-
Jos van Waterschoot – redacteur StripNieuws en beheerder
Strip-collectie bij Bijzondere Collecties van de UvA – speelt al
enige tijdmet het idee van een biografi e over Ger van Wulften.
Vooralsnogmoet u het doen met dit uitgebreide portret en interview.
En Gerzou Ger niet zijn als hij er niet op had gestaan hiervan zelf
de vorm-geving te mogen verzorgen.
“Ik heb een mening en dat wordt niet altijd gewaardeerd.” In
éénzin legt Ger van Wulften zijn reputatie op tafel. Een man met
eenenorme staat van dienst binnen en buiten de stripwereld. Te
veelom hier allemaal uit de doeken te doen. Geroemd en verguisd.
Hij wordt daarom ook wel eens ‘het geweten van de
Nederlandsestripwereld’ genoemd. Geheel terecht kreeg hij in 2010
de P. HansFrankfurtherprijs voor zijn bijdrage aan de Nederlandse
strip-cultuur. Zelfs als je een vlugge blik werpt op zijn carrière
is dieindrukwekkend te noemen.
Vormgeving van bladen als Pep, Eppo, Stripkoerier, Stripschrift
enWordt Vervolgd. Uitgever van stripmakers als Dick Matena,
PeterPontiac, Evert Geradts, Gerrit de Jager & Wim Stevenhagen,
en niet te vergeten Eric Schreurs en Hein de Kort. Hij stak zijn
nek uit met een volwassen striptijdschrift, Gummi, waarin
Nederlandkennismaakte met Richard Corben, Moebius, Ceppi, Binet,
Lauzier,Claire Bretécher, Chantal Montellier, Wolinski en strips
als De Ironische man en Herinneringen.
Van Wulften zorgde ervoor dat De Vrije Balloen na de doorstart
een vrijplaats werd voor een nieuwe generatie Nederlandse
strip-makers, met Aart Clerkx, Windig & De Jong, Aad Labadie,
PaulBodoni en Willem Vleeschouwer. Ook verdiende hij zijn sporen
buiten de strip, onder meer als manager van Ischa Meijer (‘Izzy
M’)en Bram Vermeulen & De Toekomst.
In dezelfde periode gooide Van Wulften hoge ogen met De
FamilieDoorzon, Joop Klepzeiker en Dirk & Desirée. Hij scoorde
met scheur-kalenders en schoolagenda’s en kreeg geregeld een
Stripschap-penning voor zijn albumuitgaven, zoals De Gouden Vogel
van FredJulsing. Eind jaren negentig kwam hij met het erotische
striptijd-schrift Penthouse ComiX. En hij is nog altijd actief bij
uitgeverij Xtra,die deze zomer tien jaar bestaat.
GER VAN WULFTEN 4 5 J A A R I N H E T VA K
GEROEMDEN VERGUISD
T E K S T : C O K J O U V E N A A R E N J O S V A N W A T E R S
C H O O T V O R M G E V I N G E N B E E L D M A T E R I A A L : G E
R V A N W U L F T E N
VORMGEVER EN UITGEVER GER VAN WULFTEN
ZIT VOL MET VERHALEN EN ANEKDOTES. RE-
GELMATIG RAAKT DE REDACTIE VAN STRIP-
NIEUWS MET HEM AAN DE PRAAT. ZO KWAMEN
WE ERACHTER DAT VAN WULFTEN DIT JAAR
NIET ALLEEN VIJFENVEERTIG JAAR IN HET
(STRIP)VAK ZIT, MAAR OOK DAT HIJ ONLANGS
DE LEEFTIJD VAN ZEVENTIG BEREIKTE. EN HIJ
WERKT ONVERDROTEN VOORT.
“Ik heb een meningen dat wordt niet altijd
gewaardeerd.”
-
BAN K E T O PPA L E I S NOORDE I ND EHet is vooral een kwestie
van lefen zien wat onderscheidend is. En dat voor iemand die ooit
als banketbakker begon. Ger van Wulften: “In de banketbakkerij
spelen fantasie en creativiteit ookeen rol. Ik kon mijn ei er wel
inkwijt. Op school won ik geregeldeen prijs bij competities,
bijvoor-beeld met een glas-in-loodraamvan suiker in een formaat van
vier bij twee meter. Als leerling mocht ik meewerken aan een banket
voor het Koninklijk Huis in Paleis Noordeinde tijdens
eenstaatsbezoek. Wat ik daar alle-maal niet hoorde over koningin
Juliana…”
“Na de opleiding runde ik als twintigjarige een banketzaak met
twaalf man personeel, met alle verantwoordelijkheden vandien,
inclusief de inkoop. Ik was me er toen niet zo van bewust, maar
blijkbaar was ik daar goedin. De sociale omstandigheden waren
anders in die tijd. Je begonom zes uur ’s ochtends en ging rond
acht uur ’s avonds naar huis,zes dagen in de week. Werkdisci-pline,
overzicht houden, plannenen na een lange werkdag alles weer schoon
en opgeruimd ach-terlaten, dat kreeg je er met depaplepel
ingegoten. Ik had nog geen idee wat ik ermee kon. Te-genwoordig
ligt de hele wereld aan je voeten als je begint en goed bent, maar
destijds was hetculinaire wereldje bepaald nog niet hip.”
G E RR I T R I E T V E LDAC ADEM I E“Rond mijn twintigste heb ik
nogeven overwogen om naar Nieuw-Zeeland te emigreren toen me daar
een baan werd aangeboden.Maar ik kreeg ook andere am-bities; ik had
ontdekt dat ik kontekenen. Dat wil zeggen: beter dan gemiddeld in
mijn toenma-lige omgeving. Vervolgens benik de avondopleiding aan
de Ger-rit Rietveld Academie gaan doen,die in dat eerste jaar nog
de Kunstnijverheidsschool heette.”
Op de Rietveld zag Ger wat ta-lent en kwaliteit is en leerde hij
zijn eigen beperkingen kennen. “Ik kon het een tijdje redden, maar
kreeg al snel in de gaten dat er mensen rondliepen die écht goed
konden tekenen. Ikheb een beetje kunnen snoepenvan het vak
illustratie, maar wasniet goed genoeg en er moest geld verdiend
worden; ik had aljong een gezin. Toen ben ik over-gestapt naar
grafi sche vormge-ving, een breder toepasbaar vak.”
“Overdag werkte ik als vormge-ver en ontwerper bij onder meerde
Stadsdrukkerij, Jumbo Spellen– waar ik met de blancopuzzel voor
blinden en slechtzienden kwam – en de Hema. Daar komje dan tot de
ontdekking hoe verdomd slim die verpakkingen in elkaar steken. Bij
Hiemstra Evolux, een ontwerpbureau voor verlichting, leerde ik
tech-nisch tekenen en inrichtingen verzorgen. In die hele periode
heb ik veel kennis opgedaan.”
3
6
4
5
1
2
7
8
1. ‘Glas-in-loodraam’ van suiker,
oorspronkelijk in kleur. 2. Lampont-
werp (metaal en glas) voor Hiemstra
Evolux. 3. 3D-letters, opdracht aan
de Gerrit Rietveld Academie. 4. De
onderdelen van de 3D-kalenderkubus
in opdracht van de gemeente Am-
sterdam
(nieuwjaarsgeschenk). 5. Op-art lampen
voor Hiemstra Evolux. 6. Omslag voor
de gemeentelijke energiebedrijven.
7. Als assistent van Anthon Beeke wer-
kend aan diens naaktalfabet. 8. Illustra-
ties voor Jumbo (ruimtevaartspel) en de
Nederlandse Spellenfabriek (renbaan).
-
S T R I P :V E RDORV EN L E C TU URGer van Wulften heeft altijd
freelance gewerkt. Een van zijnopdrachtgevers als twintiger wasde
toenmalige VNU (VerenigdeNederlandse Uitgeversbedrijven),die in die
jaren via de striptakOberon bladen uitgaf als Popfoto,Story,
Libelle, Hitkrant, MuziekExpress, Sjors en Pep.
“Pas begin jaren zeventig kwamik via VNU in contact met
strips.Zelf was ik daar niet mee groot-gebracht, op Akim en Dick
Bosna. In mijn jeugd golden strips nog echt als verdorven lectuur.
Naar mijn mening ligt dat nog al-tijd aan de basis van de ellende
rond strips in Nederland. Dat zijnwe nooit te boven gekomen.”
“Wat een verschil met Frankrijk.In de ochtendtrein zie je daar
forenzen strak in het pak strips lezen. Man en vrouw, jong en oud,
hoog en laag opgeleid, debezoekers van het stripfestivalin
Angoulême vormen een dwarsdoorsnede van de bevol-king. Bij ons
worden strips nog steeds niet voor vol aangezien, ondanks dat
Toonder geweldig werk heeft verricht en met zijntekenaars de weg
heeft vrijge-maakt; wat daar gebeurde was echt uniek.”
“Bij Oberon raakte men door het stripsucces in het
buitenlandgeïnspireerd om zelf ook een stripblad te beginnen, Pep.
Bij hetreclamebureau dat ik toen als op-drachtgever had, kwam
tekenaarPeter de Smet van De Generaal regelmatig langs. Hij maakte
pop-platen voor Pep. Als hij geen tijdhad, nam ik zijn werk over,
ano-niem. Via hem ben ik daar toenbinnengekomen en die montages en
illustraties van popbands uit-eindelijk vast gaan doen.”
PE P E N E PPOVoor Ger een mooie kans, zekertoen hij ook de
redactionele pa-gina’s mocht gaan vormgeven. “Bij Pep heeft
hoofdredactrice Hetty Hagebeuk zich enorm in-gezet. Jonge tekenaars
kregen ereen kans, zoals Fred Julsing, DaanJippes en Dick Matena.
Iets alsvormgeving speelde in de strip-wereld een ondergeschikte
rol,dus daar lag een dankbare taak.”
“Op verzoek van Hetty’s opvol-ger Jan de Rooij heb ik het
Pep-logo opnieuw ontworpen enging ik voortaan ook de coverserbij
doen. Het was een week-productie en het betaalde waan-zinnig goed.
Op een zeker mo-ment kreeg ik de vrijheid om zelfonderwerpen te
verzinnen. Alleskon, zoals met Pasen een cover met daarop een doos
eieren. Ikgeloof dat Henk Kuijpers nog al-tijd boos op mij is
vanwege mijnbehandeling van zijn coverteke-ning van het
misdaadmuseum [Pep 1974-51 – red.].”
“Tekenaars waren niet gewend dat je aan hun werk kwam. Nie-mand
die ermee bezig was watstripvormgeving inhield of watje vanuit het
tekenen met vorm-geving kon doen. Toen Pep in 1975 overging in Eppo
mocht ik ook dat logo ontwerpen. Bij de nieuwe lancering in 2009
door Rob van Bavel ben ik wederom de vormgeving gaan doen.”
Covers voor Pep, o.a. 1. geïnspireerd
op Tina. 2. De ‘controversiële’ cover
met illustratie van Henk Kuijpers.
3. Cover en middenplaat met poppen
(gemaakt door Marijke Scholten) van
De Generaal. 4. Het nieuwe Pep-logo
(met voorstudies) en het Eppo-logo.
1
3
2
4
-
ONT S L AG O PS TA ANDE VO E TDat er wel degelijk grenzen wa-ren
aan de onbegrensde moge-lijkheden in de vrije jaren zeventigbleek
uit een vrijpostigheid dieVan Wulften de kop zou kostenbij Muziek
Express. “Op een ge-geven moment was ik daar ar t director en werd
me gevraagd of ik iets vanuit strips wilde doenmet pin-ups. Ik kwam
toen meteen montage van Doortje Stoot,Betty Boop en Sneeuwwitje en
de zeven dwergen.”
“Van de hoofdredactie kreeg ikcomplimenten, maar een paar dagen
na verschijning van hetnummer werd ik door diezelfdehoofdredacteur
op het matje ge-roepen. De directies en commis-sarissen vonden mijn
montage seksistisch; ik werd uitgemaakt voor vieze man. Ik bleek
eigen-lijk helemaal niet zo bekend tezijn met de cultuur bij VNU.
Daar werd ik pas mee geconfron-teerd toen ik stante pede de laanuit
werd gestuurd.”
Ondanks deze faux pas was zijnwerk voor VNU een
geweldigeleerschool. “Ik heb er een gede-gen opleiding genoten en
me erop diverse vlakken kunnen ont-wikkelen.”
Ondertussen had Van WulftenSemic Press als klant en daar kwam al
snel zijn ondernemers-geest bovendrijven. “Semic Presswas een
Zweedse stripuitgeverdie in Nederland albums op demarkt bracht. Ik
deed de verzor-ging, inclusief strips letteren, fi lmsschoonmaken
en covertjes ma-ken, zoals die boekjes met kran-tenstrips als
Jippie, Linke Loetje enRoodoog. Daar zie je goed mijn geknutsel als
vormgever.”
“Semic Press werd in Nederlandgerund door een Spanjaard,
Guillermo Hierro (‘IJzeren Wil-lem’), een heel handige man. Opde
beurs in Frankfurt kwam ikerachter dat Oberon voor Blue-berry geen
albumcontract had, maar alleen de voorpublicatie-
rechten in Pep. Ik wilde de albumszelf wel gaan uitgeven, maar
durf-de het risico uiteindelijk niet aanen heb Semic Press getipt.
Toenhun contract voor de eerste seriealbums afl iep, sloeg Oberon
als-nog toe. Wakker geworden had-den ze inmiddels ook de
albumrechten voor de andere Pep-tekenaars veiliggesteld.”
E S PE E : E EN S PANNENDJ ONG EN SBOE KEind jaren zeventig star
tte Ger zijn eerste eigen uitgeverij, VanWulften, die niet lang
daarna overging in Espee en later C.I.C.Espee stond voor Small
Publish-ers en de geschiedenis leest alseen spannend jongensboek.
“Alsvormgever word je ouder en erkomt een hoop aanwas van on-deren.
Wat inhoudt dat, als je straks vijftig bent, je niet meer meetelt
en geen werk meer hebt.Ik dacht: alles wat ik tot nu toe bij de
bladen heb gedaan, waseen mooie ervaring; nu is het tijdom het zelf
te gaan proberen met uitgeven.”
“Ik ben toen begonnen met het700 centenboek van Jos Houwe-ling,
een samenwerking met deGemeentegiro naar aanleidingvan zevenhonderd
jaar Amster-dam in 1975. Daarna volgde hetHandige Jongensboek, een
satire op huishoudelijke tips, ook van Jos Houweling, in een oplage
van25.000.” Allebei geen striptitels,maar die zouden weldra
volgen,te beginnen met Gers eigen maandelijkse stripblad Gummi.
1. Popplaten voor Pep (door Ger gete-
kend) en Muziek Express (fotomontages).
In dit precomputertijdperk allemaal met
de hand gedaan. 2. Het eerste nummer
van Gummi met een coverillustratie van
Paulette door Aart Clerkx.
3. De interviews met ouders van strip-
tekenaars (door Hilbrand Gringhuis)
waren soms verrassend openhartig,
zoals met de moeder van Eric Schreurs:
“’s Avonds tekende hij voor onze mid-
delste zoon gore pornostripjes. Dan
moest ik de volgende dag de lakens
verschonen.”
1
2
3
-
“Via internationale contacten hadik kennisgemaakt met het werk
van buitenlandse tekenaars, on-der wie Moebius. Ik ging op be-zoek
bij het Franse satirische stripblad Hara Kiri, de voorlopervan
Charlie Hebdo, om te pratenover samenwerking. Ook in Ne-derland
keek ik om me heen welke tekenaars aan Gummi meewilden doen.”
“Ik verwachtte dat er vanuit de VNU-stal mensen zouden vol-gen,
maar alleen Dick Matena was daarvoor in. Hij was ook ophet
buitenland gericht en durfdehet avontuur wel aan. Verder waser een
keur aan andere tekenaars,zoals Peter Pontiac, Aart Clerkx,Claire
Bretécher, George Wolinski en Rudolf Kahl. Gummiliep echter niet
voldoende en navierentwintig nummers moest ikde stekker eruit
trekken.”
HE T E E R S T EV E R KOOP SU CC E SHet uitgeefwerk van albums
be-gon met De Gefrustreerden van Claire Bretécher. “Eigenlijk is
zijde enige fatsoenlijke vrouwelijkeFranse striptekenaar die hier
inNederland succes heeft gehad. De albums liepen als een trein,
mede dankzij voorpublicatie inPanorama, Nieuwe Revu en Opzij.Ik
kreeg ook andere tekenaars inhet vizier, zoals Eric Schreurs, dieik
bezig zag in De Zaak Zonne-bloem in de Amsterdamse
Haar-lemmerstraat. Ik was meteen onder de indruk.”
“Wim Stevenhagen en Gerrit dejager kwamen gewoon bij me
binnenlopen. En Hein de Kort meldde zich later ook. Toen ginghet
mechanisme draaien en werdde uitgeverij een succes. En ja...dan
komen er ook mensen bin-nen die niets met strips te makenhebben,
maar andere kunstjes doen en die het allemaal wel spannend
vinden.”
S E X , D RUG S& RO CK ’ N RO L LUitgeverij Espee was in die
jareneen centrum van creativiteit, goed voor enkele gouden
strip-jaren. Toen de studio in de Am-sterdamse Langestraat, te
middenvan de prostituees, te klein werd,volgde er een verhuizing
naar hetruime pand met grote tuin op Raamstraat nummer 10, om de
hoek bij het Leidseplein.
“Het was een creatief bolwerk met een goede wisselwerking eneen
grote vanzelfsprekendheid.Er was een fl ow. Het is
weleensvergeleken met een soort AndyWarhol-werkplaats. Iedereen kon
er zijn ding doen. De strip-makers en andere creatieven
in-spireerden elkaar, stuwden elkaarop, zeken elkaar af, zaten aan
el-kaars vrouw...”
“Je had mensen die even kwamenaanwaaien, maar ook constante
factoren zoals Rudolf Kahl, diealtijd van alles aanpakte. Als ik op
basis van gesprekken met dedistributie plannen voorstelde, riep
iedereen meteen: “Ja, gaan
we doen!” Daar waren geen ver-gadersessies voor nodig. Zo
zijnonder meer de vakantieboeken,de scheurkalenders en het Door-zon
Verkleedboek ontstaan.”
“In die creatieve chaos vond ikhet belangrijk dat er een
profes-sionele werkomgeving was metalle benodigde apparatuur. Er
heerste een enorme werkdisci-pline. Ik had natuurlijk de naam dat
ik met de zweep rondliep; dathoort bij je imago. Ik was wel de-gene
die het overzicht moest bewaren en alle ballen in de lucht houden –
en dat waren ernogal wat.”
“Dus geen drugs of alcoholroesvoor mij. Want het was
daarnaastook behoorlijk rock ’n roll, metPeter Pontiac, die zijn
ervaringenmet heroïne voor Gummi opte-kende in The Amsterdam
Heroine Connection, Herman Brood enJules Deelder. Er werd gezopen
en gesnoven. Echt één grote bende soms, een in- en uitloopvan
mensen. Sommigen voeldenzich er happy bij, anderen weer niet.”
1. In The Amsterdam
Heroine Connection
tekende Peter Pontiac
voor Gummi over zijn
leven als junk, waar hij
destijds nog middenin
zat. Met een rol voor
zijn toenmalige vrien-
din Rita Dolce Vita (en
een bijrol voor zijn uitgever). Onlangs
overleed Pontiac aan de late gevolgen
van zijn verslaving uit de jaren zeventig.
2. Uitgave bij de tentoonstelling Vondel
en Amsterdam in het Theatermuseum
(ingericht en vormgegeven door Van
Wulften), met achterin een strip.
3. Ongepubliceerde prent door Wim
Hanssen, met de tekenaars en mede-
werkers van De Balloen, een verjaar-
dagscadeau voor de uitgever (midden).
1
2
3
-
1. Wim Stevenhagen, Ruud Hulleman, Gerrit de
Jager, Bert Tier en Paul Bodoni in de studio in de
Langestraat. 2. Gerrit de Jager en Wim Steven-
hagen (Prutswerk) bij de uitgever thuis. 3. Eric Schreurs,
in pak en met snor voor een publiciteitsfoto voor De
Balloen.
4. Fake fi lmposter als reclame voor het Doorzon Vakantie-
boek, geschilderd door Aad Labadie. 5. Ger als ‘Arabier’
tijdens een (ongebruikte) fotoshoot voor De Balloen met
Aad Labadie en Aart Clerkx. 6. De Asterix-seksparodie.
7. Footage van covershoot: Ruud Hulleman als ‘vlees-
monster’ en Willem Vleeschouwer met trompet
(bij een onherkenbare Ger van Wulften).
1
2
3
4
6
7
5
PUNK , DO EMDENK ENEN D E B A L LO ENDe voortzetting van De
Vrije Bal-loen is onlosmakelijk verbondenmet die tijdgeest van
begin jarentachtig, met z’n punk, krakersrel-len, doemdenken en de
gene-ratie striptekenaars die losging onder hoede van Van
Wulften.Het blad werd onder zijn leidingtot De Balloen herdoopt.
“Jan vanHaasteren of Patty Klein was naarme toegekomen of ik De
Vrije Balloen niet wilde gaan doen. Datblad was destijds door hen
op-gericht na hun vertrek bij Eppo, maar op een gegeven moment
wilden zij er vanaf.”
“Het was de bedoeling dat de te-kenaars van De Vrije Balloen
zichzouden mengen met de mensenuit mijn eigen stal, maar de
ver-schillen waren te groot, waarna de oude lichting min of meer
ver-trok. De Balloen werd een speel-tuin voor een nieuwe generatie
tekenaars die er als een dolle voor ging, met jongens als Wim
Stevenhagen, Aart Clerkx, Paul Bodoni en Adriaan Labadie.”
“Toen Labadie begon, was zijnwerk nog heel stuntelig, maar ikzag
wel dat het potentie had. Toen hij de ruimte kreeg, heeftAad
uiteindelijk dingen gemaaktdie op dat niveau nog nooit in Nederland
gedaan waren. Hij konzich echt meten met de grote internationale
tekenaars. Vaak isdat soort succes een combinatievan meerdere
zaken. Wat zettenmensen neer, hoe is hun per-soonlijkheid en hoe
kun je hen dusdanig faciliteren – zakelijk enprivé – dat ze
optimaal preste-ren. Zo had ik voor Labadie bij-voorbeeld een
woning in het centrum gehuurd en ingericht.”
S E K S PA ROD I EDe Familie Doorzon, Joop Klepzei-ker en Dirk
& Desirée vormdende grootste successen in die ja-ren, mede
dankzij de voorpubli-catie in Nieuwe Revu. Bijna was het
misgelopen. “Adverteerder Heineken wilde niet met dat soort
‘ranzigheid’ geassocieerd worden en dreigde zich uit hetblad terug
te trekken. Maar hoofdredacteur Derk Sauer hield zijn poot stijf.
De pagina-strips hebben twintig jaar lang bovenin de
populariteitspoll vanNieuwe Revu geprijkt. Ongekend.”
Veel energie stak Van Wulftenook in merchandising en
com-merciële opdrachten. Zo werden‘vieze tekenaars’ als Schreurs,
DeJager en De Kort uiteindelijk sa-lonfähig bij mainstream merken
als De Postbank en Wehkamp– om er slechtseen paar te noe-men. Het
was een tijd waarin ook de seksparodieën als
paddenstoelen de grond uit scho-ten. Van Wulften heeft een
heuseAsterix-seksparodie op z’n naamstaan: Rammérix, le Condôme.
“Met die Franse titel wilden weeen rookgordijn optrekken rich-ting
het offi ciële Asterix-label.”
“Gerrit de Jager en Wim Steven-hagen schreven het scenario
enBert Tier, Willem Vleeschouweren Stevenhagen verzorgden
hettekenwerk. Het was zaak om deboel goed te coördineren, wantalles
moest geruisloos en in het geheim. We werkten samen meteen
prestigieuze Nederlandse uitgever, die uiteraard anoniem wilde
blijven. Toen de helft vande oplage was verkocht, kreeg dieuitgever
alsnog koudwatervreesen heeft de rest laten vernieti-gen.”
-
K AMERVR AG ENDat Ger het lef had om met zijnstripauteurs tegen
de gevestigdeorde aan te schoppen, bleef nietonopgemerkt. “Er waren
zelfs Kamervragen. Bijvoorbeeld naaraanleiding van de
Klepzeiker-grapover een prostituee die tegen meneer pastoor zegt:
‘Neem ditlichaam, want het is mijn brood’.”
Ook de Klepzeiker-agenda wasonderwerp in de Tweede Kamer.“Die
werd op scholen verboden,omdat men vond dat er te veelseks in
stond. De distributie hadvijfentwintigduizend agenda’s in-gekocht
en heeft die toen uit dehandel genomen. Tijdens een vande eerste
Stripdagen in Haarlemhebben we ze vervolgens wegge-ven. Uiteraard
geen vergunning aangevraagd, anders had het ze-ker niet
gemogen.”
Is het dwarsliggen of onwetend-heid? Ger ziet er vaak geen kwaad
in. Zo ook bij de Strip-2-Daagse in Den Haag, eind jaren tachtig.
“We hadden van die gro-te panelen gemaakt met fi gurenuit
Klepzeiker, eigenlijk heel gê-nante scènes: vrouwen gespietstop
Amsterdammertjes en dat soort dingen. Met die panelen stonden we
naast de stand van Donald Duck. De organisatie waser niet blij mee.
Maar wij haddenhet eigenlijk helemaal niet door;we deden gewoon aan
promotie.”
L EG ENDAR I S CH EF E E S T EN I N HOT S POT SOok de
legendarische feesten dieVan Wulften organiseerde, metdoor hemzelf
in het leven ge-roepen prijzen, genereerden denodige aandacht.
Buitenlandse tekenaars als Vuillemin, Liberatoreen Ralf König
werden uitgenodigdom mee te dingen. “Die feestenwaren belangrijk
voor de PR. Entekenaars hebben een eenzaamvak, dus zij vonden wat
entertain-ment altijd leuk. Ik kon het geldin advertenties stoppen,
maar ditleverde veel gratis publiciteit op;het zoemde rond.”
Die feesten, in hotspots als Para-diso, De Balie, Richter, Mazzo
en De Melkweg, werden opge-luisterd door vuurspuwers, stelt-lopers,
straatmuzikanten en ar-tiesten als Jules Deelder en Hans
Dulfer.
Wie bepaalde de prijswinnaars?“Dat deed ik. Rudolf Kahl kreegde
Dick Bos Prijs voor zijn boekHerinneringen. Omdat hij de enigewas
die een echt origineel pro-duct maakte, vond ik. Het beeldwas
vervaardigd door Wim Hans-sen. Dick Matena kreeg later deRonnie D.
Award. En er was de Joop Klepzeiker Prijs, met een beeld door Sonja
Schreurs, de moeder van Eric, die Peter van Straaten won.”
1. De Joop Klepzeiker School-
agenda ’91/’92: verboden op
scholen. 2. De Dick Bos Prijs
voor Rudolf Kahl, in Paradiso
uitgereikt door Derk Sauer.
3. De Ronnie D. Award voor Dick
Matena uit handen van Jules Deelder
in Richter. Met o.a. Jan en Rot en
Gerrit de Jager, Bart Chabot, Martin
Lodewijks (linksonder), Herman
Brood en Theo van Gogh en Hans
& Candy Dulfer. 4. Sonja Schreurs
met het door haar vervaardigde
bronzen beeld van de Joop Klepzei-
ker Prijs, in De Balie door Maarten
Biesheuvel uitgereikt aan Peter van
Straaten. Op de achtergrond werk
van Vuillemin.
Aan de prijzen
was een geldbedrag van
2.500 gulden verbonden.
1
2
3
4
-
DE B E F B AND ,B I G F UN CONDOOMSEN K L E P Z E I K E R - B I
E RZoals vermeld deed Ger ook veeldingen buiten de stripwereld. Eén
daarvan was de Befband, die voortkwam uit de band vanBram
Vermeulen. “Met Hein deKort op trompet, Erik Mooijmanals zanger en
Eric Schreurs diede mondharp bespeelde, en nogveel meer muzikanten.
Soms gingTheo van Gogh mee om tekstenvoor te dragen. De
samenstellingwisselde; ook de secretaressedeed mee. Het was een
vrolijkebende; we traden overal in het land op en er kwam een cd.
Denaam was verzonnen door Marijke de Kort, de vrouw van Hein.”
Met Theo van Gogh werkte hijaan diens f ilm Charley (1986),die
bij Ger thuis werd gedraaid,met een bijrol voor Eric Schreursen
zijn eigen kinderen. Een epi-sode die op zich al een hoofd-stuk
vormt in een Van Wulften-biografi e, aangezien Van Gogh enige tijd
bij hem inwoonde, metalle reuring van dien. “Ik heb nog altijd
spijt dat ik het‘grondarchief ’in Theo’s ka-mer, een
dikkehummuslaag van papieren,na zijn vertrekheb wegge-gooid.”
Een andere activiteit waren de condooms die hij op de markt
bracht. “Big Fun Condooms, meteen getekende verpakking plus
instructie door Hein en Eric. Welieten condooms uit Indonesië komen
en verpakten die dan zelf.Maar het leverde allerlei gedoe op met
Durex, die bovenop zijn
monopolie zat. Een andere com-plicatie was dat het
Indonesischeformaat niet helemaal overeen bleek te komen met de
standaardin Nederland.”
En er waren technische vergis-singen, zoals bij het Joop
Klepzei-ker-bier. “We hadden bierfl esjes
laten bedruk-ken met het Klepzeiker-logo,maar daarbij had de
fabri-kant geen reke-ning gehoudenmet het warm-en koudprocesvan het
zeef-drukprocedé. Eenmaal be-drukt was het glas aangetast. Als je
er dan mee ging schudden, brakhet in duizen-den korreltjes.Hierdoor
spoelde al het bier letterlijk weg.”
1. Winnaar Peter van Straaten met genomineerden Vuillemin,
Ralf
König en Liberatore. 2. De ‘gezelschapsdames’ van de
genomineer-
den, die hen ieder een mini-Klepzeikerbeeld uitreikten. 3.
Muzikale
omlijsting door de Befband. 4. Voordracht door dichter
Adriaan
Bontebal (met lijfwacht). 5. Pardon Lul-condooms met ludieke
gete-
kende instructie door Hein de Kort. 6. Backstage tijdens de
opna-
mes van Theo van Goghs fi lm Charley. 7. Ger van Wulften, in de
fi lm
onherkenbaar achter het douchegordijn. 8. Scène aan de deur in
de
Raamstraat, met actrice Marie Kooyman. 9. Van Gogh met
schrijfster
Rosita Steenbeek,
de andere hoofd-
rolspeelster.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
-
R I S I CO“De dingen die we deden, draai-den niet altijd om de
verkoop. Ensoms zat ik er zelf gewoon ronduit naast. Als er van
Gerrit de Jager en Eric Schreurs enor-me aantallen albums worden
verkocht, ga je er vanuit dat bij eenzelfde voorpublicatie Hein de
Kort ook een succes wordt. Maar daar zette ik in eerste in-stantie
slechts een fractie van wegen bleef met een vol magazijn
zitten.”
Risico nemen, het hoort bij hetuitgeversvak. “Soms liepen
deambities wel eens uit de hand. Zoals bij een deal met een
dis-tributeur voor vierentwintig al-bums per jaar, terwijl ik op
datmoment nog moest bedenkenwat we dan zouden gaan maken.Niettemin
een prachtige samen-werking. Kom daar vandaag de dag nog maar eens
om.”
MEE S T G E T E K ENDEU I TG E V E RZelf stond Ger model voor
destripfi guur Toon Ladder van Ger-rit de Jager in Muziek Express.
“Ik ben denk ik wel de meest ge-tekende uitgever. Ik diende als
dankbare inspiratiebron, met alleclichés die daarbij horen. Zo
wasik ook Fer Gevelfut. En Walgfun,bedacht door Wim Stevenhagen.In
Toon Ladder is al de aankondi-ging te zien van het confl ict
datlater met Gerrit en Wim ont-stond.”
Midden jaren tachtig wilden Ger-rit de Jager en Wim
Stevenhagenonder het contract met Ger vanWulften uit. “De concrete
aan-leiding werd De Doorzon Doe-het-zelf-dodingsgids, een
samen-werking van verschillende au-teurs uit mijn fonds. Toen
puntjebij paaltje kwam, wilde Gerrit deJager niet met Theo van Gogh
samen in één boek. Ik was me erniet erg van bewust, maar niet
iedereen zag elkaar zitten. Somswas er sprake van jaloezie en
ontstonden er onderhuidse spanningen.”
“Volgens mij deed ik het allemaalzo correct als maar mogelijk
was.Alle ins en outs rondom De Doe-het-zelf-dodingsgids waren in
over-leg gegaan. Gerrit heeft de blauwdruk van het album nog
geaccordeerd, maar nadat hetgedrukt was, eiste hij dat de op-lage
uit de markt werd geweerd.Daar heb ik toen gehoor aan ge-geven; ik
wilde geen confl ict metmijn succesauteur. Het album is toen
opnieuw gedrukt, zonder de bijdragen van Gerrit en Wim,onder de
titel De Adrianus Zelf-dodingsgids. Maar dat confl ict kwam er
evengoed en stond waarschijnlijk voor méér... Ik voelde de breuk al
wel aanko-men, maar niet wanneer en hoe.”
1. Feest tijdens
de Stripdagen
Haarlem in
Café Studio,
met optredens
van zelf aangemelde
lookalikes uit de
Klepzeiker-
strip, support
van een groep uitgenodigde mensen met een verstandelijke
beperking en
de gouden Pardon Lul-mascotte. 2. en 3. Van Wulften getekend
door Aart
Clerkx (links: uit Jan Klaassen), 4. geschilderd door Fred de
Heij voor de VPRO
Gids, 5. als platenbaas in Toon Ladder, 6. door Windig & De
Jong, 7. door
Eric Schreurs en 8. Sjoerd Visser. 9. De
Doe-het-zelf-dodingsgids, met links
de geboycotte Doorzon-editie.
1. Feest
1
2
3
4
5
6
7
8
9
-
FA I L L I S S EMENT“Ik was druk, altijd aan het werken minstens
drie dagen per weektot laat in de avond onderweg met bandjes en
theaterproduc-ties. De breuk met De Jager waseen genadeklap: er
volgde een faillissement. Ik zat midden in al-lerlei investeringen,
zoals een fullanimation-fi lm van Doorzon, waaral tien minuten van
klaar waren.Dat project had een paar ton ge-kost; er was een studio
ingerichtmet inkleurders, animatoren encamera’s. We raakten het aan
destraatstenen niet kwijt; het was te Hollands. Ik was opgebrand,
lagte trillen in mijn bed. Ik draaide door.”
Geen prettige tijd. Maar wel leer-zaam. “Ik heb toen gas
terugge-nomen en dingen die me tegen-stonden opgezegd. Als je
failliet gaat, heb je ook subiet geen vrienden meer. De dag ervoor
liep iedereen de deur nog plat.Dan weet je waar je staat.
EricSchreurs en Hein de Kort blevenme trouw. Met hen ben ik
toenverdergegaan. En Rudolf Kahl enHenno Eggenkamp zijn me van
grote steun geweest.”
“Misschien was het hele circus op een gegeven moment ook wel
uitgewerkt. En uiteindelijk zou ik het kunstje toch niet goedgenoeg
beheerst hebben. Niet zoals de grote creatieve onder-nemers, die
veel planmatiger, rationeler en effi ciënter met de zaken
omgingen.”
PENTHOU S E COM IX : ‘ S T R I P S M E T B A L L EN ’Er volgde
een tijd van rehabilita-tie en doorzetten. “Dan veeg jede puinhopen
bij elkaar en ga jeweer vrolijk verder. Vanaf 1997heb ik samen met
Esther Gasse-ling met veel plezier zestig num-mers van het
erotische stripbladPenthouse ComiX gemaakt, in li-centie. Zonder
Esther had ik hetnooit gekund. Wij vulden het Amerikaanse materiaal
aan metEuropese tekenaars en artikelenover de wereld van de erotiek
– altijd met een vette knipoog. Toen de moedereditie er een jaar
later mee staakte, gingen weop eigen kracht verder. Fred deHeij
heeft geweldige dingen voorhet blad gedaan.”
“Omdat we het op een gegevenmoment zonde vonden om het
Penthouse-concern rechten te betalen terwijl er geen nieuw
materiaal meer werd geleverd, hebben we de naam veranderdin
Playhouse Comix – een samen-trekking van Playboy en Penthouse.Toen
we in 2004, met het op-rukken van internet, de oplages zagen
teruglopen, hebben we detitel verkocht. De nieuwe uitge-ver hield
er een compleet an-dere kwaliteitsstandaard op na. Het blad heeft
vervolgens niet lang meer bestaan.”
28 juli 1985
Beste Gerrit,
Het komt mij voor dat ‘Liefde & Geluk’ d.d. 26 juli, je
poging totgeestigheid in Het Parool, niet uit eigen koker komt.
Immers, de snor bij ’t vrouwtje heeft ondergetekende op de burelen
van Espee geïntro-duceerde. ’t Stemt natuurlijk vreugdevol dat ik
wederom een bron van inspiratie blijk te zijn, maar in jouw geval
is ’t resultaat van dit jatwerk saai en slaapverwekkend. Met de
babbels van je domme echtgenote overmijn persoontje meegerekend,
kom ik dan op een rekening van fl . 50,-, over te maken op giro
3151174. Volgende keer waarschuw je me van tevoren als je uit mijn
rijk gevulde moppentrommel graait, anders voorzie ik grote
problemen, wat ik je brom…Overigens, sterkte in de strijd en voort
maar weer.
Je Theo
1. Animositeit tussen Theo van Gogh
en Gerrit de Jager – een van de voorbo-
des van het confl ict rondom de Doe-het-
zelf-dodingsgids. Op aandringen van Van
Wulften werd de brief uiteindelijk niet verstuurd.
2. Rechtsboven: insert in Penthouse als vooraankon-
diging van Penthouse ComiX, met een bijdrage van Dick
Matena. 3. Promotiedames voor een poster met de
Penthouse Forum-cover. Het blad, gericht op een
vrouwelijke doelgroep, werd na een jaar gestaakt.
1
3
2
-
Daarna zijn we nog even beziggeweest met Joyhouse, een
homo-erotisch stripblad, waarvoor wedummy’s hebben gemaakt.
Demogelijkheden met het beeld-materiaal waren geweldig, maarzelf
zijn we niet thuis in de gay-wereld en de toonzetting komt vrij
nauw. Ook was het lastig omadverteerders te krijgen, aan-gezien
veel van die strips be-hoorlijk hardcore waren. Het kwam dus niet
van de grond.”
DE MOORD OPTH EO VAN GOG HEind 2003 bracht hij Allah weethet
beter uit, een bundel columnsvan Theo van Gogh. “Voor de coverfoto
deed ik een sessie bijTheo thuis. Omdat hij de kap vande gehuurde
burka niet om zijnbolle hoofd kreeg, werd het uit-eindelijk een
Yasser Arafat-sjaal.” De moord op Theo van Gogh,exact een jaar
later, had uiter-aard een enorme impact. Hetvormde de motivatie om
contro-versiële car toonbundels met “misselijke grappen” van
Grego-rius Nekschot uit te geven. “Datwas een spannende tijd, kort
nade moord op Theo, de Deense cartoonrellen en later de arres-tatie
van Gregorius. Uit voorzorghebben we ons naambordje vande gevel
gehaald...”
Als hommage aan Theo van Goghwerd Recreatie (“helse liederen
& heftige prenten”) opnieuw uit-gebracht, een ‘ jeugdzonde’
uit1985 van Van Gogh en Eric Schreurs. Dit keer met muziek-cd,
waarop de liedteksten van Van Gogh vertolkt werden doorHans
Teeuwen, Frederique Spigt,Spinvis en anderen. “Destijds wil-de de
distributeur zijn vingers alniet aan de bundel branden. Twintig
jaar later was dat niet anders: hij kwam de koffer van de
vertegenwoordiger niet uit.”
N I EU WE WEG ENME T X TR AUitgeverij Xtra bestaat inmiddelsook
al weer tien jaar en wordt gerund door Esther Gasseling, die een
journalistieke achter-grond heeft. Uitgaven van Xtra hebben een
specifi eke stijl, metcovers die de herkenbare Van
Wulften-signatuur dragen.Het formaat is vaak A5-plus
enhoofdzakelijk zwartwit. Naast eenhandvol Nederlandse auteurs
brengt Xtra voornamelijk bui-tenlands werk. “Wij houden vansterk
getekend materiaal met persoonlijkheid, liefst enigszins schurend.
De trend is luxere uit-gaven in kleur. Ook bij ons zul jedie meer
gaan zien.”
1. Prenten door Schreurs uit Recreatie,
gemaakt bij de liedteksten van Van Gogh.
2. Uit het Xtra-fonds, met boven een
eigen Engelse vertaling. 3. ‘Uit den ouden
doos’: Hein de Kort met dochter bij
ludieke uitbetaling in contanten van de
royalty’s, met nepcocaïne. 4. Hein en
Eric tijdens fotoshoot. 5. Kuif je voorbij:
poster bij de expositie over Franse te-
kenaars in De Meervaart in Amsterdam,
georganiseerd
door Van Wulften.
6. Uit de serie
Klepzeiker-
beeldjes.
1
2
34
6
5
-
Met Fred de Heij heeft Ger eennauwe band. “Ik ken Fred al langen
werk perfect met hem samen.We vertrouwen elkaar, laten el-kaar in
z’n waarde. Ik heb grootrespect voor hem: zijn autono-mie en
originaliteit, zijn vakman-schap en enorme productie. Naast de
titels die we van hem uitgeven, maken we samen hetblad Pulpman.
Fred kwam met denaam en de karakters. Hij heefteen grote inbreng
met zijn bijdra-gen; hij kan er veel in kwijt. En zelf heb ik ook
wel wat te mel-den, wat zich vertaalt in de restvan de redactie.
Ook al valt derespons tegen, we gaan gewoondoor omdat het erg leuk
is om te doen.”
UP S & DOWNSOndanks zijn leeftijd van zeven-tig kijkt Ger
nauwelijks achterom.“Ik heb niets met jubilea en jaar-tallen. Ik
houd goed in de gatenwat er nú gebeurt, wat de
actueleontwikkelingen zijn. Met alle upsen downs die ik heb
meegemaakt,had ik een slechter leven kunnenleiden. Dat kan ik
alleen maar zeggen omdat ik het overleefd hebt. Ik heb een vrouw
die mejong houdt, mijn jongste zoon isachttien geworden en ik ben
netopnieuw opa.”
In 2010 werd hij vanwege zijn bij-drage aan de strip bekroond
met de P. HansFrankfurtherprijs.“Ja, dat was ze-ker een eer.
Voormij persoonlijk schuilt de vol-doening vooral in het planten
van het zaadje.Wat de gevolgen van die inspan-ningen zijn, telt
minder zwaar.”
“Er wordt me wel eens gevraagdwat ik nou het leukste vind watik
in al die jaren gedaan heb. Ikvond de Xtra-stripkrant gewel-dig om
te maken, en uitgaven alsPulpman, Penthouse ComiX, Gummien De
Balloen. Allemaal tijd-schriften dus. Op het grote for-maat van de
Xtra-stripkrant konik me als vormgever helemaal uit-leven. Met
blow-ups van pakkendbeeld, vol in het gezicht. Als con-cept en als
product vind ik diekrant nog steeds enorm geslaagd,maar we kregen
het op de langetermijn niet exploitabel.”
AMB I T I E SGer heeft nog ambities zat. “Ikzou nog een keer
zoiets uniekswillen doen als Peking, oorlog inde diplomatenwijk ,
een samen-werkingsproject met het Natio-naal Archief. Dat album is
een bijzondere combinatie van eenwaar gebeurd verhaal, histori-sche
documenten, foto’s en strip-fi ctie. Een mooie wisselwerking tussen
Fred als tekenaar en mij als vormgever.”
“Verder ben ik van mening datsommige tekenaars meer eer
ver-dienen dan nu het geval is. Ik misbijvoorbeeld een mooi kloek
overzichtsboek met het werk vanBernard ‘Willem’ Holtrop. [
Ditinterview werd afgenomen vóór deaanslag op de redactie van
CharlieHebdo, waar Holtrop een van devaste cartoonisten is – red. ]
Dat-zelfde geldt voor het werk van Vuillemin en iemand als Aart
Clerkx. Die man is nog steeds bezig. En ja, daar is geld mee
ge-moeid en dat moet er dan weleerst komen. Vooralsnog con-centreer
ik mij op haalbare zakendie ik eveneens echt de moeite waard
vind.”
u i t g e v e r i j x t r a . n l
1.‘Uit den ouden doos’ (vervolg):
poster voor Izzy M., de theater-
show van Ischa Meijer, samen met
lilliputter Marianne Copéz. 2. Met
Bram Vermeulen. De illustraties op
de poster zijn van Peter Pontiac,
“een mismatch van mij: de undergroundstijl van Pontiac
combineerde niet met de main-
stream-muziek van Bram Vermeulen.” 3. Eric Schreurs feliciteert
Bernard ‘Willem’
Holtrop met de Joop Klepzeiker Prijs in De Melkweg (uitgereikt
door Rudy Kous-
broek). 4. Uitgaven van Aart Clerks en Willem uit de
Espee-tijd.
1
3
4
2