This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
www.przyrodaiczlowiek.pl
Struktura i skład gatunkowy ekosystemów górskich wynikają z przystosowania do specyficznych warunków siedliskowych, m.in. do krótkiego okresu wegetacji, wysokich amplitud temperatur, zróżnicowanego nasłonecznienia oraz wilgotności, a także okresowego zgryzania przez zwierzęta gospodarskie. Sposobem utrzymania gatunków i ich siedlisk jest zarówno ekstensywne użytkowanie jak i ochrona bierna.
Opisy gatunków: Magdalena Bregin, Paweł Niemiec, Krzysztof Pierzgalski, Marek Styczyński, Marceli Ślusarczyk
Publikacja sfinansowana ze środków statutowych Fundacji Przyroda i Człowiek
Storczyk bzowy Dactylorhiza sambucina, występuje na górskich łąkach lub w luźnych zaroślach. Preferuje podłoże wapienne. W Polsce ma status gatunku zagrożonego, objęty jest ochroną gatunkową. Występuje w dwóch odmianach barwnych: purpurowej i białej. Obydwie formy mogą rosnąć obok siebie. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Ostoja Popradzka. Fot. Krzysztof Pierzgalski
Traszka górska Triturus alpestris, gatunek płaza ogoniastego z rodziny salamandrowatych o wodno-lądowym trybie życia. Gody odbywa w potokach, stawikach leśnych i polnych, czasem w rowach lub kałużach o mulistym dnie. Poza porą godową żyje na lądzie, w pobliżu potoków lub zbiorników wodnych. Żywi się bezkręgowcami. W Polsce występuje najliczniej w pasmach Sudetów, Karpat oraz w Górach Świętokrzyskich; objęta ochroną gatunkową. Fot. Paweł Niemiec
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019STYCZEŃ / JANUARY / JANUAR 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
PONIEDZIAŁEKMONDAY/MONTAG
WTOREKTUESDAY/DIENSTAG
ŚRODAWEDNESDAY/MITTWOCH
CZWARTEKTHURSDAY/DONNERSTAG
PIĄTEKFRIDAY/FREITAG
SOBOTASATURDAY/SAMSTAG
NIEDZIELASUNDAY/SONNTAG
1 1 2 3 4 5 6Nowy Rok
Mieczysława, Mieszka Makarego, Grzegorza Danuty, Genowefy Eugeniusza, Tytusa Edwarda, SzymonaŚwięto Trzech KróliKacpra, Melchiora,
Sóweczka zwyczajna Glaucidium passerinum, gatunek drapieżnego ptaka z rodziny puszczykowatych. Jest najmniejszą europejską sową. Zasiedla głównie starodrzewy iglaste z licznymi kryjówkami (dziuplami) oraz mozaiką terenów otwartych: polan, torfowisk, wykorzystywanych jako miejsca polowań. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, występuje głównie w górach. Gniazduje w dziuplach okazałych drzew, zwykle po dzięciołach. Objęta ochroną gatunkową. Jedno z jej stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Beskid Śląski. Fot. Henryk Kościelny
Lulecznica kraińska Scopolia carniolica, roślina wykorzystywana w tradycyjnej medycynie Rusinów. Występuje w Karpatach Wschodnich, notowana jest też w Pieninach, przez które przechodzi jej zachodnia granica występowania. Jest silnie trująca, zawiera substancje psychoaktywne i przypomina swoim działaniem i pozycją w duchowości Europy pokrzyk wilczą jagodę Atropa belladonna. Pojawia się w kwietniu, kwitnie w maju i nadziemna część rośliny zamiera w czerwcu. Do następnego roku lulecznica przeczekuje w postaci dużych kłączy ukrytych w glebie. Fot. Marek Styczyński
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019LUTY / FEBRUARY / FEBRUAR 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
Zerwa kulista Phyteuma orbiculare, gatunek z rodziny dzwonkowatych. Jej siedliskiem są nasłonecznione polany i hale w Tatrach oraz Sudetach, o podłożu zasobnym w węglan wapnia. Nielicznie występuje także w pasie wyżyn. Zagrożeniem dla gatunku jest zaniechanie ekstensywnego użytkowania łąk, co prowadzi do zaniku jej siedlisk. Objęta ochroną gatunkową. Fot. Maria Stróżecka-Gola
Kumak górski Bombina variegata, jeden z najmniejszych gatunków naszych płazów bezogonowych, osiągający 5 cm długości. Od pokrewnego kumaka nizinnego odróżnia go m.in. żółte ubarwienie plam brzusznych. W Polsce występuje tylko w Karpatach i Pogórzu Karpackim, do wysokości 1600 m n.p.m, m.in. w obszarze Natura 2000 Pieniny. Najliczniej w rozlewiskach potoków. Wystarczają mu małe zbiorniki wodne, a nawet kałuże i koleiny w drogach. Objęty ochroną gatunkową i programem Natura 2000. Fot. Krzysztof Pierzgalski
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019MARZEC / MARCH / MÄRZ 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
PONIEDZIAŁEKMONDAY/MONTAG
WTOREKTUESDAY/DIENSTAG
ŚRODAWEDNESDAY/MITTWOCH
CZWARTEKTHURSDAY/DONNERSTAG
PIĄTEKFRIDAY/FREITAG
SOBOTASATURDAY/SAMSTAG
NIEDZIELASUNDAY/SONNTAG
9 1 2 3Narodowy Dzień Pamięci
Żołnierzy WyklętychAlbina, Antoniego
Heleny, Pawła Kunegundy, Maryny
10 4 5 6 7 8 9 10Kazimierza, Łucji Ostatki
Wacława, FryderykaŚroda Popielcowa
Róży, Wiktora Tomasza, PawłaMiędzynarodowy
Dzień Kobiet Beaty, Wincentego
Franciszka, Katarzyny Dzień Mężczyzn Cypriana, Aleksandra
Szarotka Leontopodium spec., gatunek z rodziny astrowatych. Zajmuje nasłonecznione siedliska zasadowe, często o skrajnie wyspecjalizowanych, wąskich amplitudach ekologicznych: wychodnie skał, wysokogórskie murawy, w tym pastwiska, w piętrze alpejskim i subalpejskim. Okaz z gór Tienszan. Fot. Marceli Ślusarczyk
Płochacz halny Prunella collaris, gatunek ptaka z rodziny płochaczy. W Polsce nieliczny ptak lęgowy. Zasiedla wysokie partie gór o charakterze otwartym. Gniazduje w szczelinach skalnych, pod blokami skał na zboczach, w piargach. Zimuje w niższych partiach gór. Objęty ochroną gatunkową. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Tatry. Fot. Henryk Kościelny
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019KWIECIEŃ / APRIL / APRIL 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
PONIEDZIAŁEKMONDAY/MONTAG
WTOREKTUESDAY/DIENSTAG
ŚRODAWEDNESDAY/MITTWOCH
CZWARTEKTHURSDAY/DONNERSTAG
PIĄTEKFRIDAY/FREITAG
SOBOTASATURDAY/SAMSTAG
NIEDZIELASUNDAY/SONNTAG
14 1 2 3 4 5 6 7Prima Aprilis
Grażyny, Zbigniewa Franciszka, Władysława Ryszarda, Jakuba Wacława, Benedykta Ireny, Wincentego Katarzyny, Wilhelma Donata, Rufina
Międzynarodowy Dzień Ziemi Jerzego, Wojciecha Aleksandra, Grzegorza Marka, Jarosława Marzeny, Marii Zyty, TeofilaŚwięto Bożego
Miłosierdzia Ludwika, Walerii
18 29 30Bogusława, Roberta Mariana, Katarzyny
Gniewosz plamisty Coronella austriaca, narażony na wyginięcie gatunek niejadowitego węża, objęty ochroną gatunkową i programem Natura 2000, a także ochroną strefową. Preferuje silnie nasłonecznione, skalne lub kamieniste siedliska. Odżywia się prawie wyłącznie jaszczurkami. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Pieniny. Fot. Marceli Ślusarczyk
Rozchodnik Ewersa Sedum ewersii, gatunek z rodziny gruboszowatych. Jego naturalne stanowiska znajdują się w górach Azji Środkowej. Rośnie na dobrze nasłonecznionych wychodniach skał, także w strefie alpejskiej, wzdłuż koryt potoków, w miejscach otwartych – utrzymywanych poprzez wypas zwierząt gospodarskich. Jest rośliną żywicielską dla motyli. Okaz z gór Tienszan. Fot. Anna Ślusarczyk
Niebielistka trwała Swertia perennis, gatunek z rodziny goryczkowatych. Jego siedliskiem są torfowiska, wychodnie skał o wilgotnym charakterze. W Tatrach występuje do piętra alpejskiego. Kwitnie od lipca do września. Gatunek objęty ochroną. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Polana Biały Potok. Fot. Marceli Ślusarczyk
Salamandra plamista Salamandra salamandra, największy i najsilniej związany z lądem gatunek spośród krajowych płazów ogoniastych. Kształt i rozmieszczenie żółtych plam są bardzo zmienne. Czasem zlewają się w pasy, bywają również osobniki niemal całkowicie czarne. W Polsce zasięg salamandry obejmuje Karpaty i Sudety, jest typowym przedstawicielem fauny regla dolnego. Jedno z jej stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie. Fot. Krzysztof Pierzgalski
25 17 18 19 20 21 22 23Laury, Alberta Elżbiety, Marka Gerwazego, Protazego Boże Ciało
Bogny, Florentyny
Początek astronomicznego lata
Alicji, AlojzegoPauliny, Tomasza Dzień Ojca
Wandy, Zenona
26 24 25 26 27 28 29 30Jana, Danuty Łucji, Doroty Jana, Pawła Władysława, Marii Ireneusza, Leona Piotra, Pawła Emilii, Lucyny
Goździk pyszny Dianthus superbus, gatunek z rodziny goździkowatych. W Polsce rośnie wzdłuż nieuregulowanych cieków, na wilgotnych łąkach, w tym zmiennowilgotnych łąkach trzęślicowych ze związku Molinion oraz w niższych partiach gór. Wymaga ochrony czynnej. W Polsce jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Ostoja Magurska. Okaz z gór Tienszan, gdzie zasiedla łąki subalpejskie i polany śródleśne. Fot. Marceli Ślusarczyk
Włochatka zwyczajna Aegolius funereus, gatunek drapieżnego ptaka z rodziny puszczykowatych. Ten typowo leśny gatunek zasiedla głównie górskie bory świerkowe o różnorodnej strukturze z licznymi kryjówkami (dziuplami) oraz obrzeża terenów otwartych: polan, torfowisk, dolin rzek, wykorzystywanych jako miejsca polowań. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, głównie w górach; objęty ochroną gatunkową. Jedno z jej stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Gorce. Fot. Henryk Kościelny
Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus, gatunek ptaka z rodziny dzięciołowatych. Podgatunek górski zasiedla głównie górskie lasy świerkowe, jodłowe oraz limbowo-świerkowe o naturalnym charakterze. Zajmuje przez siebie wykute dziuple, głównie w spróchniałych, martwych drzewach. W Polsce objęty ochroną gatunkową. Zagraża mu niewłaściwa gospodarka leśna, w której eliminuje się stare dziuplaste drzewa. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Babia Góra. Fot. Henryk Kościelny
Żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, gatunek z rodziny kapustowatych, charakterystyczny dla żyznej buczyny karpackiej. Należy do geofitów, tzn. wytwarza pączki zimujące w glebie. Kwitnie łanowo, przed rozwojem liści na drzewach. Spotyka się także osobniki o kwiatach białych. Liście wydzielają słaby zapach czosnku. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Ostoja Gorczańska. Fot. Krzysztof Pierzgalski
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019SIERPIEŃ / AUGUST / AUGUST 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
35 26 27 28 29 30 31Marii, Konstantego Moniki, Józefa Augustyna, Patrycji Sabiny, Jana Róży, Szczęsnego
Dzień Solidarnościi Wolności
Bohdana, Rajmunda
Nadobnica alpejska Rosalia alpina, gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych. Zamieszkuje świetliste buczyny o charakterze naturalnym. Jej larwy żywią się martwym drewnem bukowym zalegającym dno lasu. Jest gatunkiem wymierającym, występującym obecnie wyłącznie w Bieszczadach, Beskidzie Niskim i Beskidzie Sądeckim. Objęta ochroną gatunkową, zagrożona wyginięciem (Polska Czerwona Księga Zwierząt). Fot. Paweł Niemiec
Tłustosz alpejski Pinguicula alpina, gatunek z rodziny pływaczowatych. Występuje w Polsce tylko w obszarze Natura 2000 Tatry, objęty ochroną gatunkową. Jest nielicznym, krajowym przedstawicielem roślin owadożernych. Preferuje podłoże wapienne, rośnie w świetlistych zaroślach (w piętrze kosodrzewiny), porasta szczeliny skalne, młaki i brzegi potoków. Fot. Andrzej Tyc
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019WRZESIEŃ / SEPTEMBER / SEPTEMBER 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
Niepylak apollo Parnassius apollo, gatunek motyla z rodziny paziowatych. Zamieszkuje dobrze naświetlone piarżyska wapienne, siedlisko zanikające w skali Polski. Jego gąsienice żywią się rzadkimi gatunkami rozchodników. Obecnie występuje jedynie w Pieninach i Tatrach. Jest gatunkiem zagrożonym całkowitym wyginięciem, objętym ochroną i indeksowanym w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt w kategorii CR (gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem). Fot. Paweł Niemiec
Skalnica gronkowa Saxifraga paniculata, gatunek z rodziny skalnicowatych, relikt polodowcowy. Rośnie na półkach i w szczelinach skalnych ostańców wapiennych górujących ponad lasem lub utrzymywanych jako otwarte, poprzez ekstensywny wypas kóz i owiec. Jedno z jej stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Małe Pieniny. Objęta ochroną gatunkową. Fot. Marceli Ślusarczyk
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019PAŹDZIERNIK / OCTOBER / OKTOBER 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
Głuszec zwyczajny Tetrao urogallus, gatunek zagrożonego ptaka z rodziny kurowatych. Zasiedla głównie duże kompleksy borów o bogatej strukturze. Pożywienie zdobywa w warstwie podszytu, bogatym w krzewinki borówek, żurawiny. Objęty ochroną gatunkową oraz strefową. Wymaga ochrony czynnej. Hodowany jest wolierowo w ramach programów restytucji gatunku. Jedno z jego stanowisk znajduje się w obszarze Natura 2000 Beskid Żywiecki. Fot. Henryk Kościelny
Pierwiosnka omączona Primula farinosa. Jedyne naturalne stanowisko tego gatunku położone jest w Beskidzie Sądeckim, na południowych skłonach Pasma Radziejowej. Roślina zasiedla środowisko kwaśnych młak z tłustoszem, wełnianką, kruszczykiem i szeregiem innych roślin. Na początku XXI wieku, liczebność pierwiosnki omączonej w Polsce spadła do około 200 osobników, rosnących na młace o powierzchni około 50 arów. Obecnie, po kilkunastu latach badań i ochrony czynnej, populacja liczy około 500 osobników. Fot. Marek Styczyński
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019LISTOPAD / NOVEMBER / NOVEMBER 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE
Szafran spiski Crocus scepusiensis, gatunek z rodziny kosaćcowatych. Roślina sentymentalna, związana z tradycyjnym, ekstensywnym użytkowaniem hal w górach – wypasem owiec. Tworzy cenne aspekty krajobrazowe po zejściu śniegów. Objęcie wielu obszarów ochroną bierną, głównie w parkach narodowych i idące za tym ograniczenie pasterstwa, przyczyniło się do zmniejszenia jego populacji. Jego stanowiska znajdują się w obszarach Natura 2000 Gorce i Tatry. Fot. Marceli Ślusarczyk
Biegacz urozmaicony Carabus variolosus, gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych. Zamieszkuje brzegi górskich potoków i podmokłe łąki. Drapieżnik zarówno w postaci larwalnej, jak i dorosłej, żywiący się drobnymi bezkręgowcami. Może polować pod wodą. W Polsce głównie spotykany w górach, od Sudetów Wschodnich do Bieszczad i Pogórza Rzeszowskiego. Objęty ochroną gatunkową i programem Natura 2000. Fot. Paweł Niemiec
www.przyrodaiczlowiek.pl
2019GRUDZIEŃ / DECEMBER / DEZEMBER 2019TYDZIEŃWEEK/WOCHE