FRD 29 Prill.pdf

8/17/2019 FRD 29 Prill.pdf

1/16

adresa:

rruga “Abdi Toptani”,

Tiranëe-mail:

[email protected]

drejtor: Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

ÇMIMI: 30 LEKË

Gazetë informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 131 . E premte, 29 prill 2016

“ArenaKombëtare”,

ja si do të jetëfasada e stadiumittë ri që po ngrihet

Presidenti i Thaçi:Lajm i mirë për

vizat, KE merrshumë shpejtvendimin

SPORTKOSOVË

Telegraph:

Shqipëria mes 13destinacioneve qëka “ngecur” në kohë

GAZETA BRITANIKE

Eqerem Çabeji plotë, botohen

shtatë veprate studimeveetimologjike

AKADEMIA

Ndalet rritja, tëardhurat buxhetoreshënuan rënie me4% në mars. Ja arsyet

EKONOMI f. 8-9

f. 14 f. 10f. 7f. 9

REFORMA

EURALIUS eOPDAT:Kuvendi tëqëndrojë largSPAK-ut e Byrosë

KREU I PE

Martin Schulz:Inkurajojdialogun nëparlament dhedrejtësi të pavarur

f. 7f. 7

Sa është Gjykatae Strasburgutmundësi zgjidhjeje

për shqiptarët?

Faktorëte luftës në Siri

Katër vjet FRD

FOKUS

nga Arben Karapici f.

nga Rovena Baxhia f.

nga Alfred Cako f.

Para katër vjetësh, në funtë prillit, të gjithë shqiptarët ishin në pritje plo

interes, për krijimin e një parttë re të qendrës së djathtë, FRDInteresi i tyre politik sigurisht qishte i lidhur me misionin e këspartie të re, si edhe me njerëz

që do ta mbartnin mbi shpatulkëtë mision. Disa prej tyre ishifigura të njohura në politikë dhcilët do të ishin figurat e reja qdo të përfshiheshin në strukture saj organizative, qoftë publikose jo publike? ....

Një model politik për shqiptarëtBamir Topi: FRD paraqet sot modelin e një force politikemoderne që në fokus ka shtetin e së drejtës dhe interesin qytetar


2/16

29 prill 2016 fryma e re 2

olitikë “Historia e pronave është kthyer në një retorikë 25 vjeçare dhe të jeni të sigurt q politika do ta përundojë retorikën e vet kur të mos ketë gjë më për të ndarë

Topi: Pas 4 vitesh kemi prezantuarnjë model, modelin e vetvetes“Jemi në politikë për të bërë prezent vizionin dhe aksionin tonë politik”

ë martën paradite në selinëe re të Frymës së Re De-mokratike u mblodh kryesiaë e cila diskutoi për çështje

zative kryesisht ato qëme përvjetorin e katërt tëimit të FRD si dhe shpalos-zionit politik për zgjedhjet

-ës. Kryetari i FRD, Bamirklaroi në fjalën e tij përpara

ëve të kryesisë, se në 4 vitetsë saj, FRD është dëshmuare vetvetes në një vend me

raci të shtrembëruar. Topioi se pas ceremonisë festive

r vjetorit, FRD do të inten-aksionin politik duke zbri-terren, për t’i prezantuarëve shqiptarë platformën e

ktorale për zgjedhjet e vititPas ceremonisë festive përrin e themelimit të FRD, do

këtu sëbashku për të pro-një aksion të fortë politik.

shtë e inspiruar thellë ngaqë ka demokracia shqip-

he politka shqiptare vër-r një Frymë të Re. Historia

që ne duhet të shpalosimë Frymë të Re, sepse do tëhumë shpejt në zgjedhje tëhshme politike. Unë besoj

azhi më i rëndësishëm përarët është të dalin kjo llojnga ky lloj dorëzimi, sepsenjerëz janë dorëzuar. Ja

në në dorë atyre që janë fu-atë sallën atje (Parlamentit)fakt në atë sallë nuk ndodh

Në vend që nga ajo sallë tëhpresë, nga ajo sallë vjensazh, mesazhi i mungesësesës. Pavarësisht nga mod-juar në 2008-ën, nga tenta-r ta mbajtur këtë sistem tër, janë shqiptarët që e kanëë. Është detyra jonë që tësa më shumë mesazhe, tëtojmë sa më shumë njerëz

themi vizionin tonë politikksion të zgjedhjeve të 2017-hpreh Topi. Duke analizuarn politike në vend si apa-e jo në funksion të intere-lik, kreu i FRD theksoi sea që ka parashikuar grupimiqë ai drejton, po vërtetohetolitikanët bëjnë çdo gjë përtin dhe interesat që lidhenhe paranë. “Sot, qoftë edherëz që kanë një eksperiencëë politike, ndoshta bëhetirë për të identifikuar apo

bërë atë grafi që normalishtde të qeta, të stabilizuara,ratike, çdo njeri e ka më të

ë për ta bërë. Jo pa qëllim,numrin e radhës të organit

olitik Fryma e Re ne i jemiar një momenti shumë tëishëm që s’ka të bëjë me in-Sepse siç e kemi parë, poli-

tika e sotme është personalizuar. Igjithë debati i rëndësishëm poli-tik, ai që normalisht do të duhej tëkishte të bënte me demokracinë,me ekonominë, me mirëqenien,punësimin, drejtësinë, ka rrëshqi-

tur në një terren tjetër. Ne të gjithënuk dëshirojmë të rreshqasimnë ato beteja vulgare për t’i per-sonalizuar gjërat. Asnjëherë nukkemi qenë të pozicionuar për tëmarrë një votë mashtruese. Nekemi qenë vetvetja. Po të donim tëishim pjesë e parlamentit, mundtë ishim bërë pjesë e parlamen-tit nëpërmjet taktikave politike,mashtruese. Jo! Kemi qenë vet-vetja dhe pas katër vitesh jemivetëvetja. Nuk është faji ynë qëdemokracia në Shqipëri percepto-het në këtë mënyrë. Nuk është faji ynë që shumë njerëz në Shqipëri janë të indoktrinuar. Fatmirësisht

e fatkeqësisht, ato qëndrime që janë mbajtur sot tek organi ynëpolitik, janë ato që janë mbajturekzaktësisht në prillin e vitit 2008.Për shumë njerëz këto lloj disku-timesh janë të panevojshme, të

pakuptueshme, duken sikur nklidhen me interesin e tyre të ditës,me interesin imediat. Unë dhe njëgrup kolegësh që sot janë këtu, ekuptuam se çfarë po ndodhte dhenuk heqim asnjë pikë e asnjë pres-

je. Por sot çfarë mund të themi,pas kaq vitesh? Mund të themi segjithçka u vërtetua dhe po vërte-tohet, se gjithçka u ndërtua përpushtetin e disa njerëzve, për njëpushtet politik të veshur me inte-resa ekonomike”, tha kreu i FRD,ndërsa ngriti shqetësimin se his-toria në Shqipëri po rrëshket, poshkon shumë keq. “Këtë modelimponuan dhe në këtë model jemitë detyruar të shkojmë. Atëherëpse jemi në politikë? Ne s’jemi nëpolitikë për të dalë në konferencashtypi. Ne jemi në politikë për tëbërë prezent aksionin politik”,theksoi ai.

Kryetari i FRD kritikoi edhesistemin gjyqësor për dhënie tëdrejtësisë me dy standarde. “Shi-koni ç’ndodh? Kam patur njëparim dhe dua t’i qëndroj. Unënuk dua të komentoj vendime të

gjykatave, por një koment politido ta bëj. Jetojmë në Shqipëri, nnjë vend që vazhdon të konsumojngjarje shumë të rënda kriminaldhe këto ikin e pastrohen dorë padore. Ka dy standarde, një i gjë

mave të mëdha që dalin të “pastërdhe një i gjëmave të vogla të cilapërfundojnë me verdiktin e drejtësisë. Ky është dallimi i madh dhdiferenca e madhe”, tha ai.

Me nota kritike Topi u shpreedhe për trajtimin e pronës.

Sipas tij, politika do ta përfundojë retorikën e pronave, kur tmos ketë gjë më për të ndarë. “Dikush përplaset për gjërat më ordinere me drejtësinë dhe dikuspërplaset për gjëra më të rëndësishme, sikurse është çështja pronave. Historia e pronave ështkthyer në një retorikë 25 vjeçardhe të jeni të sigurt që politika d

ta përfundojë retorikën e vet kutë mos ketë gjë më për të ndarëKjo është historia. Ka shumnjerëz që i kanë aspiruar pronadhe janë orientuar në mënyrë tgabuar”, tha Topi.

“Është detyra jonë që të japim sa më shumë mesazhe,

të kontaktojmë sa më shumënjerëz dhe tu themi vizionin

tonë politik në funksion të zgjedhjeve të 2017-ës”

“Në 4 vitet e jetës së saj, FRD është dëshmuar si parti

e vetvetes në një vend me

demokraci të shtrembur. Pas festës, FRD do të intensifikojë

aksionin politik”


3/16


politikë Grupi iniciator i themelimit të FRD përbëhej nga figura të rëndësishme të posi Gazmend Oketa, Sali Shehu, Andi Seeri dhe Aleksandër B

Fryma e Re Demokratike kremton sot përmes një cere-monie të veçantë 4 vjetorin e themelimit të saj. Një cer-emoni festive do të organizohet me këtë rast sot, ditë e

premte, në orën 17:30, në mjediset e hotel “Tirana Interna-tional”. Duke folur për veprimtarinë politike të FRD-së, kryet-ari Bamir Topi tha përpara anëtarëve të kryesisë se themelimii FRD ishte një moment i veçantë në spektrin politik shqiptar.Sipas tij, në këto katër vite FRD ka qenë kurdohere parti e vet-vetes dhe asnjëherë nuk ka bërë beteja vulgare për të person-alizuar gjërat dhe çështjet. “Dëshiroj që kjo festë të festohet,sigurisht me modestinë e vet, por edhe me “madhështninë”e vet. Njerëzit që vendosën të krijojnë një formacion politik,mund të kenë larguar edhe oferta konkrete për të vazhduar

një jetë parlamentare, një jetë nëpër pozicione zyrtare dhekjo është çështja e karakterit, që e ndan historinë. Ka njerëzqë futen në politikë për të shërbyer dhe për tu zvarritur nëpolitikë si dhe ka njerëz që refuzojnë gjëra të rëndësishme përhir të karakterit. Është çështje preference. Dikush preferenon

të jetë inspekt mbi elefant dhe dikush tjetër elefant.bën zgjedhjen e vet”, u shpreh Topi, i cili shprehu vlerpër grupin iniciator të cilët në 30 prill të vitit 2012-ë, lën themelimin e një force të re politike e qendrës së dKëto katër vite kanë qenë katër vite pune dhe përkupër rritjen dhe fuqizimin e FRD-së. Në këtë përvjetodo të lançojë edhe insifikimin e takimeve me anëtarësinqytetarët shqiptarë, për të prezantuar projektin e FRDforcë politike për shtet, pronë dhe ligj.

Ishte data 30 prill i vitit 2012-ë, kur grupi i nismëi përbërë nga Gazmend Oketa, Aleksandër Biberaj, Gjoni, Belma Muka, Andi Seferi, Sali Shehu dhe ACako, shpallën krijimin e një formacioni të ri politik

ma e Re Demokratike.Në ceremoninë festive sot në Hotel “Tirana” për

vjetorin e FRD do të marrin pjesë figura të rëndësishkësaj force politike, anëtarë të saj, politikanë, përfaqëstrupit diplomatik si dhe drejtues të mediave.

Ceremonia festive, sot në 17:30 në Hotel “Tirana”, të ftuar politikanë e ambasado

Para katër vjetësh, në fund tëprillit, të gjithë shqiptarëtishin në pritje plot interes,

ër krijimin e një partie të re tëendrës së djathtë, FRD. Interesityre politik sigurisht që ishte i

dhur me misionin e kësaj partiere, si edhe me njerëzit që do ta

bartnin mbi shpatulla këtë mis-n. Disa prej tyre ishin figura tëohura në politikë dhe cilët do tëhin figurat e reja që do të përfshi-eshin në strukturat e saj organiza-ve, qoftë publike ose jo publike?ush do të ishte platforma politikehe ekonomike e kësaj partie, kusho të ishte statusi i saj i brendshëmhe niveli demokratik i rregullave

brendshme që do ta jetësoninëtë parti? Cili do të ishte qëndrimisaj ndaj nivelit të demokracisë nëend, nivel i cili fillonte me proce-n zgjedhor? Cila do të ishte plat-rma e luftës kundër varfërisë dhe

unësimit? Cili do të ishte qën-

rimi ndaj pronës dhe ligjit 7501 tëartuar nga PD & PS? Po qëndrimidaj ish të dënuarve dhe perseku-arve komunistë të mashtruar e

hgënjyer për integrimin e tyre nëolitikë e shoqëri, kush do të ishte?ili do të ishte qëndrimi ndaj siste-it të mjerë të drejtësisë, ndaj ak-

vizimit të gruas dhe të rinjve nëtën e vendit? Kush do të ishteëndrimi ndaj cështjes kombëtarehe figurave historike? Shkurt,ush do të ishte identikiti i kësajrce të re politike?

Këto dhe pyetje të tjera, sigur-ht, ishin disa prej çështjeve që juteresonin njerëzve të cilët kishin

ritshmëri të madhe për këtë partire, pasi ajo po krijohej në një

oment kur shumica e shqip-rëve kishte zhgënjim nga partitë

olitike të tranzicionit përgjatë2 vjetëve. Sigurisht që ata kishin

4 vjet FRD, një model i ri politik për shqiptar

Katër vjet FRD

Këto katër vite kanë qenë katër vite pune dhe

përkushtimi për rri tjen dhe fuqizimin e FRD-së

Vitin që vjen FRD ndodhet

përpara një testi dhe sfde

serioze qe ka të bëjë me

me thelbin e ecurisë së

mëtejshme të saj: zgjedhjet

e përgjithshme të vitit 2017

nga Alfred Cako

zhgënjim për kontributin nega-tiv a të zbehtë të këtyre partive,për aktivitetin e tyre thellësisht tëkorruptuar, të kompromentuare jashtë interesit kombëtar, përvenitjen e ndërtimit të Shqipërisësi gjithë Evropa, ashtu siç e do-nin studentët e dhjetorit. Partitëe vjetra politike kishin ndërtuarnjë sistem jo demokratik inefi-cent që fillonte me proceset zgjed-hore farsa të ngjashme me atotë PPSH, të padrejtë, selektiv, qëkishte prodhuar një pabarazi tëmadhe për shkak të korrupsionitdhe lidhjes së politikës me krimin

e organizuar. Partitë e vjetra ishindistancuar nga çështjet jetike tëshqiptarëve dhe prosperitetit tëtyre, për shkak të pangopësisë mepushtet, nga braktisja e intere-save kombëtare, interesa të cilatmë tepër ishin mbrojtur e shtyrëpërpara për dy dekada nga sensii drejtësisë ndaj gabimeve histo-rike me kombin shqiptar dhe ngakonjukturat ndërkombëtare, se sanga puna e qeverive blu e rozë nëdy dekada. Shpresa, dhënia funde tranzicionit, futja e vendit nërrjedha normale, ndërtimi i shtetittë së drejtës dhe ndryshimi i siste-mit pluralist e demokratik të filluar

keq në dy dekadat e para, ishinpikërisht qëllimet e nismëtarëvetë krijimit të FRD, qëllim që ishtei sintonizuar me dëshirat e shu-micës së shqiptarëve.

Disa nga organizatorët dhe

firmëtarët e parë, të djathtë në

konceptin e tyre politik, në aktine themelimit të kësaj partie kanëqenë emra të njohur për poli-tikën duke filluar me ish deputetëe ministra si G.Oketa, A.Biberaj,S.Shehu, A.Cako, S.Gjergji; mepersonalitete të niveleve të ndry-shme nga ish administratat eqeverisjes së djathtë ndër vite, juristë, biznesmenë, gazetarë,sportistë të shquar, etj, si S.Shehri, A. Tufina, A.Zeka, A. Elezi, J.Kaci, A.Seferi, B.Muka, E.Gjoni, E.Abazi, A.Cocka, E.Binjaku, A. Trebicka,K.Mati, A.Krasniqi, E.Karamuco,O.Karapici, etj. Ditën e themelimite ndoqën me kërshëri nga salla

krijimin e saj edhe politikanë tëtjerë të njohur në vend, si shkrim-tari B.Mustafaj, etj.

Më pas, tek kjo parti, shtëpie të gjithë shqiptarëve që e duanndryshimin dhe modernizimin

e sistemit, u afruan shumë per-sonalitete të tjera që kulmuanpas 4-5 muajsh me afrimin e zotitB.Topi, ish Presidenti i fundit qëmbaroi mandatin. Gjithashtu,pranë kësaj partie të re do të af-roheshin figura të tjera të njohuratë së djathtës dhe ish të burgo-surve politikë si Bedri Blloshmi eDaut Gumeni, figura të shquara si V.Duri, T.Nunaj, G.Gumeni, A.Tola;të rinj impresionues e të matur siburra të pjekur, si K.Mici e J.Hasae dhjetra e dhjetra të tjerë të cilëve ju kërkojmë falje qe nuk po i për-mendim dot.

Gjithashtu, pak muaj pas krijimit të saj, FRD krijoi organin esaj politik, gazetën Fryma e Re medisa bashkëpuntorë ku kryesonteredaktori i saj i parë, z.A.Zeka. Kjogazetë do të ishte zëri i FRD, porfaqet e saj do të ishin e do të jenëfaqet e lajmit a opinionit të tyrepër të gjithë shqiptarët.

Deri më sot, FRD ka kaluardy sfida zgjedhore: zgjedhjet epërgjithshme të vitit 2013 dhe atolokale në vitin 2015. Në të dy palëzgjedhjet FRD, megjithëse e frus-tuar nga Kodi aktual Zgjedhor qëfavorizon tre katër partitë që kanëakses mbi procesin zgjedhor, ka

treguar qëndrueshmëri. Në zgjed-hjet e përgjithshme, për shkaktë formulës zgjedhore dhe infra-strukturës, si edhe daljes më vete,me votat që i lanë, FRD iu dogjënmë së paku 3-4 antarë në Kuvend.

Kjo ishte një goditje e madhNë zgjedhjet lokale të v

kaluar, FRD realizoi një koataktik me PS, kushtet paraprtë cilit nuk kanë funksionuagërmave në këto 8 muaj qelokale. Një arsye e dukshmebashkëpunimi të panatyrsh

të përkohshëm me të majtpushtetin lokal ka ardhur parsye racionale, siç është kverisja 8 vjeçare e PD, ndrsaj konservatore ndaj qasjeresë brenda radhëve të saj, për ndryshim në qeverisjedore e komunitare, etj. Por akryesore lidhet me sloganindhe arsyes së saj të ardhjes nNdal tranzicionit, të bëjmëtë së drejtës! Kushti sinekukëtij bashkëpunimi ka të bëreformat, sidomos me RefZgjedhore, me zhvillimin pëtë parë të zgjedhjeve të ndertë drejta e krijimin e instituc

demokratike. Vitin që vjen FRD ndodh

para një testi dhe sfide serika të bëjë me me thelbin e esë mëtejshme të saj: zgjedpërgjithshme të vitit 2017shpreson tek interesi mbipalidershipit të mazhorancës me dhe tek fjala e saj, sidometarit të PS, për të krijuar njZgjedhor bashkëkohor, mme korrektim proporcionalbëtar, me administrim jo parprocesit, për futjen e teknosë numurimit dhe shpejtiafatit të nxjerrjes së rezultazgjedhje të ndershme e dem

tike nuk mund të ndëthemelet e shtetit të së drejtëmund të ketë prosperitet ekoe shoqërore, nuk mund të kShqipëri moderne, nuk mumbrohet çështja kombëtare.


4/16


okus

Faktorët e luftës në Siringa Arben KARAPICI

Fitorja e regjimit të Asad në Palmira, me ndihmën direkte të Rusisë, duket se po zhvendos peshën strategjike në rajon dhe Asadi shndërrohet edhe më tutje në një

faktor. Edhe qytet i Kariatan është marrë me ndihmën e Rusisë. Dhe këtu hyjnë nëlojën e tyre më të vjetër se bota shërbimet inteligjente siç është vizita e kreut të

CIA Xhon Brennan në Moskë

tëm një muaj u mbajt larg veshit tëpinionit, se Drejtori i CIA-s, Agjencia

Qendrore e Zbulimit, Xhon Brennanvizituar Moskën, në fillim të marsit.vizitës së shefit të shërbimeve të in-

cës në kryeqytetin rus u bë publikzëdhënës i ministrisë së jashtme rusepas u konfirmua nga CIA. “Nuk është

ë sekret që Xhon Brenan ishte këtu”,zëdhënësi i ministrisë së jashtme

eg Syromolotov. Por zëdhënësi shtoita nuk ishte e lidhur me vendimin e

për tërheqjen e forcave ushtarake

a Siria”. Zyra e Çështjeve Publike tëe konfirmoi gjithashtu, se BrennanMoskën edhe “për t’u theksuar zyr-usë rëndësinë, që Rusia dhe rregjimir al-Asadit të zbatojnë marrëveshjet

ërprerjen e luftimeve në Siri”. Drejto-Brennan “përsëriti edhe mbështetjenisë amerikane për tranzicion të vër-itik në Siri dhe nevojën për largimint, që të lehtësohet tranzicioni sipast të popullit sirian”.imë nuk ka asnjëlloj dyshimi, qërja ruse në Siri e mbajti në këmbë qe-e presidentit Bashar al-Asad. Lidhurvitetin e Rusisë në Siri, nuk ka asnjël-

him se Rusia i dha regjimit në Dama-drueshmërinë dhe llogaria është për

veten në një pozitë të tillë, që Rusiaojë aktivisht për zgjidhjen politike në

uhet thënë, se qeveria siriane ishte nëepër të vështirë në korrik dhe gushtin

he tërheqja tani e Rusisë nga Siria le tëet më shumë, se kurrë, rreth qëllimit tëtë hyrjes së Rusisë në konfliktin sirian,flikt dhe luftë ku janë përfshirë faktorë

mtë. Një arësye shumë e fortë, që e çoihefin e CIA-s Brennan në Moskë janë,ht, këta faktorë ndikues në luftë.2011, kur dolën në rrugë dhjetëra mijështarë të regjimit të Bashar al-Assadit,ri reagoi me dhunë masive dhe dhatë goditen me zjarr demonstruesit,

ngazhuar dhe ushtrinë kundër po-ë vet. Për një farë kohe madje e gjatëtestat kanë qenë paqësore. Më pas us dhe një pjesë e demonstruesve dheht këtu filloi konflikti i vërtetë, kur gru-iasad krijuan milicitë e tyre. Konfliktizohet edhe më tej me dezertimin e

ushtarëve sirianë, që u bashkohene rebele tashmë të “larmishme” ngaa dhe motivimi. Mjafton të përmendetë më 2009-ën trupat e Asadit numëro-5.000 ushtarë, ndërsa në vitin 2013mbetur vetëm gjysma e tyre Ndër-ssadit i ka mbetur vetëm mbështetja ee, ndonëse ka edhe jo pak armë.ani ka mbështetur atë prej vitit 2011.

d ka dërguar me mijëra ushtarë në bri-mercenare. I ngarkuari i OKB për Si-affan de Mistura vlerëson, se Irani jepreth 6 miliardë dollarë amerikanë përshtetur regjimin e Asadit. Ekspertë tëonë, se i jep, madje, deri në 20 miliardënë vit.ezbollah, milicia shiite nga Libani me

je të ngushtë me finacuesit nga Irani,oashtu në anën e Assadit dhe paraqete dytë më të madh të trupave të këtij

ia është një partner tjetër shumë ishëm i Damaskut. Prej fundit të 2015,luftarakë rusë fluturojnë mbi Siri dhe

kryejnë bombardime dhe sulme ushtarake.Zyrtarisht,është thënë, se ata po bombardojnë“Shtetin Islamik”, por Rusia ka bombarduaratje forcat kryengritëse të Armatës së LirëSiriane dhe objektivat civile, shkolla e spitaledhe kjo ështëbërë shkak për braktisjen masivetë vendit. Regjimi Asad në Damask thotë, sepjesëmarrja në negociatat për paqe varet ngalista e grupeve opozitare.

Armata e Lirë Siriane (FSA) është krijuarfillimisht nga forcat demokratike opozitarepër mbrojtjen e popullsisë civile. Nuk ështëushtri në kuptimin e plotë të fjalës. Dhe kjo

Armatë nuk ka as ndonjë udhëheqësi qendro-re. Grupet e FSA e kontrollojnë zonën veri-perëndimore dhe pjesë të mëdha të jugut, kunjerëzit përpiqen të ndërtojnë dhe shoqëritëcivile, megjithë bombardimet e përhershmetë regjimit. Armata e Lirë Siriane nuk ka pasur,pothuajse asnjë mbështetje ndërkombëtare,por ka shumë financues islamikë në rajon dheme grupin kanë kaluar shumë grupe të tjeraislamike, të cilat tani luftojnë kundër regjimit.

Një tjetër grup i quajtur “Al-Fatah” paraqetgrupimin më të madh dhe në të mendohet, sebashkohen grupet më të moderuara dhe mëekstremiste, ndër to edhe radikalët e “Frontit Al-Nusra”, një degë e Al-Kaidas, por edhe mi-licët e “Ahrar al-Sham”. Në këto grupe luftojnëprej kohe xhihadistë nga Jordania, Algjeria, Afganistani, Çeçenia dhe vendet e tjera. Gru-

pet opozitaret si këto kanë mospajtime shumëtë thella, se cilët prej tyre duhet të marrinpjesë në negociatat paqësore. Arabia Saudi-te do dhe synon, që atje të jetë grupi radikal“Ahrar al-Sham”, kundër presidentit Asad,ndërsa Rusia kërkon që atje të jenë grupet emoderuara të opozitës, të cilat pranohen edhenga Damasku.

Organizata terroriste e “Shtetit Islamik”ISIS u krijua në fillim pas tërheqjes amerika-ne nga Iraku. Pas fillimit të kryengritjes antia-sad në Siri, shfrytëzoi gjendjen kaotike për tëpushtuar pjesë të mëdha të vendit në veri tëSirisë, rreth qytetit Raka dhe shtrirë më paskontrollin e vet në shumë rajone. Qëllimi iISIS është krijimi kalifatit dhe organizata ter-roriste financohet

në masë të madhe nga shitja e karburan-teve, ndër tjera edhe në Turqi. Sulmet ajroreruse dhe ato amerikane kanë shkatërruar,ndërkohë, shumë burime të naftës dhe kjo eka shtuar së tepërmi presionin ndaj këtij grupiterrorist.

Edhe trupat kurde janë faktor irëndësishëm në Siri dhe luajnë rol tëpazëvendësueshëm në luftën kundër IS-it. YPG (Unioni për Mbrojtjen e Popullit)numëron 50.000 luftëtarë. Ata janë krahu iarmatosur i grupit PYD, një degë e kurdëvetë Partia Punëtore e Kurdistanit me seli klan-

destine në Turqi. YPG-ja ka bashkëpunuarpjesërisht me regjimin sirian, por sëfun-di kanë pasur edhe përleshje të ashpëra në Aleppo. SHBA -të i shohin kurdët si nj ë part-ner të rëndësishëm në luftë kundër ISIS. Embështesin me mjete logjistike dhe muni-cion YPG-në dhe kjo e komplikon më shumëluftën në Siri. Turqia dhe SHBA e luftojnësëbashku ISIS-in, por Turqia lufton edhekundër kurdëve. Edhe Rusia e mbështet PYD.Turqia e ka refuzuar pjesëmarrjen e kurdëvenë negociata, ndërsa Perëndimi i sheh ata sialeati kryesor në luftë kundër xhihadistëve.

Kurse kurdët PYD vetëshpallën shtetin etyre në veri të Sirisë, duke shkaktuar reagi-me tejet të ashpëra në Damask dhe Ankara,sigurisht. “Rajoni do të quhet Kurdistani iSirisë”, thotë shefi i PYD Saleh Muslim “Doketë emrin Rojava, në veri të Sirisë. Vendika një udhëheqje demokratike, në të cilëndo të përfshihen të gjitha grupet etnike nëveri të Sirisë”. Rajoni për të cilin flet Muslim,përfshin tre kantone të ndara gjatë kufiritturk, prej Afrinit në Veri, përmes Kobane nëqendër dhe deri në Xhezira në Lindje. Tëtre-rajonetadministrohenqëprejdyviteshnga-partiakurde PYD.

Turqia është e indinjuar me këtë vendim.Qysh nga vera e 2014, ushtria turke është dukesulmuar forcat kurde në terroritorin e saj dhenë veri të Sirisë. Ankaraja druhet seriozisht

që kufiri i “shtetit kurd” mund të kalojë edhenë territorin turk. Ndërkohë, që PKK ështërenditur në organizatat terroriste, rrjedhi-misht edhe PYD. Bashkësia ndërkombëtarembështet forcat kurde në luftën kundër tëashtuquajturit “Shteti Islamik”. Prandaj dhereagimi amerikan ishte shumë diplomatik.SHBA-ja kumtoi se “duhet të ruhet integritetiterritorial i Sirisë, por nuk do të kundërshtojë,nëse kurdët vendosin për një sistem federal”.Nënpresidenti amerikan Xho Bajden u ta-kua në Uashington me presidentin Erdogan,ndërsa zyrtarët turq kanë shprehur zhgënjimlidhur me mospajtimet e dy palëve përçështjen e grupit paraushtarak kurd në Siri.

YPG-ja është krahu i armatosur i PartisëBashkimi Demokratik Kurd, një forcë politikee cila me influencën e vet po lufton për auto-nominë në pjesën juglindore të Turqisë.

Tjetër faktor i luftës në Siri është koalicioniislamik 34 vendesh i Arabisë Saudite kundërterrorizmit, që u formua në dhjetorin eshkuar. Koalicioni kryesisht sunit, që përfshin

edhe fuqinë rajonale Turqinë, shtetin më tëpopulluar të rajonit Egjiptin, si dhe Pakistanine pasur me armë bërthamore, sipas analistëveduket problematik, por i mungojnë fuqitëmyslimane, si Indonezia dhe Irani, dhe mbe-ten të paqarta përbërja dhe motivet e tij.Përjashtimi i Iranit nga ky koalicion dhe i Ira-

kut, të dominuar me shittë, si dhe i aleatit ttyre, Sirisë, ka ngjallur dyshimet se Riadi nuështë i motivuar nga dëshira për të luftuaterrorizmin. “Sauditët janë të motivuar ngsiguria e tyre e brendshme dhe rivalitesektar gjeopolitik me Iranin”, thotë Hajder aKohei i institutit të pavarur “Chatham House” në Londër. Tensionet midis Arabisë Saudite dhe Iranit janë përshkallëzuar muajvtë fundit, sidomos në janar, kur protestuesiranianë sulmuan ambasadën saudite nTeheran dhe vunë zjarrin asaj. Riadi dhe Teherani mbështesin palë të kundërta në luftëra

e vazhdueshme në Siri dhe Jemen. Afganistani dhe Indonezia janë ftuar të bashkohen maleancën, por ato nuk kanë pranuar. Dhjetvende të tjera janë ftuar gjithashtu, por detani kanë zvarritur këmbët.

Përpjekjet e Rusisë në Siri duhen parë tlidhura me synimet e saj të suksesshme pëtë rritur shitjet e armëve në Lindjen e Mesmduke kërkuar marrëveshje me aleatët e SHBsi Egjipti, Arabia Saudite dhe Iraku. Synimi rusëve për të fituar ndikimin në Lindjen Mesme është menduar në dëm të interesavdhe ndikimit amerikannë rajon dhe nnjë masë më të vogël në dëm të interesavmë të gjera perëndimore atje. Arësyeja mpraktike për Moskën është shitja e armëvtë saj vendeve, që mbështesin elementet opozitës siriane dhe rusët po e bëjnë. Rusiështë shumë interesuar për forcimin ale

ancës tradicionale me Sirinë, por ajo synotë ketë një marrëdhënie në rritje me Këshillie Bashkëpunimit të Gjirit. Ndërkohë fitorja regjimit të Asadit në Palmira me ndihmën tRusisë duket se po e zhvendos peshën strategjike në rajon. Forcat siriane kanë marrë nprill edhe një tjetër qytet, i cili mbahej nëkontrollin e të ashtuajturit Shteti IslamiISIS. Qyteti i Kariatan në pjesën qendrore tvendit, u muar një javë pas qytetit historik tPalmiras. Mediat shtetërore siriane thanë s“marrja eqytetit Kariatan me mbështetjensulmeve Rusisë i jep qeverisë një tjetër fitorstrategjike” duke siguruar edhe linjat strategjike të furnizimit me karburant dhe gandërmjet Damaskut dhe fushave naftëmbajtëse të Sirisë lindore. Kështu bisedimepër Sirinë në Gjenevë mund të kenë suksedhe në këtë përfundim të çon edhe njoftmi i Asad për të krijuar një qeveri të re mpërfshirjen e opozitës.

Assadi shndërrohet edhe më tutje në njfaktor të rëndësishëm pushteti. Nën sqetullëe Moskës, ose edhe nën mëshirën e saj, Basha Asad mbetet aty ku është dhe kush dëshiropaqen, ose fundin e luftës në rajon duhet tpranojë Asadin faktor. Njeriu, që në pesvite e më shumë lufte të tmerrshme mbatë gjithëpeshën e përgjegjësinë për mës250.000 të vdekur, keqtrajtime dhe dëbimbëhet figurë e paevitueshme në mes një tryeze bisedimesh për paqen. Rusët, më të domosdoshëm, se kurrë më parë, në bisedimet pëtë ardhmen e Sirisë, me siguri do të kërkojnçmimin. Dhe këtu hyjnë nëlojën e tyre më tvjetër, se bota, shërbimet inteligjente, si vizita e kreut të CIA-s Xhon Brennan në Moskë

Tradicionalisht më hermetike se homologet tyre amerikane, shërbimet sekrete të Rusisë mbajtën të fshehtë qëndrimin në këtë takimdhe çështja e Bashar al-Asad mbetet natyrisht e tillë. Ndërsa, çfarë dihet me siguri ështruajtja e pushtetit në Siri, interesi i përbashkëi Asad dhe i Rusisë.


5/16


fokus

nga Rovena Baxhia

G jykata Europiane e të Dre- jtave të Njeriut është njëinstitucion ndërkombëtar,

që në përputhje me disa kushte tëcaktuara mund të pranojë kërkesate personave, të cilët ankohen për

shkelje të të drejtave të garantuaranga Konventa Europiane e të Dre- jtave të Njeriut. Kjo Konventë ështënjë marrëveshje, nëpërmjet së cilësshumë shtete të Europës janë an-gazhuar të respektojnë disa të drejtathemelore të individëve. Këto të drej-ta janë formuluar në vetë Konventën,si dhe në disa protokolle, të cilat njëpjesë e shteteve i kanë nënshkruar.Në këtë gjykatë qytetarët mund tëankohen vetëm për aktet e një au-toriteti publik si Parlamenti, admin-istrata, gjykatat etj.

Jo shumë kohë më parë në njëkonferencë të gjyqësorit nënkryetarii Gjykatës së Strasburgut, Medrano

gjeti rastin tha: “Sillni dosjet e kor-rupsionit te ne! Në të gjitha vendete Lindjes ku janë ndërtuar ligje dheKushtetuta të standardeve euro-piane, ato konsiderohen si teksteligjore, që nuk përputhen me men-talitetet e vjetra. Kjo mospërputhjeprodhon korrupsion”.

Këta drejtuesë të lartë të GjykatësEuropiane të të Drejtave të Njeriutnë Strasburg gjetën rastin t’i ftoninqytetarët shqiptarë për t’iu drej-tuar kësaj gjykate dhe sa i përketçështjeve të korrupsionit, dhe seishte e udhës që shqiptarët të mosshkojnë në Strasburg vetëm përçështje pronësie, por duhet të përdo-

rin të drejtën e tyre për të ngritur dheçështje të korrupsionit, duke qenë sevendi ka ende shume probleme sa ipërket kësaj fushe. Edhe çështjet epolitikanëve shqiptarë të akuzuarpër korrupsion fare mirë mund tëankimohen në Gjykatën Europianetë të Drejtave të Njeriut. Por gjith-sesi, është e udhës që vetë Shqipëriat’i zgjidhë me prioritet këto çështje,nisur nga fakti se ajo tashmë preten-don të jetë një vend kandidat i Bash-kimit Europian.

Ndërkohë që, qeveria jonë ka disamuaj që premton ta kryejë reformënnë drejtësi, Cilido që ka vështirësi,mund ta çojë çështjen në Strasburg.Tani, Shqipëria u bë anëtare e Këshil-lit të Europës dhe për këtë ajo përm-bushi disa standarde. Shqipëria syn-on të jetë kandidate për në BE dhepër këtë, duhet të përmbushë edhedisa standarde të t era, reformën e

shumëpërfolur në drejtësi.Korrupsioni në vende si Shq-

ipëria stimulohet nga fakti se ligjet ereja të përshtatura me standardet eBE-së janë të vështira për t’u zbatuarnga mentaliteti i vjetër në sistemin edrejtësisë. Në këto kushte, çështjet ekorrupsionit nuk i gjejmë vetëm nëShqipëri, i gjejmë në çdo vend me de-mokraci të re. Zgjidhja vjen vetëm nganjë vullnet politik. Kështu ka ndodhurnë të gjitha vendet e Lindjes, ku janëndërtuar ligje dhe Kushtetuta të stan-dardeve europiane, konsiderohen sitekste ligjore që nuk përputhen mementalitet e vjetra të këtyre vendeve.Kjo mospërputhje prodhon edhe kor-

rupsionin. Prandaj ata gjykojnë se re-forma në drejtësi tashmë konsidero-het emergjente!

Nga ana tjetër qytetarët shqip-tarë, të cilën vuajnë pasojat e gjy-qësorit të zhytur në korrupsion,i kanë kthyer sytë dhe shpresëne tyre nga gjykata e Strasburgut. Shifrat tregojnë se çdo ditë që kalon,shqiptarët ndërgjegjesohen dhemë tepër për të provuar të drejtënedhe nëpërmjet një gjykate të huaj.Ndërsa nga ana tjetër kambanatbien për shtetin shqiptar ku gjatëkëtyre viteve në jo pak raste i ështëdashur të zgjidhë qesen. Referu-ar të dhënave që pasqyrohen me

statistika të kësaj gjykate, deri mesot, shqiptarët kanë depozituar meshumë se 650 padi. Midis tyre gjenpadi civile, po ashtu edhe penale. Jopak vrasje të bujshme të ndodhurandër vite tashmë e kanë nisur këtë

procedurë. Megjithatë gjatë viteve tëfundit numrin më të madh të këtyreçështjeve e zënë çështjet civile qëkanë të bëjnë me pronën.

Çështja e pronave vazhdon qënga viti 1991 e deri me sot. Shumëqytetarë prej kohësh enden nëpërgjykata për të rimarrë pronën që ekanë trashëguar nga paraardhësit etyre.. Gjykata e të Drejtave të Njeriutka komunikuar me disa prej tyre,që do të thotë se i ka kërkuar shtetitshqiptar informacione të hollë-sishmë rreth tyre dhe legjislacionitpërkatës shqiptar, dhe ndërkohë kamarrë vendimin e duhur.

Por, ndërsa, shifra e padive është

për t’u marrë në konsideratë shtetishqiptar është njohur zyrtarishtvetëm me një pjesë prej tyre. Çështjepër të cilat kanë nisur të punohet ngapërfaqësuesit e shtetit në mënyrë qëtë mbrojnë deri në fund vendimet edhëna nga tri shkallët e gjyqësorit. Ankesat që depozitohen në këtëgjykatë janë vetëm për ato të drejtaqë njeh konventa, dhe jo për çfarëdotë drejte, si p.sh. për pushimin ngapuna të zyrtarëvë të lartë, ose përmasën e dënimit penal etj. Duhetankimuar brenda 6 muajve ngadita e vendimit të fundit të gjykatësshqiptare. Për disa çështje vendimii fundit është ai i Gjykatës së Lartë,

për disa të tjera, ai i Gjykatës Kush-tetuese (kur ka të bëjë me procesin erregullt ligjor.

Po sipas juristëve, Strasburgumund t’i kontrollojë zgjidhjet shq-i tare vetëm kur mund të konsta-

tojë se vetë ky sistem u njehose indirekt qytetarëve në mtë drejtë të shprehur, të paktshpresë legjitime. Kjo do tëqë ne vetë duhet më parë tamojmë gjyqësorin tonë. Një slegjitime do të thotë që riparashikohet me ligj, pavanga keqzbatimet e adminisfakti që ky ligj shkelet nga gjykatë sferë që krijon probleme drejtat e parashikuara nga konGjykata Evropiane e të DrejtNjeriut është themeluar në burg të Francës më 1959-ën, mlim marrjen në shqyrtim të pdimeve për shkeljen e Konv

Evropiane për të drejtat e njevitit 1950. Prej 1 nëntorit 19funksionon si gjykatë e përhee përbërë nga një numër gjyqtë barabartë me numrin e shpalë të konventës. Gjykata shpranueshmerinë dhe themankesave të paraqitura para sështë organizuar në dhoma gjyqtarësh ose, në raste të jaskonshme, në një dhomë të të përbërë nga 17 gjyqtarë. Koi Ministrave i Keshillit të Eështë organi që kontrollon min e vendimeve përfundimgjykatës.

Sa kohë akoma duhet të

qytetarët shqiptarë, ndërnëpërkëmben të drejtat e tvite?A ia vlen t’i drejtosh shprStrasburg edhe në këtë “kulm”vere 2016-të? Ta shohim, nëseakoma ?!!!?

Sa është Gjykata e Strasburgumundësi zgjidhjeje për shqiptarët

Reforma,reforma, reforma

në drejtësi….!!! A do futet

projektligji për Reformën në

Drejtësi këtë javënë Parlamentin

Shqiptar? Ndoshta po!


6/16


ktualitet Inrastruktura për zgjidhjen e kredive të këqija nShqipëri nuk është aktualisht shumë e avorshme

setet financiare jobankare arrijnë në 662 mln euro më 2015 V itet e fundit tregjet financiare jo banka kanë zgjeruar ndjeshëm, sidomosfondet e investimeve dhe tregu i sigurimeve. Autoriteti i Mbikëqyrjes Fi-

nanciare raportoi në Kuvend se totali i aseteve të këtyre tregjeve në fund të2015 arriti në 96.1 miliardë lekë, duke zënë rreth 6.7% kundrejt Prodhimit tëBrendshëm Bruto (PBB) ose me rritje 8% kundrejt vitit 2014.

Dinamika e zgjerimit vërehet për të tre tregjet financiare të mbikëqyranga AMF. Kështu, tregu i sigurimeve vijon me një ritëm relativisht tëqëndrueshëm zgjerimi, me total aktivesh që luhatet në intervalin 1.3-1.7% e PBB-së për periudhën 2005-2014 dhe 1.9% e PBB-së në vitin2015. Zgjerimi ka ardhur si rrjedhojë e rritjes së volumit të primeve tëshkruara bruto, kryesisht në produktet e sigurimit të detyrueshëm mo-torik. Por pavarësisht këtij zgjerimi të tregut të sigurime, pesha e tij nëtregjet financiare që mbikëqyren nga AMF është në nivele afërsisht tënjëjta, përkatësisht 30.0%, 27.4% dhe 29.1% për vitet 2013-2015.

Tregu i fondeve të investimeve e filloi aktivitetin në vitin 2012duke zënë përkatësisht 69.4%, 71.9% dhe 69.9% të peshës së tregjeve

që mbikëqyren nga AMF, ose 3.7%, 4.6% dhe 4.7% e PBB-së për periudhën 2013-2015.

Nisur nga treguesi i nivelit të aktiveve gjithsej ndaj PBB-së rezuton që në sistemin financiar shqiptar, tregu i dytë më i rëndësishëmpas tregut bankar konsiderohet tregu i fondeve të investimeve. Përsatakon tregut të fondeve të pensioneve vullnetare dhe veprimtarive ttjera financiare jobankare vërehet një prirje në rritje e qëndrueshmepor që gjithsesi mbetet modeste.

Ky profil strukturor i tregjeve financiare që mbikëqyren nga AMF dhraporti i tyre me tregun bankar shërben për të ravijëzuar ndryshimin qpo pësojnë rreziqet në tregjet financiare dhe reagimin mbi këtë bazë t Autoritetit. Megjithëse profili i rrezikut të tregjeve që mbikëqyren ng AMF ka pasur ndikim relativ të ulët në sistemin financiar shqiptar, tashmë ai nuk mund të konsiderohet i papërfillshëm si disa vite më parë, për rrjedhojë analizohet në kuadër të rreziqeve sistemike për sistemifinanciar në Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare.

Rritje të dëmit ekonomik 3.8 herë në015, si dhe mungesë transparence

KLSH, prokurimet publike

ontrolli i Lartë i Shtetit, gjatëanalizës së bërë publike përauditimet e vitit të shkuar,ar se një ndër kontrollet eara ka konstatuar më tepërme ka qenë në Prokurimete, dëmi ekonomik i së cilësritjen më të ndjeshme.Agjencinë e Prokurimeve

e, auditimi tregoi se kishteë konsiderueshme të vlerës

mit të konstatuar në fushënurimeve publike krahasuarn 2014.r vitin 2015, kemi rritje tëi cili arriti në 2,621,594 mijërahasuar me 678,118 mijë

konstatuar për vitin 2014,prej 3.8 herë.”- thuhet nëPër po të njëjtin institucion,15 është kryer edhe një tjetër

m, në sistemin teknologjik tësë, sipas të cilit janë vërejtur

me në zbatimin e procedur-rokurimit publik.këtë auditim, u përdorën

at kompjuterike CAAT siërdorimi i vizualizimit tëacionit. Nga vizualizimi i

es nëpërmjet paraqitjes sëitetit të prokurimeve për op-t ekonomike për prokuri-

vitit 2014, KLSH konstatonna me nivel risku të ndry-Rezultatet e auditimit tre-e: – 35% e prokurimeve meitet nga 0 deri në 5 % zonë e

bart riskun e marrëveshjeveungesën e transparencës nëurat e rokurimit.

– 27% e prokurimeve me efektiv-itet nga 5 deri në 20 % zonë të cilëne vlerësojmë me nivel të ulët risku.– 38% e prokurimeve me efektivitetnga 20 deri në 58 % zonë të cilën evlerësojmë zonë me risk të lartë nëmosplanifikim të saktë me pasojëmos efektivitet fondesh.

Dëmi ekonomik në tatime

dhe dogana në trend rritjeje

Kontrolli i lartë i shtetit ka ra-portuar në Kuvend për një trendnë rritje të dëmit ekonomik në sek-torin e fiskut, sidomos tatime dhedogana. “Për vitin 2015, një dëm tëkonsiderueshëm kemi konstatuarnë sektorin e tatimeve dhe doga-

nave në rreth 13% të dëmit total tëkonstatuar, kundrejt 10% të dëmit tëkonstatuar në këtë sektor për vitin

2014 dhe 3% të konstatuar në viti2013” referon KLSH në materialipër Kuvendin.

Po të analizojmë në vlerë trendin në rritje të dëmit në sektorin tatimeve dhe doganave do të vëre jmë një rritje me 14 herë krahasuame shifrën e dëmit të konstatuanë vitin 2014, raporton KLSHKështu nga 1,220,319 mijë lekë tvitit 2014 konstatimet në këtë sektor kanë arritur në 16,854,733 mijlekë në vitin 2015. Për vitin 2015kemi rritje të konsiderueshme tvlerës së dëmit të konstatuar nfushën e prokurimeve publike krahasuar me vitin 2014.

Gjithashtu rritje ka pësuaedhe dëmi në prokurime arriti n2,621,594 mijë lekë, krahasuar m678,118 mijë lekë të konstatuar pëvitin 2014 me një rritje 3.8 herë.

Por KLSH referon se, se për viti2015, pjesa më e madhe e dëmit vjekryesisht nga fusha e menaxhimit tpasurisë shtetërore, ku rezulton sështë konstatuar rreth 84% e dëmtotal në sektorin energjisë e sektorin e hidrokarbureve. Verifikimi të njëjtit trend lidhur me dëmin nsektorin energjetik, tregon se ky sektor mbetet si sektor me risk dhe adreson domosdoshmërinë e një vëmendje të madhe mbi këto sektornevralgjik të ekonomisë. Për viti2014, dëmi në këtë sektor ishte nnivelin 79% të totalit të dëmit totatë konstatuar, ndërsa në vitin 201po në këtë sektor dëmi ishte në rret92%të totalit të dëmittë konstatua

udhëheq ndërtimi

2016, kërkesa për mallra dhe shërbime bie në pikiatë me -10%

Bizneset kanë pohuar në një anketim për Bankën eShqipërisë se kërkesa për mallra dhe shërbime kapësuar rënie të fortë në tremujorin e parë të 2016.

Bizneset përfaqësuese të katër sektorëve kryesore,industrisë, ndërtimit, shërbimeve dhe tregtisë kanw po-huar për një rënie mesatare me 10 për qind të kërkesëskonsumatore. Kjo është tkurrja më e madhe që ngatremujori i fundit i vitit 2013.

Bizneset e sektorit të ndërtimit kanë pohuar rënienmë të fortë të kërkesës me mbi 30 për qind në tremujo-rin e parë. Rënie domethënëse të kërkesës kanë rapor-tuar edhe sektori i industrisë dhe shërbimeve. Ekspertëtshpjegojnë së, tremujori i parë i çdo viti karakterizohetme rënie të kërkesës me tremujorët e tjetër për shkak tënjë pauze që ka konsumi pas festave të fundit vitit, por

me 2016 rënia ka qenë më e madhe se zakonisht.Kjo situatë është reflektuar edhe çmimet e ulëta të

mallrave dhe shërbimeve. Sipas të dhënave të të INSTATinflacioni në muajt e parë të këtij viti ka qenë më shumëafër zeros së njëshit. Kërkesa e dobët konsumatore përmallra po ushtron presion për çmime të ulëta.

Kjo situatë po sjell efekte negative në të gjithë zinx-hirin e ekonomisë, sidomos në shfrytëzimin nën poten-ciale të kapaciteteve të biznesi, e cila lajmëron për njëperspektivë të dobët në rritjen e punësimit.

Paraja që qarkullon në ekonomi ka shënuar rritjen mëtë ulët të paktën që nga viti 2002, kur raporton të dhënatBanka e Shqipërisë, një tregues direkt ky i ngadalësimittë ekonomisë dhe që është reflektuar dhe në rritjen edobët të çmimeve, duke ngjallur frikën për deflacion.


7/16


aktualitet

Presidenti i Kosovës, Thaçi: Lajm i mirë

për vizat, KE merr shumë shpejt vendiminQ ytetarët e Kosovës janë të vetmit në rajon qënuk udhëtojnë pa viza në hapësirën “Schen-gen”. Por klasa politike, kryesisht mazhorancaështë zotuar në përmbushjen e të gjitha detyrime-ve të Komisionit Europian, për të përfituar liberal-izimin e vizave.

Është Presidenti Hashim Thaçi i cili shkruannë Facebook se lajmi i mirë për heqjen e vizave dotë vijë shumë shpejt. Sipas tij, KE ka konfirmuarbërjen e detyrave nga Kosova.

“Lajmi i mirë për liberalizimin e vizave do tëvijë shumë shpejt. Komisioni Europian ka konfir-muar se Kosova ka plotësuar kriteret. Prandaj, jeminë pritje të këtij vendimi që do të vijë në ditët në

vijim. Kemi mirëkuptim dhe respektojmë procedu-rat e brendshme të BE-së”, shkruan Thaçi. Një ditëmë parë, kryeministri Isa Mustafa zhvilloi takimeme përfaqësues të lartë të BE në Bruksel, nga kumori garancinë se liberalizimi i vizave për qytetarëte Kosovës nuk do të vonojë.

“Brukseli ka konfirmuar se Kosova

ka përmbushur kriteret”

Zbardhen propozimet e ekspertëve

ndërkombëtarë: Mos prekni institucionet e reja

Kreu i PE

Schulz: Inkurajoj dialogun në parlament dhe drejtësi të pavar

K reu i Parlamentit Europian, Martin Schulz, ka deklaruar se klastike në Shqipëri duhet të dialogojë në parlament për ccështje të rsishme dhe miratimin e reformave të integrimit. Gjatë një takimi medentin e Republikës, Bujar Nishani, Schulz e ka vënë theksin te një refthellë në sistemin e drejtësisë, në mënyrë që të garantojë pavarësinë ptë sistemit. “Kemi dëgjuar fjalë kurajoze që janë komentuar këtu nësel. Jemi të vetëdijshëm dhe kam vlerësuar në fjalën time se jemi njëi madh me një zemër të madhe, për mikpritjen që më keni bërë në time të parë. Unë kur isha në Shqipëri korrikun e shkuar mësova sËshtë një vend i mrekullueshëm. Arsyeja për t’u rikthyer sërish është parsye. Një sistem i pavarur drejtësie dhe një Parlament që kryen funkstij, janë disa nga çështjet që diskutuam, por që janë elementë kryesorluftuar edhe kundër terrorizimit. Unë mendoj se Shqipëria është në

e duhur duke kontribuar vazhdimisht për të përmirësuar të ardhmendit. E falënderoj Presidentin për bisedën dhe shkëmbimin e përvojdhe fokusin tek rëndësia e reformave. Elementët e luftës kundër terroçështja e sigurisë, roli i vendit në marrëdhëniet me rajonin dhe BEmendoj se janë në rrugë të mirë. Si President keni kontribuar shumbashkëpunimin mes Shqipërisë dhe BE-së”, u shpreh Schulz.

Reforma në drejtësi

EURALIUS E OPDAT: Kuvenditë qëndrojë larg SPAK-ut e ByrosTeksa hartimi i draftit përfun-dimtar të reformës në siste-

min e drejtësisë është drejtndit, jnë zbardhur edhe propozi-et e ekspertëve ndërkombëtarë

EURALIUS dhe OPDAT që ianë drejtuar komisionit të refor-ës në drejtësi. Këto dy struktura

dërkombëtare ishin vlerësuarga politika shqiptare si hallka qëo të zgjidhte ngërçin e kësaj re-rme pas komisionit të Venecias.në fakt EURALIUS dhe OPDATbështesin totalisht strukturënre të sistemit të drejtësisë dukefuzuar heqjen e ndonjërit prejstitucioneve të reja siç propozon

pozita e konkretisht këshillit tëmërimeve. “Në një sistem bal-

ncash e kontrollesh që shfaqroblemet e Shqipërisë, të gjithëstitucionet e reja që propozo-

en janë të nevojshme”, thuhetë draft. Sistemi i ri i propozuarër drejtësinë redukton ndikiminolitik mbi gjyqësorin vlerësonURALIUS dhe OPDAT. “(Sistemi)dukton rolin dhe fuqitë e legjis-tivit, të Presidentit të Repub-kës dhe të Ministrit të Drejtësisë.renda vetë gjyqësorit një sërëstitucionesh ndajnë mes tyre

ushtetin dhe kontrollojnë njërietrin. Parlamentit nuk duhet t’ipen pushtete të tjera shtesë”,jon raporti. Ndërkombëtarëtropozojnë gjithashtu që Kuvendiuhet të qëndrojë larg ndikimitk Prokuroria e Posaçme dhe By-ja Kombëtare e Hetimit që do

përfshihet në këtë strukturë.Struktura e Prokurorisë së Posa-

çme heton në mënyrë të pavarurzyrtarët e nivelit të lartë përfshianëtarët e Kuvendit. Personat,

të cilët mund të jenë subjekte tëhetimit, nuk duhet të kenë mëmundësi të ndërhyjnë për askënd,drejtuesi i këtyre strukturave pro-pozohet të emërohet nga Këshilli iLartë i Prokurorisë me shumicë të

thjeshtë, por të largohet me shu-micë të cilësuar”. Përsa i përketdebatit për 3/5 ose 2/3 e votave

për zgjedhjen e anëtarëve të rinj tësistemit të drejtësisë, EURALIUSdhe OPDAT shprehen: “Shumicaprej 3/5 është e pranueshme edhenë qoftë se qeveria e ka këtë kuo-rum. Komisioni i Venecias nuk gje-

ti ndonjë argument parimor lidhurme shumicën prej 2/3. Megjithatë,një parim plotësues i Komisionit

të Venecias është që shumicat nukmund të përdoren për të pakësuarrolin e opozitës, në mënyrë që ajotë ketë mundësi thelbësore për tëndikuar në marrjen e vendime-ve”, thuhet në raport ku disa herë

saktësohet se i takon politiktë vendosur mbi çështjet ptë kësaj reforme.

Reformat, theksohet mëdraftin e ndërkombëtarëvduhet të kufizohet vetëm tekBKH dhe Vetting. “Shumica pështë e pranueshme edhe nëse qeveria e ka këtë kuorum. K

ioni i Venecias nuk gjeti argument parimor lidhur mmicën prej 2/3. Edhe një shprej 50 % – siç aplikohet në hjen e Presidentit të Repusipas kushtetutës në fuqi – ëpërshtatshme”- thuhet në Rap

Ndërkombëtarët japin pimin e tyre edhe për kompee ministrisë së Drejtësisëvariant mund të jetë që Mi Drejtësisë të ketë përgjege përgjithshme për struktteknologjisë së informaciongjykatat (dhe për ProkurParashikimi ose jo i ndonshtesë për Ministrin e D

sisë është një vendim politkompetencë tipike mund mbledhja e kërkesave buxnga institucione të ndryshmparaqitja e mbrojtja e tyre veri. (Neni 158 ose Neni 159)

1. Pyetjes se Kush i heton shkeljet dis-iplinore të Inspektorit të Lartë, ndërkombëtarëti përgjigjen...

“Një strukturë të cilës mund t’i besohet hetimii Inspektorit të Lartë mund të jetë një komisionhetimor parlamentar. Megjithatë, ky komisionmundet të bëjë vetëm hetimin dhe gjetjet t’ia

paraqesë Tribunalit”.2. A është e këshillueshme që Inspektori i

Lartë të shkarkohet nga Parlamenti?“Inspektori i Lartë i Drejtësisë mund të

emërohet nga Parlamenti por vendimi për tashkarkuar atë nuk duhet të jetë politik. Prandajky vendim nuk mund të merret nga pushtetilegjislativ apo ekzekutiv”.

Në fakt, shkarkimi i një funksionari të sistemittë drejtësisë si Inspektori është një masë disiplinoreqë mund të vendoset nga një organ gjyqësor.

Propozohet që hetimi i shkeljeve të mundshmedisiplinore të Inspektorit të bëhet nga një komisionhetimor parlamentar dhe gjetjet e tij t’i dërgohen Tri-bunalit Disiplinor i cili merr vendimin përfundimtar.

Përgjigjet e ekspertëve


8/16


konomi Të ardhurat nga tatimet dhe doganat kanë pasur njecuri të mirë duke shënuar një rritje me 11 për qind

ljet ligjorë në shoqëritëtare, ndonëse përbëjnë njëë vogël krahas të gjithë ve-

ë tjera penale, duket se kanëme rritje në vitin 2015.

ha specifike që ky grup ve-penale zë për vitin 2015drejt numrit total të pro-

eve penale të regjistruara nëvendi, është 0,09 %, për vi-

4 ka qenë 0,04 %.htu bën të ditur Prokuroriaithshme në raportin vjetor

Kuvendit.as raportit, vihet re një rritje e

eguesi për vitin 2015 në kra-me vitin 2014. Tabela e më-me paraqet të dhëna në lidhje

rat penale të cilat parashiko-Seksionin e IV të Kreut të IIIt Penal “Vepra penale të kr-shoqëritë tregtare”.

a të dhënat statistikore re-se në vitin 2015 ka rritjeë treguesve statistikorë nëm me vitin 2014 për ve-nale të kryera në shoqëritëe. Kështu numri i procedi-enale të regjistruara, numriedimeve të dërguara për numri i të pandehurve tëuar dhe numri i të pande-

dërguar gjyqit, është rrethë më i madh krahasuar me014, ndërkohë që numri i tëhurve të dënuar është rritur% për vitin 2015 përkundrejt14.as raportit vihet re se shkel-të shpeshta janë punësimi ihëm, shpërdorimi i kompe-e dhe konkurrenca e pan-

me përmes dhunës.orti vjetor i Prokurorit të

hshëm mbi numrin, llojet,n territoriale, intensitetinmat e kriminalitetit në Re-n e Shqipërisë paraqitet në

ushje të detyrimit të para-

nga neni 149 pika 4 i Kush-së Republikës së Shqipërisënit 53 të ligjit nr.8737, datë001 “Për organizimin dhenimin e Prokurorisë në Re-n e Shqipërisë”, i ndryshuar.

en shkeljet ligjorezneseve, kryeson

ësimi i paligjshëm

Të ardhurat buxhetoreshënuan rënie me 4% në mars

Ndalet rritja, ja arsyet

Të ardhurat buxhetore shënu-an një rënie vjetore me 4 përqind në muajin mars, ndo-

nëse në nivel tremujor arkëtimet janë 10 për qind më të larta se tëvitit të kaluar, për shkak të ecurisë

pozitive në janar e shkurt.Sipas të dhënave zyrtare nga

Ministria e Financave totali i të ar-dhurave në muajin mars ishte 1.2miliardë lekë më i ulët se i marsit2015, apo 4% më pak.

Të ardhurat nga tatimet dhedoganat kanë pasur një ecuri tëmirë duke shënuar një rritje me11 për qind në krahasim me 2015,porse rënia duket të ketë ardhurnga zërat jo tatimorë.

Në marsin e vitit që shkoiarkëtimet nga të ardhurat jo tati-more shënuan 4.9 miliardë lekë.Ky zë në atë periudhë i dediko-hej shitjes lejeve 3G ndaj opera-torëve celularë. Nga të ardhurat jo tatimore në tremujor in e parë janë ar këtuar vetëm, 1.5 miliardëlekë me një rënie 68 për qind në

Në një intervistë për por-

talin bullgar të lajmeveNovinite, Fabio Tambone,

Shef i Njësisë për Marrëdhëniet eJashtme nëpranë Entit Rregullatortë Italisë për energjinë, gazin dheujin thotë se TAP, është projekti qëdo të bëjë të mundur krijimin e njëtregu të përbashkët të gazit.

A mendoni se Korridori Jugor

i Gazit do të mund të zbatohet

brenda afëteve, pavarësisht situ-

atës politike?

Ne po punojmë për infrasruk-turën e gazsjellësit Trans AdriaticPipeline. Bashkëpunimi mes Ital-isë, Greqisë dhe Shqipërisë ështëshumë i mirë. Ditët e fundit ne

kemi marrë certifikatën si Opera-tor i pavarur i Transmetimit në tëtre vendet.

Tashmë projekti është gatidhe në muajt në vqzhdom do tëpunohet me projektin në terren.

projekti TAP

Enti italian i Energjisë, Fabio Tambone: Po punojmë për krijimin e një tregu të përbashkët

mi i infrastrukturës së re në Bash

kimin Europian për të zgjeruaburimet dhe rrjetin e furnizuesve Azerbajxhani është një orej tyreNe nuk jemi kundër gazsjellësvtë tjerë qëq vijnë nga Lindja. TAPnga këndvështrimi rregullatiështë duke punuar shumë mirëPër më tepër, është një nga pro jektet e mundshme që mund tpërdoret për ndërlidhje të tjera npjesën juglindore të Europës. Kjmë risjell idenë e vjetër e cila parashikonte përfshirjen e Rrjedhës sJugut në Korridorin Jugor të Gazit

A mendoni se kjo është

mundur, duke qenë se ësht

nënshkruar edhe memorandum

i mirëkuptimit për gazsjellësinPoseidon?

Në fillim ideja ishte për tndërtuar një gazsjellës klasik. Tubacioni do të transportonte gazinga Azerbajxhani përmes Greq

janë shumë të rëndësishëm, pasiato mund të nxisin krijimin etregjeve të përbashkëta.

A mendoni se TAP do të luajë rol

në diversifikimin e furnizuesve?

Po, padyshim. Një nga parimetë ne o nd ekim është identifiki-

Unë mendoj se ky projekt duhet tëmerret si shembull për ndërtimine një rrjeti real jo vetëm për vendete Ballkanit, por edhe ato të BE-së.

Është shumë e rëndësisshmeqë ky diskutim të bëhet edhe përvende si Bull aria. Pro ekti si TAP

ë 2015

krahasim me 2015.Më përkeqësim janë edhe të

ardhurat nga pushteti vendor.Megjithëse janë bërë përpjekjepër rritjen e arkëtimeve të taksëssë pasurisë, duke e përfshirë atëtë fatura e ujit, sërish të ardhu-rat nga taksa e banesave janë mërënie. Në mars 2016 të ardhuratnga pushteti vendor janë ulurme 10 për qind, ku rënien më tëmadhe e ka pësuar taksa mbi pa-surinë ndërtesat me 45 për qind

më pak se marsin e vitit të kaluar.Sipas të dhënave të Minis-

trisë së Financave të ardhuratnga taksat e biznesit të vogël nëmars janë rritur me 200 % në kra-hasim me marsin e vitit 2015. Mëposhtë shihet tabela me ndryshi-met përkatëse në të gjitha zërat etë ardhurave.

Ngadalësimi i rritjes së të ard-hurave ishte i pritshëm, për shkakse rritja dy shifrore e dy mujorit idedikohej dhe nivelit të ulët të të

ardhurave në janar-shkurt 2015për shkak të problemeve që hasën me sistemin e ri online dhuljes së importeve të mallrave takcizës, teksa ato u importuandjeshëm më shumë në dhjeto2014, në pritje të rritjes së taksave

Financat duket se do ta kentë vështirë të ruajnë ritmin e lart


9/16


ekonomi

Çdo kalim në një kategori më

lart do të rriste ndjeshëm barrën

fiskale për subjektet përkatëse

ë dhe Shqipërisë për në Italie asnjë mundësi tjetër për ta

dërlidhur. Tashmë ne jemi dukeunuar pikërisht për të bëra tëundur këtë. TAP do të jetë pjesënjë sistemi më të gjerë të infra-

rukturës së gazit. Asnjë pengeseuk ka për ndërlidhjen midis TAPhe gazsjellësve të tjerë. Nga anaegullative, do të duhet të jetënevojshme që të gjenden kon-

umatorë të gatshëm për të marrëaz nga burime të tjera.

A mund të na thoni ndonjë

hifër në lidhje me zhvillimin e

egut të gazit në rajon?

Projekti mund të dyfishohet.e të njëjtin kapacitet mund tëansportohet dyfi i sasisë së ga-t të parashikuar në fillim. Gjith-si kjo do tëvaret nga ndryshimikërkesës, jo vetëm në Bullgari,reqi dhe Itali, por edhe në pjesë

tjera të Ballkanit. Kjo mund tëdodhë nëse nuk është rritur Nëërkesën për gaz për prodhimin

energjisë elektrike. Kjo mundndodhë edhe nëse ka rritje të

ërkesës për prodhimin e energjisë.

Importi i karburanteveareve, metaleve dhe maktë përdorura janë furnitorësore te të ardhurave dogpër tremujorin e parë të Sipas të dhënave nga DrejtPërgjithshme e Doganave nga importi i karburantarkëtuan 7.8 miliardë lekë tzunë më shumë se 24 % të të krejt të arkëtimeve dognë këtë periudhë.

Në tremujorin e parë tviti importet e karburantrriten mbi 30 për qind për

të se rafineria e përpunimnaftës ARMO ka ndalur pimin. Vitin e kaluar nafta punuar nga ARMO llogarizuri 30 për qind të konsumtregun vendas porse admintat fiskale hasën në vështirëtaksimin e i zinxhirit të proit, çka çoi në u arkëtime në të ulta të akcizës krahasufaktin e 2014.

Te dytat në radhë me rstrategjike për të ardhurat hetit të shtetit, janë zhdogae cigareve. Në tremujorin e2016 vetëm nga importi i cigu arkëtuan 4.1 miliardë lek

rreth 13 për qind e krejt totalardhurave doganore.

Në muajt e parë të vitit 20portet e cigareve ishin të ulimportuesit për shmanguresën e akcizës së rritur imposasi të mëdha në muajt e fuvitit 2014 para se të hynte npaketa fiskale. Pezullimi i rriakcizës më 2016 uli fenompërqendrimit të importeve ntë vitit duke kthyer në normedhe arkëtimet e të ardhurabuxhetin e shtetit në këtë pr

Pas cigareve, metalet, a jetet e përdorura, plastikaqimet e përpunuara, energj

ktrike, veshjet, detergjentefruta –perimet hyjnë në 10 mmë të importuar në vend pmuajt e parë të vitit dhe gjith janë furnizuesit më të mëdharkës së shtetit në në të ardh

Janar-mars, ja 20 produktet që mbus

arkën e doganave

nafta dhe cigar

Bizneseve nga 5-8 milionëlekë, që u është verifikuarxhiro afër 8 milionë lekë

u kërkohet të kalojnë si subjekti madh (tatim fitimi u rritet au-tomatikisht nga 7.5% nw 15%),ndërsa atyre afër 5 milionë lekë ukërkohet të regjistrohen me TVSH.Çdo kalim në një kategori më lartdo të rriste ndjeshëm barrën fis-kale për subjektet përkatëse…

Tatimet u kanë nisur një sërëbizneseve të vogla njoftime zyrtareku u kërkojnë subjekteve që e kanëxhiron afër 8 milionë lekë (që ështëkufiri që e ndan biznesin e vogëlnga i madhi) që të kalojnë vullne-tarisht në biznes të madh, pasi ngaverifikimet në sistemin e ri elek-tronik ka rezultuar se qarkullimii realizuar nga kompania është ipërafërt me kufirin e regjistrimit sibiznes i madh. Si rrjedhojë, Drejto-ria e Tatimeve i ka ftuar bizneset qëtë paraqiten në mënyrë të vullnet-shme brenda datës 31 maj pranëzyrave të ssaj, për të bërë kaliminnë biznes të madh.

Në shkresën e tatimeve shpre-het e qartë se nëse bizneset do tërefuzojnë të paraqiten vullnetar-isht, atëhere dy punonjës të tati-

rritjes së të ardhurave të kon-atuara në dy muajt e parë të vitit.iveli ulët i të ardhurave në dyuajt e parë të vitit të kaluar dheitja e fortë e mallrave të akcizës,y faktorët që ndikuan në rendi-entin e mirë të janar-shkurtit,

uk pritet të “ndihmojnë” më nëuajt në vijim.

Në janar dhe shkurt 2015 umblodhën më pak se 30 mld lekënë muaj (25.7 mld në janar dhe 26mld lekë në shkurt), më pas, ritmiu përmirësua ndjeshëm dhe mesa-tarja mujore ishte gati 33 miliardëlekë në muaj (as shkurti as janari2016 nuk e kapën këtë mesatare tëmars-dhjetorit 2015).

Tatimet u kërkojnë bizneseve

të vogla të kalojnë me dëshirëte i madhi, ndryshe…

meve do të paraqiten tek subjektipër të bërë verifikim dhe kontrollnë vend të situatës dhe nëse do tëgjejnë shkelje atëhere do të bëhen

subjekt i masave ndëshkuese.Edhe subjekteve me xhiro afër

5 milionë lekë (që është kufiri qëndan biznesin e vogël pa TVSH meatë po të vogël me TVSH) dhe qëbëjnë vullnetarisht deklarimin nëbiznes të vogël me TVSH u ështëkërkuar që të kryejnë deklarimetmujore të librave të shitjeve dhe tëblerjeve dhe deklarimin e TVSH-sëbrenda datës 14 të çdo muaji.

Si rriten automatikisht taksat

Subjektet me xhiro nga 0-8milionë lekë janw biznese të vo-gla me dy kategorizime. Subjektetme xhiro nga 0-5 milionë lekë nuk

paguajnë TVSH, ndërsa dhe taksae biznesit të vogël prej disa muajshështë bërë zero. Ndërsa subjektetnga 5-8 milionë lekë janë të përf-shirë në TVSH dhe paguajnë tatimfitimi të thjeshtuar prej 7.5%. Çdokalim në një kategori më lart dotë rriste ndjeshëm barrën fiskalepër subjektet përkatëse: biznesideri në 5 milionë lekë do të bëhejsubjekt i TVSH-së (çka do tëduhej ta reflektonte në çmimet eprodukteve e shërbimeve) dhe dopaguajë 7.5% tatim fitimi. Ndërsabiznesi nga 5-8 milionë lekë,nëse kalon te i madhi do të bëhejautomatikisht subjekt i tatim

fitimit prej 15% (pra dyfishimtaksash). Pak ditë më parë, min-istri i financave Arben Ahmetajdeklaroi se të gjitha bizneset eBllokut do të kategorizoheshin sisubjekte të mëdha.

Telegraph:

Shqipëria, mes 13 destinacioneveqë ka “ngecur” në kohë

Gazeta britanike “The Telegraph” ka krijuar një liste më 13 des-tinacione që ajo i quan se kanë “ngecur” në kohë. Në vendine parë gjendet Shqipëria, e cila ndiqet nga Rumania, Bjellorusia

dhe Tombstone në Arizona. Edhe fqinji ynë Greqia përfaqësohetme një vend të dedikuar dhe ai është mali i shenjtë Athos, i ciliështë vendstrehimi i më shumë se 2,000 murgjëve. që jetojnë . Kjolistë shoqërohet nga foto me simbole qëidentifikojnëkëto destina-cione, që sipas prestigjiozes britanike duhet të vizitohen për shkaktë veçantive të tyre, por edhe sepse kanë ruajtur të parprekura njësërë aspektesh që kanë të bëjnë me traditën.

Lista e “The Telegraph” :

1. Albania

2. Romania

3. Belarus

4. Tombstone, Arizona

5. Transnistria

6. Frinton-on-Sea, Essex

7. Mt. Athos, Greece

8. Cuba9. Nanjie, China

10. Central Asia

11. Madeira

12. Route 66

13. Bul aria


10/16


ulturë

abej i plotë: Përerë të parë, shtatëeprat studimore

uket se do të mbarojë “aventura” ebotimit të plotë të veprës gjuhësoretë Eqrem Çabejt. Për herë të parë, ko-

tudimor në fushën etimologjike ngaëtar do të jetë në bibliotekën shqip-

ara pak ditësh kur Akademia e Shken-ublikoi editorinë e saj për vitin 2016,ërë me dije se mbyllet vëllimi i tretë ieve etimologjike, lajmëron njëkohë-do të botohet e plotë vepra e EqremNdonëse është një punë e vonë nga

at në Shqipëri, në Kosovë kjo vepër earit është botuar prej kohësh e plotë.ni i Shkencave Shoqërore Alban-e përcjell për gazetën MAPO, se taniunduar përgatitja e shtatë vëllimeveës së Eqrem Çabejt, ndonëse kolona

në zvarritur për probleme gjithnjë

, siç ishte edhe rasti i vëllimit V.daljen e vëllimit të pestë është plotë-

otimi i gjithë kolanës së kësaj vepreore prej shtatë vëllimesh, konsideruarër madhore, me vlera të shumta gjuhë-storike e kulturore kombëtare, nga kyër i gjuhës dhe kulturës shqiptare.në përfunduar 7 vëllimet e veprës sëÇabejt. Ka pasur një problem vëllimi Vo gjë u realizua” është njoftimi që vjenksioni i Shkencave shoqërore alban-, si duket një “strukturë” e re në Aka-

ë e Shkencave, pas vendimit të shkrirjesdrës së Studimeve Albanologjike. Ngatër, kryetarja e Seksionit Akademik,a Dado, bën me dije se ka planifikuar

nizojë promovimin e veprës së plotë tënë Akademi, ndoshta bashkë me bus-

bejt, që thuhet se është në proces. Njëë gjerë në studimet gjuhësore të këtijshekulli, kanë zënë problemet e histo-gjuhës shqipe, problemet e etnogjen-popullit shqiptar e të gjuhës shqipe,

ologjisë, të fonetikës dhe të gramatikëske etj. Por veprat themelore në këto fu-eten: “Studime etimologjike në fushë

pes” në 7 vëllime, të Çabejt.tu siç na njeh gjuhëtari Seit Mansaku,së e lëndës së vëllimit të pestë ka qenënë formë studimesh me titull “Stu-

reth etimologjisë së gjuhës shqipe”letin i Universitetit të Tiranës”, seriaat shoqërore (1960-1963) dhe ribot-pas në vëllimin I të veprës “Studime

ore” të Eqrem Çabejt, Prishtinë 1976.

së e mirë e etimologjive të këtij vël-tohen për herë të parë sipas dorësh-e të lëna nga autori.as Mansakut, një interes të veçantëko-etimologjik paraqesin fjalët eguara nga ilirishtja ose nga një peri-e hershme indoevro iane, të cilat

dëshmojnë për pasurinë vetjake të gjuhësshqipe, për lashtësinë e saj, për karakterin

indoeuropian të saj dhe për vendin që ajo zënë familjen e gjuhëve indoeuropiane.

Kështu, “Studimet etimologjike në fushëtë shqipes” e Çabejt, si për nga konceptimii gjerë i përmbajtjes së kësaj dege të dijesgjuhësore, si për pasurinë dhe cilësinë elëndës që trajtojnë, ashtu edhe për ngametoda dhe thellësia e studimit të kësajlënde, thuhet se dallohen qenësisht nga“Fjalori etimologjik” i Gustav Majerit dhenga shumë studime të tjera në këtë fushë.

Në pikëpamje të metodës shkencore,Mansaku bën me dije se E. Çabej në studi-met e tij etimologjike të leksikut të shqipes,niset në radhë të parë nga vetë gjuha shqipe,nga të dhënat dhe burimet e brendshme të

nga Violeta Murati

gjuhës shqipe, të të folmeve dhe dialektevetë saj në të gjitha trojet, duke përfshirë edhe

ngulimet arbëreshe, nga të dhënat që vijnënga tekstet e vjetra të shekujve XVI-XVIIdhe nga botimet e mëvonshme të RilindjesKombëtare dhe të kohëve të reja.

Nuk ka mbetur jashtë vështrimit të autoritedhe synimi për të ndjekur shtegtimin e fjalëvetë shqipes në gjuhë të tjera, me të cilat shqipjaka qenë në kontakt, për të vënë në dukje krahashuazimeve edhe rolin dhënës të saj si bartëse enjë qytetërimi të lashtë e të veçantë.

“Vepra e tij “Studime etimologjike nëfushë të shqipes”, thellësisht shkencorenga metoda e trajtimit, për nga gjerësiadhe larmia e lëndës, nga përmbajtja e pa-sur dhe ndërthurja e fakteve gjuhësore meelemente historike, kulturore, onomastike,

etnografike etj., ka marrë trajtën e një enciklopedie me vlera të shumanshme pë

shumë fusha të dijes. Ajo është një burimthemelor për studime të mëtejshme nfushë të fonetikës dhe të gramatikës historike të shqipes, të leksikologjisë historike, pëstudime onomastike, për studime etnokulturore etj. Përtej shqipes, këto studime jannjë mbështetje e rëndësishme edhe pëgjuhësinë ballkanike dhe indoeuropianePasi bëri studimet e para në vendlindj(Gjirokastër), Eqrem Çabej studimet e larti kreu në Austri, në fushën e gjuhësisë skrahasuar indoevropiane. Pas mbarimit tstudimeve, kthehet në atdhe dhe fillon veprimtarinë shkencore e arsimore në vitet ’3të këtij shekulli dhe punoi në këto fusha pënjë gjysmë shekulli, duke lënë një trashëgi

Akademia e Shkencave, gati veprën e plotë tstudimeve etimologjike të gjuhëtarit Eqrem Çabej

Rolet e paharruara: Shekspiri në dhjetë akte

B iblioteka Britanike hap një ekspoz-itë me portrete dhe relike të disa prejaktoreve më të paharruara, që kanëluajtur rolet shekspiriane. Kuratorët kanëshprehur për herë të parë disa të dhëna qëlidhen si me ndryshimin nga origjinalitetitë rreshtit të famshëm të Hamletit, ashtudhe portretit të ndërlikuar të Shekspirit,duke u konsideruar ende një mister edhepse ekzistojnë shtatë pamje të dramatur-gut anglez

“Shekspiri në dhjetë akte” është njëekspozitë e re në Bibliotekën Britanike, qëshënon 400-vjetorin e vdekjes së shkrim-tarit. Ekspozita ofron një pasqyrë unike

të jetës dhe karakterit të dramaturgut, sëbashku me reliktet e lidhura me disa ngaaktorët më të famshëm shekspirianë.

Është një objekt i rrallë dhe BibliotekaBritanike krenohet me të – botimi i parëi Hamletit në vitin 1603. Vetëm tre vjetmë arë Sheks iri kishte inter retuar në

te Hamleti nga aktorja Sarah Bernhardt nvitin 1899. Skena me kafkën e Hamletin ka bërë Jorikun një nga personazhet më tfamshëm të Shekspirit. Kafka iu dhurua aktores Bernhardt në vitin 1899 nga shkrimtari francez Viktor Hygo. Zoe Wilcox ështkuratore e ekspozitës, e cila është shprehuse: “Në vitin 1660, kur teatrot u rihapën paLuftës Civile, kompanitë interpretuan skenat më të pëlqyera dhe skena e varrmihëste Hamleti ishte një nga skenat e shkurtrkomike që ishte shumë popullore.” PoHamleti që ne njohim sot, nuk është i njëjti me dramën origjinale të Shekspirit qndodhet në bibliotekë, madje, edhe rresht

i famshëm që jemi mësuar të dëgjojmë nteatër, “Të rrosh, a të mos rrosh, kjo ështçështja”, ka qenë disi ndryshe në origjinamë i zbutur, thotë kuratorja, “të rrosh a tmos rrosh, si i bëhet”.

Nga Biblioteka Britanike njoftohet sceremonia në Stratford e imentoi atë s

tragjedinë e tij më të famshme në teatrinGlobe pranë brigjeve jugore të LumitTamiz. Asnjë dramaturg nuk është pa kri-tikë dhe vepra tjetër që pason Hamletin,shoqërohet edhe me kritikën e parë përtë. Kritika komenton për Romeon dhe Xhulietën: “Të rinjve u pëlqen Venusi dhe Adonisi i Shekspirit, por Hamleti ështëtërheqës për më të zgjuarit.”

Në katër shekuj duket se pak ka ndrysh-uar. Pavarësisht se shumë pak nga sendete Shekspirit kanë mbijetuar në 400 vjet, nëkëtë kuti xhami ndodhen disa dokumenteorigjinale të kontratave të teatrove të tij.Biblioteka Britanike thotë se një nga mbish-

krimet është i vetë Shekspirit.Merret me mend sa i gëzuar ka qenë aikur bleu teatrin Globe.

Biblioteka thotë se ekspozita synon tëhedhë dritë të re mbi Uilliam Shekspirin, sinjeri dhe sesi ai u bë një ikonë e kulturës.N ë n a thesaret këtu është kafka e ërdorur

Kryetarja e Seksionit Akademik, Floresha Dado, ka bërë me dije se ka planifikuar të organizojë

promovimin e veprës së plotë tëÇabejt në Akademi, bashkë me

vendosjen e bustit të gjuhëtarit,që është në proces


11/16


DEKRETI

“Pontifikati i Papa Françeskut, pasurohet me martirë të rinjë të shekullit XX. Kush ishin martirët

shqiptarë të vendosur në këtë proçes?”

Papa shpall dekretin e martirizimittë 38 martireve të vrarë në 1945-1974. Njoftimi është dhënë nga

Imzot Angelo Massafra, kreu i Kon-ferencës Ipeshkvnore. Në audiencenqë Papa i ka dhënë kardinalit Amato,Prefekt i Kongregates per Shenjterit,ka autorizuar shpalljen e dekretit per“martirizimin e Shërbëtorit te Hyjit Vin-çenc Prennushi i Urdherit te Fretervete vegjel dhe 37 shoket martire te vrarendermjet 1945 dhe 1974 ”. Janë 38 për tëcilët ka mbaruar proçesi i lumturimit,proçes të cilin sot me firmën e tij e mb- ylli Papa Françesku.

“Pontifikati i Papa Françeskut, pa-surohet me martirë të rinjë të shekul-lit XX. Kush ishin martirët shqiptarë tëvendosur në këtë proçes? Imzot VinçencPrennushi: françeskan, ipeshkëv i Dur-rësit, poet. U burgos e u torturua sepsenuk pranoi ta shkëpuste Kishën shqip-tare nga Selia e Shenjtë; dha shpirt me 19mars 1949 në birucë të burgut, i shtrirë nëdheun e lagësht, të ftohtë, këmbëzbathur,si Shën Fraçesku, bir të cilit ishte!

Imzot Frano Gjini: ipeshkëv, mar-tirizimi i të cilit ia kaloi çdo fantaziekriminale njerëzore: i papërkulur paratorturave, si nuk pranoi ta shkëpusëKishën nga Papa, u dënua me vdekje eu pushkatua më 11 mars 1948. Imzot JulBonati: meshtari i madh intelektual, si umbyll, për torturë, në çmendinë e si pro-voi tmerre të padëgjuara në qeli të ndry-shme të sigurimit famëkeq, nga Vlora nëDurrës, vdiq në burgun e Durrësit, pranëImzot Prennushit, i cili i jepte shûjtën përshtegtimin e mbram: Vojimin Shenjt.

Dom Alfons Tracki: prifti gjerman, mëshqiptar se shqiptarët, bir i Breslaut, utorturua dhe u pushkatua më 25 qershor1946, në moshën 50 vjeçe.

Dom Anton Muzaj: u torturua nëmënyrë çnjerëzore, vetëm sepse nuk pranoitë mohonte fenë: si i thyen këmbë e duar, eliruan nga burgu dhe e nisën në shtëpi, kuvdiq mes dhimbjeve të tmerrshme mbaspak ditësh, në moshën 29 vjeçare.

Dom Anton Zogaj: famullitar i Dur-rësit, sekretar i Imzot Prennushit, meshtar jashtzakonisht i përgatitur në të gjitha dre- jtimet, u burgos e u torturua mizorisht. Elanë të mbyllur disa ditë në një banjo tëqelbur, në sa priste ditën e pushkatimit: 31dhjetorin e 1946-tës.

Dom Dedë Maçaj: i akuzuar si spijun i Vatikanit, u torturua, u gjykua dhe u push-katua për rezistencën e tij heroike fetare,në moshën 27 vjeç.

Dom Dedë Malaj: mbeti i paharruar nëkujtesën e popullit për mbrojtjen heroikeqë i bëri fesë së krishterë në gjyqin e orga-nizuar kundër tij, që e dënoi me vdekje. Upushkatua në breg të Liqenit të Shkodrësmë 12 maj 1959. Ishte 39 vjeç.

Dom Dedë Plani: dha shpirt në spital më30 prill 1949, mbasi nuk pranoi asnjë akuzëe u bëri ballë heroikisht torturave mizore.

Dom Ejëll Deda: famullitar i Bushatit, iarrestuar vetëm pse ishte prift, vdiq më 12maj 1948 në spitalin e burgut, mbas tor-turash çnjerëzore.

Dom Jak Bushati: e akuzuan se ndih-monte diversantët, se bënte agjitacion epropagandë: pretekste të cilat e çuan në

pushkatimin pa gjyq më 12 shkurt 1949.Papa Josif Mihali: Njeri i Zotit, arrestuar

e torturuar veç me këtë akuzë, u mbyt përsë gjalli në baltën e kënetës, në kampin eshfarosjes të Maliqit.

Dom Zef Maksen: meshtar gjerman,pushkatuar me 1946, duke shqiptuarfjalët: “Des i lumtun, tue mendue se dotë kujtohem prej shqiptarëve si meshtár ifesë së Krishtit”.

Dom Lazër Shantoja: meshtár i ndri-tur, njeri i kulturës, i letërsisë e i artit, umasakrua deri në atë gradë, sa vetë e ëmakërkoi nga xhelatët komunistë ta pushka-tonin një orë e më parë, gjë që s’munguanta bënin në fushat e shkreta të Tiranës, nësa ishte në moshën 54 vjeç.

Dom Lekë Sirdani: personalitet ishquar i Kishës katolike: prift, patriot,shkrimtar. U torturua mizorisht dhe u

mbyt për së gjalli në një gropë ujërash tëzeza.Dom Luigj Prendushi: u arrestua, u

torturua dhe u pushkatua si spiun i Vati-kanit më 24 janar 1947.

Dom Marin Shkurti: i shuguruarmeshtar më 1961, shërbeu pak kohë nëKishën me dyer të hapura e shumë, nëatë të heshtimit: guxoi ta vijojë heroikishtshërbimin meshtarak në kohën e terrorit.U arrestua, prandaj, u torturua e u push-katua në vitin 1969.

Dom Mark Gjani: u arrestua për ve-primtarinë e tij meshtarake dhe u shuagjatë torturave të tmerrshme në duart esalvuesve të tij në qeli, me 1945.

Dom Mikel Beltoja: u pushkatua më

10 shkurt 1974, mbasi mbrojti heroikishte haptas idealet e veta fetare në gjyqin qëiu bë pas gjashtë muaj torturash, i cili edënoi me vdekje.

Dom Ndoc Suma: vdiq 2 vjet mbasiishte liruar, i shkatërruar, nga burgu, ku

u torturua me akuza për të cilat tho“Vetëm kur dola në gjyq e mora veshisha arrestue”.

Dom Ndre Zadeja: prift e poet, pkatuar pa gjyq në qytetin e Shkodrës,u bërë martiri i parë, viktimë e diktakomuniste.

Dom Pjetër Çuni: prift; vdiq i varukokë poshtë mbi gropën e ujërave të

Dom Shtjefën Kurti: prift, pushk

para banorëve të Gurëzit. Sigurimi ezoi se deshi të helmatiste popullin shfrytëzuar për këtë, furrat e bukës.

Atë Bernardin Palaj: frat e poet i mdo të vdiste ne Kuvendin e Françnëve në Shkodër, shndërruar në bur700 vetë. Nën torturat e Sigurimit tetanozin. Qe mbledhësi i parë i EpoKreshnikëve, mitolog i shquar, por muzikant e pianist i talentuar. Gjentrave shqiptare, pasardhës i denjë i Fisë madh, i mbytur e i harruar.

Atë Çiprian Nika: françeskan, vdiakuzën e rëndë e shpifëse se kishte hur armë në elterin e Shëna NdouKishën françeskane të Gjuhadolit.

Atë Gaspër Suma: rregulltar, pinnjë familjeje, që u shua nga komunisarrestua më 1947 dhe vdiq në burg.

Atë Gjon Shkallu: frati i madhzof, u pushkatua së bashkut me jez Atë Gjovani Fausti (misionar itali Atë Daniel Dajani si dhe me semistin Mark Çuni, në fillimet e maskomuniste kundër klerit katolik. Uzuan për “tentativë arratisjeje” dhformimin e Partisë Demokristianetë katërtëve shteti shqiptar u ka ddekoratën “Martir i Demokracisë”.

Atë Karl Serreqi: frati që nuk ptë kallëxojë rrëfimin e një të plagosundeshjet me komunistët në mal, e kaloburgjeve. Vdiq në Burrel më 4 prill

Është një ndër martirët e rrallë të sekrrrëfimit në historinë e Kishës universa Atë Mati Prendushi: frati që

pjesë në ngritjen e flamurit në Deçpërndoq dhe u fal nga krajl Nikolla mbreti Zog, por u dënua me vdekjeashtuquajturi “gjyq” komunist. Nukhet as varri.

Atë Serafin Koda: frat françeskanshpirt mbasi hetuesët komunistë, mos u ngopur me torturat e zakonsia shqyen fytin me thonj.

Vëlla Gjon Pantalia: jezuit; u arrndër të parët e vdiq në spital, mbasi vtmerre të papërshkrueshme.

Fran Miraka, Qerim Sadiku e GjLulashi, të rinj që edukoheshin nd

zuitë; u vranë pse deshën Krishtin.Maria Tuci: u torturua e mbyll

një thes, së bashku me një maçocilin e godisnin me shkop. Virgjër e tire, vasha dha shpirt me mundim jashtëzakonshme.

kulturë

i të pasur shkencore. Veprat themeloretij janë: “Studime etimologjike në fushë

shqipes”, në shtatë vëllime, I “Hyrje nëstorinë e gjuhës shqipe”, II “Fonetikë his-rike” (1958), “Meshari i Gjon Buzukut”968), “Shqiptarët midis perëndimit dhe

ndjes” (1944). Ai është bashkautor edhe nëë varg veprash në fushën e gjuhës së sot-e, siç janë: “Fjalor i gjuhës shqipe” (1954),

Rregullat e drejtshkrimit të gjuhës shqipe”972), “Fjalori drejtshkrimor”. Përveç ve-rave, ai ka botuar një varg studimesh nëvista shkencore brenda e jashtë vendit

he ka mbajtur dhjetëra referate e kum-sa në kongrese e konferenca kombëtarendërkombëtare, të cilat kanë bërë të njo-ura arritjet e gjuhësisë shqiptare në botë,uke rritur kështu prestigjin e saj.

Njofimi është dhënë nga Imzot Angelo Maskreu i Konerencës Ipeshk

hkrimtarin dhe dramaturgun më të ar-rë në gjuhën angleze dhe në Angli. Pa-arësisht informacionit që përcjellin tëitha këto objekte, askush nuk është igurt se si dukej nga pamja Shekspiri.jë ekran në Bibliotekën Britanike tregonortrete të ndryshme që pretendojnë ng-shmër inë e tij.

Greg Buzwell, bashkëkurator i ekspoz-ës, tha se: “Për sa i përket pamjes së tij,shtë diçka shumë e ndërlikuar, për shkake ka gjashtë apo shtatë imazhe ose por-ete për të, që i afrojnë Shekspirit, porur i shikon, ata ndoshta duken pak ndry-he nga njëri-tjetri. Prandaj paraqitja e tij

shtë mister.” Ekspozita ka portrete dhelike të disa prej aktoreve më të paharru-ra, që kanë luajtur rolet shekspiriane,ërfshirë Sarah Siddons, Ellen Terry dheivian Leigh. Ekspozita “Shekspiri në dh-të Akte” u hap më 15 prill dhe do të vazh-o ë deri më 6 shtator.

Papa Françesku frmos zyrtarisht martirizimin e 38 Martirëve të Kishës katolike

Zyrtare: Kisha Katolike ka tashmë38 martirët e saj. Papa firmosi


12/16


hëndet

i xhinseng konsiderohetjë nga suplementët më

ë shëndetshëm bimor nëbotën

a emri tingëllon si diçkae që të sjell ndërmend

e bukura dhe luftëtarëtai, por çaji xhingseng është

e Kinës dhe jo e Japonisë.tej debateve të origjinës,inseng është i njohur nëë botën për vlerat e mëd-ndetësore në frenimin eit, luftën kundër obezitetit,

ësimin e tretjes, fuqiziminmit imunitar, përmirësimindetit të trurit, luftën kundër, lehtësimin nga problemetuale për femrat, artritit dhein e sëmundjeve seksuale.Shqipëri xhinseng ka njëpërdorimi që nga periudhaimit otoman.

ke qenë më pranë rrugëvetë Azisë, otomanët e sollënë vendin tonë ritin orientalnsumimit të xhinsengut,onë si një kurë mjekësore.xhinseng përdoret edhe i

duke e bërë një nga llojet qëmohet në çdo stinë. Vlerat

sengut janë të mëdha, porçmimi i rrënjëve të kësajshtë mjaft i shtrenjtë.aj magjik vjen nga një pemëvjeçare që nuk shuhet kur-gjithë vlerat e rëndësishmesengut vijnë për shkak tëërbërësve të fuqishëm tësi “ginsenoides” që gjenden

nja e bimës. Ekskluziviteti ies së bimës së xhinsengut

mbetet vetëm Kinës. India,a dhe shumë vende perën- e kultivojnë çajin e xhin-Shtetet e Bashkuara janë

htu eksportues të çajit tëngut drejt vendeve Aziatike

ropiane.kimet shkencore kanë

që përveç vlerave anti-ogjene, xhinseng mbanntroll edhe diabetin. Vleratsengut Konsumimi i xhin-

sengut bëhet përmes zierjes sërrënjës së kësaj bime. Duhen 2-3gramë rrënjë për një kupë çaj ose1 lugë e vogël pluhur nëse e kenitë bluar rrënjën magjike. Çajixhinseng konsiderohet një ngasuplementët më të shëndetshëm

bimor në mbarë botën. Ekzistojnëtre lloje çajrash xhinseng: Ameri-kan, Aziatik dhe Siberian. Të trekëto lloje i bëjnë mirë shëndetittë njeriut. Këto çajra kanë efektshërues për një sërë problemeshsi më poshtë:

-Tensioni i ulët i gjakut.

Çaji Xhinseng nga Azia ështëshumë i fortë. Ky çaj është shumëefikas për njerëzit që vuajnë ngatensioni i ulët i gjakut. Kjo pijeenergjike të mban shumë aktivdhe mund të qëndrosh në këmbë

Në çmim dhe në vlera

HMESAT

epa e kuqe,çi më i mirëtyral

Q

epa është e njohur për vetitë e saj ku-rative, ajo ka veti antibakteriale, anti-

inflamatore etj. Qepa e kuqe për shkak tëngjyrës natyrale që ka, ka disa përbërësshumë të rëndësishëm që nuk gjenden tekqepa e bardhë. Ja pse duhet ta fusni në dietëntuaj të përditshme qepën e kuqe: Parandalonalergjinë: querketina është një antioksidantqë mbron kundër dëmtimit nga radikalet elira dhe qepa e kuqe është një nga burimetmë të mira të këtij antioksidanti.

Querketina parandalon formimin e sub-stancave kimike që mund të çojnë në reaksio-ne kimike.

Ul kolesterolin e lartë dhe hipertensionin:qepa e kuqe ul kolesterolin e lartë në gjak. Stu-dimet kanë treguar se ajo është shumë efektivenë uljen e presionit të lartë të gjakut gjithashtu.

Parandalon kancerin: një nga vetitë më tëmira të qepës janë ato antikancerogjene.

Flavonoidet dhe querketina të gjendura nëqepë parandalojnë shfaqjen e kancerit të gjirit,zorrës së trashë, prostatës, ovarian, endome-trial dhe tumoret e mushkërive.

Përmirëson shëndetin e zemrës: qepa ekuqe përmban allicin, një kompleks që ndih-mon në uljen e nivelit të kolesterolit të keq dherritjen e nivelit të kolesterolit të mirë. Kjo gjë

çon në parandalimin e sëmundjeve të zemrës.Ofron rezistencë ndaj insulinës: përveç el-

ementeve të tjera që ju përmendëm më sipërqepa e kuqe përmban edhe krom. Element icili kontrollon nivelet e glukozës në gjak.

Është e rëndësishme që të keni nën kontrollnivelin e insulinës dhe glukozës në mënyrë qëmos të prekeni nga niveli i lartë i sheqerit nëgjak apo nga diabeti. Ju ndihmon të bini nëpeshë: qepët janë konsideruar si një ushqim iulët glicemik. Kjo do të thotë që konsumimi iqepës në baza ditore do t’ju ndihmojë që most’ju akumulohet yndyrë në trup dhe të bini nëpeshë më shpejt.

gjithë ditën. Çaji rrit tensionin gjakut dhe të jep energji.

– Ushqen trurin.

Çaji xhinseng është një pijmedicinale që shërben si stimuluepër qelizat e trurit. Përmiërsopërqendrimin dhe funksionimin trurit. Prandaj, ky çaj është plotësishi rekomandueshëm për studentët.

-Lufton obezitetin.

Nëse dëshiron të humbasësh npeshë, çaji xhinseng është zgjed

hja e duhur. Ky çaj shuan urinë dhhollon trupin duke fuqizuar ritmimetabolik dhe djegien e yndyrnavnë një ritëm shumë të shpejtë.

-Ndihmon me ç

rregullimet seksuale.

Meshkujt me probleme të tillduhet të konsumojnë çaj xhinsensepse redukton simptomat e këtyre çrregullimeve.

-Problemet menstruale:

Çaji Xhinseng i Amerikës kefekt lehtësues. Rekomandohepër të rinjtë dhe gratë që vuajnnga simptomat menstruale dh

stresi. Ky çaj redukton dhimbjee stomakut si pasojë e menstruacioneve.

-Lufton kancerin:

Xhinseng është i pasur

FRD 29 Prill.pdf

Documents