Gen Ed. Fil

FILIPINO (Gen. Ed)

Mga Batayang Kaalaman at Estratehiya

Bb. Rosalie B. Tangonan

Lawak ng Talakayan

• FIL 01- Komunikasyon sa Akademikong Filipino

• FIL 02- Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik

• FIL 03- Masining na Pagpapahayag

FIL. O1: Komunikasyon sa

Akademikong Filipino

Nagagamit ang wikang Filipino sa mas mataas na antas ng kasanayan

at kahusayan tungo sa pang-akademikong pangangailangan.

1. Katuturan ng wikang Filipino

isang wika (pambansang lingua franca, wikang

pambansa, wikang opisyal)

isang midyum(edukasyon, komunikasyon)

disiplina o aralin (elementarya, sekundarya, tersyarya)

Filipino bilang Wika

Pambansang Lingua FrancaoGinagamit upang magkaunawaan at

makapag-ugnayan ang mga nag-uusap na

may magkaibang katutubong wika na

nagmula sa iba’t ibang probinsya.

Wikang Pambansa o Artikulo XIV, Seksyon 6, Saligang Batas

1987

Saligang Batas 1987

Wikang OpisyalArtikulo XIV, Seksyon 6

“Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.

Samantalang nililinang, ito ay dapat pagyabungin at

pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at sa

iba pang mga wika. Alinsunod sa mga tadhana ng batas at

snag-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng kongreso

dapat magsagawa ng mga hakbangin ang pamahalaan

upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng

Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at

bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon.”

Larangan ng Edukasyon Artikulo XIV, Seksyon 7

oUkol sa layunin ng komunikasyon at

pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng

Pilipinas ay Filipino at hangga't walang

ibang itinatadhana ng batas, Ingles .

Wikang panturoo DECS Order No. 52, s. 1987

DECS Order No. 52, s. 1987

o Layuning matamo ang kompetensi o kasanayan sa paggamit ng Filipino at Ingles sa antas

pambansa sa pamamagitan ng pagtuturo ng dalawang wikaat paggamit nito sa lahat ng antas ng edukasyon.

Larangan ng komunikasyon

oUpang matugunan ang pangangailangan

pambansa at pangangailangang lokal.

Disiplinao hindi lamang wikang panturo, kundi tiyak na

asignatura mula sa antas elementarya at

kolehiyo

2. Mga kasanayang

bumubuo

sa Pag-aaral ng WikaKakayahang Panlinggwistika- kakayahang makabuo ng pahayag o pangungusap na

may wastong kayariang pambalarila; linguistic competence

Kakayahang Komunikatibo- kakayahang maunawaan at magamit ang mga

pangungusap na may wastong pambalarilang kayarian sa angkop na panlipunang kaligiran ayon sa hinihingi ng sitwasyon

Ang mga ispiker ng wika ay nag-aangkin ng kakayahang panlinggwistika dahil nasa kanyang subconscious ang kabuuan ng pamaraan ng pagbuo ng salita, pangungusap at kombinasyon ng mga ito.

Balarila o grammar- padron at mga tuntunin sa pagbuo ng pangungusap sa isang wika

3. Balarila

Ponolohiyapatern o kumbinasyon ng mga tunog sa

loob ng isang wika Mga Ponemang Segmental- mga tunog na

may katumbas na titik upang mabasa at mabigkas

(katinig, patinig, diptonggo, klaster)

Mga Ponemang Suprasegmental- karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat kung hindi mga simbolo lamang upang matukoy ang paraan ng pagbigkas

(diin;tono,intonasyon, punto; hinto/antala)

Alpabetong Filipino- binubuo ng 28 na letra, tulad din sa Ingles ang tawag sa bawat letra maliban sa ñ na bigkas Kastila.

Silabikasyon- paghahati ng mga pantig sa wikang Filipino. (Hal. PKK, KPKK)

eks- tra: PKK- KKPis- kawt: PK- KPKK

Morpolohiya

may kinalaman sa pagbuo ng salita

Mga paraan ng pagbuo ng salitaa.salitang ugat- sariwab.paglalapi- napaka-sariwac.pag-uulit- sariwang sariwad.pagtatambal- silid aklatan

Pagbabagong morpoponemiko

• asimilasyon (n= dlrst) (m= pmb) pang + bansa= pambansa

• pagpapalitano + ano= anu-ano

• paglilipaty+ in + akap= yinakap= niyakap

•pagkakaltasbili + han= bilihan = bilhan

•pagdaragdagpaalala + han= paalalahanan;paalalahan + an= paalalahanan

•pag-aangkophintay + ka= teka

Mga Salitang Pangnilalamana. Mga Nominal

- Pangngalan- Panghalip

b. Pandiwa- Pokus- Aspekto

c. Panuring- Pang-uri- Pang-abay

Mga Salitang Pangkayariana.Mga Pang-ugnay

-Pangatnig-Pang-angkop-Pang-ukol

b. Mga Pananda-Pantukoy-Pangawing

Sintaks

pagbuo at pagpapahaba ng mga pangungusap

panag-uri at paksa = batayang pangungusap

karaniwan at di karaniwang ayos

Magagamit na panag-uri ng pangungusap ang iba’t ibang bahagi ng pananalita, kabilang ang nominal, pang-uri, pandiwa at pang-abay.

Pangungusap= Panag-uri at Paksa

Pangngalan= Doktor + ang kapitbahay ko.

Panghalip= Sila + ang barkada ko.

Pang-uri= Balat-sibuyas + si Berto.

Pandiwa

• Walang komplementoNaglalaba si Nanay.

• May komplemento Naglalaba ng uniporme sa ilog + ang nanay.

(tagatanggap, ganapan, aktor)

Pang-abayMalikot matulog + ang sanggol. =pamaraan

Kamakalawa pa inilibing + ang napatay na sundalo. =pamanahon

Sa Baguio, nagbakasyon + ang mag-anak. =panlunan

Magagamit na paksa (simuno/ pokus ng usapan) ng pangungusap ang mga pariralang nominal.

Inihuhudyat ng nauunang pananda na ang (pambalana), si/ sina (personal na pangalan) ang mga paksa ng pangungusap sa Filipino.

Ginagamit ang ang sa anumang bahagi ng pananalita na ginawang nominal, maging ito ay pangngalan, pang-uri, pandiwa o pang-abay.

• pariralang pangngalanNagwawalis + ang Metro Aide.

•pariralang pang-uriNagwagi + ang pinakamataas sa

lahat.

•pariralang pandiwaIsabay mo + ang mga nahuli.

•pariralang pang-abayBinabati ko + ang nanalo kahapon.

Sa pangungusap kung saan pandiwa ang pang-uri, nagiging pokus ng pangungusap ang paksa sapagkat nagkakaroon ng semantik na relasyon ang pandiwa sa paksa.

BP: Naglinis (ng mesa) ang nanay (sa

kusina).layon aktor ganapan

Sa pagbabago ng panlapi, pansining maipopokus ang iba’t ibang komplemento.

layon: Nilinis ng nanay ang mesa sa kusina.

ganapanPinaglilinisan ng nanay ng mesa

ang kusina.

sanhiIkinapagod ng nanay ang

paglilinis ng mesa sa kusina.instrumentoIpinanlinis ng nanay ng mesa sa kusina

ang tubig sa timba.direksyon

Puntahan mo ang kusina na pinaglilinisan ng mesa ng nanay.

Pangungusap na Hango sa BP

Nasa anyong tanong• masasagot ng oo o hindi• humihingi ng impormasyon (Sino, Saan Kailan…)• masasagot ng mayroon at wala• humihingi ng alternatno (“o”)

BP: Kumain na ang panauhin.

Tinitiyak ang panag-uriBakla ang nakita niyaAng bakla ang nakita niya.

Konstruksyong binaligtad- inverted ‘ay’- konstruksyong binaligtad (,)

Naghahayag ng negasyon (hindi, ayaw, huwag)

Pangungusap na Walang Paksa

Penominal=Lumindol daw.Temporal= Mainit! Eksistensyal= Alas- diyes na.Ka- pandiwa= Kaaalis lang.Pambating Panlipunan= Salamat.Panawag= Hoy!Padamdam= Aray!Modal= Gusto kong matulog.

Semantika

Interpretasyon ng mga kahulugan ng mga salita at pangungusap

Denotasyon- tuwirang kahulugan Konotasyon- iba pang kahulugan

Hal. Disyembre 25 para sa mga Kristiyano

sinonim, antonim

polisemi- mga salitang may dalawa o higit pang kahulugan (marka: grado, bakat)

homofron- salitang magkapareho ang tunog o anyo subalit magkaiba ang kahulugan. Nagdudulot ng pagkalito.

hal. Hindi pa dumarating ang bangka.

parapreys- mga pangungusap na may parehong kahulugan

Pag-uugnay ng isang tungkulin sa komunikasyon at kaugnayan sa

pagsasalita (Wells, Gordon)

Kahulugang KomunikatiboTungkulin ng Komunikasyon

(Functions of Communication)Gawi ng Pagsasalita

(Sppeech or Communication Acts)

A. Pagkontrol sa kilos o gawi (Controlling Function)

pakikiusap, pag-uutos, pagbibigay babala

B. Pagbabahagi ng damdamin (Sharing Feelings)

pakikiramay, paninisi, pagsang-ayon

C. Pagbibigay o pagkuha ng impormasyon ( Getting Factual Information)

pag-uulat, pagtatanong, pagsagot

D. Pagpapanatili ng pakikipagkapwa at pagkakaroon ng interaksyon sa kapwa (Ritualizing Function)

pagbati, pasasalamat, pagbibiro

E. Pangngarap at Paglikha (Imagining/ Creating Function)

pagkukuwento, pagsasadula, paghula

FIL. O2: Pagbasa at Pagsulat Tungo

sa Pananaliksik

Nababasa at nauunawan nang wasto ang mga teksto sa iba’t ibang disiplina

Nagagamit nang angkop ang Filipino sa pagbuo ng isang pananaliksik

Pagbasa

Pagkilala sa pagkuha ng ideya at kaisipan sa mga simbolong nakalimbag upang mabigkas nang pasalita ang mga ito. Pag-unawa sa wika ng awtor o manunulat (Semorlan et.al. 1999)

Unang hakbang sa pagtatamo ng kaalaman. Tumutukoy sa kognitibong proseso ng pag-unawa sa mensahe ng wikang nakasulat (Alejo, et. al. 2005)

Teorya ng Iskema

(Barlett, 1932; Anderson, 1977; Rumelhart, 1981)

- Nakaiimpluwensya nang malaki sa pag-unawa kung ano ang alam na o hindi alam ng mambabasa

Mga Uri ng Iskemacontent o nilalaman- sistema ng

katotohanan, balyus at kombensiyong kultural

formal- tekstwal iskema, kaalamang retorikal (istruktura, genre)

linggwistika- iskema ng wika (istruktura ng wika, bokabularyo, balarila, cohesive devices)

Pagsulat

pagbuo ng mga titik, simbolo at mga salita. Isang paraan upang ang mahahalagang bagay na hindi matandaan ay muling mapagbalikan sa isipan (Lorenzo, et.al., 2001)

Isang mabagal at kompleks na proseso at itinuturing na isang sining na nangangailangan ng malalim na pag-unawa at pag-iisip (Badayos, 2000)

Apat na Anyo ng Pagpapahayag na Pasulat

Genre ng Wikapaglalahad -impormasyonpaglalarawan- katangianpagsasalaysay- kuwentopangangatwiran- pananaw

Genre ng Nakasulat na Tekstotuluyan, patula (sanaysay, epiko, tula)

Mga Paraan ng Pagbasa ng Tekstong Akademiko

pahapyaw (skimming)- mabilisang paraan, nakapokus sa kabuuan ng paksa o pangunahing kaisipan upang makabuo ng lagom

pasuri (scanning)- palaktaw-laktaw, may layuning mabilis na matukoy o matagpuan ang isang tiyak na impormasyon

pagbuo ng prediksyon o hinuhapaglalahat o paglalagom-

pagbabalangkas

pagbuo ng konklusyon- pag-uugnay ng sariling karanasan sa mahahalagang impormasyon ng teksto

pagsuri at pagkilala sa Katotohanan at Opinyon

pagkilala sa hulwaran o istilong ginamit nga awtor

ANYO PAGLALARAWAN KARANIWANG APLIKASYON

Paglalarawan Tinipong katibayan ng paksa, paggamit ng pang-uri at pang-abay Lahat

Pagtatala Pag-iisa-isa ng mga halimbawa Agham, Matematika

Pagsusunud-sunod Hakbang, Proseso o Pamaraan Agham, Matematika

Sanhi/Bunga Bakit nangyari ang isang bagay Kasaysayan

Problema/ Solusyon Mg mungkahing plano Agham

Paghahambing at Pagkokontrast

Pagkakatulad, pagkakaiba at iba pang magkakontrast na paksa

Agham Panlipunan, Heograpiya

FIL. O3: Masining na

Pagpapahayag

Nagagamit ang angkop na wika at istilo sa pagpapahayag ng kaalaman, karanasan at saloobin

Masining na Pagpapahayag

pasalita at pasulat

masining at mabisa

RETORIKA- nakabatay sa mabisang pagpili ng mga salita o pahayagupang makabuo ng isang makabuluhan ay epektibong mensahe

gramar o balarila

Proseso ng mabisang Pagpapahayag

Paggamit ng mga alusyon at talinhagaPaggamit ng mga salitang ginagamit

na idyoma/ sawikain