Veranderkunde & EPD Gastcollege Erasmus Universiteit Rotterdam Schakelprogramma iBMG Bettine Pluut © Zenc, 2011
Dec 26, 2014
Veranderkunde & EPDGastcollege Erasmus Universiteit RotterdamSchakelprogramma iBMG
Bettine Pluut© Zenc, 2011
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011 2
Even voorstellen
Blogger & Twitteraar
Buitenpromovenda
Adviseur
Bestuurslid eHealth
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011 3
Veranderen en EPD’s
Het wat, waarom en hoe van het landelijk EPD
Onderwerpen voor vandaagEPD’s en de arts-patiëntrelatie
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011 4
Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van eHealth?
Wat is eHealth?
Wat vinden wij daarvan?
Vragen voor vandaag
Elektronische Patiënten Dossiers: het ‘wat’
Schaalniveaus Functionaliteiten Beoogde gebruikers Uit te wisselen gegevens
© Zenc, 2011
Het ‘wat’ (1): schaalniveaus
Lokaal Regionaal Landelijk
© Zenc, 2011
Het ‘wat’ (2): functionaliteiten
© Zenc, 2011
Generatiemodel van Gartner
Het ‘wat’ (3): beoogde gebruikers
Specialisten Huisartsen Verpleegkundigen Patiënten Mantelzorgers ....
© Zenc, 2011
Een theoretisch uitstapje...
De relationele impact van EPD’s
EPD’s als ‘stabilized effect’ van relationele processen
Ze belemmeren bepaalde rolverdelingen of faciliteren deze
EPD-projecten draaien dus om een principiële en strategische vraag:
Wie willen we met wie verbinden ....
... en wie heeft welke rol te vervullen?
© Zenc, 2011
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011
Strategische keuzes
Individu centraal
Collectief centraal
Zorgverlener-gericht
Patiëntgedreven
Zorg vanuit één discipline of instelling
Vermaatschappelijkte zorgZorgprosumptie
Geïntegreerde zorg
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011
Passende ICT-keuzes
Zorg vanuit één discipline of instelling
Geïntegreerde zorg
Zorgprosumptie Vermaatschappelijkte zorgIndividu centraal
Collectief centraal
Zorgverleners-gericht
Patiëntgedreven
HIS / ZIS
Persoonlijk patiëntdossier
EPD 1.0
EPD 2.0
• Zorginhoudelijk belang Therapietrouw Geïnformeerde patiënt kan risico’s en opbrengsten van
behandelingen beter schatten
• Ethisch belangFundamentele behoeftes: “kennen en begrijpen” en
“erkend en begrepen worden”Stressregulering
• Maatschappelijk belangOntgroening en en vergrijzing
Zelfmanagement
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011
maandag 10 april 2023 © Zenc, 2011 14
Maar zelfmanagement
dé oplossing
Is niet voor iedereenaltijd en overal
(zie ondermeer het werk van J.M. Bensing)
10-04-23 © Zenc, 2011 15
Arts = expertPatiënt = passieve ‘leek’
Wordt minder, kan minder,
maar blijft nodig …
Wordt minder, kan minder,
maar blijft nodig …
Traditionele zorg
Traditionele zorg
Patiëntgedreven zorg
Patiëntgedreven zorg
Zorgnetwerk = facilitator en coachPatiënt = actieve regisseur
Gebeurt vaker,kan vaker
moet vaker…
Gebeurt vaker,kan vaker
moet vaker…
Zorgnetwerk = slimme organisatorPatiënt = kritische consument
Vraaggeorganiseerde zorg
Vraaggeorganiseerde zorg
Gebeurt vaker,kan vaker
moet vaker…
Gebeurt vaker,kan vaker
moet vaker…
Relational Responsibility (McNamee en Gergen, 1999)
De impact van patiëntinzage
Steeds meer onderzoek maar nog steeds te weinig Onderzoek lijkt te wijzen op
Waardering van openheid en gelijkheid Draagt bij aan ‘kennis’ en participatie patiënten Weinig tot geen extra werkbelasting artsen Beperkte positieve invloed op kwaliteit gegevens Technische en organisatorische inbedding van belang
Zie ondermeer: Douglas, Minderhoud en Pluut (2010). De impact van patiëntinzage op het zorgproces: resultaten van een verkennend veldonderzoek. Den Haag: Zenc.
Het ‘wat’: beoogde gebruikers landelijk EPD(zoals (was) gepland)
Zenden en ontvangen: huisarts, specialist, apotheker Ontvangen: patiënten
© Zenc, 2011
Het ‘wat’: te digitaliseren en uit te wisselen gegevens
© Zenc, 2011
Lokaal: wisselt per instelling Regionaal: wisselt per regionaal netwerk Landelijk: (zoals (was) gepland):
Waarneemdossier Huisartsen Medicatiedossier
Het landelijk EPD: besluitvorming
© Zenc, 2011
Fase 1: Faciliteren van ontwikkelingen in het veld
Belangrijkste fasen bij de totstandkoming
“Ik acht de ontwikkeling van een EPD van groot belang (...). Maar de overheid ziet voor zichzelf geen taak om hiervoor een blauwdruk op te stellen. Een EPD dient de kwaliteit en
doelmatigheid van het primaire proces te verbeteren. Daarom zal het veld zelf, gestimuleerd door de overheid, de
ontwikkeling moeten regisseren” (Minister Borst, TK, 1998).
“Ik acht de ontwikkeling van een EPD van groot belang (...). Maar de overheid ziet voor zichzelf geen taak om hiervoor een blauwdruk op te stellen. Een EPD dient de kwaliteit en
doelmatigheid van het primaire proces te verbeteren. Daarom zal het veld zelf, gestimuleerd door de overheid, de
ontwikkeling moeten regisseren” (Minister Borst, TK, 1998).
© Zenc, 2011
Fase 2: Ontwerpen, plannen en evalueren van de techniek
Belangrijkste fasen bij de totstandkoming
“Ik kom na uitvoerig overleg met partijen in de zorg tot de conclusie dat er behoefte is aan een actieve rol voor mijn
departement bij het signaleren en wegnemen van knelpunten die de toepassing van ICT in de weg staan”,
(Minister Borst, TK, 2000)
“Ik kom na uitvoerig overleg met partijen in de zorg tot de conclusie dat er behoefte is aan een actieve rol voor mijn
departement bij het signaleren en wegnemen van knelpunten die de toepassing van ICT in de weg staan”,
(Minister Borst, TK, 2000)
© Zenc, 2011
Fase 3: Randvoorwaarden uitdenken en realiseren
Belangrijkste fasen bij de totstandkoming
“Het uitgangspunt (...) is dat het gebruik van het EPD direct te maken heeft met de kwaliteit van zorgverlening en dat
zorgverleners verantwoordelijk zijn voor het daadwerkelijk gebruiken. Ik heb al aangegeven dat ik daarmee niet volsta indien het veld onwillig blijkt het EMD, en op termijn, het
EPD te gebruiken. (...) Uw moties zijn voor mij wel aanleiding om te bezien of er – naast de reeds ingezette
maatregelen – ook een nader wettelijk systeem moet komen (Minister Hoogervorst, TK, 2005).
“Het uitgangspunt (...) is dat het gebruik van het EPD direct te maken heeft met de kwaliteit van zorgverlening en dat
zorgverleners verantwoordelijk zijn voor het daadwerkelijk gebruiken. Ik heb al aangegeven dat ik daarmee niet volsta indien het veld onwillig blijkt het EMD, en op termijn, het
EPD te gebruiken. (...) Uw moties zijn voor mij wel aanleiding om te bezien of er – naast de reeds ingezette
maatregelen – ook een nader wettelijk systeem moet komen (Minister Hoogervorst, TK, 2005).
© Zenc, 2011
Fase 4: Implementeren en wettelijk verankeren
Belangrijkste fasen bij de totstandkoming
“Door middel van goede voorlichting over het EPD, positieve praktijkvoorbeelden, financiële prikkels en druk vanuit de wetgeving en de patiëntenorganisaties wordt
gewerkt aan een mentaliteitsomslag bij artsen”,
(Minister Klink, TK, 2008)
“Door middel van goede voorlichting over het EPD, positieve praktijkvoorbeelden, financiële prikkels en druk vanuit de wetgeving en de patiëntenorganisaties wordt
gewerkt aan een mentaliteitsomslag bij artsen”,
(Minister Klink, TK, 2008)
© Zenc, 2011
Een wet...
De behandelaar is gebaat bij (verplichte) aansluiting van alle zorgverleners. Alle
bronnen moeten aangesloten zijn om het virtuele EPD volledig te krijgen. Pas dan kunnen zorgverleners op het systeem
vertrouwen
De behandelaar is gebaat bij (verplichte) aansluiting van alle zorgverleners. Alle
bronnen moeten aangesloten zijn om het virtuele EPD volledig te krijgen. Pas dan kunnen zorgverleners op het systeem
vertrouwen
Vanaf het moment dat er besloten werd tot een wettelijke verplichting ontstond er
grote weerstand uit het veld.
Vanaf het moment dat er besloten werd tot een wettelijke verplichting ontstond er
grote weerstand uit het veld.
© Zenc, 2011
Ik heb Nictiz de opdracht gegeven (zie bijlage) om binnen drie maanden te komen met een voorstel waarmee de
beleidsmatige, financiële en organisatorische medewerking van mij aan de ontwikkeling van het LSP wordt beëindigd. [...]
Verkend kan worden of er zonder overheidssteun een toekomstperspectief bestaat voor het LSP met Nictiz en/of
andere partijen [...](Minister Schippers, TK, 11 april 2011)
Ik heb Nictiz de opdracht gegeven (zie bijlage) om binnen drie maanden te komen met een voorstel waarmee de
beleidsmatige, financiële en organisatorische medewerking van mij aan de ontwikkeling van het LSP wordt beëindigd. [...]
Verkend kan worden of er zonder overheidssteun een toekomstperspectief bestaat voor het LSP met Nictiz en/of
andere partijen [...](Minister Schippers, TK, 11 april 2011)
... verzoekt de regering vast te leggen in de WGBO dat patiënten per 1 januari 2013 recht hebben op inzage en
afschrift op elektronische wijze in hun gehele dossier bij de zorgverlener, en de zorgverlener te verplichten, dit recht op
elektronische inzage en afschrift te faciliteren(Minister Schippers, TK, 11 april 2011)
... verzoekt de regering vast te leggen in de WGBO dat patiënten per 1 januari 2013 recht hebben op inzage en
afschrift op elektronische wijze in hun gehele dossier bij de zorgverlener, en de zorgverlener te verplichten, dit recht op
elektronische inzage en afschrift te faciliteren(Minister Schippers, TK, 11 april 2011)
Patiëntinzage: motie Omtzigt
Wat ging er mis?
© Zenc, 2011 29
AA’
A B
A ?
1e orde: Verbetering1e orde: Verbetering
2e orde: Verandering2e orde: Verandering
3e orde: Transformatie3e orde: Transformatie
Planmatig veranderenPlanmatig veranderen
OntwerpenOntwerpen
OntwikkelenOntwikkelen
Lerend vernieuwenLerend vernieuwen
OntwerpenOntwerpen
OntwikkelenOntwikkelen
O.b.v. Jaap Boonstra, 2010
Niveaus van veranderen
Meerkoppig monster
• Financiën• Techniek• Privacy• Samenwerking en werkwijzen• Medisch inhoudelijk
Sterk krachtenveld
© Zenc, 2011 ... to name just a few
Schuivende en onduidelijke doelen
Kwaliteit van zorg Minder medische missers Minder dubbele onderzoeken Zorgverleners gaan beter functioneren
Doelmatigheid van zorg Toegang tot zorg Positie patiënt versterken
© Zenc, 2011
Communicatie & de patiënt
“Inzage van patiënten maakte geen onderdeel uit van de initiële plannen, mede omdat dat de complexiteit nog groter had gemaakt. Daarnaast was het dan nog moeilijker geweest draagvlak te verkrijgen [...] omdat veel artsen hier bezwaren tegen hebben”.
“Inzage van patiënten maakte geen onderdeel uit van de initiële plannen, mede omdat dat de complexiteit nog groter had gemaakt. Daarnaast was het dan nog moeilijker geweest draagvlak te verkrijgen [...] omdat veel artsen hier bezwaren tegen hebben”.
© Zenc, 2011
Privacy is meer dan een technisch vraagstuk
UitdagingUitdaging
Strategie
Informatie Organisatie
Privacy
© Zenc, 2011
Privacy
Informationele privacy
Actierecht
Afweerrecht
Zeggenschap vormgeven
Databeveiliging
Privacy
© Zenc, 2011
Lessen
Benader ICT-projecten vanuit de driehoek Nut en noodzaak moeten concreet zijn Belang van onderzoek en evaluatie Belang van een duidelijke en goede veranderkundige aanpak Belang van communicatie en dialoog Benader privacy niet louter vanuit oogpunt van beveiliging
© Zenc, 2011
Vragen?
• Stel ze vooral en kijk op:• www.bettinepluut.nl • www.twitter.com/bettinepluut• www.zenc.nl• http://www.linkedin.com/in/bettinepluut