FIZJOPROFILAKTYKA I PORMOCJA ZDROWIA ODŻYWIANIE FPZ/O.pdf · Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PZWL Warszawa 2014 " Gerkg H, Przysławski J. Bromatologia. Zarys nauki o żywności

FIZJOPROFILAKTYKA I PORMOCJA ZDROWIA ODŻYWIANIE MGR AGATA KRASIŃSKA

KLINIKA DIABETOLOGII I OTYŁOŚCI WIEKU ROZWOJOWEGO

UNIWERSYTET MEDYCZNY W POZNANIU

[email protected]

OCENA STANU ODŻYWIENIA PACJENTA

•  wzrost

•  masaciała

•  wskaźnikBMI

•  obwody

•  pomiartkankitłuszczowej

WZROST – POMIAR PRAWIDŁOWY ! ZDJĄĆOZDOBYDOWŁOSÓWORAZBUTY

! STANĄCPROSTOPRZYŚCIANIE

! CIAŁOPOWINNOSTYKAĆSIĘWCZTERECHMIEJSCACHZEŚCIANĄ:

PIĘTY,POŚLADKI,ŁOPATKI,GŁOWA

! PIĘTYŁĄCZYSIĘRAZEM,STOPYLEKKOROZCHYLONE

! USZYIOCZYPOWINNYTWORZYĆKĄT90STOPNIWSTOSUNKUDOŚCIANY

! OPUSZCZAMYMIARKE,PROSMYPACJENTAOGŁĘBOKIWDECH,KTÓRYPOMAGAWYPROSTOWAĆKRĘGOSŁUPILEKKODOCISKAMYMIARKĘ,ŻEBYSPŁASZCZYĆWŁOSY

MASA CIAŁA – POMIAR PRAWIDŁOWY ! POMIARNAJLEPIEJRANONACZCZO,POPORANNEJTOALECIE

! WSTRZYMACSIĘODJEDZENIAINADMIARUPŁYNÓW

! ZDJĄĆMOŻLIWIEJAKNAJWIĘKSZĄILOŚĆODZIEŻY,WPRZECIWNYMWYPADKUODJĄĆMASĘUBRAĆODWYNIKU

! SPRAWDZIĆSTABILIZACJĘWAGI,CZYWSZYSTKIECZTERYWSPORNIKISĄSTABILNE,CZYWAGANIECHYBOCZESIĘ

 DOOCENYODŻYWIENIAUDOROSŁYCHUŻYWAMYWSKAŹNIKÓWWAGOWO-WZROSTOWYCH

 NAJSZERSZEZASTOSOWANIEUZYSKAŁWSKAŹNIKQUETELETAII,ZNANYTEŻJAKO

WSKAŹNIKMASYCIAŁA(BMI–BODYMASSINDEX)

WSKAŹNIK MASY CIAŁA -BMI

INTERPRETACJA BMI U DOROSŁYCH wynik interpretacja

<18,5 niedożywienie

18,5-24,9 norma

25-29,9 nadwaga

30-34,9 otyłośćIst.

35-39,9 otyłośćIIst.

>40 otyłośćolbrzymia

! NAJCZĘŚCIEJWYKORZYSTYWANEOBWODYTOOBWÓDPASA/TALIIORAZBIODER

! PACJENTPOWINIENSTAĆZESTOPAMIZŁĄCZONYMI,RĘKOMAWZDŁUŻCIAŁA,ZNIEWIELKĄILOŚCIUBRAŃ

! PACJENTPOWINIENSIĘROZLUŹNIĆ,APOMIARWYKONUJEMYNAKOŃCUREGULARNEGOWYDECHU

! KAŻDYPOMIARNALEŻYPOWTÓRZYĆDWUKROTNIE,JEŚLIRÓŻNICAJESTPONIŻEJ1CM,WYCIĄGAMYŚREDNIĄ,JEŚLIPOWYŻEJ1CMPOWTARZAMYPOMIARY

OBWODY – POMIAR PRAWIDŁOWY

! TALIA/PAS–POŁOWADROGIMIĘDZYDOLNYMŁUKIEMŻEBROWYMAGÓRNYMKOLCEMBIODROWYM

! BIODRA-WNAJSZERSZYMMIEJSCUPOŚLADKÓW,NAWYSOKOŚCIKRĘTARZYKOŚCIUDOWYCH,RÓWNOLEGLEDOPODŁOGI

OBWODY – PRAWIDŁOWY POMIAR

! WC-OBWÓDWTALII/PASIE

! JESTWSKAŹNIKIEMBRZUSZNEJTKANKITŁUSZCZOWEJ

! STANDARDOWENARZĘDZIEOCENYWGABINECIEENDOKRYNOLOGAIDIETETYKA

! WAŻNIEJSZENIŻBMI!!!

OBWODY - ZASTOSOWANIE

Mężczyźni

<102cm(USA/WHO)

<94cm(IDF)

Kobiety

<88cm(USA/WHO)

<80cm(IDF)

! WHR–WSKAŹNIKATALIA-BIODRA

! POWSTAŁYPRZEZPODZIELENIEOBWODUTALIIPRZEZOBWÓDBIODER

! STANOWIWSKAŹNIKDYSTRYBUCJITKANKITŁUSZCZOWEJWCIELECZŁOWIEKA

! JESTWYZNACZNIKIEMOKREŚLAJĄCYMRODZAJSYLWETKI(GRUSZKA/JABŁKO)ORAZRODZAJOTYŁOŚCI(POŚLADKOWO-UDOWA/BRZUSZNA)

OBWODY

otyłośćbrzusznaWHR>1,0

otyłośćpośladkowo-udowaWHR<1,0

♂otyłośćbrzusznaWHR>0,8

otyłośćpośladkowo-udowaWHR<0,8

♀

! WHtR–WSKAŹNIKTALIA/WZROST

! POWSTAŁYPRZEZPODZIELENIEOBWODUTALIIPRZEZWZROSTPACJENTA

! NOWYWSKAŹNIKWCZESNEGORYZYKASERCOWO-NACZYNIOWEGO

! UNIWERSALNYDLAWSZYSTKICHPACJENTÓWNIEZALEŻNIEODPŁCI,WIEKU,RASY

OBWODY - ZASTOSOWANIE

• 0,5PUNKTODCIĘCIA

! SPOSÓB NA POMIAR TKANKI TŁUSZCZOWEJ ZA POMOCĄ KALIPERA – FAŁDOMIERZA

! NAJCZĘSTSZE MIEJSCA POMIARÓW:

BICEPS, TRICEPS, BIODRO, ŁOPATKA, BRZUCH

! Z WZORÓW WYLICZA SIĘ % ZAWARTOŚĆ TKANKI TŁUSZCZOWEJ W ORGANIZMIE

! POMIAR TANI I DOŚĆ WIARYGODNY

PLIKOMETRIA – POMIAR KALIPEREM

FAŁDOMIERZ – PRAWIDŁOWY POMIAR " METODA3POMIARÓW

" MIERZYMYFAŁDTŁUSZCZOWYWTRZECHMIEJSCACH

" SUMUJEMYWYNIKIINTERPRETUJEMYWTABELI

! KOBIETY:BOKBRZUCHA,UDO,TRICEPS

! MĘŻCZYŹNI:PIERŚ,BRZUCHUDO

FAŁDOMIERZ – PRAWIDŁOWY POMIAR " METODA7POMIARÓW

" MIERZYMYFAŁDTŁUSZCZOWYWSIEDMIUMIEJSCACH

" PODSTAWIAMYDOWZORULUB

" UŻYWAMYSPECJALNEGOKALKULATORA->hrp://www.linear-sosware.com/online.html

! KOBIETYIMĘŻCZYŹNI

! 1)PIERŚ2)BRZUCH3)UDO4)TRICEPS5)PODPACHĄ(NAWYS.5.ŻEBRA)6)BOK7)ŁOPATKA

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD?  PIERŚ(CHEST) FAŁDSKOŚNY

 WPOŁOWIEDROGIMIĘDZY

 PACHĄASUTKIEM

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD? BRZUCH(ABDOMINAL)

FAŁDPIONOWY

DWACENTYMETRYWPRAWOODPĘPKA

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD? UDO(TIGHT)

FAŁDPIONOWY

WPOŁOWIEMIĘDZYRZEPKĄ

ASZCZYTEMUDA

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD? TRICEPS(TRICEP)

FAŁDPIONOWY

WPOŁOWIEMIĘDZYŁOKCIEMARAMIENIEM

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD? PODPACHĄ(MIDAXILLARY)

FAŁDPOZIOMY

BEZPOŚREDNIOPODPACHĄ

NAWYSOKOŚCI5.ŻEBRA

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD? BOK(SUPRAILIAC)

FAŁDSKOŚNY

BEZPOŚREDNIOPONAD

GÓRNYMKOLCEMBIODROWYM

JAK PRAWIDŁOWO MIERZYĆ FAŁD? ŁOPATKA(SUBSCAPULAR)

FAŁDSKOŚNY

BEZPOŚREDNIO

PODŁOPATKĄ

Rodzaj mężczyźni kobiety

Niezbędnatkankatłuszczowa

2-5% 10-13%

Sportowiec 6-13% 14-20%

Dobrakondycja 14-17% 21-24%

Średniakondycja 18-24% 25-31%

Otyłość 25% 32%+

TKANKA TŁUSZCZOWA - INTERPRETACJA

NARZĘDZIADOOCENYSTANUODŻYWIENIA:

" siatkicentylowe(lokalne,stare,nowe,światowe,WHO)! Wzrost

! Waga

!  BMI

" obwody–naniesionenasiatkęcentylową

" pomiartkankitłuszczowej

OCENA STANU ODŻYWIENIA U DZIECI

 JAKKORZYSTAĆZSIATEKCENTYLOWYCH?

1.  Wybierzaktualnąsiatkę,odpowiedniądlapłciiwieku.

2.  Naosipoziomejznajdźwiekdziecka.Naosipionowejodczytajwartośćocenianejcechy.

3.  Punktprzecięciatychliniioznaczapozycjęcentylową

! Wpierwszejkolejnościoceniamywzrostdziecka

! Wdrugiejkolejnościwagędziecka(normatodwakanaływporównaniudowzrostu)

KILKA SŁÓW O SIATKACH…

JAK CZYTAĆ WYNIKI? ! Pasmopomiędzylinią25.a75.centylemwyznaczazakrestzw.wąskiejnormy.

! Pasmomiędzy10.a90.centylemtozakrestzw.szerokiejnormy.

! Wartości<10.i>90.centylainterpretujesięjakowykraczającepozanormęiwymagającedodatkowychbadańiobserwacji.

! Wartości<3.i>97.centylainterpretujesięjakoznaczniewykraczającepozanormęiwymagającediagnostyki.

WartościBMIwpopulacjiwiekurozwojowegoporównujemyzsiatkamicentylowymiBMIdlachłopcówidziewcząt:

 BMI≥85(90)centyladlapłciiwieku–nadwaga

 BMI≥95(97)centyladlapłciiwieku–otyłość

KRYTERIA OTYŁOŚCI DZIECIĘCEJ

ZDROWE ŻYWIENIE NA PRZYKŁADZIE PIRAMIDY ZDROWIA

 Metaanalizaz2012r.potwierdza,żewybieranieproduktówniskiejgęstościenergetycznejjestpozytywnieskorelowanezutratąmasyciałaipóźniejszymjejutrzymaniem

GĘSTOŚĆ ENERGETYCZNA PRODUKTÓW

ZALECENIA WHO DOT. WYSIŁKU FIZYCZNEGO Rodzajćwiczeń DZIECI DOROŚLI SENIORZY

Ćwiczenia wytrzymałościowe (szybki spacer, rower, basen, nordic walking)

7XTYGODNIUX60MINUT

3XTYGODNIUX60MINUT

3XTYGODNIUX20MINUT

Ćwiczenia siłowe (oporowe – z obciążeniem własnego ciała lub małymi hantelkami)

2XTYGODNIUX20MINUT8-10ĆWICZEŃPO10-15POWTÓRZEŃ

Ćwiczenia rozciągające, równowagi i koordynacji

CODZIENNIERANO5-10MINUT

SZACOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO

Dowóz: Wydatek:

Pokarm

Podstawowaprzemianamaterii(60-75%)

Aktywnośćfizyczna(15-30%)

Termicznyefektżywności(10%)

Magazynowaniezapasówtłuszczowych

PPM – PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII (BMR - Basal Metabolic Rate) " ilośćenergiipotrzebnejdoutrzymanianiezbędnychdożyciafunkcjiorganizmu

" najmniejszetempoprzemianenergetycznychzachodząceworganizmieczłowieka,niezbędnedopodtrzymaniapodstawowychfunkcjiżyciowych

" PPMprzyużyciuprzyrządówpowinnomierzyćsięwwarunkachspokojufizycznegoipsychicznegoorazkomfortucieplnego,po12godzinachpostu,min8hsnui3dniachdietybezbiałkowej

PPMobliczamyzapomocąwzorówlubprzyrządów

PPM – PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII Stanowi60-75%całkowitejwydatkowanejenergii" NaPPMskładająsię:" układzienerwowym-¼" wątrobie-1/5" nerkach-1/15" sercu-1/15" pozostałenarządy-2/5

" UkobietPPMjesto5-10%mniejsza(bowięcejtłuszczuwstosunkudomięśni)" stanhormonalny–wzrostook.150kcal/dzieńpodczasdrugiejfazycyklumiesiączkowego," nadczynnośćtarczycy–wzrost;" Wzrosttemperaturyo1⁰Cpowyżej37⁰CpowodujewzrostPPMo13%

WZÓR HARRISA-BENEDICTA na PPM dlakobiet:

PPM=665,09+(9,56xW)+(1,85xH)-(4,67xA)

dlamężczyzn:

PPM=66,47+(13,75xW)+(5xH)-(6,75xA)

 W-weight;H-height;A-age

CPM - CAŁKOWITA PRZEMIANA MATERII (TDEE – TOTAL DAILY ENERGY EXPEDITURE)  CPM(CAŁKOWITAPRZEMIANAMATERII)–ilośćenergiidostarczanejwciągudobyzaspokajającanietylkopodstawowepotrzebyorganizmu,aletakżewydateknaaktywnośćfizycznączyumysłową

CPM=PMMxPAL

PAL–WSPÓŁCZYNNIKŚREDNIEJAKTYWNOŚCIFIZYCZNEJ 1,2-1,4pacjentleżącywłóżku 1,6 małaaktywnośćfizyczna 1,75 umiarkowanyaktywnietrybżycia 2,2 b.aktywnytrybżycia 2,4i< wyczynoweuprawianiesportu

SZACOWANIE CPM - PRZYKŁAD  kobieta,25lat,170cm,60kg,małaaktywnośćfizyczna

WzórHarrisa-Benedicta

PPM=665,09+(9,56xW)+(1,85xH)-(4,67xA)

PPM=665,09+(9,56x60)+(1,85x170)-(4,67x25)

PPM=665,09+573.6+314.5-116.75=1436.44kcal

1435kcalx1,6=2296=ok.2300kcal

ŹRÓDŁA ENERGII W DIECIE CZŁOWIEKA " źródłemenergiidlaczłowiekajestenergiachemicznazgromadzonawżywności

" utlenianiemakroskładników–uwalnianieenergii! 1gwęglowodanów –4kcal! 1gbiałka –4kcal! 1gtłuszczu –9kcal! 1galkoholu –7kcal! 1gbłonnika –2kcal

Białko  10-15%CPM◦  10%x2300kcal=230kcal◦  230kcal/4kcal=57.5gbiałka

 0,8-2gbiałka/kgm.c.◦  1gx60kg=60gbiałka

TŁUSZCZ - ZAPOTRZEBOWANIE  20-35%E 30%x2300kcal=690kcal/9kcal=76,6g

 SFA–max10%E

 n-6PUFA4-8%E n-3PUFA–ALA-2g,EPA+DHA–200mg

 Proporcjan-6:n-3od5:1do2:1,podczas,gdywdiecieprzeciętnegoPolakawynosi20:1

WĘGLOWODANY  45-75%E 60%x2300kcal=1380kcal/4kcal=345g

 max.10%E–cukryproste

 błonnik25-42g◦  zasada:masaciała/2◦  wiek+2

Gdzie szukać przydatnych informacji? "  Praktyczny podręcznik dietetyki. Pod red.M.Jarosz. IŻŻ Warszawa 2010 (do pobrania za darmo ze strony

Ministerstwa Zdrowia)

"  Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja pod red. M. Jarosz IŻŻ Warszawa 2012 (do pobrania za darmo ze strony Instytutu Żywności i Żywienia)

"  Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PZWL Warszawa 2014

"  Gerkg H, Przysławski J. Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. PZWL Warszawa, 2015

"  Bean A. Żywienie w sporcie. Zyska i S-ka Warszawa, 2014

"  Blogi żywieniowe

"  Aplikacje na telefon

EBM – EVIDENCE BASED MEDICINE PRAKTYKA MEDYCZNA OPARTA NA WIARYGODNYCH I AKTUALNYCH PUBLIKACJACH

Jak szukać wartościowych informacji?  Czyprobiotykizmniejszająryzykobiegunki?

! Niedoprecyzowanepytanie

! Brakjasnejodpowiedzi Precyzja:

! podaćkonkretnyszczepbakterii,

! populacjęktóranasinteresuje! rodzajinterwencjiwgrupiekontrolnej.

Akronim PICO  WprawidłowymformułowaniupytaniaklinicznegopomaganamakronimPICO.Każdaliteratoobszarnaszegopytania,którynależyprawidłowosformułować.

 P–popula�on(populacja) I–interven�on(interwencja) C–compraison(porówanie)

 O–outcomes(wyniki,skutek)

Akronim PICO  Załóżmy,żewpodanymprzykładzieinteresujenaspopulacjadzieciimłodzieży,chcemysprawdzićefektprzeciwbiegunkowyszczepuprobiotycznegoLactobacillusrhamnosusprzyzastosowaniuantybiotykoterapii.

 Prawidłowosformułowanepytaniepowinnozatembrzmieć:

 CzystosowanieszczepuprobiotycznegoLactobacillusrhamnosusudzieciimłodzieżywwiekudo18r.ż.zmniejszaryzykowystąpieniabiegunkipoantybiotykowej?

Gdzie szukać odpowiedzi na pytanie kliniczne – bazy czasopism biomedycznych i badań klinicznych nazwabazy adresinternetowy dostęp

Medline w w w . n l m . n i h . g o v / b s d /pmresources.html

bezpłatny

PubMed www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/ bezpłatny

Embase www.embase.com płatny

CochraneLibrary www.cochranelibrary.com bezpłatny

WebofScience www.webo�nowledge.com dostęppoprzezinstytucję

Scopus www.scopus.com/home.uri płatny

PolskaBibliografiaLekarska www.gbl.waw.pl bezpłatny