. Profesiona-
lak dira egun. Datuak aztertuta,
beraz, osasuntsu dago Gipuzkoa-
ko pilota harrobia. «Momentu
honetan, baietz uste dut», dio Az-
koitiak, eta ondorengoa gehitu
du: «Gauzak aldatzen ari direla
uste dut. Zikloak izaten dira, eta
Gipuzkoari tokatu zaio orain. Izu-
garrizko aberastasuna da pilotari
horiek goian ibiltzea». Ados dau-
de Zabala eta Galarraga.
Alde batetik, beraz, ziklo abe-
rats baten isla da momentua. Bu-
ruz Buruko Txapelketa aztertuta,
Joxean Tolosa amezketarrak ira-
bazi zuen 1989an; nafarrak izan
ziren txapeldun ondorengo 21 ur-
teetan, jarraian; Yves Salaberri
Xala lapurtarra agertu zen 2011n;
eta Iker Irribarriak jantzi zuen
txapela 2016an. Buruz burukoan,
beraz, 27 urtekoa izan da gipuzko-
arren basamortua. Azken hiru ur-
teetan, berriz, bi txapeldun izan
dira: Irribarria bera eta Altuna
III.a.
Baina Azkoitiak zer esan nahi
du gauzak aldatzen ari direla ai-
tortzen duenean? Zein zentzutan
ari dira aldatzen gauzak? Bergara-
rrak aitortu du galdera horri eran-
tzuteko gauza asko hartu behar
direla kontuan. Isilik egotekoa ez
denez, Galarraga hasi da mahai
gainean baldintzak jartzen: «Az-
ken 10-15 urteetan asko aldatu da
familia eredua. Gaur egungo hau-
rren guraso gehienak ez dira izan
pilotazaleak. Gurasoak futbola
ikusten badu, semeak ere futbola
ikusiko du. Eta amonari pilota
gustatzen bazaio, umeak ere pilo-
ta ikusiko du». Zabalari ez zaio
horrenbeste gustatzen burua ne-
katzea: «Lehen, pilotan ibiltzen
ziren ume guztiak; orain, ez. Eta
umea etxean isilik egon dadin,
Golt T jarriko diote gero».
Bergaran gertatu zaiena konta-
tu du Azkoitiak, ondorio eta guzti:
«Ez daukagu 2000tik 2004ra ar-
teko bergararrik; kadeteak eta
gazte mailakoak. 11 urte zeuzka-
tenean, 18 geneuzkan, baina, ba-
naka-banaka, futbolera joan zi-
ren denak. Zerbait gaizki egin ge-
nuen hor, derrigor». Bidania-
Goiatzen, gaur egun, 58 ume joa-
ten dira eskolara, eta horietatik bi
bakarrik ibiltzen dira, gaur egun,
pilotan. Eta Amezketan ere bide
beretik doazela azaldu du Zaba-
lak: «Kadete mailan, gazteetan
eta seniorretan, hogei lizentzieta-
tik bakarra da Amezketakoa».
Egungo kirol eskaintza da au-
rrera begira kontuan hartu beha-
rreko baldintzetako bat, beraz.
«Futbola, batez ere, oso indartsu
sartu baita», diote hirurek. Espai-
niako Kirol Kontseiluak indarre-
an sartu nahi duen «monitoreen
araudia» izan daiteke beste bal-
dintzetako bat. «Monitore titulu-
dunak eskatuko dituzte, Gizarte
Segurantza ordaintzeko... Guk ti-
tulua atera genuen bere garaian,
baina horrek ez omen du balio»,
dio Zabalak. «Araudiak ez du
kontuan hartzen borondatezko
lana, eta pilota eskola hauek ba-
dakigu, ehuneko handi batean,
zergatik egin duten aurrera: or-
duak eta orduak sartu ditugula-
ko», gaineratu du Galarragak.
Azkoitiak ere argi dauka laguntza
baino traba gehiago sor ditzakeela
araudi berriak. Amezketarrak ja-
rri du puntua: «Araudia sartuta
ere nork debekatuko digu lanean
jarraitzea?».
Pilotariaren ibilbidea
Hiru adituen ustez, pilotariak be-
re ibilbidean aurkituko dituen
eragileak aztertu behar dira Gi-
puzkoako pilota harrobiaren
etorkizuna nolakoa izango den
aztertzeko. Pilota eskola eta elkar-
teak aipatuta, federazioa, txapel-
keta pribatuak eta enpresak gel-
ditzen dira aztertzeko. Eragile ho-
riek ba al daukate loturarik elka-
rren artean? «Txapelketa priba-
tuen eta pilota elkarteen artean
nahiko ondo moldatzen garela
uste dut», hasi du azalpena Az-
koitiak. «Gure kasuan, behintzat,
bai. Elkartearen oniritzia bilatzen
dute lehenengo, eta pilotariari
esaten diote gero». Enpresa pri-
batuekin, berriz, «inolako harre-
manik» ez daukatela azpimarra-
tu du. Zabalak argi dauka: «En-
presa profesionalek ez dute ezer
egiten pilotaren alde. Eta ez deza-
tela esan aurkakorik, euren pilo-
tarien alde ere ez baitute ezertxo
ere egiten».
Adibide bezala, pilotari batzuk
«euren seguruarekin» dabiltzala
azpimarratu du amezketarrak.
Baietz erantzun du Galarragak,
eta ez du ulertzen zergatia: «Pilo-
tari batek enpresarekin kontratua
sinatzen duenean, zer ematen dio
hark pilotariari? Kamisetak eta
ezer gutxi gehiago. Pilotariek eu-
ren gain hartu behar izaten dute
gainerakoa. Lan munduan, zein
enpresatan ikusten da hori?».
Aipagarria da formakuntza es-
kubideekin gertatzen ari dena
ere. Futbola eta egungo kirol na-
gusiak albo batera utzita, arrau-
nean, esaterako, eskubide horiek
onartzea lortu dute elkarteek. Pi-
lotan antzekoak gertatu izan dire-
la azaldu dute Galarragak eta Za-
balak, nahiz eta duela urte ba-
tzuetako kasu bakanak izan.
«Ruben Belokiren kasua baka-
rrik ezagutu dut nik», dio Zazpi
Itturriko arduradunak. «Enpre-
sarekin debuta egin zuenean,
1992an, Asegarcek milioi bat pe-
zeta eman zizkion bere elkartea-
ri». Aurrera Saiazekoak Mikel
Belloso, Javier Oteiza eta Jokin
Argote gehitu ditu zerrendara.
«Baina segituan moztu zuten
hori». Rezustaren kasuaz hitz
egin du Azkoitiak: «Beñat bera
etorri zitzaigun enpresarekin de-
buta egitera zihoala esanez. Eta
Iker Muruamendiarazek ere
eman zuen saltoa, ez dakit ziur
noiz. Dakidana da elkarteak ez
zuela ezertxo ere kobratu».
Reyes Azkoitia, Luis Galarraga eta Xalton Zabala belaunaldiberriei begira daude Bergarako pilota eskolan, Aurrera SaiazTolosa eta Bidegoiangoan, eta Zazpi Iturri Amezketakoanbizitza erdia igarota. Argi-ilunekin aztertu dute Gipuzkoakoesku pilotaren harrobia, euren esperientzian oinarrituta.
Pilotaren azkenerromantikoak
Reyes Azkoitia, Luis
Galarraga eta Xalton
Zabala, Amezketako
pilotalekuan. A. IMAZ
10GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2018ko ekainaren 22aGaiak
«Moztu eta itsatsi egiten dute; da-
tak aldatu eta zozketak ia berdi-
nak izaten dira urtero. Ez dago se-
riotasunik. Zertan geratu da Gi-
puzkoako Txapelketa? Erdiak
erretiratu egiten dira; finalak jo-
katu gabe geratu izan dira beste
txapelketa bat jokatzen ari zenez
pilotari bat ez zelako aurkezten...
Ez da serioa».
Bestetik, epaileekin gertatu de-
na aipatu du amezketarrak: «Le-
hen, epaileak egoten ziren federa-
zioaren partidetan, baina orain
herri bakoitzak jarri behar izaten
ditu epaile horiek; bestela, epaile
lanak kobratzen zaizkie elkarteei.
66 urterekin epaile ibili behar al
dut beste inor ez dagoelako?».
Epailerik ez al dagoen galdetuta,
zurruna izaten omen da erantzu-
na. «Lan hori norberak egin be-
har duela esaten digute. Zer de-
montretarako daude orduan?
Horretarako ez dugu behar ez fe-
deraziorik eta ez epaile batzorde-
rik».
Federazioarekin, kritikoGalarragaren ustez, azken urteo-
tan «geldirik» dago federazioa-
ren lana; ez du ikusten berrikun-
tzarik. Arrazoi ekonomikoak ai-
patu ditu bergararrak: «Kutxaren
babesa izaten zuen lehen, baina
urte batetik bestera kendu egin
zioten laguntza hori. Nondik atera
behar du dirua? Sari onak izaten
ziren lehen, baina, orain, ez». Ho-
rren eraginez egin dute gora txa-
pelketa pribatuek, eta pilotariek
norabide jakina hartzen dute bat
edo beste aukeratu behar izaten
dutenean. «Alde horretatik, hu-
tsune bat betetzen dute txapelke-
ta pribatuek, eta, aldi berean, pi-
sua galduz doa federazioa».
Txapelketa pribatuak antola-
tzeaz gain, enpresa pribatuak sar-
tzen ari dira pilota elkarteetan,
eta, Zabalaren ustez, ezin da
onartu halakorik: «Alde batetik,
irabazi asmorik gabeko erakun-
deak gara pilota elkarteak. Beste-
tik, enpresa batek hamar elkarte
hartzen baditu, federazioan en-
presak berak ordezkatuko ditu
elkarte horiek, hamar botorekin.
Hori gertatzen ari da, eta federa-
zioak ez du ezezkorik esaten. Zer
zentzu dauka horrek?».
Federazio indartsu bat sortze-
ak, hiruren ustez horrek edukiko
luke zentzua. «Talde bat sortu eta
pixkanaka joan beharko litzateke
gauzak lantzen; ordu asko pasatu
behar dira hizketan», azaldu du
Galarragak. «Nire ustez, federa-
zioa erori arte jai dago. Hutsetik
hasi behar da lanean, beste egitu-
ra eta filosofia batekin. Elkarteen
ordezkaria izan behar du federa-
zioak, eta ez alderantziz», gaine-
ratu du Zabalak. «Erromantiko
askok bat egin dugulako daude
pilota eskolak. Ahultasun horre-
tan, gero eta boluntario gutxiago
egongo da federaziora joateko
prest», ondorioztatu du Azkoi-
tiak.
Pilota lurrean jarri eta hari be-
gira gauzak aztertuz gero, geldi-
rik, iragan luzea duenak etorki-
zun eskasa duela pentsatu ohi da
sarritan. Pilota, ordea, mugimen-
duari esker dago bizirik. Ikuspegi
hori kontuan hartuta, zenbat eta
esperientzia handiagoa pilatu, or-
duan eta etorkizun oparoagoa
izango du kirol horrek. Pilota be-
zala, geldirik ez dagoen zerbait
delako jakintza.
Pilota eskolek eta elkarteek lan
egiten dute harrobiarekin; hortik
ateratzen dira pilotariak. Eta, on-
dorioz, horiei lagunduz gero,
errazagoa izango da pilotariak
profesionaletara iristea. Enpresek
pilotariak behar dituzte irauteko,
baina, hiruren esanetan, ez dute
laguntzen. Hala aitortu du Gala-
rragak: «Pilotan beste kiroletan
dagoen koordinazioa egotea gus-
tatuko litzaidake; oso aberasga-
rria litzateke pilotarentzat. Horre-
tarako, ordea, enpresek nahi izan
behar dute, eta ez dut uste eurek
gogo handirik daukatenik».
Egoera horretan, zer egin deza-
keten aztertu beharko dute pilota
elkarteek. Federazioari begiratu
dio Zabalak: «Pilotarien ordezka-
riak elkarteak badira, federazioa
da elkarteen ordezkaria. Aspaldi-
ko urteetan, ordea, federazioa ez
da izan nire ordezkaria». Patxi
Jauregi Euskadiko Pilota Federa-
zioko presidente zen garaian saia-
keraren bat egin zutela azaldu du
Galarragak. «Baina atzera egin
zuen enpresetako batek, eta eze-
rezean geratu zen». Horretarako
«federazio indartsu bat» behar
dela azpimarratu du amezketa-
rrak. «Baina bere arazoak ezin
konponduta dabilela ikusten du-
gu».
Alde batetik, federazioak berak
antolatzen dituen txapelketak ja-
rri ditu adibide gisa Zabalak.
Osasuntsu dagoGipuzkoako pilotaharrobia. Zikloak izatendira, eta Gipuzkoaritokatu zaio orain» Reyes AzkoitiaBergarako pilota eskola
«Enpresa profesionalekez dute ezer egitenpilotaren alde, aurkakoa esaten baldin badute ere»Xalton ZabalaZazpi Iturri pilota elkartea
11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Gaiak
Aitziber Arzallus Zarautz
Bizikleta goseak
ekarri du Kyle Gill
txirrindulari gaztea
Karibetik Zarau-
tzera. Ekainaren
9an iritsi zen bi hilabeteko ego-
naldia egitera, eta abuztuan itzu-
liko da etxera. Bien bitartean,
ahalik eta gehien ikastea du hel-
buru: bertatik bertara ezagutu
nahi du Europako txirrindulari-
tza, eta kirol horretan ibilbide
emankorra egin ahal izateko bi-
dea zein den ikusi. Inguruan tal-
de paregabea du horretarako:
Kristian Sorreluz txirrindulari
ohiaren etxean, Getarian igaroko
ditu bi hilabeteak, eta, entrena-
tzeko, Sorreluzen beraren lagun-
tza ez ezik, puntako prestatzaile
fisiko batena ere izango du. Ha-
mabost egunotan bi lasterketa-
tan lehiatu da, Zarauztarra Txi-
rrindulari Kirol Elkarteko maillo-
tarekin: lehendabizikoa, iritsi eta
egun gutxira, Zumaian; eta biga-
rrena, iragan asteburuan, Eiba-
rren. Gustura dago orain arteko
emaitzekin, egunez egun hobe-
tzen ari delako, batez ere.
Gillek «bizitzako kasualitate-
ei» zor die Euskal Herrira etor-
tzeko sortu zaion aukera. Sorre-
luzen lagun bat surflariak presta-
tzen aritzen da mundu guztian
barrena, eta Gillen aita ezagutu
zuen Barbados uhartean zela.
Hark eman zion semearen berri,
eta berehala erreakzionatu zuen.
«Nire laguna ere txirrindularia
izandakoa da, hortik ezagutzen
dugu elkar, eta Kyle denboraldi
bat egitera etortzeko aukera egon
zitekeela pentsatu zuen. Nirekin
harremanetan jarri ziren, ideia
polita iruditu zitzaidan, familian
aukera aztertu genuen, eta baiez-
koa eman genien», dio Sorrelu-
zek. Halaxe, duela hamabost
egun etorri ziren Kyle eta haren
aita Euskal Herrira. «Aitak ha-
mar egun egin ditu hemen, se-
mea ondo egokituko zela ziurtatu
nahi baitzuen. Astearen hasieran
bueltatu zen Karibera».
17 urte besterik ez du Gillek, eta
lehen aldiz etorri da Europara.
«Duela bi urte hasi nintzen bizi-
kletan ibiltzen, Barbadosko talde
batean. Han lehiatu izan naiz, eta
Karibeko beste leku batzuetan
ere bai, baina Europara etortzeko
gogoa neukan, hemengo txirrin-
dularitza nolakoa den ikusi nahi
nuelako», dio gazteak. Hango
txirrindularitzak eta hemengoak
ez baitute zerikusirik.
Uhartean bueltakaOso uharte txikia da Barbados:
430 kilometro koadroko azalera
du, Gipuzkoaren laurdena baino
gutxiago. Kriketa da hango kirol
nagusia, baina jendeak txirrin-
dularitzarako «gero eta afizio
handiagoa» duela azaldu du Gi-
llek. Ibilbide ugari dituzte uhar-
tean barrena bizikletaz egiteko,
paisaia ikusgarriekin, baina au-
kera gutxi dute entrenatzeko.
«23 kilometroko ibilbide bat
daukagu, eta, entrenamendu ba-
tean, sei edo zazpi buelta eman
diezazkioket uharteari». Han,
340 metroko altuera du mendirik
altuenak, eta kilometro bateko
turista klubeko beste lagun bate-
kin. «Hemengo ibilbideak ez di-
tuelako ezagutzen, gehienbat, eta
konfiantza pixka bat hartzeko»,
adierazi du txirrindulari ohiak.
Haren irudiko, «zorte handia»
du Gillek. «Laguntzeko prest da-
goen jende asko dauka inguruan,
beti egoten da norbait prest bere-
kin entrenatzera joate-
ko. Lasterketa bat due-
nean ere, ibilbidea ikus-
tera joaten gara aurretik,
gauzak nola egin behar
dituen azaltzeko, berak
ez duelako hemengo be-
rririk».
Egonaldiari esker asko
ikasiko duela uste du Gi-
llek, eta iritzi berekoa da
Sorreluz ere. «Sekulako
aukera da beretzat. He-
mengo txirrindularitza
nolakoa den ikasiko du,
eta txirrindulari izateko
behar duen heziketa jasoko du,
gainera; ondo elikatzen eta entre-
natzen ikasiko du». Entrenatzea,
atseden hartzea eta bizikleta
prest izatea, horiek dira Gillen ar-
durak, horretan murgilduta da-
goelako buru-belarri. Sorreluzen
hitzetan, Euskal Herriko gazte
askok ez dute izaten horrelako
zorterik, «entrenatzeaz gain bes-
te gauza asko izaten dituztelako
egiteko».
Familiakoak eta lagunak bu-
ruan dituen arren, Gill «oso gus-
tura» dago Zarautzen, eta ingu-
rukoei «asko» eskertzen die
ematen ari diren laguntza guztia.
Abuztuan, baina, Karibeko uhar-
te txikira itzuli beharko du. «De-
rrigor itzuli behar dut Barbadose-
ra, ikasketak bukatu behar ditu-
dalako, baina gero Europara
itzuli nahi nuke berriz ere». Au-
kerak aztertzen ari dela azaldu
du. «Ikasketak Europan zein he-
rrialdetan egin ditzakedan begi-
ratzen ari naiz, hemengo txirrin-
dulari talderen batean entrenatu
nahiko nukeelako. Espainiera
ikastea ere gustatuko litzaidake,
hemengo herritarrekin komuni-
kazioa errazteko». Oraindik ez
du erabaki ezer, baina gogo falta-
rik ez dauka, behintzat. Eta be-
rezko gaitasuna ere badaukala
gaineratu du Sorreluzek. «Gutxi
landutako mutila da, hori da one-
na, eta hobetzeko tarte handia
dauka, ondorioz. Elikadurari da-
gokionez-eta, asko zaintzen du
bere burua, eta, gogor entrena-
tzen jarraitzen badu, batek daki
noraino irits daitekeen».
Txirrindulari izateko ametsari jarraikaetorri da Kyle Gill Karibetik Zarautzera. Bi hilabeteko egonaldia egingo du EuskalHerrian, eta Zarauztarra TxirrindulariKirol Elkartearekin lehiatuko da.
Zarautzera,bizikleta gosez
Kyle Gill Barbadosko txirrindulari gaztea, Zarauzko malekoian, entrenatzera joateko prest. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU
NORTASUN AGIRIA
Izen-abizenak.Kyle Gill.
Jaioterria.Bridgetown (Barbados).
Jaioturtea.2000.
Altuera.178 cm.
Pisua.68 kg.
Kirol ibilbidea.Bi urte daramatza
Barbadosko Team Massy United
txirrindularitza taldean lehiatzen.
Abuztuan itzultzekoa da.
Lorpen garrantzitsuenak. Iaz,
brontzezko domina irabazi zuen
gazteen mailako Karibeko Txapel-
ketan, erlojuaren aurkako proban;
eta gazteen mailako Barbadosko
erlojuaren aurkako proba eta erre-
pideko txapelketa irabazi ditu aur-
ten.
luzera mendaterik gogorrenak.
«Hemen entrenatzeko aukera
asko dagoela, hori gustatu zait
gehien; ibilbide berriak egiten ari
naiz egunero».
Gill ez da ari bere kasa entrena-
tzen. «Munduko txirrindulari
onenaren prestatzailea, mundu-
ko prestatzailerik onena, laguna
dut, eta hark egin dion plangin-
tzaren arabera ari da lanean»,
azaldu du Sorreluzek. Sorreluz
bera arduratzen da gero jarraipe-
na egiteaz, plangintza behar be-
zala betetzen ari dela ziurtatzeaz.
Batzuetan, biak irteten dira erre-
pidera; beste batzuetan, berriz,
Zarauzko Fanegas Cycling ziklo-
Hemen entrenatzeko aukeraasko dagoela, hori gustatu zaitgehien; ibilbide berriakegiten ari naiz egunero»
«Barbadosen ikasketakbukatzen ditudanean,Europara itzuli nahi nuke berriz;aukerak aztertzen ari naiz»Kyle GillTxirrindularia
‘‘
12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22aGaiak
Unai ZubeldiaDonostia
Zientzia, teknologia,artea, musika...«Gauza askorenbatuketa da ParkeaMusik Fest jaial-
dia». Hector Calderon Gipuzkoa-ko Zientzia eta Teknologia Parke-ko kooperazio eta zerbitzu zuzen-dariaren hitzetan, parkeko langi-leak elkarrengana biltzekoproiektua da, azken batean, eskuartean daukatena. «Ekintza ho-riei esker, egunerokoan ia ezinez-koa den harremana sortzen dalangileen artean, eta horrek eragi-na izaten du, gero, enpresako jar-dunean». Gaur-gaurkoz, 138 en-presa daude Donostiako teknolo-gia parkean, Miramonen, eta4.800 pertsona aritzen dira lane-an egunero. «Donostiako auzobaten gisakoa da parkea». Erronka bat parkearentzat
ekimena dago Parkea Musik Festjaialdiaren oinarrian. Orain bi ur-te, gerora Gipuzkoako Zientzia etaTeknologia Parkean gauzatukoziren proiektuak aurkezteko deiaegin zieten bertako langileei, «es-parru guztietan parkea hobetze-ko helburu argiarekin». Ainhoa
Mutiloa Ibermatica enpresakolangilearen proposamena nagusi-tu zen azkenerako. «Parkearekinlotura zeukaten kideek osatutakotaldeekin musika jaialdi bat eginzitekeela proposatu zuen Ainho-ak». Eta handik tiraka antolatuzuten iaz, lehen aldiz, jaialdia.«Ezkutuko gaitasun asko daudegordeta langileen baitan», hasi du
azalpena Calderonek. «Eta arra-kastatsua izan zen iazko jaialdia.Eguraldia lagun, oso giro politasortu zen, eta oso pozik amaitu ge-nuen».«Zailena eginda», antolatzai-
leek beste pauso bat eman nahikolukete aurten —hainbat babeslelortu dituzte jada—, eta, ekainaren10eko krosarekin zientzia eta ki-rola uztartu ondoren, egitarau za-
bala daukate prest gaurko.14:00etan hasiko da festa, Rocka-lean txarangarekin. «Ostirala iri-tsi eta langileak, bazkaltzera etxe-ra joan beharrean, parkean ber-tan geldi daitezen nahiko genuke,jan-edanik ez delako faltako».Diana edo abisu modukoa izangoda txarangarena. «Eta, ondoren,15:30ean ekingo diegu kontzer-
tuei». Oihan Vega izangoda aurkezlea, eta bedera-tzi taldek parte hartukodute guztira. «Eskaintzagehiago ere jaso ditugu»,azaldu du Calderonek.«Baina ezinezkoa izan datalde gehiagori lekua egi-tea». Adibide gisa, IparEuskal Herriko bikotebaten eskaintza jaso du-tela azaldu du koopera-
zio eta zerbitzu zuzendariak.«Baina ez zeukaten loturarik par-kearekin, eta, proposamena gus-tukoa izan arren, ezin izan dieguegin lekurik». Swinga, musika klasikoa, pop
rocka, rock instrumentala, musi-ka herrikoia, rock akustikoa...«Kolore askotako eskaintza izan-go da: swing laukotea; parkekoenpresa baten teknologia baliatu-
ta, partiturak eskuz pasatu beha-rrean, horretarako ordenagailuabaliatzen duen bikotea [Duo Riso-nanza]; eta baita Parkea MusikFest jaialdiaren izaera bere egitenduen talde bat ere: RockopopPark». Calderonek argitu du par-keko langileek osatzen dutela,
oso-osorik, talde hori. «Hainbatenpresatan lan egiten dute berta-ko kideek, eta bigarrenez elkartu-ko dira emanaldi baterako. Horida erronka, enpresa desberdine-tako langileen artean harremanberezi horiek sortzea». Lau batorduko jaialdia izango da —terrazagisako bat jarriko dute, atsedenhartzeko—, eta 19:30-20:00 alde-rako amaituko dela kalkulatu du-te antolatzaileek; hainbat zozketaizango dira tartean.Iaz gertatu bezala, Ihobe Eusko
Jaurlaritzaren ingurumen kudea-ketarako elkarteak ematen duenErronka Garbia izendapena jasodu jaialdiak, eta, ondorioz, aintzathartuko dituzte ingurumen neu-rriak ere. Inori aterik itxi gabe,«musika gustuko duten eta mo-mentu atsegina igaro nahi dutenguztientzat» zabal-zabalik egon-go dira Gipuzkoako Zientzia etaTeknologia Parkearen ateak. Bosteuro ordaindu beharko dira par-kean sartzeko, eta lekuan bertanerosi ahal izango dira sarrerak.
Parkea Musik Fest jaialdia egingo dute, gaur, Gipuzkoako Zientzia eta TeknologiaParkean, Donostian. Miramongo parkeko langileak elkarrengana biltzea da asmoa.
Debekatuta lanean jarraitzea
Gipuzkoako Zientzia eta Teknologia Parkeko hainbat langile, iaz, Parkea Musika Fest jaialdian. PARKEA MUSIKA FEST
Ezkutuko gaitasun asko daudegordeta langileen baitan; horida erronka, langileen arteanharreman berezia sortzea»Hector CalderonGipuzkoako Zientzia eta Teknologia Parkekokooperazio eta zerbitzu zuzendaria
‘‘
PARKEA MUSIK FEST
Rockalean txarangak giroa alaitu
ondoren, 15:30ean hasiko dira
musika emanaldiak, Oihan Vegak
aurkeztuta. Ondorengo taldeen
emanaldiak izango dira:
Basque Crooner Brand laukotea.
Swinga.
Duo Risonanza.Musika klasikoa.
Grezian.Pop rocka.
All Star Guitar Band.Rock instru-
mentala.
Larroxa Band.Musika herrikoia.
Aritz.Rock akustikoa.
Rockopop Park.Pop rocka.
Rojo Nieve.Rocka.
Old Skull.Rock moteroa.
13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko ekainaren 22a Proposamena
Sexu bidez transmititzen direngaixotasun infekziosoei buruzkohitzaldia eman zuen, herenegun,Joseba Errekalde Harri Beltza el-karteko kideak (Oiartzun, 1963),Gehituk LGTBI KomunitatearenNazioarteko Egunaren harira La-sarte-Orian antolatutako ekital-diaren barruan. Bere ibilbidean,hitzaldiz hitzaldi, GIB birusari etahiesari dagokienez jendeari «eza-gutza oinarri sendo bat» faltazaiola konturatu da Errekalde.Badirudi badakigula hiesaz ja-
kin beharreko guztia, baina hi-
tzaldiak ematen ari zara etenga-
be gaiari buruz. Oraindik ez da-
kigu jakin beharrekoa?
Ematen du badakigula zer den,baina ez dakigu. Hainbat gauzagutxi gorabehera dakizkigu, bai-na, erabateko ziurtasunarekin,gutxi. Adibidez, edozein saiotannik galdetzen badut «uste duzueahozko sexua, sarketa bat denez,infekzio bide bat dela?», hama-rretik bederatzik ez dakite eran-tzuten edo ez daude erabat ziur.Ez da infekzio bidea, ezta?
Ez, ez da. Gu hiesari buruz aritzengara batez ere, hiltzen duen baka-rra eta sendatzen ez den bakarradelako. Baina, noski, erantzunhorrek ematen du bidea azaltze-ko GIBa ez dela transmititzen,baina bai beste gaitz batzuk: go-norrea, papiloma, sifilisa...Kutsatu hitza ez duzu inoiz era-
biltzen, eta ez da kasualitatea.
Ez, ez da. Kalte egiten digu hitzhori erabiltzeak. Espainiako Esta-tuan, GIB birusa gaixotasun in-fekzioso-kutsakor gisa dago sail-katua, infekzioso-transmitigarrigisa sailkatu beharrean, mundu-ko beste toki batzuetan egiten du-ten bezala. Izendapen aldaketakahalbidetuko luke, adibidez, GIB-dunok diskriminatuak ez izatealan esparruan, oposizioetan, bi-daiatzeko orduan... Gaitz infek-zioso-kutsakor bat baduzu, ezinduzu ezkutatu; tuberkulosia, adi-bidez, kutsakorra da, eta derrigo-rrezkoa da deklaratzea, airez ku-tsatzen delako eta inguruko guz-tiak arriskuan jar ditzakezulako.GIBak, berriz, infekzio bide jakinbatzuk ditu, transmitigarria da,baina ez kutsakorra; eta, preben-tzio neurriak hartzen badituzu,inork ez zaitu infektatuko. Beraz,ni nahiko astuna izaten naiz gaihorrekin, garrantzitsua delako. Hiesa hitzak izua eragiten zuen
1980ko hamarkadan. Egun, bel-
durra galdu zaio?
Bai, zalantzarik gabe. 1996-1997koak izan ziren erretrobiru-
saren kontrako lehen tratamen-du eraginkorrak; ordu artekoahalegin guztiek porrot egin zu-ten. Sekulako aldaketa eraginzuen horrek. Segituan egin zenlotura bat: orain arte, hiesak hilegiten zuen, eta, orain, ja ez duhiltzen. Hori berehala barneratuzen, eta hor hasi zen jendea hiesa-ri beldurra galtzen. Baina ez da egia hiesak inor hil-
tzen ez duenik...
Erretrobirusaren kontrako boti-kak hain dira onak, gure gizarte-an ia inor ez da hiltzen hiesaren-gatik. Beste toki batzuetan bai, ezdutelako modurik eta baliabideekonomikorik sendagaiak esku-ratzeko. Ozen salatu behar dahori. Gurean, berriz, kasu gutxibatzuk izaten dira. Pertsona ba-tek bi modutan jakin dezake GIBaduela; bat da aurrez proba egitea,eta bestea, behin gaixotu osteandiagnostikatzea. Osasun siste-man ezin diote sendatu agertzenduen patologia hori, eta ohartzen
dira atzetik beste zerbait dagoela:hiesa. Tamalez, askotan gertatzenda hori. Jendeak ez du proba egi-ten, eta ohartzen direnerako osogaixorik egoten dira. Kasu gehie-netan, botikei esker, bizpahiruhilabeterako lortzen dute egoera-
ri buelta ematea. Baina heriotzakere izaten dira gaixoa oso-osoegoera txarrean iristen bada. Beraz, ezinbestekoa da probak
egitea?
Testa bere kabuz egiten duenakinfekzioaren lehen estadioetanegiten badu, bi edo hiru hilabeteigarotzerako GIB birusaren eragi-na erabat kontrolatuta izango du,eta sekula ez du garatuko gaitza.Denbora pasatu ahala, aukeragehiago dago hiesa garatzeko.
Baina hiesa ere kontrolatzen
dute botikek, ezta?
Bai, gaixoak betirako izango duhiesa, baina kontrolpean. Halagertatu zitzaidan niri. Urte pilabat egin nituen GIBarekin, hiesagaratu arte; oso egoera kaskarre-an egon nintzen, baina, orain, bo-tikekin kontrolatuta daukat.Testak egitea garrantzitsua da;
baina garrantzitsuena preben-
tzioa da?
Testak egitea prebentzio neurribat da, erretrobirusaren kontrakotratamendua prebentzio neurrieraginkorrenetako bat baita. Fro-gatua dago tratamendua moduegokian egiten dugunok ez dugu-la birusa transmititzen. Gure flu-xuetan, nire kasuan semenean etaodolean, karga birala detektaezinbihurtzen da, eta, ondorioz, nikezin dut inor infektatu.Ez dago esperantzarik txerto
bat lortzeko?
Nahiko argi esaten dute txertorikez dela egongo; lortu behar dugu-
na da bidea ixtea, gaitza itotzea.UNAIDS erakundeak 90-90-90proiektua jarri du martxan,2030erako epidemiari amaierajartzeko helburuarekin. Eta zeresan nahi dute zenbaki horiek?Bada, mundu osoko seropositiboguztien %90ek GIB birusa dutelajakitea; diagnostikatutako guz-tien %90ek erretrobirusaren kon-trako terapia egonkorra jasotzea;eta horietatik %90 birus kargarikgabekoak izatea lortzea. Kopuru horietatik gertu dago Gi-
puzkoa?
Bigarren eta hirugarren 90 horie-tan bagaude; baina, lehenengoan,ez gara iristen GIBa dutenen%90ek jakitera. Kalkulatzen da se-ropositiboen %30 inguruk ez daki-tela GIBa dutenik. Eta ez jakite ho-rrek, norberari egiten dion osasunkalteaz gain, gaitza besteei trans-mititu ahal izatea eragiten duela. Ez da izango testak egitea zaila
delako; bide asko daude proba
egiteko.
Sekula izan ez diren eta beste tokiaskotan ez dauden politikak ditu-gu gure erkidegoan. Osakidetza-ko edozein zerbitzutan egin daite-ke, doan; farmazietan ere egindaiteke, oso diru gutxiren truke,eta gure lurraldean bakarrik egi-ten da hori; eta gero bagaude pro-ba egiten dugun gobernuz kanpo-ko erakundeak ere. Donostian,adibidez, Gehituk egiten du, doaneta konfidentzialtasun osoarekin.Gainera, goi mailako eta kalita-tezko aholkularitza eskaintzen datesta egiteko behar diren hogeiminutu horietan. Baliabideak ba-ditugu, baina, tamalez, babestu ezden jende bati ez zaio burutik pa-satzen noizean behin probak egi-tea.Osakidetzaren arabera, urtero
150 seropositibo inguru diag-
nostikatzen dira.
Bai, 150-160 inguru izaten dira,eta azken urteotan ez da izan go-rabehera handirik. Baina egia daasko igo dela gizonen artean ha-rremana daukagun kolektiboa-ren barruan, eta pena handiaematen dit hori esateak. Kolekti-bo horretakoak dira infektatu be-rriak diren hamarretik sei; eta ho-rrek esan nahi du kolektibo ho-rretan beldurra galdu diotela as-kok. Tamalez, badago jendeanahiago duena egunean pilulatxobat hartu. Kolektibo horretannahiko zabalduta dagoen ideia dalehenago edo geroago infektatuegingo direla, eta denbora kontuadela pilulatxoa hartu behar izatea.Pena da, bere garaian sufrimenduhandia egon zelako eta lan askoegin zelako hori gainditzeko.
Hiesari bidea mozteko era prebentzioa dela eta GIB birusa atzematekotestak prebentzio neurri garrantzitsuenetako bat direla dio JosebaErrekaldek; tratamendu egoki batek transmisio bidea mozten baitu.
JUAN CARLOS RUIZ / FOKU
sELKARRIZKETA
«Hainbat gauza gutxi gorabeheradakizkigu [hiesariburuz], baina, erabatekoziurtasunarekin, gutxi»