Dikkat: Bu e-Kitab grnt ayarnz %100 e ayarlayarak okumanz tavsiye edilir .
SunuMerhabalar, daa taa, kurda kua, gkteki buluta, denizdeki suya, gecedeki yldza, sabahn seher rzgarna merhaba. Merhaba yeryzndeki btn insanlar. Bizler yedi milyar insan bir insanlk ailesini oluturuyoruz. Hepimiz dostuz, kardeiz. Ama diyeceksiniz ki aramzdaki krgnlklar, ksknlkler. te btn mesele burada. Mevlana , "Dn dnle beraber kald cancazm, bugn yeni eyler sylemek lazm " diyor. Yunus , "her dem taze doarz, bizden kim usanas " diyor. Ne olur, bu krgnlklarn, ksknlklerin hamalln yapmayalm. Ne olur bugn onlarn tmne bir nokta koyalm. Biz kimleri krdysak, incittiysek nce Allah 'tan, sonra Peygamber 'den, sonra onlardan zr dileyelim. Eer bakalar bizi krp incitmise balayalm, affedelim. Ne olur bitsin bu hamallklar. Kenedy , Texsas'da vurulduu gn cebinde orada syleyecei nutuk kmt. Bir yerinde shak Peygamber'den bir alnt vard. yle diyordu: "Yol uzun, yk ardr. Bu ykle bu yola katlanamazsnz. Yklerden kurtulunuz ". Evet dostlar, gelin bizler de srtmzdaki bu yklerden kurtulalm. El ele tutuup bir koro oluturalm ve Beethoven 'in dokuzuncu senfonisinin son ksmnda olduu gibi "Birleiniz insanlar, karde gibi olunuz " diyelim. Gelin, lm bizim kapmz almadan biz kalbimizi ve kapmz sadece ama sadece sevgilere, dostluklara, kardeliklere aalm. Biz de Yunus gibi "Ak gelicek, cmle eksikler biter " diyelim. "Sevelim, sevilelim, dnya kimseye kalmaz " diyelim. Ve seviyoruz, seviliyoruz, gzelliimiz bu yzden diyelim. Selam, sevgi ve sayg ile... Sabri Tandoan
2
TantmSabri Tandoan, 17 Austos 1934'de Ankara'da dodu. ocuk ahsiyetinin, yedi yana kadar gelitiine inanan, merhum edebiyat retmeni annesinin bilinli eitimcilii sayesinde 3,5 yanda okuma ve renme akyla doldu Yunus, Mevlna, Erzurumlu brahim Hakk, Shakespeare, Dostoyevski, Rilke, Goethe en sevdii yazarlar olmutur. Daima sevilen bir yazarn kitabn tekrar tekrar okumann insana saysz faydalar getireceine inanr. Szden ziyade hal dili yle ocuk yetitirilmesini savunan Sabri Tandoan, temel eitimini zellikle babasndan, annesinden ve babaannesinden etkilenerek yetiti. Okumann dindiremedii bir manevi susuzluun varl, onun dikkatini hayat, insanlar, yaamay anlam, ilim ile duyguyu, akl ile gnl btnlemi, bilgilerini hal haline getirmi, madde ile manay bir etmi yaama sanat nn ustalarna yneltti. Bata hocas Operatr Doktor Mnir Derman olmak zere krk mana by nden etkilenerek bugnk yaam felsefesi olan Sentez nanc na ulat. 15 yandan bu yana pek ok gazete ve dergilerde Sayn Sabri Tandoan ile ilgili eitli yazlar yazld. Yaklak iki yl kadar "Yeni Mesaj Gazetesi"nde ke yazarl yapt. Halen "Hak Ses Dergi"sinde ve "YOYAV Dergisi"nde yazlar yaynlanmaktadr. Sayn Tandoan, bunalm iindeki amz insanlarna daha faydal olabilmek amacyla, gncel yaynlar titizlikle izleyerek psikoloji, sosyoloji, ekonomi, din, tarih, tasavvuf, tp, mzik, resim ve edebiyat alanlarndaki eserleri incelemektedir Gen kuaklardaki byk okuma akndan heyecan duymakta, soran, aratran , dnen , eletiren bir neslin yetimekte olduunu grerek, bu olay gelecein Trk aydnlar ve Trkiye si adna bir umut ve zafer olarak kabul
3etmektedir. Gnmz insanlar bir sknt ve bunalm iindeler. Bir ksm bunalmdan kurtulmay sigarada, uyuturucuda, kumarda, cinsel sapklkta grmekte, bir ksm da avu dolusu ilalarda are aramakta ve her geen gn daha byk bir kmaza srklenmekte. Oysa nemli olan, an ve toplumun getirdii rezilliklere kar yiite direnebilmek, karanlklar aydnla evirebilmektir . Yukardaki muhteem tesbitini yapan; Hayatn insanla adam olan yce gnl sahibi Sayn Tandoan, insanlarn bu acsn yreinin derinliklerinde hissetmekte, bu sebeple de sizlere ulamaya ve yardmc olmaya abalamaktadr. 20 yldan buyana TRT1, TRT2, GAP, TRT-INT, Mesaj TV, Meltem TV ve Kanal B'de Gnl Sohbetleri adyla programlar yapmtr. Sayn Sabri Tandoan n yaam ilkesi ; Yeryzndeki her insana, tek istisna olmadan, yaama sanat n retebilmek tir. Snrsz sevgisi, derin kltr, insana huzur veren ahsiyetiyle, incelii, zarafeti, edebi ve Muhammedi Ahlak yla hibir eyden korkmadan doru bildiini anlatan ve yaayan salam inancyla, yaama sevincini yitirirmi, elikiler iinde kimliini arayan gnmz insanna k tutabilmektir.
4
Gel Dosta Gidelim GnlSabri Tandoan
www.yorumsuz.net.tctarafndan derlenerek size e-kitap olarak sunulmutur. Kaynak: www.gonulsohbetleri.net Basm: Kasm 2006
Zamansz-Sonsuz Boyutun kapsn amak iin . . Kozmik Bilin iin . . Olanlarn TESNE gitmek iin . . Olanlarn ardndaki F R E L E R zmek iin . .
Yayn Listemiz >>> Sayfa 8693
5
- yorumsuz
bildiri -
nsanla gerekleri anlattna inandmz dnrlerin, yazarlarn, aydnlanmlarn ilimsel retimlerini sizlerle paylamaktan baka bir arzumuz yoktur.
Biz bir baka insan deiim-dnme uratamayz.Bizim yapabileceimiz tek ey; deiim-dnmn meydana gelebilecei, hogr ve sevginin girebilecei bir alan, bir boluk yaratmaktr. Dileimiz size yararl olabilmek... Evreni (alglayamadklarmz dahil) yneten ve farkl adlarla iaret edilen Yce Gcn, bu arzumuzu yerine getirmemiz iin, nmz ak etmesini diliyoruz;
Eer bu duann gereklemesi, bizler ve tm yaam adna en iyisi olacaksa...
www.yorumsuz.net.tc
6
Gel Dosta Gidelim GnlSabri TandoanSayfa 7 - BREK HAFIZ AA 11 - MUHTEEM SENTEZ 14 - AYDIN KMDR? 18 - LM BR NOKTA D ONU NSANLAR TEKSR ETT 21 - YUMMA GZN KR GB 24 - RENMEK VE YAAMAK 28 - HAYRET MAKAMI 32 - SRAF 37 - SARSILAN ALE YAPIMIZ 42 - DORU DNEBLMEK 45 - HAYIR 48 - ALE LKLER 53 - OLGUN NSAN KMDR? Sayfa 57 - KALBN MHRLENMES 61 - ALEDE KADININ ROL 65 - SEVELM, SEVLELM 69 - SABIR VE KR NDE YAAMAK 72 - SEYAHATLER VE NSANA KAZANDIRDIKLARI 75 - RETMEN LEMAN HANIM 78 - RENMEKTEK SIR 81 - PAA DEDE HAZRETLER 86 - Yayn Listemiz
www.yorumsuz.net.tc
7
Gel Dosta Gidelim GnlSabri Tandoan
BREK HAFIZ AAAltm yl nceydi. O zamanlarn Ankarasnda bir mahallede oturuyorduk. Bugn zlemle saygyla hatrladm mahallemizdeki komularmzdan biri de Breki Hafz Aa idi. Uzun boylu, geni omuzlu, temiz yzl, nezih bir insand Hafz Aa. Kck bir evde oturur, brek yapp satarak hayatn kazanrd. Hafz Aa herkes tarafndan sevilen, saylan bir insand. Brekleri en iyi malzemeden tertemiz tereya ile yaplr, sata kar kmaz tkeniverirdi. Hafz Aa efendi bir insand. Az konuur, mterisi kim olursa olsun ona saygyla davranrd. Gn olan hanmlar, misafiri gelecekler Hafz Aann breklerini konuklarna itimatla, gvenle sunarlard. Herkes yemezden evvel: Bu brek Hafz Aann m? diye sorar, evet cevabn alnca zevkle, itahla yerdi. Bir kere onun breklerinden alp da pimanlk duyan, nadim olan kimse kmad. Uzaktan Hafz Aay seyreder, ocukluk gnlerimin o tertemiz, o smscak heyecan iinde ona sevgi, sayg ve hayranlk duyardm. Hafz Aa ev hayatnda da eine ok sayglyd. Mahallede hi kimse onlarn evinde kavga, grlt, mnakaa sesinin ktn duymad. O mbarek insan bir melek gibi yaad ve bir melek gibi Hakka gt. Nur iinde yatsn. Allahn rahmeti, Peygamberin efaati zerine olsun. Bir gn, bir televizyon izleyicisi Kzlayda yanma yaklat. Sabri Bey dedi, ben sizi televizyondan her sabah dinliyorum. Geen gn bir mahalleyi anlattnz. Breki Hafz Aa dan bahsettiniz. Benim de o gzel insana ait bir anm var, msaadenizle syleyebilir miyim? Hay hay efendim, buyurun dedim. Anlatt: ocuktum. Bir gn karnm ok
8ackmt. Hafz Aa breklerini sata getirmiti. Uzun bacakl, drt ke camekn tezghndaki brekler gzme inanlmaz gzellikte grnyordu, almak istedim ama cebimde param yoktu. Yutkundum. Nasl baktm bilemiyorum, o mbarek insan bunu hissetmi olmal ki bana dnd byk bir sevgi ve saygyla: Yavrum dedi. Bereket olur, sana bir brek vermek istiyorum, kabul eder misin? Utandm, kpkrmz oldum, o srada Hafz Aa brei sarp elime uzatmt bile. O brein gzelliini ve Hafz Aann asil hareketini bir mr boyu unutamadm. Ne zaman iyilik yapmay dnsem aklma Hafz Aa gelir. Allahm derim bana da onun gibi asil, vakarl, ince davranmam nasip eyle. Sonra birbirimizle vedalatk, demek ki benim gibi o televizyon izleyicisinin de gnlnde breki Hafz Aa unutulmaz izler brakmt. Ne garip, hayatta hi bir ey unutulmuyor. yilik de, ktlk de. ocukluumuzun ok kk yalarndan itibaren her ey bizde derin izlenimler brakyor ve bir mr boyu devam edip gidiyor. Zaten bilinalt denilen o byk bilinmeyen hep bu izlenimlerin birikiminden baka nedir? Ne olur biz de hep hayr ilesek, hayr konusak, hayrla hareket etsek. Sylediimiz her szde, yazdmz her kelimede gnlk hayattaki irili ufakl btn davranlarmzda hep Allah rzasn gzetsek ne kaybederiz? Gnmz insanlar sanki iki tanrl bir dine sahipler: 1- Paraya tapmak, mala tapmak. 2Kendi ocuklarna tapmak. Kuran- Kerimdeki Biliniz ki malnz ve evladnz, sizin iin fitnedir. Yani imtihandr. Ayeti Kerimesini her gn karlatm olaylar defalarca bana hatrlatyor. Nice ana-baba gryoruz ki resmen kendi ocuunun kulu klesi. nlerinde secde ediyorlar. Onlarn marklklar, kaprisleri, edepsizlikleri, irretlikleri yerine gelsin diye akla hayale gelmeyen, havsalaya smayan fedakrlklar yaplyor. Evler satlyor, borlarn kaldrlmaz yk altna giriliyor. Btn bunlarn acaba sebebi nedir? Bana sorarsanz uzun sze hi gerek yok, tek sebep var. Allah tan uzaklamak. Ne kadar Allah
9tan uzaklarsak o kadar rezil, aalk durumlara giriyor, erefimizi ayaklar altna alarak eytann maskaras oluyoruz. Bir gn altm iyerine bir telefon geldi. Efendim diyordu telefondaki ses: Yarn kzm nianlyorum, ltfen siz bir konuma yaparak nian yzklerini takar msnz? O gn beni almaya geldi. yerimin nnde siyah bir Mercedes bekliyordu. Kapy at, buyurun dedi. Bindim. Yolda gidiyoruz. Sordum: Damat Bey hakknda, damat beyin ailesi hakknda bir aratrma yaptnz m? Bu soru adamn cann skmt. Dnd, Efendim dedi. Damadn Mercedes i var. Birden asabiletim: Ltfen durur musunuz. dedim. armt kapy atm, ktm. Arabann ak penceresinden seslenerek: Sizin dedim, Mercedes iniz var, damadnzn da Mercedesi var. Ben dolmula seyahat eden bir insanm. Siz kendinize Mercedesli bir kimse bulun da yz ona taktrn. dedim. Bu kk olay baz insanlarn paraya ve mala tapndan baka ne ile izah edilebilir? Bu madde kesafeti insanlar bouyor, skyor, daraltyor, bunaltyor. Arkasndan kendilerini deli gibi sigaraya, ikiye, kumara, fuhua atyorlar. Bu tpk susayan bir insann tuz yalamasna benziyor. Susuzluklar gittike artyor, artyor sonra da son are olarak kendilerini uyuturucunun kucana atyorlar. Ne yazk ki baz medya organlar bu korkun gidii bsbtn krklyor. inden klmaz hale getiriyor. irkin programlar, irkin filimler, kt mzik, adi ve baya grntler bu zavalllarn saysn her gn biraz daha arttryor. Bu madalyonun bir yz, bir de br yz var. Gnmzde hala tertemiz yaayan insanlar var. Bakyorsunuz alnnn teriyle, yznn akyla kazand ok az bir parayla gl gibi yaayan insanlar var. Allah bereketini veriyor. Onlar prl prl, k dolu, renk dolu bir hayat yayorlar. Yrekleri smscak sevgiyle dolu. Efendilik onlarda, gzellik onlarda,
10edep, sayg, zarafet ve incelik onlarda. Onlar: Beni kimseler okamaz madem/ p beni alnmdan, sen p seccadem. diyenler. Gzelin, iyinin, dorunun, huzur ve mutluluun, yayclar, devam ettiricileri olanlar hep yzlerinde ilahi bir tebessm, sabr, kr, edep ve tevazu iinde tpk brahim Peygamberin atein ortasndaki gl bahesi gibi hayatlarn yayorlar. Kuran- Kerimdeki Ne yana bakarsan bak, Allahn vehi oradadr. Ayetini hayatlarnda uygulayarak her zerreden zikredenin Allah olduunu biliyorlar. Onlar tpk byk Yunus gibi Cmle yerde Hak nazr, gz gerektir gresi diyorlar. Onlarda her ey bir derin sevin iinde. Onlar almann deil, vermenin daha byk olduunun srrna ermiler. Onlar, Paylamak ki o en gzel diyorlar. nk Allaha yaknlar, Allahla beraberler. Onlar mutluluun ancak Allah anmakla mmkn olacann idraki iindeler. Yani ksacas insan gnlk hayat iinde szleriyle, davranlaryla, dnceleriyle ya Allah a yaklayorlar yahut Kuran- Kerimdeki Belhm adal sfatna layk olacak ekilde Allah tan uzaklayorlar. te insanolu bu iki seimin ortasnda. nsanolu Allah a yaklatka byyor, gzelleiyor, yceliyor, melekleri bile gpta ettirecek bir izgiye ulayorlar. Allah tan uzaklatka huzursuz, mutsuz, skntl oluyorlar, o oranda da krden, sabrdan, edep ve tevazudan, incelik ve zarafetten uzaklaarak eytann maskaras oluyor, hayvandan daha aa bir dereceye dyorlar. Allah cmlemizi iyilik ve gzelliin yolundan ayrmasn. Bizleri ve btn insanlar hayr konuan, hayr ileyen, hayrla yaayan gzel insanlardan eylesin...
11
MUHTEEM SENTEZGeen gn Yukar Ayranc dolmuuna bindim. Kzlaya gidiyordum. Bir durak aada bir yolcu bindi, yanmdaki bo yere oturdu, selam verdi hatr sordu. Baktm ilkokulda beraber okuduumuz bir arkada. Bir sre eski gnlerden bahsettikten sonra: Biliyor musun Sabri dedi. Hayat artk benim iin bir yk oldu, yaamak hibir heyecan vermiyor. Sabahleyin kalkp kahvaltm yapp, gazeteme biraz baktktan sonra ne yapacam bilemiyorum. Henz ismini koyamadm bir sknt, bir bunalm iindeyim. Bu ruh halini yaarken bazen hanmla istemeyerek de olsa aramzda sert mnakaalar geiyor. O da benim gibi. Bunalm iinde arada birbirimize darldmz, krldmz da oluyor. Gnlerce birbirimize ocuklar gibi ks kalyoruz. Sonra bunun ok sama bir ey olduunun farkna varp, baryoruz. Bir sre sonra yeni dargnlklar geliyor. nanr msn bazen yaamak da istemiyorum. Sohbet bu minval zere devam etti. Kzlaya gelince birbirimizden ayrldk. Bu olay uzun sre dndm. Bunalan, sklan yalnz benim ilkokul arkadam deildi. Bu insanlar yalnz Ankarada, Trkiyede yaamyorlard. Btn dnya bunlarla doluydu. Allah nasip etti birok yerleri, adna uygar denilen birok yerleri gezdim grdm. O muhteem binalarn, bir boydan bir boya uzanan tertemiz yollarn, o yollarn zerindeki prl prl arabalarn, gzleri kamatran arlarn, meydanlarn ortasndaki insanlarn da yz glmyordu. Adna stres diyorlard, gerilim diyorlard. Sosyolog Sorokinin deyimi ile, bir bunalm ann insanlarnn ykk, akn, perian ruh halleri diyorlard. Ama ne hikmetse kimse meselenin kkne inmiyordu. Papay ziyarete gidenler bile yanlarnda hediye olarak ipek halyla, vazo gtryorlar ama Kuran- Kerimi, Hadis-i erifleri, Snneti Seniyyeyi anlatan eserleri gtrmyorlard. Eri oturalm doru konualm, meseleleri aka, merte, yiite ortaya koyalm.
12Bugn btn dnya gerek slam bekliyor. Onun susuzluu iinde kvranyor. Bugnn insanlar susadka tuz yalayan kimselere benziyorlar. Bir takm koca koca ciltler dolusu kitaplar yazlyor. Radyolara, televizyonlara smayan konumalar yaplyor ama hep lafta. Hep palavra, grlt, kuru iddia. slam gerekten yaayan insanlar ortaya kmadka bu grltler hep devam edecek. Yllardr sylyorum. Bana on ayeti, on hadisi yaayan bir insan gsterin gidip elini ayan pelim. Sayglarmz sunalm. nmze bir dnya atlas ap baktmzda unu gryoruz. Bir tarafta Avrupa, bir tarafta Asya, ortasnda muhteem bir kpr gibi duran, mbarek Anadolu topra. te btn mesele burada. Avrupa (Dnya y bir insan vcudu gibi dnrsek) insanln beyni, Asya ise kalbi. Salkl bir insan vcudunda hem beyin hem kalp grevini yapt srece bir anlam ifade ediyor. Ya o, ya br diyemeyiz. Burada tercih olmaz. nsann salkl yaayabilmesi iin hem beyne, hem kalbe ihtiyac var. Bugn grlen u beyin ve kalp sentezinden uzak fertler, gruplar, lkeler... Bir grup diyor ki: Biz gnl adamyz. Bizim madde ile, para ile, dnya ile ilgimiz yok. Dier grup diyor ki: Madde her eye hkim. Manadan, ahiretten bize ne. Bunlar bo szler, brakalm bunlar. Sonuta bakyoruz iki taraf da avucunu yalyor. Madde dediimiz Allahn nurunun teksf etmi ekli, mana Allahn nurunun letafet halindeki grnm. Bizler ya ruh, ya madde, ya br dnya diye direndiimiz srece hibir zaman huzuru, mutluluu, adna yaama sanat denilen o cvl cvl sevinci bulamayacaz. Ne Avrupadan yetien byk bilim adamlar, ne Asyadan kan byk gnl adamlar din ile bilim, madde ile mana, dnya ile ahiret arasndaki o byk, o gzel, o prl prl sentezi kuramadlar. Tek tarafl kaldlar. O tek tarafl kal da insanl karamsarla, mutsuzlua, huzursuzlua gtrd. Tek mit Anadoludan yetiecek gerek aydnlarda. Onlar o Yunuslarn, Mevlanalarn, Erzurumlu brahim Hakklarn,
13Ankaral Hac Bayram Velilerin torunlar ite bu sentezi kuracaklar. Hem Trk insanna, hem Dnya insanna huzuru, mutluluu ve gzellii yaatacaklar. Bundan hi phe etmiyorum. nk gerek memleketimizin, gerek dnyann, gelecei bu sentezde. Dnya ve ahiret, madde ve mana, din ile ilim ikileminden kurtulmadka hi birimiz iin ve hibir lke iin gzel gnler gelmeyecek. yi bilelim ki slami tevhide yaklatka huzuru bulacaz. Tevhitten uzaklatka yokluun, karamsarln uurumlarnda srneceiz. nsanlk kltr tarihinde sentezin en gzel rneini Resulullah Efendimizde gryoruz. Kinatn Efendisine akla balananlar mutlu oldular, huzurlu oldular. Maddi ve manevi gzellikleri beraber yaadlar. Muhammedi aka ulamadka gerekten mutlu olmamza imkn ve ihtimal yok. nsann kafasnda, gnlnde, i dnyasnda, ailesi iinde, i hayatnda, sosyal hayatnda, lkesinde ve btn dnyada Resulullah n yolunda gidenler en gzel sentezi yaayacaklar, var oluun en gzel heyecanlarn duyacaklardr. Yeryzndeki btn insanlarn tek nderi, tek lideri, tek rehber edinecekleri ahs Hz Muhammeddir. O Yce Peygamberin yolunda gidenler yeryzndeki btn insanlar, btn hayvanlar, btn bitkileri ve btn cemadat Muhammedi akn potasnda birletirerek dnyada da ahirette de memnun, mesut ve bahtiyar olacaklardr.
14
AYDIN KMDR ?Gnlk hayatta zellikle basnda sk sk karmza bir kavram var. Aydn, aydnlar, biz aydnlar... Hani bir sz vardr, eyhin kerameti kendinden menkul derler. Baz kimseler de kendi kendilerine gelin gvey oluyorlar, hemen aydn sfatn benimsiyorlar. Sonra aydn, aydnlar, biz aydnlar szlerini papaan gibi tekrarlayp duruyorlar. Ama dikkat buyurun onlara aydn diyenler yine kendileri. Bazen de pek fiyakal, pek tantanal bir ekilde aydnlar bildirisi yaynlyorlar. Bu patrt grlty, bu toz duman ierisinde kartlan lklar bir yana brakp da yle sknetle, rahata objektif bir tavr iinde olaya bakacak olursak ne grrz, imdi bunu irdeleyelim. Vaktiyle benim ilk genlik yllarmda ortaokul, lise mezunlar kendilerini aydn sayyorlard. Sonra artlar deiti. ta ykseldi. Bu sefer niversite mezunlar kendilerini aydn saymaya baladlar. Artk gnmzde ta biraz daha ykseldi. Bu gruba yksek lisans yapanlar, doktora yapanlar dhil oldu. Bazlar aydn kelimesi ile yetinmiyorlar; biz entelekteller diyorlar. Olay biraz daha inceleyecek olursak ne grrz? in znde yatan gerek nedir? Her okumu yazm, mevki makam sahibi olmu veya bilim alannda kariyer yapm insan acaba aydn mdr? Bir kimse, deil niversite bitirmek, o niversitede profesr dahi olsa biz ona aydn diyebilir miyiz? Okumak, yazmak, bilimsel kariyer sahibi olmak, eer o insana, duyan, dnen, hisseden, muhakeme eden, mukayese eden, soran, aratran, inceleyen bir insann vasflarn kazandrmyorsa neye yarar? te nemli olan nokta burasdr. Sadan soldan okuduklarn, iittiklerini, zerinde durmadan, tefekkrn yapmadan papaan gibi tekrarlayan bir insan, velev ki
15niversite profesr dahi bile olsa neye yarar? O insann kendisine, ailesine, milletine ve btn insanla ne faydas vardr? Olaya bir takm kisveleri, resmi sfatlar bir kenara brakarak objektif olarak bakmak gerekiyor. Kuran' Kerimde birok ayetlerde Dnenler iin ibretler vardr denilerek insanlar srekli olarak dnmeye, tefekkr etmeye, muhakeme ve mukayese etmeye arlr. Byk Yunus; lim ilim demektir, lim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsin, Ya nice okumaktr? diyor. Biz ne zamandan beri bir takm beylik szleri gerekli gereksiz tekrarlayan kimselere aydn demeye baladk. ok gentim. Bir Anadolu kasabasnda tandm yal bir kimse; Evladm, demiti. Allah bu milleti aydn geinenlerin errinden korusun. Eskiden aydn denilmezdi, mnevver denilirdi. Mnevver tenvir edilmi, aydnlanm, kla dolu insan demekti. O sz beenmedik braktk. Bir gn air Orhan Veli ye sorarlar: Siz hi mnevver grdnz m? Evet, der Orhan Veli ban kayarak. Ben ocukken bizim mahallede Mnevver abla vard. Sonra gelin oldu gitti. Bir daha da grmedim. Aslnda Orhan Velinin sznde hem ince, hem ac bir alay vard. Rahmetli air imdiki szm ona airleri grse kim bilir ne derdi? Senelerce senelerce evveldi. Kk bir ocuktum. Rahmetli babaannem beni ok dndrrd. Onun manevi gzellii, beyaz bir kt gibi sessizlii beni rpertirdi. Onun karsnda tarifi imknsz heyecanlar duyardm. Babaannem yirmi be yanda dul kalmt. Rahmetli dedem o sralar ortal kasp kavuran spanyol nezlesi salgnnda
16hastalanm, Hakka gmt. Babaannem o srada beinci ocuuna hamileydi. Hi panik yapmam, olay sknetle karlamt. Allah verdi, Allah ald. Biz ne diyebiliriz. Demiti. Diki dikerek, o zamanlar pek mehur Antep ileri ileyerek ocuklarn beslemi, bytm, okutmu, evlendirmiti. Son olarak da beni yetitirdi. Rahmetli annem edebiyat retmeni idi. Sabah erkenden okula gider, benimle babaannem megul olurdu. Ne zaman annem kapda grnse artlar ne olursa olsun babaannem edeple saygyla ayaa kalkar gelinini selamlard. Rahmetli annem, Aman derdi. Sevgili anneciim, zahmet buyurmayn. Ben sizin evladnzm. Ne olur rahatsz olmayn. Babaannem cevap verirdi. Ben, derdi. Gelinime ayaa kalkmayacam da kime kalkacam? imdi televizyonlarda cad kaynana rolnde bir Kuduruk Semra tretildi. Yeni yetiip gelen kz ocuklarn ileride birer kaynana dman yetitiren bir zihniyet, ocuklarmzn beynini ykyor, ruhunu kirletiyor. Bir Allahn kulu kp da Yeter senden ektiim, ey tersi dnm ahmak demiyor. Sessizlik, hep sessizlik. Nesiller elden gidiyor, memleket elden gidiyor, yine sessizlik, yine sessizlik. Rahmetli Mehmet Akif ne gzel sylemi; debanz hele gayetle baya mahlkat, Halk irad edecek, yle mi bunlar heyhat. imdi Allaha sver, sonra biraz bol para ver, Hi utanmadan gider, protestanlara zangoluk eder. Aydn nerede, nasl yayor, bulsak da gidip ellerini psek. ki yz yldan beri Trk toplumu tarihte bir rnei grlmemi aydn ihaneti iinde. Szm ona kendilerine aydn diyen yle kimseler tredi ki, bilime dman, tarihine dman,
17sanatna dman, dinine, geleneklerine dman, ailesine dman, eine dman, ocuklarna dman ve hatta kendisine dman. Bize okullarda Fikret vatanperver air, milliyeti air, byk air diye okutuldu. O sralar bir eyden haberimiz yoktu. Hep uyutulduk. Bir gn Allah gzlerimizi at, gerei grdk. rperdik, titredik. Bence Osmanl Devletinin en muhteem padiahna, Sultan Abdlhamid e bir ermeni suikast ldrmek amacyla tuzak hazrlyor. Bir anlk gecikmeyle Allahn hikmeti olarak padiah kurtuluyor. Fakat Fikret zgn. Fikret perian. Padiahna suikast yapan bir ermeni terristi; Ey anl avc diye nitelendiriyor ve oturup, Bir Lahza-i Teahhr iirini yazyordu. te byle aydn geinen kimseleri okuyarak bu gnk szm ona aydnlar ortaya kt. Aydn olmak g i, etin i. Bir mr boyu son nefese kadar alma, ak, heyecan, gayret istiyor. Bilgisi olan fakat ahsiyeti, karakteri olmayan bir insana siz aydn diyebilir misiniz? kar iin, menfaati iin, bir takm kimselere uaklk yapan szde kalemrlere, szm ona yazarlara siz aydn diyebilir misiniz? Eri oturup doru konualm. Bu gn Trkiye ne ekiyorsa, yetitirdii sahte, eyrek aydnlardan ekiyor. Onlar iyiye dman, gzele dman, asil, byk, yce olana dman, yalnz kendi karlarna, kendi menfaatlerine dost kimseler. Siz syleyin Allah akna, biz bunlara nasl aydn diyelim? Allah memleketimizi byle sahte aydnlardan korusun.
18
LM BR NOKTA D ONU NSANLAR TEKSR ETTlk genlik yllarmda idi. Bir sz okumutum. Aradan nice yllar geti. O szn zerimdeki etkisi azalmad, oald. Hep dndm. Cevap alabileceimi dndm kimselere sordum. Bu konuda yazlm kitaplar okudum. Kafamdaki soru bugn bile tam cevabn alm deil. Hz. Aliye ait olan bu sz sanrm beni son nefesimi verinceye kadar da dndrecek. Gn oluyor, bu sz hatrladka rperiyorum. Bazen hayretler iinde kalyorum. Bazen titriyorum. Bazen alyorum. Bir takm minik detaylarla, bizi hayatn znden, aslndan, ruhundan uzaklatran kck nanslarla kaybettiimiz zamanlar karsnda nasl zlmeyeyim. Nice yllar bilgi diye bize sunulan asl fasl olmayan, ie yaramayan, ze dokunmayan hususlarla vakit geirdik. Bilgi hamall yaptk. Yllarmz kaybettik. Karmz ne oldu? Kaybmz ok, hem de pek ok. Hayatta acaba baz inceliklerin idraki iin, onlarn uuruna varlabilmesi iin, bir mrn bouna m akmas gerekiyor. Hayatmzn en gzel yllarnda bize alanan hep bilgi hamall idi. Okuyun, renin, bilgi sahibi olun. Ama bu rendiimiz bilgiler ne ie yarayacakt? Benim aile hayatmda, i hayatmda, sosyal hayatmda, bana faydal olmayan, problemlerime cevap vermeyen, bana yol gstermeyen bilgiler bir ssten, bir fanteziden, bir zaman kaybndan baka ne idi? Lisede renciydim. Bir gn corafya retmenimiz geldi : Kt kalem karn yazl yapacam. dedi. Sorular balad. Aradan benim de hatrlayamadm nice yllar geti. Ama bir soru hi unutulmayacak. Soru uydu: Parise Temmuz aynda den yamur ortalamas ne idi? Allah aknza, bu, kendini yetitirmek iin cann diine takan, rpnan, gecesini gndzne katan bir gen iin ne ifade ediyordu? Cevabn ltfen siz verin. Bugn okumayan, dnmeyen, hissetmeyen, idrak etmeyen, muhakeme yapmayan,
19mukayese yapmayan nesiller ite byle palavralarla yetitirildi. Ama nemli olan hayatt. O hayatta insanca, efendice, medeni bir ekilde yaayabilmek, sevgi dolu, sayg dolu, edep incelik dolu, efkatli, yardmsever, alkan bir insan olabilmekti... Gnmzde insanlar bo yere rpnp duruyorlar huzuru bulabilmek iin. Adm ba psikologlar, psikiyatrlar, eczaneler, ilalar, ilalar. Sonu ortada. lgn bir tempoyla artan iki sigara tketimleri, uyuturucu satlar, Kuran ifadesiyle, insan hayvandan daha aa dren zina eitleri. Oysa bakyorsunuz inanlmayacak kadar az bir gelirle, tertemiz bir hayat yaayan bir takm kadnlar, erkekler de var bu lkede. Geenlerde radyoda dinledim. Bir hanmla rportaj yaplyordu. Rahmetli ei Ba-Kurdan emekli olmu. nanlmayacak kadar az bir maa alyor. Onun diyor, yarsn ev kirasna veriyorum, yars ile de iki gnde bir ie st ile bir belediye ekmei alyorum. Allahm diyor, bu nimetin iin nasl teekkr edeyim. Ve ilave ediyor; Allahm benim yaadm bu saltanat cmleye de nasip eyle. Mesele burada. O rza, o kr makamna eriebilmek ne gzel bir olay. Her eye ramen hayata, aydnlk, iyimser gzlerle bakabilmek. Her eye ramen memnun olmak, sevincini bulmak. Acaba trilyonerlerin, katrilyonerlerin iinde sevinicini bulan ka kii var? Bazen dnrm. Ya Rabbi derim. Bu byk laflar, iddialar yle bir kenara braksak da gnlk yaadmz hayattaki minicik durumlarla mutlu olabilsek, huzur bulabilsek, sevincimizi bulabilsek. imizdeki o bembeyaz, o tertemiz, o el dememi, kirlenmemi, lekelenmemi duygularla hayata ve insanlara sevgiyle, saygyla, edeple bakabilsek. Sevmek devam eden en gzel huyum diyebilsek. Seviyoruz, seviliyoruz, gzelliimiz bu yzden diyebilsek. Aslnda gzel, ok gzel, inanlmayacak kadar gzel bir dnyada yayoruz. Bizi bu
20gzellikleri grmekten mahrum eden tek ey var; kendi nefsimiz, egomuz, benliimiz. O hep daha, biraz daha, biraz daha illeti var ya, ite bize hayat zehir eden o. Yediimiz velev ki bir dilim ekmek, bir bardak su bile olsa ona sevgiyle, saygyla, edeple yaklap, Allahm ben bu nimete layk deilim ama Sen byksn, Rahmansn, Rahimsin, ltfediyorsun. Sana sonsuz krler olsun diyebilenler ne gzel insanlardr. nsanla doru ilk adm ikyet ikliminden kurtulmakla atlr. Her eyden ikyet eden, ikyet etmek iin bahane arayan insanlar, kendi nefislerinin karanlnda boulan insanlardr. Bir veliye soruyorlar: Efendim, diyorlar. Biz manevi yola girmek, o yolda ilerlemek istiyoruz. O zat diyor ki : lk yapacanz i u olmal: Sabahleyin evden karken kendinizi evrenin en kusurlu, en gnahkr, slaha en ok muhta olan insan kabul edin, iyilerin yoluna girmek iin Allahtan niyazda bulunun. Her ey bu ilk admla balar. Dnya maraton ampiyonu, ilk bir adm atarak yara balar. Bir gn Vehbi Ko a sormular; Efendim, siz Trkiyenin en zengin insansnz. Bu kadar servete nasl sahip oldunuz? Ko cevap vermi: lk bir liray kazanarak. demi. Bir lisan renmek bir kelime ile balar. Hayatn pozitif ynleri de, negatif ynleri de hep bir ilk ile balar. Bugn Trkiyede banka kart yznden mahkemeye verilenlerin says bir milyonu at. nsanlar ayaklarn yorganlarna gre uzatsalar bu olur muydu? Boanma davalarn inceleyin. Gerek ifahen dinleyerek gerek mahkeme kararlarn okuyarak greceimiz udur: Hep bir olumsuz szle balyor olaylar. En kaln bir kitabn okunmas, ilk sayfann ilk cmlesiyle balar. Balamak bitirmenin yarsdr. Ksa bir sre sonra neticeye ularz. Bir kimse binlerce, on binlerce, yz binlerce ie yaramayan, sama sapan, plk mesabesinde bilgilerle, malumatla kafasn dolduracana, iireceine, ie yarayan, her an karsna kabilecek durumlara cevap verecek birka bilgi ile yetinsek daha iyi olmaz
21m? Gnlk hayatta nice insanlar gryoruz. Azlar almaya grsn. Bir sr kitap isimleri, yazar isimleri sralyorlar. Laflarnn sonu da gelmiyor. Hayatlarna bakyorsunuz, i hayatlar da, aile hayatlar da, sosyal hayatlar da perianlk iinde, derbeder, darmadan. nann, sayn kardeim, bu kadar okumusun, etmisin ama bana iine yarayan, gnlk hayatna intikal ettirdiin, yaadn bir tek sz syle desen cevap veremezler, arp kalrlar. Allah Allah derler, bu nasl sz? Btn bunlar hepimizin her gn yaadmz, grdmz, karlatmz durumlar. Eminim sizler de daha nice rnekler syleyebilirsiniz. Ne var ki bunlar karn doyurmuyor. Hibir derde ifa olmuyor. nemli olan bir tek ey var. u iinde yaadmz hayat, renk dolu, k dolu, iir dolu, ak dolu bir hale getirebilmek. Bunu yapamadktan sonra duvardaki diplomalarmz, duvarlar boyu uzanan ktphanelerimiz ne ie yarayacak ki? Hayatta en ac ey insann kendi kendisini aldatmas deil mi? Allah cmlemizi, btn insan kardelerimizi bylesi aldanlardan korusun. Allah cmlemize Ak gelicek cmle eksikler biter demeyi nasip etsin. Sevelim, sevilelim, dnya kimseye kalmaz. diyebilelim.
YUMMA GZN KR GBHer hadise, eer ders alabilirsek, eer ibret alabilirsek, bizim iin bir ayna. Gnlk hayatmzda ok kullandmz bir kelime var: Tesadf. Tesadf aa, tesadf yukar, ama hep tesadf. Aslna bakacak olursak, hayatta bir tek tesadf var, o da lgatteki tesadf kelimesi. imdi genler ona rastlant diyor. En ufak bir hadisenin bile arkasnda bizi aylarca dndrecek gerekler gizli. onlarn dilinden anlamak. Onlarn gereki
22olarak yorumunu yapabilmek. Japon dilinde kk, nemsiz, basit, lalettayin kelimeleri yok. Her ey onlara gre nemli. Her ey onlara gre nemli. Hayati deerde. Japonya da yere atlan bir sigara izmariti, bir kat paras ok ar cezalar gerektiriyor. nk biliyorlar ki, insanlar kendi kaplarnn nn temiz tutarlarsa btn ehir de temiz olur. Bizim ilkokulda okuma kitabmzda bir sz vard. Onu bir mr boyu unutamadm. Hep dndm. Hala da dnyorum: Bir mh,bir nal kaybettirir. Bir nal,bir at kaybettirir. Bir at bazen bir orduya sava kaybettirir. Kk ihmaller, yerine gre bir ahsn, bir ailenin, bir messesenin, bir lkenin mahvna sebep olabiliyor. Toplum olarak ok kt bir alkanlmz var. Hep bugnn iini yarna brakyoruz. Ertelemeye baylyoruz. Genellikle, elektrik ve telefon faturalarnn son deme gnnde, deme yaplan yerlerin n maheri bir kalabalkla dolar. nk gelen faturalarn denmesi, hep bir sonraki gne ertelenir. Bunu sadece ekonomik glklerle izaha kalkmayalm. Bu, sadece kendini kandrmak olur. nsanlar kendi kendilerini aldatmaya baylyorlar. Onun iin Fikret : nan Haluk, ezeli bir ifadr aldanmak. diyor. Bazen oraptaki, kck bir delik zamannda tamiri yaplmazsa, bir sre sonra orab giyilemez hale getirir. Bazen iyerindeki kck bir ihmaliniz, yerine ve zamanna gre bizi ekmek paramzdan edebilir. Nice insanlar vardr. Bir hata yapm, bir yaknn krp incitmitir. Bu, ev halkndan biri olabilir, bir arkadamz, bir komumuz, bir meslektamz olabilir. Ne olur, ylar yl onun arln srtmzda tayp bir eziklik iinde yaayacamza, gitsek zr dilesek, af dilesek, o ahsn gnln alsak. Ama hep ihmal ederiz, erteleriz. Bugn yarn derken, yle bir an gelir ki, artk zr dileyecek yzmz de kalmaz.
23Her yan kendine gre bilinmesi, renilmesi gereken konular vardr. Biz onlar erteledike ne olur? Hi olmayan zamanlarda, beklenilmeyen durumlarda mahcup oluruz, utan duyarz. Maddi manevi nice eyler kaybederiz. Eer bir iin yaplmas gerekiyorsa en uygun zaman iinde bulunulan andr. Tasavvufta bir bnl Vakt kavram vardr. Zamann ocuu, demektir ksaca. Yani dnle oyalanmayan. nk ac veya tatl, gzel veya irkin, dn geip gitmitir. Yaplacak bir ey yoktur. Yarnn hayalleri de insanlar oyalar. Hatta uyutur. Nice insan ileride yle olacak, byle olacak diye oturup hayal kurarlar.Peki kardeim ne biliyorsun? Sabaha kacana dair elinde senet mi var? nemli olan bugndr. Hatta iinde yaanlan andr. Ne yapacaksak ne edeceksek, en msait zaman, iinde bulunulan anda imkanlarn kullanabilmek, yaplmas gerekeni yapmaktr. nemli olan o an en gzel ekilde deerlendirebilmektir. Ve bir an yayorum, btn bir mre bedel diyebilmektir. slamda nefesini verecein son ana kadar tvbe kaps aktr. O kapy kapamaya da kimsenin gc yetmez. Peygamberimiz Mjdeleyin, rktmeyin. Buyuruyor. Her gn, btn bir hayat nmzden kayp gidiyor. Anca grmesini bilenler, ibret almasn bilenler o kayp giden grntler iinde, faydal olan, dnyasna ve ahiretine yarayacak olan ekip karabiliyor. Gerisi hikaye. Bana, kltrl insan kimdir diye sorsalar, onlara derim ki, gerek kltrl insanlar hadiselere objektif tarafsz olarak grebilen, okuyabilen, ondan ders alabilen kimsedir, derim. Tesadfen filancay grdm, tesadfen u sz iittim, unu okudum diyenler, bo yaayp hayatlarn heba eden insanlardr. Hibir ey sebepsiz deildir. Tesadf yoktur. Bir tek szn, bir tek davrann arkasnda yllarn getirdii nice durumlar vardr. Bu yle bir zincir ki, onu ett edip incelemeye, gerek sebebini aratrmaya insann gc
24yetmiyor. Sabr kafi gelmiyor. Tesadf gibi, basit, ucuz ve aptalca kelimelerle kendi kendilerini kandryorlar. Ne denir? Hi kimse grmek istemeyen kadar kr deildir. Baz insanlar mr boyu gereklere srtlarn dnp yaayacaklarsa, buyursunlar yaasnlar. Ak Veysel onlar iin, Yumma gzn kr gibi der. Akll insanlar, kendilerini bildikleri andan itibaren, son nefeslerini verinceye kadar, daima hadiselerden, olup bitenlerde bir mana karmaya alan kimselerdir. Allah bu idrak ve basireti bize de,btn insan kardelerimize de kazandrsn. Yllar su gibi akp gidiyor. Gnler rzgar gibi geiyor. Bu korkun tempo iinde gerei ve gzellii yakalayp yaayabilenlere ne mutlu.
RENMEK VE YAAMAKVaktiyle bir adam kendini artabilmek, temizleyebilmek, ebedi dorular ve gzellikleri renebilmek iin bir rehber arar. Bir gn samimi olduu, kiiliine inand bir arkadana alr. Arkada onu saygyla ve edeple dinler, sonra Bak kardeim der. Filan meknda, evresinde ok sevilen, ok saylan, herkesin elini pt, mkllerini at, duasn almak istedii bir zat var. Ona git, mermn anlat, neticeyi bana bildir. O ahsla tanr elini per. ehrin kenar semtlerinden birinde, kck bir dkkanda kundura tamircilii yaparak ekmeini kazanmaktadr. Halini anlatr, yardm ister. O gnden sonra aralarnda ok nezih, ok temiz, sevgiye ve saygya dayanan hoca talebe ilikisi kurulur. Bir gn o ehre mndiler gelir. Halka iln ederler. Filan gn filan saatte ar Camiine bir Hadis alimi gelecek. Duyduk duymadk demeyin. Siz de dinlemeye gelin O gn ikindi
25namazndan sonra ders balayacaktr. Bizim kundura tamircisi ezanla beraber camiiye gider. Namazn klar, tesbihini eker, duasn eder, sonra dersi dinlemeyerek camiiyi terk eder. Camiidekiler hayret iindedir. Bizim bunca yldr elini ptmz, mkllerimizi hallettiimiz, duasna inandmz bir insan, nasl olur da byle kymetli bir Hadis aliminin dersini dinlemeden kar gider. Cemaatten biri der ki, Arkadalar hepimiz bu zatn iyiliklerini grdk. Gyabnda konuup onu incitmeyelim. Dersten sonra dkknna gidelim, kendisine soralm. Belki de bilmediimiz bir hikmeti vardr. yle yaparlar. Ders biter, dkkna giderler ve kendisine sorarlar. Kundurac gelenleri saygyla, edeple, incelikle dinler ve sonra krk yldr unutamadm, sk sk hatrlamaktan byk zevk aldm u cevab verir: Efendim der. Bundan yllarca nceydi. Bu Hadis alimi yine ehrimize geldi, ders verdi. Sonunda arkadalar dedi. Size on hadis emanet edeceim. Bunlar gnlk hayatnzda yaamaya aln. Aile hayatnzda, i hayatnzda, sosyal hayatnzda bunlar elinizden geldii kadar, gcnzn yettii kadar yaamaya ve gerekletirmeye aln. Artk i o hale gelsin ki o Hadisler sizin varlnzn ayrlmaz bir paras olsun. Onlarla yatn, onlarla kalkn. O Hadisler sizin hayatnza renk versin, k versin. O Hadisler ve onlarn yaanmas feyzinizi, bereketinizi, huzurunuzu artrsn. te Efendim der kundura tamircisi. O gnden sonra bu Hadisleri yaamaya, uygulamaya, gerekletirmeye altm. Ama ne yazk ki aradan bunca yl geti, hl ben o Hadisleri btn nanslaryla yaadma inanamyorum. imdi hl byleyken hangi yzle ayn mbarek zatn huzuruna kp yeniden ilim talep edeceim? Bu olay krk yl nce okumutum. Aradan bunca yl geti. Hep kafamn iinde o kundura tamircisininin szlerini hissettim. Zaman zaman beni rpertti, zaman zaman alatt. Bu
26kk hikyede kainat apnda bir hakikat gizli gibi geliyor bana. Hele gnmzde bir ok insan bu gerein o kadar ok dnda yayorlar ki... Sk sk iitiriz. O kitap bende var, o kitab ben de okudum. Acaba ka insan iittiini, okuduunu, grdn hayatnda yaamak, tatbik etmek yoluna gidiyor? Tamam kardeim o kitap sende var, var ama ne olmu? Oradaki gerekler, gzellikler yaanmad srece, hayata gemedii srece, kitap hamall yapmak, bilgi hamall yapmak kime ne kazandryor. Ne yazk ki toplumumuzda bu dnce insanlara verilmiyor. Nice insan birtakm kitaplara sahip olmakla, bazlarn okumakla hereyin halledildiini sanyorlar. Zaten en byk hatamzda burada oluyor. Okunanlar, bilinenler yaanmadka neye yarar? Bilgi hamall yapmakla elimize ne geecek? air ne gzel sylemi; Onlar ki verirler lf ile dnyaya nizmt, Bin trl teseyyp bulunur hanelerinde. Aslnda renmek ve yaamak birbirini takip eden, birbirini tamamlayan iki unsurdur. Birini dierinden ayrt etmek mmkn deildir. Sadece kuru kuruya bilgi sahibi olmak ne ifade eder? Ben onu da bilirim, bunu da bilirim diye etraflarna tafra yapan insanlar kendi kendilerini ne kadar aldattklarnn acaba farkndalar m? Yaanmayan bilgi ne kadar gereksizse bilgisiz yaamak da bizi ayn sonuca gtrmez mi? Yaamak, ama neyi yaamak, neyi uygulamak, neyi hl haline getirmek? kisi de bana bo bir aba gibi geliyor. nemli olan adna tevhid denilen o gzeller gzeline, o a, o nura ulaabilmektir. Bunu yapamadktan sonra her ey bo, anlamsz ve deersizdir. Tevhide varamayan insanlar ne kiisel yaamlarnda, ne aile ve i hayatlarnda kesinlikle huzura, mutlulua gidemezler. Gittiklerini sananlar, kendi kendilerini aldatanlardan baka
27deillerdir. Fikret ne gzel sylyor; nan Haluk ezeli bir ifadr aldanmak.. Ama aldanlarn en kts insann kendi kendisini aldatmasdr. nk onlar hayatlar boyunca a ulaamayacaklardr. Yunus Emre Sevelim, sevilelim, dnya kimseye kalmaz diyor. En gzel, en mutlu, en huzurlu insanlar btn insanlar, btn hayvanlar, btn bitkileri, btn eya ve cemaadat Muhammedi bir akla kucaklayan kimselerdir. Fuzli ne gzel sylyor; Ak imi her ne var alemde lim bir kyl u kl imi ancak. Birgn halife iken Hz. mere sorarlar. Efendim derler. Siz slmn halifesi olmu, cennetle mjdelenmi gzeller gzeli bir insansnz. Hayatnzda kimin imanna sahip olmak isterdiniz? Hz. mer cevap verir; Hani der llerde yal, kimsesiz, fukara kadnlar vardr. Geceleri gkyzne, yldzlara bakarak sessizce alarlar. Yce Allahtan af ve balanma dilerler. te ben yle bir kadnn imanna sahip olmak isterdim. ocukken bu menkbeyi babaannemden iitmitim. Bir mr boyu beni dndrd, rpertti, heyecanlandrd. Rahmetli babaannem de yle mbarek bir insand. Okumas yazmas yoktu. Hayatnda alfabe bile grmemiti. Ama babaannem zarif, ince, kibar, asil, gzeller gzeli bir insand. Edebin, asaletin, inceliin en gzel rneklerinden biriydi. Yirmi be yanda be ocukla dul kalm, beinci ocuuna hamile iken ei vefat etmiti. Babaannem alt, didindi, ocuklarn bytt, okuttu, evlendirdi. Son olarak da beni yetitirdi. Annemi grnce
28saygyla edeple ayaa kalkard. Annem rica ederdi Aman anneciim ne olur kendinizi yormayn, zmeyin, ben sizin evldnzm. Babaannem Ah yavrum derdi. Ben gelinime ayaa kalkmayacamda kime kalkacam. Yaad srece bir kere dahi olsun sinirlendiini, fkelendiini, asabiletiini grmedim. Her zaman edep ve sayg iindeydi. Bazen igal ettii makamla, mevkiyle, bazen sahip olduu nvanla vnen alml, cakal insanlar grnce babaannemi hatrlarm ve derim ki Hayatta nemli olan hayata, insanlara, varolua Muhammedi bir akla bakabilmek. Hi bir kltrde, hi bir medeniyette grlmeyen o slmi zarfete, edebe brnebilmektir. O hali yaayanlara ne mutlu. Allah onlardan raz olsun. nallah bizler de o gzellikleri yaayabilelim, onlarn yolunda yryebilelim.
HAYRET MAKAMIBugnlerde gnn muhtelif saatlerinde aklma sk sk Yunus Emrenin Cmle yerde Hak nazr , gz gerektir gresi msralar geliyor. Allah yle gzel yle muhteem bir dnya yaratm ki Kuran- Kerimdeki Ne yana bakarsan bak Allah n vechi oradadrayetini rpererek hatrlamamak mmkn m. Her zerrede ayr bir ihtiam ayr bir gzellik. Bazen gzle ok zor grlen, bazen gzle bile grlemeyen kk, ok kk bir canlda yaratl mucizesini grmek insan rpertiyor. O ufack canl gryor, iitiyor, hazmediyor ald gdann ie yaramayan ksmn posa olarak dar karyor. Hareket ediyor, koku alyor, aklediyor. Aman Yarabbi insann hayretten hayrete dmemesi imkan var m? Mikrokozmozdan makrokozmoza uzanan akl almaz gzellikte bir kainat. Kuran- Kerim deki Dnenler iin ibretler vardr ayeti ne kadar anlaml. Yunusun Benim bir
29karncaya ulu nazarm vardr msra beni zaman zaman dndryor, hayretler iinde brakyor, bazen alatyor. Hayret makam ne gzel, ne yce bir makam. Namazdan sonra tesbih ekerken Sphanallah diyoruz. Bunun bir hayret makam olduunun farknda myz? Acaba hayatnda bir kere olsun bir yaz gecesi yldzlara bakarak rpermeyen, huu iinde kalmayan, alamayan bir insan olabilir mi? Fazl Hsn Dalarca ne gzel sylemi; Geceler geceler iindesin, Anlalmaz gecelerin teki, Kimi ak diyor kimi lm bu ne ki Bir kar yayor, milyarlarca kar tanesi yere dyor. Fizik bilginleri bu kar tanelerini zel lamlara almlar. zel fotoraf makineleri ile fotorafn ekmiler. Aman Yarabbi birbirine benzeyen iki kar tanesi imdiye kadar tespit edilememi. Her zerrede Vahdaniyetin ayr tecellisi. mza atmasn bilmeyen insanlarn parmak izleri alnr. Parmak izi, bazlar gler ama bilmedikleri iin hukuk ynnden ok deerlidir. nk bugne kadar parmak izleri birbirine benzeyen iki insan yaratlmam. mzann taklidi olur ama parmak izinin olmaz. Hangi konuyu ele alrsanz aln karmza Kuran- Kerimdeki Allah,her an yeni bir en zeredir. Ayeti kerimesi kyor. Deli eder insan bu dnya Bu gece, bu yldzlar, bu koku Bu tepeden trnaa iek am aa Bu ldrtc gzellikteki dnya karsnda bazen rpererek bazen alayarak bazen dnp hissederek hayran olmak varken gnmz insann iine dt ukur ne
30kadar zc. Skntlar, bunalmlar, stresler, kavgalar, mnakaalar, kalp krmalar, ksknlkler, dargnlklar, krgnlklar, ne oluyoruz Efendiler nereye gidiyoruz? Kimin maln kimden kskanyoruz? Kime darlyoruz? Hi dndk m? u yaadmz hayatn gelip geici bir misafirhane olduunu acaba akledebiliyor muyuz? Sorarm sizlere insann bu hayatta benimdir bana aittir diyebilecei nesi var? Hepimiz misafiriz, hepimiz bir emanetiden baka bir ey deiliz. Paramz, pulumuz, yatmz, katmz, mevki, makam, rtbemiz hepsi ama hepsi gelip geici bir emanet. Eski stanbul terbiyesinde benim, bana ait kelimelerini kullanmak cehaletin, grgszln, ilkelliin bir ifadesi olarak kabul edilirmi. Mesela bir kkn, bir yalnn nnden geerlerken sorarlarm; Efendim; bu kk sizin mi , bu yal size mi ait? Adam cevap verirmi Estafurullah Efendim. imdilik, emaneten oturuyoruz. Geen ay stanbul daydm. Bir operasyon geirdim. Hastanede pansumanm yaptrm dnyordum. Taksi ofr bir kkn nnden geerken Efendim, dedi Sakp Sabanc n Atl kk. rpererek baktm. Kk yerinde duruyordu. At heykeli kkn bahesinde ama merhum Sakp Sabanc gitmiti. Neden bilmiyorum bu olay beni gnlerce dndrd. Aslnda hepimiz emaneti olduumuzun bilincinde olsak herhalde hayat, yaamak, var olu bugnknden farkl olur. Bir ihtiras ki gzleri brm gnlleri sarm para ve mal. yleleri var ki onlara Uhud Da kadar para dviz ve altn verseniz gzleri yine doymaz. Halbuki byk Yunus ne gzel sylemi, Mal sahibi, mlk sahibi, Hani bunun ilk sahibi, Mal da yalan mlk de yalan, Var biraz da sen oyalan
31Yarabbi Yunusun bir tek msra amzn problemlerine ne gzel k tutuyor. Bunca varlk var iken Gitmez gnl darl ehrin byk caddelerini dolan. nsanlarn yz ifadelerine bakn. Sklm yumruklar, kenetlenmi diler, alev saan baklar. Fazl Hsn Dalarca bir iirinde Adamlar korkun anneciim diyordu. Gidin hepsini teker teker dinleyin. Hepsi nefsanilikten doan, incir ekirdeini doldurmayan minicik meseleler. Yunus bouna sylememi; Seni deli eden ey yine sendedir sende diye. Biz kendi iimizdeki sonsuz kainattan habersiz hep sebepleri darda aryoruz. Msri Niyazi ne gzel zetlemi; Ben tarada arar idim Ol can iinde can imi Ben Dantayda alrken bir odac Hsamettin Efendi vard. Ald odac maandan baka on para geliri yoktu. Hsamettin Efendi hayat boyu kimseden on para dn almad. O maayla be nfusa bakt. ki kzna niversite tahsili yaptrd. Hanmyla beraber Hacca gidip geldi. Hi bir zaman azndan para pul kelimeleri kmad. ikayet etmedi. Sadece sabretti, kretti, kanaat etti. Ortaya prl prl bir ahsiyet kt. ocuklarn da gl gibi yetitirdi. Ayaklarn yorganlarna gre uzatmayanlar hayatta hibir zaman mesut ve bahtiyar
32olamazlar. Bir renebilsek sevgiyle bakrn altnlatn. Bir Sevmek devam eden en gzel huyum diyebilsek. Bir Yunus gibi Ak gelicek cmle eksikler biter diyebilsek. Kafamzn iindeki neftsen doan kavgalara bir son verebilsek. Nerde sevgi orda Allah diyebilsek. Seviyoruz seviliyoruz gzelliimiz bu yzden diyebilsek. O zaman huzur, mutluluk ve btn kainat bize de altn klarn serpecek. O zaman biz de; Ben Cihann altn terazisine Arlmca sevgi vermiim Ses edin uzak milletlerin genleri Btn antenlerimi germiim diyebileceiz. Allah bu gzellikleri cmlemize nasip etsin
SRAFOndokuz yl evveldi. Stockholme gitmitim. Bir otele indim. Geceydi. Sabahleyin, tra olmak iin lvaboya gittiimde, aynann yannda ilgin bir yaz grdm. Ltfen diyordu, tratan sonra jiletinizi pe atmayn. Yanda bir kutu var, oraya brakn. Bir tek jiletle dahi olsa, sve elik sanayiine yardmc olun. Dorusu hayretler iinde kaldm. ocukluumdan beri elik eya denince akla sve elii gelir. Birok eya zerinde sve eliinden yaplmtr diye yazard. te o lke, kullanlm bir tek ufack jiletin bile pe gitmesini istemiyor, ona sahip kyor, gelen turistlere rica yollu uyarda bulunuyordu. svirede zaman zaman, belli periyotlarda, radyolar, televizyonlar, basn bir haberi
33duyurur. u tarihte, u saatte, adamlarmz gelecek. Siz ltfen hazrlnz yapn. Okumadnz, ilgilenmediiniz, kullanmadnz ne kadar kitap, dergi, gazete varsa, kat, ambalj, kutu varsa, velev ki, bir ila prospekts dahi olsa, kapnn nne koyun. svirenin kalknmasna yardmc olun. Fazla aa ziyana engel olun. Yirmi yl nce Almanyada, Berlindeyim. Akam yemekten sonra ehri geziyorum. Bir maazann nnde durdum. Berlinin en byk, en zengin, en grkemli iyeri imi. Nefis bir vitrin. Satlacak eya, byk bir dikkatle, ince bir zenle konulmu. Vitrin deil, bir tablo. Zevkle bakyorum. Birden klar snd. O gzelim vitrin kapkara oldu. te dedim, bizde olduu gibi burada da beklenmeyen zamanlarda elektrik kesiliyor. Oradan geen bir ii kardeimiz, byk bir zarafet ve incelikle beni uyard. Efendim dedi, bu bir elektrik kesintisi deil. det byle. Her akam dokuz buukta ayarldr, kendiliinden kesilir. Saat ona kadar herkes evine gider. Onda akam hayat biter, ertesi sabah altdan sonra yine balar. On ile alt aras istirahat zamandr. En ufak grlt, patrt, barp, armak yasaktr. Bu Alman ekonomisine kar yaplm bir su, bir baltalama gibi kabul edilir. Eksik olmasn, ii kardeimin bu szlerini hi unutmadm. Yirmi yldr dnrm. Bir borlu lkenin insan olarak, bazen uykularm karr, zntlere dalarm. Bir yandan i borlar, bir yandan d borlar, her gn katlanmalar, gibi bymeleri bana skntdan souk terler dktrr. Bir yandan delicesine israf, savurganlk, gsteri merak, te yandan da gibi byyen borlar, kapmza dayanan alacakllar... Yce Peygamberimiz buyuruyor, Dere kenarnda abdest alrken bile dikkatli olun, suyu israf etmeyin diyor; te yandan dkp samada, israfta, ziyan etmede dnya ampiyonuyuz. ocukken, radyodan sk sk bir ark duyardm. Titrerim mcrim gibi baktka istikblime.... imdi bu szleri daha ac ac duyumsuyorum, rperiyorum. Atlan
34ekmekler, dklen yemekler, akl almaz rakamlarla yaplan nianlar, dnler, zevk iin, keyif iin gaddarca, zalimce krlan tabaklar, trilyonlara varan il israflar, moda adna rezil, kepaze edilen, atlan kumalar, elbiseler, ayakkablar, ev eyas, bo yere yaklan elektrikler, aktlan sular... Hepsini sayacak olsak sabah buluruz. zeti, lgnca, aptalca, budalaca bir gidi. ocukken anlatrlard byklerimiz. Borlu insann boynu eri olur derlerdi. rnekler verirlerdi. A kalan ama kimseye belli etmeyen, efendiliine halel getirmeyen insanlardan bahsederlerdi. imdi brakn zaruri ihtiyalar, keyif iin, seyahat iin yksek faizle bor alan niceleri var. Fertte israf, ailede israf, iyerlerinde, okullarda, klalarda, hastanelerde israf. rnee ne hacet. Hepimizin gz nnde... Nereye bu gidi? Zlim sadece vuran, kran insanlar deildir. Eyay yerli yerinde kullanmamak, onun hakkn gzetmemek, ona edeple, saygyla yaklamamak da zulmdr. Be yanda idim. Babaannem rahmetli, pirin ayklyordu. Bir tane yere dt. Babaannem eildi, aramaya balad. Saa bakyor, sola bakyor, bulmaya alyor. ocukluk ite, aman babaanne dedim. Bir pirin tanesi iin bu kadar aba harcamaya, yorulmaya deer mi? Rahmetli ilk defa sertleti bana kar, fkeyle doruldu. Sen oturduun yerden ahkm kesiyorsun, dedi. Hi pirin retilirken grdn m? nsanlar ne kadar zorluk ekiyorlar. Bir pirin tanesinde ka insann gz nuru, aln teri, emei, ilesi var biliyor musun? Utancmdan kpkrmz olmutum. Aradan yllar geti. Hukuk Fakltesinde renciyim. Alainin proposlarn okuyorum. Birden irkildim. Babaannemi hatrladm. Alain, bir insan yerde bir ine grp de eilip almazsa, btn uygarla kar ihanet etmi olur diyordu. lve ediyordu. Bir inenin retiminde binlerce insann aln teri, gz nuru, el emei vardr diyordu.
35Gerekmedii halde elektrii yakmakla, suyu kapamadan bo yere aktmakta, gece amurlu ayakkablarmz temizlemeden yatmakla, yemek yediimiz kaplar ykamadan brakmakla biz de zalimler snfna gemiyor muyuz? Hayat ok ince, akl almaz incelikte ipliklerle rlmtr. Her ey o kadar birbirine baldr ki, ilkokul okuma kitabmzdaki bir sz hi unutmadm. Bir mh bir nal kaybettirir. Bir nal, bir at, bir at bir orduya sava kaybettirir diyordu. Madd durumumuz ne olursa olsun, ister zengin olalm, ister fakir, hepimiz ok dikkatli olmak zorundayz. Bunda paray da, maddiyat da aan byk bir edep ve incelik vardr. Eyaya sayg, doaya sayg, insana sayg, hayata sayg, Allah a sayg birbirini takip eder. Hibir eyi hor grmeden, kk, nemsiz, basit grmeden, her zerreye saygyla, edeple, incelikle bakabilmek, her zerrede Hakkn bir tecellisini grebilmek ne gzel bir haslettir. Yunus, Benim bir karncaya ulu nazarm vardr der. nemli olan, o ulu nazarla eyaya bakabilmek, ona sahip olabilmektir. Gz odur ki Hakk gre diyen Yunus ne kadar hakldr. sraf iinde olanlar, dkp saanlar, har vurup harman savuranlar, nefsaniyetlerinin, egolarnn, benliklerinin darack ve zavall snrlarndan kurtulamayanlar, tekml edememi, hayat, insan, kinat, varoluun nedenlerini anlayamam zavall kimselerdir. Japonlar son derece sade, basit, yaln mtevz yaayan insanlardr. Evlerini mobilya ile eya ile dolduranlar japonlara gre ruhen tekml edememi, hayatn mnsn anlayamam, zavall kimselerdir. Byleleriyle, zavall, evini belediye mezat salonuna evirmi diye elenirler. Bir insann gsteri iin eyann esiri olmas ne kadar acdr. Vaktiyle Japon ekonomisi bir darboazdan geiyor. borlar, d borlar grtla ayor.
36Zamann babakan meclisi toplar. Krsye kar. Durumu olanca akl ve tehlikeleri ile anlatr ve u andan itibaren der, Allah ahidim olsun ki, Japonlarn i ve d borlar son kuruuna kadar denmeden, pirinten baka bir ey yemeyeceim. u stmdeki elbiseden baka elbise giymeyeceim. Dediklerini yapar, en stten en alta bir israftan kanma kampanyas alr. Japonya btn borlarn der. Bu durumun toplumun btn kesimlerini, tek istisna olmadan kapsadn sylemeye gerek yok. Geenlerde Japon imparatorunun sarayn grdm. Yarabbim, ne kadar sade, ne kadar mtevz, ne kadar gsteriten uzak... Kuran- Kerimdeki Yiyiniz, iiniz, israf etmeyiniz emri ne kadar anlamldr. Evet, cimrilik, pintilik insan onuru ile badamayan, insan klten irkin durumlar. Allah cmlemizi muhafaza buyursun. Ama, bunun karl israf olmamal. Bunun karl dkp sap, har vurup harman savurmak olmamal. Bir orta yer var. Cimrilikten de uzak, israftan da uzak, bir orta nokta. , o vasat bulup, onu yaayp, uygulayabilmekte. Evet, yiyelim, ielim ama israf etmeyelim. Gerek, her eye, herkese, her varla ayr ayr lyk olduu nemi vermekte gizlidir. Zihin temizlii ve sadelik, tevzu, edep ve incelik geree ve gzele giden yolun balangcdr. Yunus, Bunca varlk var iken gitmez gnl darl der. Eyay, maddeyi aamayanlar, bir sre sonra, onlarn altnda ezilirler. Eya ve madde, gaye deil, vstadr. Her ey insann tekml iin, insann Allaha dnmesi iin vesile olmaldr. Arnm insanlar su gibi saf ve effaf olmaldr. nemli olan, adna hayat dediimiz bu karmakarklk iinde, kkeni sevgi, sayg ve hogrye dayanan, edep, tevzu, sabr ve krle bezenen yepyeni; tertemiz, prl prl, aydnlk ve k dolu bir dnya kurabilmektir. Her an ve her insan yeni ve farkldr. Her insan yaamnn anlamn kendi kendine bulmak zorundadr. Bunun iin de son derece dikkatli, uyumlu, her eye ilgili, her eyin, her zerrenin hakkn veren bir insan olmalyz. Yunus, Bir siz dhi sizde grn, benim bende
37bulduumu der. Sakin bir odada, seccadenin ve kitaplarn verdii mutluluun yerini hibir ey tutamaz. Kinatn ve insann srlarna ancak srekli, derin ve sistemli bir dnme ile, Allah anmak ve Ona ibdet etmekle, gzellikleri sevmek ve yaamakla ulaabiliriz. Btn grkemli derinlikleriyle dnya, ancak sessizlikte aar kendini. Sessizlik glln dile gelmesidir. Sessizlik kiiyi zgr klar, daraacnda bile... Okuyan insan, dua eden insana benzer. Trkede okumak kelimesinin ayn zamanda dua etmek anlamna gelmesi ilgintir. Dikkatle okunursa, Yunus Emrenin bize, toplumumuza ve btn dnyaya faydal olacana, saysz deerler kazandracana inanyorum. D dnyay kendi kltrmze, temizlik derecemize, kendi duygu ve dncemize gre yorumluyor ve mnlandryoruz. Kinat eer, kt ve karanlk gryorsak, bunun sebebini kinattan ok kendimizde aramalyz.
SARSILAN ALE YAPIMIZSenelerce... Senelerce evveldi. Gen bir ortaokul rencisiydim. Trke hocamz Cemile Ayta Hanmefendi idi. Cemile Ayta, Trkeye ak, Reat Nuriyi ok seven bir kimse idi. antasndan Reat Nuri nin kitaplar eksik olmazd. Bir gn matematikten yazl olduk. Ertesi ders Trke idi. Hocamz snfa girdi. mzalamak iin deftere bakt. ocuklar, dedi. Matematikten yazl geirmisiniz. Yorulmusunuzdur. Ben size Reat Nurinin bir kitabn okuyaym. dedi. antasndan kitab kard, okumaya balad. Trkenin gzellii, ihtiam bir pnar suyu gibi hocamzn dudaklarndan dklyordu. Kitab ok sevdik. Sonraki yllarda onu tekrar tekrar okudum. Kitapta, Trk ailesindeki sarsnt ve ykl anlatlyordu. Aradan yllar geti. Grdklerim, ahit olduklarm, iittiklerim, okuduklarm
38bana hep Yaprak Dkmn hatrlatt. Ne yazk ki gnmzde bu yaprak dkm daha byk boyutlar kazand. Her gn grdklerimize, iittiklerimize inanamaz olduk. Hayretler iinde kalyoruz. aryoruz. Ne syleyeceimizi bilemiyoruz. Hayat, yaamak, bir gzel, bir ho, muhteem bir olay iken, elbirliiyle onu cehenneme evirmek iin, elimizden geleni yapyoruz. Baz kimseler ocuklara ve genlere ykleniyorlar. Efendim, diyorlar, balyorlar sralamaya. Hepimizin bildii malum szler, malum grntler. Ama bunlar yaparken bir eyi unutuyoruz. O ocuun iinde bulunduu artlar, hususlar gz nnde bulundurmuyoruz. Peygamber Efendimiz bir Hadis-i erifinde; Her doan ocuk slam ftrat zere doar. diyor. nsanlar iyiye veya ktye gtren, iinde bulunduu artlardr. O melekler gibi tertemiz, dupduru, prl prl doan ocuu, okul, aile, toplum ls elele veriyor, o melei bir eytana, bir canavara evirmek iin elinden geleni yapyor. Geen Pazar gn stanbul dan Ankara ya dnyorum. Boluda Koru Otelde yemek yemek iin mola verdik. Oturduk siparilerimizi verdik. Fakat yediimiz yemek burnumuzdan geldi. Yan masada drt kiilik bir aile vard. Beinci kii de yalarnda bir erkek ocuu idi. O drt kiilik aile, o ocua sanki tapyorlard. ocuk baryor, aryor, masadakileri yere atp kryor, her trl edepsizliiniz sergiliyordu. Aile, karsnda el pene divan, susturmak iin yalvaryor, diller dkyorlard. Birden aklma Kuran- Kerim deki bir ayet geldi; Biliniz ki malnz ve evladnz sizin iin fitnedir. Ne yazk ki, gnmzde pek ok aile, ocuunu sevmek, ona saygl davranmak, onu ileriye dnk yetitirmek yerine, martyor, yarn einin, ocuklarnn, mesai arkadalarnn bana dert olacak ekilde ileden karyor. Grd bu ar ilgi, ihtimam, efkat, tapnmaya benzer duygular ocuklar mutlu ediyor mu, ne gezer. Onlar gn
39gnden daha hrn, daha agresif, daha saygsz, daha terbiyesiz oluyorlar. Son yaymlanan Dnya Tp Birlii Raporunda, artk be yanda ocuklarn da eker hastalna yakaland bildiriliyor. Artk ocuklar arasnda da lser, kanser gibi hastalklar grlyor. Yzleri glmyor. ehreleri daima ask. stne stlk, bir de yanl eitim politikalar ocuklarmz ldrtyor. Diyorlar ki, Efendim, okula gidinceye kadar ocuklarnza bir ey retmeyin, bir ey gstermeyin. Brakn okulda retmenleri retsin. Yalnz urasn unutuyorlar ki, nsan yedisinde ne ise yetmiinde de odur. Bu atasz ne yazk ki hi dikkate alnmyor. Modern pedagoji de, ocuun karakterinin yedi yanda teekkl ettiini sylyor. Dnp maziye baktm zaman unu gryorum. buuk yanda okuma yazma rendim. lkokula gittiim zaman bir kitaplk dolusu kitap okumutum. Bir ey kaybetmedim. Hibir zararn da grmedim. Bilakis okul hayatm ok gzel geti. evremde sevilen, saylan, el stnde tutulan, rnek gsterilen bir renci oldum. Hani derler ya, arabann n tekerlei nereye giderse, arka tekerlei de oraya gider. Belki de Trk Milletini iinden ykmak isteyenler bu yedi yana kadar sorumsuz (bir hayvan yavrusu gibi desem, hayvanlara hakaret olur) bilinsiz, nefsinin elinde kle olmu insan tipinin yetimesini istiyorlar. Hayvanlar ett edin. Doumdan ok ksa bir sre sonra, ocuklarn binbir itina, dikkat ve titizlikle yetitirdiklerini greceksiniz. Bu, deimeyen bir kuraldr. Onun iin hayvanlar istisna tuttum. Haklarn yemeyim, benden davac olmasnlar diye. ocuk, Allahn en gzel eserlerinden biri olan bu mucizevi yaratk, o kadar ince, o kadar hassas bir konumda ki, en kk eyler, onun saf ve temiz ruhu zerinde etkiler yapyor.
40Eitim mucizesi o kadar ince, o kadar hassas dengelere dayanyor ki, mesela Japonlar, bizde olduu gibi kristal vazolar, kymetli ve pahal biblolar ortadan kaldrmyorlar. ocuk dosa da, onlar yine yerli yerinde kalyor. ocuk yle yetitiriliyor ki, o vazolara, o biblolara elini bile srmyor. Okuldan gelen bir ocuk dnn. Evde kimseler yok. Baba, iten ktktan sonra kulpte, dernekte, bilmem nerede, anne ya konkende, ya dedikodulu hanm toplantlarnda, abla arkadalaryla kafede. Necip Fazl bir iirinde ne gzel sylyor. Kk iffet, dallar taklit, meyvesi fuhu. Belki ocuk o anda okulda arkadalarndan grd, iittii, baz yanl durumlar evde biriyle paylamak, sylemek, iini dkmek istiyor. Ne mmkn. Evde herkes kendi havasnda. Gnmzde nefsaniliin, egoizmin, bencilliin, mterek bir sz var: Hi vaktim yok, yle bunaldm ki, ne halin varsa gr. Ondan sonra i yemek faslna gelince ayr bir ikence balyor. unu da ye, bunu da ye, yemezsen darlrm, gcenirim. Arkasndan rvet teklifleri, unu da yersen sana unu alacam. Btn dikkatler iki eye evrilmi. Yemek ve giyim. Bir de pahal okullarda ocuk okutmak. Kzlayn yars dershane oldu. Mtemadiyen yenileri alyor. Yeryznde hibir lkede byle bir rezalet yok. Sorumlularn, ilgililerin gzlerine nasl uyku giriyor, dnemiyorum bile. Hayretler iindeyim. Bu rezalet karsnda kimsenin kl kprdamyor. Hi kimse Neci Fazl gibi; Durun kalabalklar bu cadde kmaz sokak, Haykrsam kollarm makas gibi aarak demiyor. Herkes, her eye omuz silkiyor. Bana ne diyor. Umurumda bile deil diyor. Ama Peygamberimizin u mbarek Hadis-i erifini bir hatrlasalar; Komusu a iken tok yatan bizden deildir.
41Btn bu karmaa, bu toz duman arasnda yetien ocua hcumlar balyor; Efendim zamane genlii yle, zamane genlii byle... Ne olur biraz insafl olsak. Aile iinde, okul iinde, toplum iinde, hep zehirlerle yetien bir ocuktan ne bekliyoruz? Byle bir toplumda ideal bir gen kzn, ideal bir gen erkein kmasn beklemek biraz hayal deil mi? Okullarda, (ilkokuldan niversiteyi bitirinceye kadar) haliyle, tavryla yaants ile, kyafeti ile, genel kltr ile, iindeki reticilik ak ile, rencilerine rnek olan, rehber olan, k olan ka hoca var? Toplum, gazetesi ile, (hele o gazetelerin rezil Pazar ilaveleri ile) televizyonu ile, hele o televizyonlardaki rezil dizilerle, sinemas ile, tiyatrosu ile, soka ile, trafii ile nasl bir rnek sunuyor, sizler benden ok daha iyi biliyorsunuz. Bu artlar altnda yetien bir genlie atmaya ne kadar hakkmz olacak? Necip Fazl ne gzel sylemi; Bak soksan glgeme, Scack kanm damlar. Gir de bir bak lkeme, Basz, basz adamlar. Alayn su ykselsin Belki kurtulur gemi. Anne seccaden gelsin Bize dua et emi. Evet ahval bu. artlar byle.Ama bize den grev her eye ramen bayra dimdik tutarak sonuna kadar yar gtrmek. Garip geldik gideriz, rafa koy evi bark,
42Tek dudaktan dudaa, gesin lmsz ark. Bakyoruz evremize btn bu patrt grlt, btn bu toz duman iinde, yine prl prl yetien insanlar var. Son stanbul seyahatimde bir hanmefendi ile tantm. Evli ve be ocuklu iken, kocas hepsini yzst brakarak Almanyaya kayor. stelik babas da ar hasta. Bu mbarek kadn ki ismini Fatma annemiz koydum, cann diine takyor, ocuklarn besliyor, bytyor, gl gibi tertemiz, prl prl yetitiriyor. Fatma annemizin yz, inanlmaz bir nur iinde. Baklar bir pnarn gzesi gibi.ocuklarnn her biri ayr ayr birer insanlk rnei. Allah hepsinden raz olsun. Geenlerde radyoda iittim. Gzlerim yaard. Bir mbarek slam hanmefendisi anlatyordu; Merhem kocamdan bir Ba-Kur maa kald. O parann yars ile oturduum tek gzl evin kirasn dyorum. Kalan parayla da iki gnde bir, bir belediye ekmei ve bir ie st alyorum. Allahn sana nasl kredeceimi bilemiyorum. Bana verdiin bu saltanat btn insan kardelerime de nasip et. Allah byle gzel insanlarn saysn artrsn. Allah cmlemize hayrl evlat nasip etsin. Msaadenizle...
DORU DNEBLMEKGeen gece bir telefon geldi, telefondaki ses beyefendi diyordu, sizden yardm istiyorum, kafam yle kark, yle kark ki... Bazen yaamak istemediim oluyor, kararszm, hayat meseleler karsnda arp kalyorum. Karar verilecek zamanlarda karar veremiyorum, ne olur bana yardm edin, ok mustaribim. Telefondaki zt ile uzun uzun konutuk, konutuka ald, ferahlad, sknet buldu. Sonra gnlerce bu meseleyi
43dndm, sadece o telefon eden zt deil, pek ok kimse bu durumda. Bazen kalabalk caddelerden geerken gn oluyor insan korkuyor, rperiyor. Aman Ya rabbi diyor, yle ehreler, yle ifadeler gryorsunuz ki karmakark kelimesi bile durumu izaha yetmiyor. Bu satrlar yazmak iin masaya oturdum, telefon ald, Antalyadan bir hanmefendi telefon ediyordu. Dini konularda byk bir karmaa yaadn, halletmek iin kime mracaat ettiyse i dnyasnn biraz daha allak bullak olduunu syledi. Sordum, kimlerle grtnz? Dedim. Sayd kimselerin mnev hayatmzla uzaktan yakndan hibir ilgisi yoktu. Efendim dedim, sizin limon ihtiyacnz var, almak iin arya ktnz, krtasiyeciye gidemezsiniz ki, kuma satan bir maazadan da limon temini mmkn deildir. Nasl limon almak iin manava gitmek gerekiyorsa burada da yle hareket etmeniz gerekir. Hanmefendi biraz duraklad sonra eitli sorular sordu. Sorular cevaplandka memnun oldu ve ok teekkr ederim, iim kla aydnlkla doldu dedi. Bugn toplumumuzda baz nemli noktalarda bulunan kiilerde ayn zihin karkln gryoruz, filanca zt niversitede retim yesi, iyi gzel de bir dedii bir dediini tutmuyor. Gnl de kafas da allak bullak. retim yelii gibi, baz dini grevlerde bulunmak gibi, gazetecilik, yazarlk gibi topluma kar sorumluluk makamnda olan baz kimselerin ok daha dikkatli olmalar, ok daha uyank hareket etmeleri gerekiyor. Krk yldr okuyucusu olduum Hakses Dergisini evresine ktleyen, dini makam igal eden birisinin durumunu nasl izah edebiliriz? Bence zihin karklnn asl sebebi doru dnmesini bilmemekten geliyor. nk ocukluumuzdan itibaren bize doru dnmek nasl olur retilmiyor. stisnalar dnda ne ailede, ne okulda, ne de toplumdaki herhangi bir messesede bize retilenler, bize alananlar ok zaman bir takm nyarglar, pein hkmler, kara
44almalar. Bir rnek mi istersiniz, ite Darwin. Vaktiyle Darwin diye bir adam km, bir teori ortaya atm, dikkat buyurun, bu sadece bir teori. Hibir zaman teori olmann da dna kamam ama ne yazk ki gnmzde isminin banda koca koca sfatlar yazl olan bir ok kimse bunun farknda deil. Mmkndr ki sayn Darwinin dedesi bir orangutan olabilir, bir ey diyemeyiz. Ama bilim adna konuma yetkisini kendisinde bulan baz kimseler, bunun bir teori deil de bir bilimsel kanun olduunu sylerse o zaman i deiiyor. Doru dnmek o kadar nemli ki, bunu yalnz felsefeyle uraanlarn bir megalesi olarak grmek ok yanl. Doru dnmek kadn erkek, gen ihtiyar hepimiz iin, yeryzndeki btn insanlar iin hayati bir mesele. Hayatta atlan yanl admlar, insanlarla gzel ilikiler kuramama ve hayatta mutlu olamama, hep doru dnmesini bilmeyiimizden ileri geliyor. nsan doru dnemeyince, doru dnmesini renmeyince yanl kararlar alyor, isabetsiz admlar atyor ve lnceye kadar sonu gelmeyen bir yanllklar trajedisi balyor. Allahm diyorum, nasl olur? Hakses gibi ilk saysndan bu gne kadar hep iyi, gzel, temiz duygular ve dnceler alayan bir dergi nasl ktlenir, nasl yasaklanr? Muhakkak ki bu ii yapan kardeimiz de iyi bir insan, gzel, temiz bir insan ama sahip olduu nyarglar, pein hkmler onun doru dnmesine, doruya varmasna engel oluyor. Acaba yarn Allahn huzuruna kt zaman bunun hesabn nasl verecek bunu hi dnd m? Vaktiyle bir ark vard, bir yerinde Sonunu dnmeden neden tuttun elimi? diyordu, onun gibi biz de doru dnemediimiz iin gerek kendimize, gerek bakalarna byk hakszlklar yaptmzn bir farkna varabilsek. Bir slam by, Gzel gren gzel dnr, gzel dnen hayatndan zevk alr. diyordu. Gnl istiyor ki btn insan kardelerimiz de gzel dnsnler, hayatlarndan zevk alsnlar. Yaamak bin bir
45gzelliklerle dolu, Allahn mucizelerinin her an grld muhteem bir olay. Kuran- Kerimde, ne yana bakarsan bak, Allah n vechi oradadr. buyuruluyor. Yunus Emre, Ak gelicek, cmle eksikler biter. diyor, Sevelim, sevilelim dnya kimseye kalmaz diyor. Hayat gzel, ok gzel, inanlmayacak kadar gzel bir olay, ne olur nefsimizin penelerinden kendimizi kurtarabilsek de bu gzellikler, mucizeler, harikuladeliklerle dolu dnyay akla, hayranlkla seyredebilsek. Bu gzellii Allah cmlemize nasip etsin...
HAYIRGeen gn deerli arkadam brahim Ate, o tatl, o yumuak sesiyle benden Hayr konusunda bir yaz yazmam istedi. Telefondan sonra dndm. Bu konu, nice yllardr beni ok dndren bir durum. Basit gibi grnen, ama zerinde durulduka, dndke, insan rperten, hayretler iinde brakan bir mesele. ocukluumuzdan beri iitiriz. Hayrl evlat, hayrl insan, hayrl gelin, hayrl ev, hayrl i... Mnevi terbiye alan insanlardan en ok iittiimiz szlerden biri de, hayrdr inallah kelmdr. Hayra kar, hayrlar olsun szleri beni ocukluumdan beri dndrr. Olay insann ftri yaps ile ilgili gryorum. Resulullah Efendimiz, Ya hayr syle, yahut sus buyuruyor bir Hadis-i erifinde. Bana kinat apnda bir emir olarak yansyor, dnyorum. Bu hadisin uyguland bir evde kar koca arasnda hi kavga grlt olur mu? Mnakaaya imkan var m? Bu hadisin uyguland bir iyerinde meslektalar arasnda, sevgiden, saygdan, yardmlamadan baka ne olabilir? Bu hadisin uyguland bir lke, bu hadisin uyguland bir dnya cennet gibi olmaz m?
46Bugn, ruhi sorunlar olan insanlar zm iin, if bulmak iin psikiatriste gidiyorlar. Hemen hepsinin karlat durum u; en yksek dozajda msekkinler yazlyor. Biz buna aile arasnda, uyuturucular diyoruz. Peki bu haplar kime iyi geliyor ki? Kimi iyiletiriyor ki? Ne olur bir sayn doktorumuz ksa da; evladm, sen aile hayatnda, i hayatnda, sosyal hayatnda bir tek Ya hayr syle, yahut sus hadisini uygulasan, ksa bir sre sonra bir eyin kalmaz, desin. Biliyorum bu satrlar okuyan bir doktor olsa, dudak bker, glmser, benimle alay eder. Cahil adam, der. Ama ben evremdeki bir ok insanda bu Hadis-i erifin uygulanmasnn mspet, hayrl neticelerini grdm, tank oldum. Ne olur evde, iyerinde, arda, pazarda, sokakta, caddede, sinemada, tiyatroda, zel sohbetlerde hep hayr syleyip, hayr konusak. Kendimizle ba baa kaldmz zaman duygularmz, dncelerimiz yalnz hayra ynelik olsa. Televizyonda, gazetede, darda negatif bir sz, olumsuz bir davran grdmz zaman, hep hayrlar dilesek. Buna o kadar, ama o kadar ok ihtiyacmz var ki. Krk ylm hukuk meslei iinde geti. Bir ok kavgalarn, dvlerin, yaralamalarn, cinayetlerin, yahut ksknlklerin, krgnlklarn, dargnlklarn arkasnda grlen hep u idi: Bir tek negatif, olumsuz bir szn azdan k. te o bir tek hayrl olmayan kelm nice boanmalara, nice zc, i karartc durumlara neden oldu. lk bakta insana abartma gibi geliyor bu olay. Ama zerinde ince ince durup dnlrse, bu sylenen szlerin az bile olduu sonucuna varlyor. O bir tek sz byyor, byyor, kocaman oluyor, btn evreni kaplyor. Bir gn, televizyonda bir konuma yapyordum. Farknda deilim. Sonradan iittim. stanbul dan Psikolog Suna Tanaltay Hanm telefon ederek Ne kadar gzel bir sz, dedi. unun iin farknda deildim. Hayat boyu hi kada bakarak konumadm. Byle konuanlardan da, hi mi hi holanmam. Konumadan evvel besmele ekerim azm
47aarm arkas gelir. Eskiler buna irticalen konuma derlerdi. Sylemi olduum sz u idi: Bir tebessm btn dnyay dolar. Aslna baklrsa bu her ey iin byle deil mi? Bir kin, bir nefret de, bir ac sz de, btn dnyay dolamyor mu? slamn Gler Yz isimli kitabnda Profesr Eva Hanmn ok ilgin bir tespiti var. Bir kimse, diyor, ayn ierken, kan bardan iinde dolatrrken kan ses uzaydaki btn zerrelerden duyulur. Aman Ya Rabbi.... Bu sz okurken tylerim rperdi, kendimden getim. Her ey ne kadar birbiriyle ilgili. Baz kimseler der ki, evimde kapm kilitli, perdelerim rtlyken ben yapayalnzm. Kimseler yok. stediimi yapabilirim. Kimin ne haberi olacak. Bugnk modern bilime ne kadar aykr bir dnce. Mesele hi de o kimsenin sand gibi deil. Hepimiz, her an, akln alamayaca bir gzetim, denetim iindeyiz. Biz sade dncelerimizden deil, duygularmzdan da, btn evrene kar sorumluyuz. imizdeki kinden, nefretten, intikam duygusundan ykselen eksi elektrik dnyadaki btn zerreleri rpertiyor, haberimiz var m? Veya iimizden ykselen ve iine yeryzndeki btn insanlar, btn hayvanlar, btn nebdt btn eyay iine alan bir hayr dua, bir gzel dilek, dalga dalga btn zerrelere, iyinin, gzelin, temiz, asil ve yce olann nlarn yayyor. Ne olur kalbimizi, kafamz hep sevgiyle, sayg ile, edep ile, incelikle, gzel duygularla doldursak. Muhammedi bir akla btn kinat kucaklasak. Peygamber Efendimizin hayatna bakalm. Mbarek azndan bir tek hayrl olmayan kelm kt m? Yce Resulmz hep hayr dnd, hayr konutu. Hayrl ilerle mrn geirdi. Negatif dnceler, duygular iinde olanlar, acaba en byk zarar kendilerine yaptklarnn farkndalar m? lerindeki kin ve nefretin, sevgisizliin, saygszln, ateini, alevini,
48uyuturucu ilalarla almaya alanlar, acaba hayatlaryla oynadklarnn farkndalar m? Acaba onlar mr boyu, bir kerecik olsun, Seviyoruz, seviliyoruz, gzelliimiz bu yzden diyebilecekler mi? Bir kerecik olsun, Ak gelicek, cmle eksikler biter diyebilecekler mi? Evet, Cmle yerde Hak nzr, gz gerektir gresi diyor, byk Yunus. Biz bu zanlardan, vehimlerden, korkulardan bir syrlsak da, Kuran- Kerimdeki Ne yana bakarsan bak, Allah n vechi oradadr ayetini syleyebilsek. Sevmek devam eden en gzel huyum diyebilsek. Hayr dnsek, hayr sylesek, hayr yapsak. Ve tertemiz bir hayat yaadktan sonra, bir gl bahesine girercesine ikinci hayatmza balayabilsek. Allah cmlemize nasip etsin.
ALE LKLERAdli istatistikler incelenirse grlen rakam rpertici oluyor. Boanma davalar her yl yeni rekorlar kryor. Bin bir emekle, bin bir masrafla kurulan yuvalar darmadan oluyor. Eer bu sre iinde ocuk da olmusa vaziyet daha da vahimleiyor. Daha hayatn banda bir ocuun kendini yapayalnz, terkedilmi hissetmesi ne kadar ac. O gnlerde geirdii ruh sarsnts ok zaman bir mr boyu devam ediyor. Bu tr ocuklarda gven hissi olmuyor. Kimselere itimat edemiyor. Ve ne yazk ki ou da ahsiyetini bulamyor, kazanamyor. Grlen u ki, boanmalardan sonra kurulan yeni evlilikler de istenileni vermiyor. Yine kavga, grlt, yine sonu gelmeyen mnakaalar, krc hareketler, ac szler. nk ikinci nc evliliklerde de ayn hatalar devam ediyor. Ben, ilk evliliinde aradn
49bulamad iin ayrlanlarn bir ksmn inceledim. Yllarca mahkeme kararlarm, Yargtay kinci Hukuk Dairesi kararlarn takip ettim. Hi de ikinci, nc, drdnc evliliklerin huzur, nee ve mutluluk getirdiini grmedim. Yunanl air Seferis bir iirinde; "nsan bir ehirde mutluluu skalarsa, dier ehirlerde de skalamaya devam eder." diyor. Durum evliliklerde de ayn neticeyi veriyor. nemli olan e deitirmek deil, kafa yapsn deitirmek. Evlilie hazr olacak bir ruh haline girebilmek. stelik bu iki taraf iin de ayn derecede nemli. Atalar sz bu durumu ne gzel aklar; "Bir elin nesi var, iki elin sesi var." Sadece belirli bir yaa gelmekle belirli bir ekonomik dzeye gelmekle, eh; ben artk olumu, kzm evlendirebilirim, artk mesele kalmad diyenler, daha batan yanlyorlar. Olay hi de onlarn anlad gibi deil. Evlilik, iki taraftan da ruh olgunluu, hayat tecrbesi, belli bir evlilik kltr dzeyine ulamay bekliyor. Karlkl olarak sevgi, sayg, itimat, fedakrlk, yardmlama, efkat olmadka dnya kadar mal mlk olsa neye yarar. Srf damat zengindir, varlkldr diye kzlarn veren aileler yarn Allah'n huzuruna ktklar zaman bunun hesabn acaba nasl verecekler? Yllar nceydi. Henz emekli olmamtm. Bir gn bir zat geldi. Efendim, dedi. Ben sizi televizyonda dinliyorum. ok seviyorum. Kzmn nian olacak. Ltfen nian yzklerini takar msnz? Mspet cevap verdim. Belli gn, belli saat geldi. O zat beni kapda siyah bir mersedesle bekliyordu. Nian Hilton Oteli'nde yaplacakm. Arabaya bindim, yola koyulduk. Giderken, Efendim, dedim. Niandan nce damad, ailesini incelediniz mi? Nasl insanlar? Cevap, mr boyu unutamayacam kadar beni zd. Efendim, dedi. Damadn mersedesi var. Bu cevap mthiti. Derhal adama arabay durdurmasn syledim ve indim. armt. Sizin dedim, mersedesiniz var. Damadn mersedesi var, ben iine, evine
50dolmula gelip giden bir insanm. Siz kendinize mersedesli birini bulun. Yzkleri o taksn. Yrdm. Uzaklatm. Bu ve benzeri olaylar toplumdaki deer yarglarnn anmasnn en gzel belgeleri. Gayet tabi bu kafayla kurulan yuvalardan ne hayr gelecek. nsanolu ister bir gz gecekonduda otursun, ister sarayda, oray cennete evirecek olan sevgidir, saygdr, edeptir, inceliktir, karlkl yardmlamadr, fedakrlktr. Bunlar olmadktan sonra kurulan btn yuvalar ister istemez bir sre sonra dalmaya mahkmdur. Eer elerin ayrlacak kadar gleri ve cesaretleri yoksa, pek ok rnekte grld gibi, o yuvada kavga, grlt, mnkaa, dargnlk, krgnlk hi eksilmez. Bu mnkaalarn da altnda yatan gerek; korkun, terbiye edilmemi, eitilmemi bir nefistir. Dikkat edin, bu nefsi mcadele, ben stnm, senden daha glym kavgas, daha nikah merasimi srasnda balyor. Hepinizin bildii o irkin, o iren, o her medeni insan utandracak olan ayaa basma hikyesi. Gya kim kimin ayana basarsa, evde onun sz geermi. Dikkat edin, daha kurulan yuvaya ilk adm atmadan irkinlik balyor. Nefsin egemen olduu her yerde asl hakim olan, stn olan eytandr. Ne yazk ki bugn, istisnalar dnda, ne aile, ne okul, ne de toplamdaki eitli messeseler bu terbiyeyi veremiyor. nsanolu; "Eller yahi biz yaman, Eller buday biz saman." demedike, ne zel hayatnda, ne aile iinde, ne sosyal hayatta asla salkl, mutlu, huzurlu olamayacaktr. Aile birlii yle salam temeller zerine kurulmal ki, eler kapdan girerken hi bir ey, ama hibir ey lm bile olsa, bizi birbirimizden ayramaz, bizler
51Allah'n izniyle, Peygamberin yardmyla bu mbarek kapdan ieri giriyoruz. Her eyimizle birbirimize aidiz. Sevgiyle kenetlenen ellerimiz hibir zaman hibir ekilde bir birinden ayrlmayacak. Biz bu yuvay sevmek ve sevilmek iin kurduk. Hayat boyu birbirimize yardmc olacaz. Hayatn getirdii aclar da, sevinleri de beraber paylaacaz. Asl gdamz sevgi olacak. Her zaman "seviyoruz, seviliyoruz, gzelliimiz bu yzden." diyeceiz. Ve "sevmek devam eden en gzel huyum" arksn hep beraber syleyeceiz. Sabahleyin eler birbirinden ayrlrken yrekleri titremeli. Akama kadar ayr geecek zaman onlara bir asr kadar uzun gelmeli. Hep, o akam eve gelmenin scak heyecan iinde rpermeli, bekleyi heyecan iinde olmal. Akam kapdan girerken nce besmele diyip, Allah'a kredip, sonra el ele tutuup, "hibir ey ama hibir ey bizi birbirimizden ayramaz." diyebilmeli. Ben Konya'nn Ermenek ilesindenim. Ermenek'de bir sz vardr. "Erkek akam evine girince, yle cokun, yle heyecanl, yle ak dolu olmal ki, duvardaki duran saat bile almaya balamal." Bazlarnz diyecek ki, bu ada byle romantizm, byle iiriyet olur mu. Herkes ekmek paras peinde kouyor, Sabri Bey'in akl nelerle megul. te yle kardeim. O akamki rzkmz bir dilim kuru ekmek, bir bardak su bile olsa, onu akla, heyecanla yiyebiliyorsak, her lokmas iin Allah'mza sonsuz krler edebiliyorsak, ite o hayat, saraylardaki yaamalardan ok daha gzel, ok daha anlamldr. nsann asl ihtiyac sevgidir, saygdr, ilgidir. Yllar nceydi. Hukuk Fakltesince gen bir renciydim. O gn medeni hukuk profesrmz boanmay anlatyordu. imdi dedi, Medeni Kanunu an. Gsterdii yeri
52bulduk. Orada boanmann asl sebebi olarak "iddetli geimsizlik" gsteriliyordu. Hemen elimdeki kalemle bir ok iareti yaptm. Medeni Kanunun kenarna, "hayr iddetli geimsizlik deil, iddetli sevgisizlik" yazdm. Bu gn hal ktphanemde o kitab saklarm. nsanlar kuru ekmek yedikleri iin boanmazlar, yamal elbise giydikleri iin boanmazlar. nsanlar, kar taraftan sevgi, sayg, ilgi, efkat grmedikleri iin boanyorlar. Olaya ltfen n yarglarla deil gereki alardan bakalm. nsanolu sevgi, sayg grmezse yaamak neye yarar. air Glten Akn ne gzel sylyor: "Gkyznde bir top bulut avare, Ben aaca deli, buluta deli, Bir byk oyun karda yaamak dediin, Beni ya sevmeli ya ldrmeli..." Bu son msra, bir tabiat kanunu kadar dorudur, gerektir. Koca Yunus da anlatr, anlatr sonunu ne gzel balar; "Sevelim, sevilelim, dnya kimseye kalmaz" Bu konuda syleyeceim son sz u olacak: "ki gnl bir olunca, samanlk seyran olur."
53
OLGUN NSAN KMDR?nsanlk kltr tarihinde olgun insann nitelikleri ve zellikleri aratrlacak olursa pek ok ortak noktalar bulunur. alar deiiyor, medeniyetler deiiyor, bak alan ve davranlar deiiyor ama olgun insann nitelikleri ok zaman ayn kalyor. Demek ki insanlk kltrnde mterek olan pek ok yn var. Bugn de, iinde yaadmz toplumun eitli katmanlarnda yaplacak sosyolojik aratrmalar ve incelemeler bize ayn eyi gsterir. imdi srasyla olgun insan kimdir, zellikleri nedir, bu nitelikler nasl kazanlr, onu grelim. Olgun insan denince akla nce; akl banda, dengeli, haddini bilen, edepli, hogrl, ii sevgi ve sayg dolu, insanlara hizmeti bir ak haline getirmi, gvenilir, itimat edilir, drst, temiz, efendi bir insan geliyor. Olgun insanlar hayatn asli unsurunun; sevgi, sayg ve hogr olduuna inanrlar. Onlar olmadan hangi ada, hangi lkede yaarsa yaasn, bu insanlarn olgun sfatn kazanabileceklerine inanmyorum. Bugn toplumun btn kesimlerinde ortaya kan kavgalar, dvler, irkin ve kaba mnakaalar, lzumsuz ekimeler, dargnlklar, ksknlkler, boanmalar incelenecek olursa hep ayn gerekle karlalr: Sevgiden, saygdan ve hogrden yoksunluk. Olgun insan bir nevi ekmekteki maya, yapdaki har gibidir; hayata renk veren, k veren, gzellik veren, btn aclara ve straplara ramen hayat yaanlr klan hep o gzel insanlardr. Bir tek olgun insann yaad aileye, alt iyerine, oturduu mahalleye, bulunduu ehre derece derece yaylan saysz faydalar vardr. Sonradan Mslman olan deerli Fransz bilim kadn Profesr Eve Hanm: "ay ierken,
54ay fincannn tabaa arpmasndan kan ses biraz sonra en uzak galaksilerde duyulur." der. Yaamak, adna olgun insan dediimiz o deerli kimselerle, hanmefendilerle, beyefendilerle; onlarn hayata kattklar, varolua getirdikleri edepler, incelikler, gzelliklerle bir ihtiam kazanr. Hayat gzel, inanlmayacak kadar gzel hale getiren onlardr. Onlarn bazen incelik dolu bir jesti, insan ruhlarnda rpertiler uyandran gzel bir sz nesilden nesile intikal eder. Bir gn kainatn efendisi Mslmanlardan orduya yardm ister; herkes der, imkanlar nispetinde yardm yapsn. Derhal yardmlar balar, insanlar imkanlar nispetinde, gleri orannda bir eyler getirirler; sra Hz. Ebu Bekir'e gelir, o gzeller gzeli, inceler incesi byk insan kalkar, neyi var neyi yoksa, A'dan Z'ye her eyini getirir. Herkes hayret iindedir, Peygamber Efendimiz sorar: "Ya Ebu Bekir, sana ne kald?" Cevap mthi! Ne zaman okusam yzmn rengi deiir, titrer, rperir, heyecanlanrm, bazen aladm olur. Mbarek ban kaldrr: "Ya Resullah" der, "bana senin akn kald, baka ne isterim?" Bu mthi sz kyamete kadar nice gnllerde rperiler uyandracak. Olgun insanlar yemein iindeki tuz gibidirler, nasl tuzsuz bir yemek gzelliinden ok ey kaybederse, olgun insanlardan mahrum bir cemiyet veya olgun insanlara nem vermeyen cemiyet de yledir, tuzsuz yemek gibidir. Gerek evlilikteki kar-koca ilikileri, gerek okuldaki retmen-renci ilikileri, gerek toplumun btn katmanlarndaki sosyal ilikiler sevgi, sayg ve hogrden mahrumsa o tr yaanan hayatn cehennemden ne fark kalr ki? Radyodaki sesi unutamyorum, o mbarek kadn tanan da mbarek ellerinden psem diyorum. Ba-kur emeklisi kocasnn vefat zerine ald parayla kirasn verdikten sonra ancak iki gnde bir ie st ve bir belediye ekmei alabilen kadn: "Allahm" diyordu,
55"sana sonsuz krler olsun, bana verdiin bu saltanat btn insanlara da nasip et." te kemal, ite olgunluk, ite insanlk. Sahip olduu nice maddi manevi nimetler karsnda kredemeyen, mutlu olamayan, bir gzellii yaayamayan gnmz insanlarna verilecek en gzel cevap. Olgun insanlar, insanlk aleminde gzn iindeki gzbebei gibidirler, insanlk ailesi gzellikleri, byklkleri, ycelikleri onlarla grr, onlarla hissederler. nsanlk kltrnde onlar bir yzn zerindeki en kymetli ta gibidirler. Yalnz, onlarn saylarn toplumda artm grmek istiyorsak; o kimselere layk olduklar sevgiyi, ilgiyi gstermek zorundayz. Maazasnda en gzel bir mal satan tccar mteri bulamazsa, ister istemez dkkann kapatmak zorunda kalr. Bir gzel, bir kmil, bir olgun insann yetimesi ok zor ama onu krmak, incitmek ok kolaydr. Geenlerde ngiliz televizyonunda grdm, bir profesr ya haddinden emekli olur, evine ekilir. Ksa bir sre sonra emekli olduu fakltenin dekanndan bir mektup gelir, mektupta dekan: "Sayn profesr" demektedir, "sizin iin zel bir oda hazrladk, emrinize bir sekreter verdik, bir arabamz size tahsis ettik; ne zaman isterseniz fakltemize gelin, bilgilerinizden, tecrbelerinizden, yetimek isteyen genleri yararlandrn." Bu program seyrettikten sonra uzun uzun dndm, ite ngiliz toplumunda bir bilim adamna verilen deer ve kymet. Bir de kendi toplumumu dndm, biz emeklilerimize l muamelesi yapyoruz, onlarn bilgilerinden, grglerinden, hayat tecrbelerinden yararlanmak yoluna nedense gitmiyoruz. Peki bundan kim kaybediyor ve daha ne kadar kaybedecek? Yanl anlalmasn bunun parayla pulla bir ilgisi yok, mevki makam, siyasetle de ilgisi yok. Bahis konusu olan sadece ama sadece insana ve topluma hizmet. Bu ekilde sadece hizmet akyla yrei titreyen nice insanlar var ama inanlmaz bir duyarszlkla btn kaplar onlara kapanyor.
56Sen diyorlar, emeklisin, git kene lmn bekle. Eer toplumu ynetenler olgun insanlar olsalar bu byle mi olur? Kltr nesiller arasnda bir devamll gerektirir, hi bir nesil sfrdan balayarak gerek kltre ulaamaz. Her nesil ncekilerin brakt yerden daha iyiye, daha gzele, daha mkemmele gider ama bugn nesiller arasndaki kopukluk btn fecatyla, btn dehetiyle devam etmektedir. Yeryznde bu kafayla kltre ve medeniyete ulam bir tek toplum gsteremezsiniz. Byle zamanlarda, byle ortamlarda yetienler ister bilimde, ister dncede, ister gzel sanatlar alannda olsun, ksr, gdk, cce kalmaya mahkumdurlar. Yahya Kemal: "Kk mazide olan atiyim." diyordu. Bir takm ruh cceleri bunu da anlayamadlar. Sadece cehaleti, ilkellii devralanlar son niversite seme snavlarnda da grdk. Krk ksur bin gencimiz sfr puan aldlar, ama tyler rperten, yrek daraltan bu durum akn, ruhunu ve zn kaybetmi medyamzda en kk bir yank bulmad. Bugn bir ngiliz genci Shakespeare'i rahatlkla okuyabiliyor, bir Fransz genci Montaigne'i rahatlkla okuyabiliyor. Ama bizim genlerimizin iinde Ahmet Hamdi Tanpmar', Cemil Meric'i, Mehmet Kaplan', Yahya Kemal'i, Ahmet Haim'i okuyan ka kii var? Doru drst Trke bilmeyen bir Orhan Pamuk ne yazk ki batac ediliyor. Onun Trke bilmediini ispat eden Profesr Tahsin Ycel'in bana gelmeyen kalmad. Bugn byle okullar olan, byle medyas olan bir toplumda olgun insann yetimesini beklemek biraz fazla iyimserlik mi oluyor acaba? Nasl her toprakta her aa yerimiyorsa byk ruhlarn, cins kafalarn yetimesi iinde zel bir manevi iklime ihtiya var. Bir byk adamn kiiliini etkileyen sadece onun okuduu kitaplar, yetitii okullar deil ki; iinde yetitii aile evresi, doup byd sosyal evre, komular, akrabalar, al veri ettii mahalledeki bakkal, evlendii ei, einin akrabalar, yetime evresindeki
57manevi bykler; o gne egemen olan sosyal, siyasal, ekonomik durumlar, okunan gazete, seyredilen televizyon, dinlenen mzik ve daha binlerce etken, hepsi bir araya geliyor ortaya olgun insan dediimiz bir gzellik ve ycelik ant kyor. Bundan elli ksur yl nceydi; Ankara'da, Yenimahalle'de oturuyorduk. Belediye bir bo alanda am aac yetitirmek istedi. Ka kere itina ile aalar dikildi, suland, gbre verildi fakat bir trl tutmad. Pek ok baarsz tecrbeden sonra belediye yetkilileri o blgenin topran deitirdiler, o zaman aalar tuttu. nsanlarn yetimesi iin de belli ortamlar gerekiyor. Ancak belli ortamlarda belli kiilikler ortaya kabiliyor. Ama durum ne olursa olsun, gerek ailede, gerek iyerinde, gerek toplum dzeninde huzurun ve mutluluun glmseyen yz ancak olgun, kmil, yetikin insanlarn varlyla grlebiliyor. Dileimiz o insanlarn saylarnn artmas...
KALBN MHRLENMESteden beri insanlar megul eden bir meseledir kalbin mhrlenmesi. Sk sk konumalarda geer, kitaplarda, dergilerde geer. Acaba bu kalbi mhrlenenler kimlerdir ve bu mhr basan kimdir? Ksmet olursa yazmzda bu olaya deineceiz. Sk sk iitiriz: "Gzleri vardr grmezler, kulaklar vardr iitmezler, kalpleri vardr hissetmezler" diye. Acaba neler oluyor da gren gzler grmez oluyor; iiten kulaklar iitmez oluyor; asli vazifesi duymak, dnmek, hissetmek olan kalp kaskat kesiliyor. Srayla bu sonulan douran nedenleri irdeleyelim. 1) Haram lokma. Bu o kadar nemli bir husustur ki haram yiyen bir insan iin manevi tekaml durur, ne yaparsa yapsn bir adm ilerleyemez. Haram yiyen insan gaflet,
58delalet, ihanet iindedir. Kime kar? Kendine kar; kendi asli, z vatanna kar. Haram yiyen insan haram yedii srece hibir zaman ruhunun yurdunu ziyaret edemez. Kendi kendine kar yabanclar. Kendi ruh dnyasnda bir esir, bir parya olur. Haram yiyen insan manevi gzellikleri istese de gremez. Manevi hakikatleri istese de iitemez. Manevi ycelikler alemine istese de yaklaamaz. 2) Kin, nefret, intikam duygusu iinde; gurur, kibir iinde yaamak. Bu tr insanlar yaadklar srece, bu irkin hallerden tvbe edip uzaklamadka, mna yolunda bir adm ilerleyemezler. nsan benlik, egoizm, nefsaniyet kadar kirleten, aalatan, kk dren hi bir ey yoktur. Bizim haram lokmadan sonra kendimize yapacamz en byk ktlk bu tr negatif duygularn esareti altnda yaamaktr. nsan sevdii kadar vardr. Sevmek ve sevilmek hayatn en asl, en yce, en gzel duygulandr. Psikolojik aratrmalar bize unu gsteriyor: Sevmeyen ve sevilmeyen insanda ahsiyet de teekkl etmiyor. artlar ne olursa olsun bir holuk, bir mutluluk, bir gzellik yaanamyor. nsanlar hayatta sevgileri kadar var, sevgisizlikleri kadar yokturlar. Mutlu insanlar hep, "Sevmek devam eden en gzel huyumdur." diyenlerin arasndan kyor. Yunus'un en sevdiim msras: "Ak gelince cmle eksik biter." deyiidir. Sevgiye, sevmek ve sevilmek duygularna yabanc bir kimseye salkl bir insan gzyle baklamaz. "Seviyoruz, seviliyoruz, gzelliimiz bu yzden." diyebilenler kainatn en mutlu, en huzurlu, en gzel insanlardr. 3) nsanlar kalplerinin mhrlenmesine gtren nc husus efkat, merhamet, acmak duygularndan yoksun olulardr. Yerde olanlara acmayanlara, onlara sevgi ve efkat duymayanlara, gklerde olan melekler de acmazlar. nsanolu "ben" dedii srece, "benim" dedii srece, "bana ait" dedii srece kendi istikbalini kendi karartr. Ancak
59"sen" diyebilenler kendi nefsani duygularndan, bencil hrslarndan uzaklaabilir. Allah rzas iin, hibir karlk beklemeksizin, hibir menfaat ummakszn bakalarna el uzatabildiler huzurun, mutluluun, aydnln ve n yolunda yryebilirler. En gzel ibadetlerden biri de Allah rzas iin hizmet duygusudur. nsanlarn en gzeli, en deerlisi, baka insanlara Allah rzas iin hizmet edendir. Yalnz kendini dnen, nefsi iin yaayan insanlar ne aile iinde, ne i muhitinde, ne de sosyal evrede hibir zaman sevgi, sayg, ilgi grmezler. Bakalarna hizmet duygusundan uzak yaayan kimseler, daimi bir karanlk iinde kendi cehennemlerini kendileri yaarlar. Allah' ve onun yce Resuln en ok memnun eden hususlardan biri de bakalarna kar gsterilen sevgi, sayg, hogr ve hep bir hizmet duygusu iinde yaamaktr. nsanlar, sabahleyin gzlerini atklar andan itibaren, acaba kime nasl faydal olabilirim, hangi gz yal insann strabn paylaabilirim, hangi a doyurabilirim, hangi fakir kzn eyizine yardmc olabilirim, hangi fakir bir ocuu okutabilirim diye dnseler, nice hastalklardan kurtulurlar, nice karanlklar ap nura kavuurlar. 4) nsan kalbini mhrlenmeye gtren sebeplerden biri de gybettir. Gybet ile insanlar neler kaybettiklerini bir bilseler, vebadan kaar gibi ondan uzaklarlar. Gybet edenler kadar gybeti dinleyenlerde kirlenirler. Baz kimseler kendilerini savunmak iin: Efendim, biz gybete karmadk, bir keye ekilip sadece dinledik, derler. Hi unutulmamas gereken bir nokta, gybet edenler kadar o gybeti dinleyenlerin de olaydan menfi olarak etkilendikleridir. Resullah Efendimiz, bir Hadis-i eriflerinde gybetin otuz zinadan beter olduunu ifade buyurmulardr. Ak konualm, bugn gybet toplumumuzda yediden yetmie btn hayat saran bir kara bulut gibi olmutur. Baz kimselerin Suret-i Hak'tan grnmeleri bir ey deitirmez. Her gybette kalbe en azndan siyah bir nokta gelir ve o noktalar oalarak gn gelir btn kalbi karartr. Gybetin olduu bir evrede eksi
60elektrik her yeri sarar. Orada hassas insanlarn, temiz ve gzel insanlarn nefes almalar bile zorlar. 5) Kuran- Kerim'de: "Mmin erkeklere syle, gzlerini haramdan korusunlar. Mmin kadnlara syle, gzlerini haramdan korusunlar." buyuruluyor. Kalbin mhrlenmesine insanlar gtren sebeplerden biri de fuhutur. Fuhu bakla balar, o nedenle bizi fuhua gtren her trl durumlardan uzak kalmaya gayret etmelidir. Fuhuu konumak fuhu yapmak kadar insanlar kirletir, zlerinden uzaklatrr. Mmkn olduu kadar seyredilen ve okunanlarda fuhu grntlerinden uzak kalmaya almak gerekir. Gerek mmin kadnlarn, gerek mmin erkeklerin bu konuda son derece hassas ve dikkatli olmalar gerekir. 6)Peygamber Efendimiz bir Hadis-i erifinde: "Allah'm beni bir an, bir andan da ksa bir zaman, nefsime brakma." buyuruyor. nanan insanlarn bu hadisi gnde en az birka kere okumalar gerekiyor. Babo olmak, avarelik, bir hayat ve yaama plannn olmay; gerek pencere nnde salak salak bakarak geirilen zamanlar, gerek cadde
