First and Last Freedom

J

J. KRISHNAMURTI T DO U TIN V CUI CNG THE FIRST & LAST FREEDOM Li dch: NG KHNGCHNG II CHNG TA ANG TM KIM CI G?

Hu ht chng ta ang tm kim ci g? Mi ngi chng ta mong mun ci g? c bit trong th gii hn lon ny, ni mi ngi ang c gng tm ra mt loi an bnh no , mt loi hnh phc no , mt ch n nu, chc chn rt quan trng phi tm ra, chng ta ang c gng tm kim ci g, chng ta ang c gng khm ph ci g, ng ch? C th hu ht chng ta ang c gng tm kim mt loi hnh phc no , mt loi an bnh no ; trong mt th gii m cht chng hn lon, nhng chin tranh, bt ha, xung t, chng ta mun mt n nu ni c th c mt an bnh no . Ti ngh l iu g hu ht chng ta ao c. V vy chng ta theo ui, i t mt ngi lnh o ny sang mt ngi lnh o khc, t mt t chc tn gio ny sang mt t chc tn gio khc, t mt v thy sang mt v thy khc.

By gi, chng ta ang tm kim hnh phc hay chng ta ang tm kim s tha mn thuc loi no m t chng ta hy vng c c hnh phc? C mt khc bit gia hnh phc v tha mn. Bn c th tm kim hnh phc hay sao? C l bn tm ra s tha mn nhng chc chn bn khng th tm c hnh phc. Hnh phc l phn ph; n l ph sn ca mt ci g khc. V vy, trc khi chng ta trao nhng ci tr v nhng tm hn ca chng ta n mt ci g m i hi nhiu khn thit, ch , suy ngh, thn trng, chng ta phi tm ra, chng ta ang tm kim ci g, ng ch? Liu n l hnh phc, hay tha mn?

Ti e rng hu ht chng ta u ang tm kim s tha mn. Chng ta mun c tha mn, chng ta mun tm c mt thc ca tt nh khc cui s tm kim ca chng ta.

Rt cuc, nu ngi ta ang tm kim an bnh ngi ta c th tm ra rt d dng. Ngi ta c th, mt cch m qung, hin dng chnh ngi ta n mt loi nguyn nhn no , n mt tng, v n nu . Chc chn iu khng gii quyt c vn . Ch tch ri trong mt tng khp kn khng l mt gii thot khi xung t. V vy chng ta phi tm ra, n l ci g pha bn trong, cng nh pha bn ngoi, m mi ngi chng ta ao c, ng ch? Nu chng ta r rng v vn , vy th chng ta khng phi i n bt k ni no, n bt k v thy no, n bt k nh th no, n bt k t chc no. Th nn s kh khn ca chng ta l, phi r rng trong chnh chng ta v nh ca chng ta, phi khng? Chng ta c th r rng c ch? V s r rng hin din qua tm hiu, qua c gng tm ra iu g nhng ngi khc ni, t nhng v thy ti cao n ngi ging o bnh thng trong mt nh th gc ng, hay sao? Bn phi i n mt ai tm ra ? Tuy nhin, li l iu g chng ta ang thc hin, ng ch? Chng ta c v s nhng quyn sch, chng ta tham d nhiu cuc hp mt v tho lun, chng ta gia nhp nhng t chc khc nhau qua phng tin , c gng tm ra mt phng thuc cha tr s xung t, cha tr nhng au kh trong sng ca chng ta. Hay, nu chng ta khng lm tt c vic , chng ta ngh rng chng ta tm ra; l chng ta ni rng mt t chc c bit, mt v thy c bit, mt quyn sch c bit lm tha mn chng ta; chng ta tm ra mi th chng ta mun trong ; v chng ta li trong , gn lc v khp kn.

Chng ta tm kim, qua tt c s hn lon ny, mt ci g vnh cu, mt ci g bn vng, mt ci g m chng ta gi l s tht, Thng , chn l, bt k iu g bn thch ci tn khng thnh vn , t ng khng l s vic, chc chn nh th. V vy ng chng ta b tri buc trong nhng t ng. Hy dnh vic cho nhng ngi ging thuyt chuyn nghip. C mt tm kim iu g vnh cu, ng ch?, trong hu ht chng ta mt ci g chng ta c th bm vo, mt ci g m s cho chng ta s bo m, mt hy vng, mt nhit thnh vnh cu, mt chc chn vnh cu, bi v trong chnh chng ta, chng ta qu ri lon. Chng ta khng bit v chnh chng ta. Chng ta bit nhiu v nhng s kin, iu g nhng quyn sch ni; nhng chng ta khng bit v chnh chng ta, chng ta khng c mt tri nghim trc tip.

V chng ta gi vnh cu l g? Chng ta ang tm kim ci g, m s, hay m chng ta hy vng s cho chng ta vnh cu? Chng ta khng ang tm kim hnh phc vnh cu, tha mn vnh cu, s chc chn vnh cu, hay sao? Chng ta mun mt ci g m s ko di mi mi, m s tha mn chng ta. Nu chng ta xa sch chnh mnh khi tt c nhng t ng v nhng cm t, v thc s nhn vo n, y l iu g chng ta ao c. Chng ta mun vui th vnh cu, tha mn vnh cu m chng ta gi l s tht, Thng , hay bt k t ng no bn mun.

Tt lm, chng ta mun vui th. C l gii thch nh th rt th l, nhng thc s l iu g chng ta ao c hiu bit m s cho chng ta vui th, tri nghim m s cho chng ta vui th, mt tha mn m s tn t i vo ngy mai. V chng ta th nghim nhng tha mn khc nhau, v tt c chng u khng cn na; v lc ny chng ta hy vng tm ra s tha mn vnh cu trong s tht, trong Thng . Chc chn, l iu g tt c chng ta u ang tm kim ngi thng minh v ngi ngu dt, ngi l thuyt v ngi thc t ang phn u t c ci g . V liu c s tha mn vnh cu hay khng? Liu c ci g m s bt dit hay khng?

By gi nu bn tm kim s tha mn vnh cu, gi n l Thng , hay s tht, hay bt k t ng no bn mun ci tn khng t thnh vn chc chn bn phi hiu r, ci s vic m bn ang tm kim, phi khng? Khi bn ni, Ti ang tm kim hnh phc vnh cu Thng , hay s tht, hay bt k iu g bn thch bn cng khng phi hiu r ci vt m ang tm kim, ngi tm kim, ngi theo ui, hay sao? Bi v c l khng c s vic nh l an ton vnh cu, hnh phc vnh cu. S tht c l l mt ci g hon ton khc hn; v ti ngh n l hon ton khc hn ci g bn c th nhn thy, hnh dung, to thnh. V vy, trc khi chng ta tm kim ci g vnh cu, liu khng cn thit phi hiu r ngi tm kim hay sao? Ngi tm kim c khc bit s vic anh y tm kim hay khng? Khi bn ni, Ti ang tm kim hnh phc, liu c mt ngi tm kim khc bit vi s vic ca s tm kim ca anh y? Ngi tm kim khc bit vi s vic c suy ngh? Chng khng l mt hin tng kt hp, khc hn nhng qui trnh tch ri hay sao? V vy iu ct li l phi hiu r ngi tm kim l g, ng ch? Phi hiu r ngi tm kim l g, trc khi bn c gng tm ra anh y ang tm kim ci g.

Vy l chng ta phi n c mu cht khi chng ta t-hi chnh chng ta, mt cch thc s nghim tc v su thm, liu ha bnh, hnh phc, s tht, Thng hay bt k t ng no bn mun, c th c trao cho chng ta bi mt ngi no . Liu s tm kim lin tc ny, ao c ny, c th cho chng ta ci thc l thng ca s tht, ci thn tm sng to , m hin din khi chng ta thc s hiu r v chnh chng ta? Hiu r v chnh mnh c c qua tm kim, qua theo sau mt ngi no , qua l thuc vo mt t chc c bit, qua c nhng quyn sch, v vn vn, hay sao? Rt cuc, l mu cht chnh, phi khng? rng chng no ti cn khng hiu r v chnh ti, ti khng c nn tng cho s suy ngh, v tt c nhng tm kim ca ti s l ho huyn. Ti c th tu thot vo nhng o tng, ti c th chy trn khi s bt an, xung t, u tranh; ti c th tn th mt ngi no khc; ti c th tm kim s cu ri ca ti qua mt ai . Nhng chng no ti cn dt nt v chnh ti, chng no ti cn khng nhn bit c ton qui trnh ca chnh ti, ti khng c nn tng cho suy ngh, cho thng yu, cho hnh ng.

Nhng l s vic cui cng m chng ta mun: bit v chnh chng ta. Chc chn l nn tng duy nht m chng ta c th thit lp. Nhng, trc khi chng ta c th thit lp, trc khi chng ta c th thay i, trc khi chng ta c th ch trch hay xa sch, chng ta phi bit chng ta l g. Hng ra ngoi tm kim, thay i nhng v thy, nhng o s, thc hnh yoga, ht th, thc hin nhng nghi l, tun theo nhng v Thy v tt c nhng s vic nh vy, u hon ton v ch, ng ch? N khng c ngha, thm ch chnh nhng ngi m chng ta tun theo c l ni: Hy hc hnh v chnh bn, bi v chng ta l g, th gii l nh vy. Nu chng ta nh nhen, ganh t, ho huyn, tham lam l iu g chng ta to ra v chng ta, l x hi m chng ta sng.

Dng nh i vi ti, trc khi chng ta bt u mt chuyn hnh trnh tm ra s tht, tm ra Thng , trc khi chng ta c th hnh ng, trc khi chng ta c th c bt k lin h no vi ngi khc, m l x hi, tht cn thit rng, u tin chng ta phi khi u bng hiu r v chnh chng ta. Ti ngh, mt ngi khn thit nht l mt ngi m hon ton quan tm n iu ny, u tin, v khng phi lm th no n c mt mc ch c bit, bi v, nu bn v ti khng hiu r v chnh chng ta, lm th no chng ta c th, trong hnh ng, to ra mt thay i trong x hi, trong lin h, trong bt k iu g chng ta lm? V chc chn, n khng c ngha rng hiu r v chnh mnh l phn khng li, hay c lp khi, s lin h. Chc chn, n khng c ngha, nhn mnh vo c th, ci ti, hay phn khng tp th, nh phn khng mt ngi khc.

By gi nu khng hiu r v chnh mnh, nu khng nhn bit c cch suy ngh ring ca bn v ti sao bn suy ngh nhng s vic no , nu khng nhn bit c nn tng ca tnh trng b quy nh ca bn v ti sao bn c nhng nim tin no v ngh thut v tn gio, v quc gia ca bn, v ngi hng xm ca bn v v chnh bn, lm th no bn c th suy ngh trung thc v bt k iu g? Nu khng nhn bit c nn tng qu kh ca bn, nu khng nhn bit c cht lng ca t tng ca bn v n n t u chc chn s tm kim ca bn hon ton v ch, hnh ng ca bn khng c ngha, ng ch? D bn l mt ngi M hay mt ngi n hay bt k tn gio no ca bn, u khng c ngha no c.

Trc khi chng ta c th tm ra mc ch ti hu ca sng l g, tt c vic c ngha g nhng chin tranh, nhng hn th quc gia, nhng xung t, ton m hn n chng ta phi bt u vi chnh chng ta, ng ch? iu nghe ra qu n gin, nhng li kh khn cc k. Mun theo di v chnh ngi ta, mun thy suy ngh ca ngi ta vn hnh nh th no, ngi ta phi tnh to l thng, cho, bi v ngi ta bt u mi lc cng cnh gic nhiu hn vi nhng phc tp tinh t ca suy ngh v nhng phn ng v nhng cm thy ring ca ngi ta, ngi ta bt u c s nhn bit tng th hn, khng ch v chnh mnh nhng cn v ngi khc m ngi ta ang lin h. Bit v chnh mnh l hc hnh v chnh mnh trong hnh ng, m l s lin h. S kh khn l rng, chng ta khng s nhn ni; chng ta mun tip tc, chng ta mun t n mt kt thc, v v vy chng ta khng c thi gian cng nh khng c thi gian trao cho chnh chng ta c hi hc hnh, quan st. Thay v th, chng ta t-gn kt chnh chng ta n nhng hot ng khc nhau kim sng, nui nng con ci hay thc hin nhng trch nhim no ca v s nhng t chc; chng ta cam kt chnh chng ta n v vn hnh thc khc nhau, n hu nh chng ta khng cn bt k thi gian no dnh cho s suy ngh, quan st, hc hnh v chnh chng ta. Th l tht ra, trch nhim ca s phn ng ty thuc vo chnh mt ngi, khng phi vo mt ngi khc. Khp th gii, s theo ui nhng v o s v h thng ca h, c nhng quyn sch mi nht v iu ny hay iu kia, v vn vn, i vi ti dng nh hon ton trng rng, hon ton v ch, bi v bn c th lang thang khp qu t nhng bn li phi quay v vi chnh bn. V, bi v hu ht chng ta hon ton khng nhn bit c v chnh chng ta; mun bt u thy r rng qui trnh suy ngh v cm thy v hnh ng ring ca chng ta l vic kh khn cc k.

Bn cng bit v chnh mnh nhiu bao nhiu, cng c s r rng nhiu by nhiu. Hiu r v chnh mnh khng c kt thc bn khng t c mt thnh tu, bn khng n mt kt lun. N l mt con sng v tn. Khi ngi ta hc hnh v n, khi ngi ta thm nhp vo n mi lc mt thm thm hn, ngi ta nhn c s an bnh. Ch khi no ci tr yn lng qua hiu r v chnh mnh v khng qua k lut t-p t ch n lc , trong yn lng , trong yn lng , s tht mi c th hin din. Ch n lc mi c th c hnh phc, mi c th c hnh ng sng to. V dng nh i vi ti, nu khng c hiu r ny, khng c tri nghim ny, ch c nhng quyn sch, tham d nhng bui ni chuyn, thc hin vic truyn b, u qu u tr ch l mt hnh ng m khng c nhiu ngha; tri li nu ngi ta c th hiu r v chnh ngi ta, v v vy mang li hnh phc sng to , tri nghim ci g m khng thuc ci tr; vy l c l c mt thay i trong s lin h trc tip v gn gi quanh chng ta v v vy trong th gii m chng ta sng.CHNG III C TH V X HI

Cu hi m hu ht chng ta phi gii p l liu c th ch l cng c ca x hi hay l mc ch ca x hi. Bn v ti, nh nhng c th phi b s dng, b iu khin, b gio dc, b kim sot, b nh hnh n mt khun mu no bi x hi v chnh ph; hay x hi, chnh th, tn ti v li ch ca c th? C th l mc ch ca x hi; hay anh y ch l mt con ri b dy d, b trc li, b tn st nh mt cng c ca chin tranh. l vn m hu ht chng ta ang i din. l vn ca th gii: liu c th l mt cng c thun ty ca x hi, mt vt a gin ca nhng nh hng b c khun; hay liu x hi tn ti v li ch ca c th.

Bng cch no bn s gii p c nghi vn ny? N l mt vn nghim tc, phi khng? Nu c th ch l dng c ca x hi, vy th x hi quan trng nhiu hn c th. Nu iu ng thc, vy th chng ta phi t b tnh c th v lm vic cho x hi; ton h thng gio dc ca chng ta hon ton phi c cch mng ha v c th c bin thnh mt cng c b s dng v b tn st, b loi b, b tiu dit. Nhng nu x hi tn ti v li ch ca c th, vy th chc nng ca x hi l, khng bt buc anh y phi tun phc vo bt k khun mu no nhng cho anh y s cm thy, s thi thc ca t do. V vy chng ta phi tm ra iu g l gi di.

Bn s tm hiu vn ny nh th no? N l mt vn sng cn, phi khng? N khng l thuc vo bt k hc thuyt no, hoc ca cnh t hoc ca cnh hu; v nu n c l thuc vo mt hc thuyt, vy th n ch l mt vn ca quan im. Nhng tng lun lun nui dng th ch, hoang mang, xung t. Nu bn l thuc vo nhng quyn sch ca phe t hay phe hu hay vo nhng quyn sch thing ling, vy th bn l thuc ch vo tng, d l ca Pht, ca Cha, ca ch ngha t bn, ch ngha cng sn hay bt k iu g bn mun. Chng l nhng tng, khng l s tht. Mt s tht khng bao gi c th b ph nhn. Quan im v s kin c th b ph nhn. Nu chng ta c th khm ph s tht ca vn l g, chng ta c th hnh ng c lp khi quan im. V vy, khng cn thit loi b iu g nhng ngi khc ni, hay sao? Quan im ca nhng ngi cnh t hay nhng ngi lnh o khc u l kt qu ca tnh trng b quy nh ca h; v vy nu bn l thuc vo iu g c tm ra trong nhng quyn sch cho s khm ph ca bn, chc chn bn ch b tri buc bi nhng quan im. N khng l vn ca hiu bit.

Lm th no ngi ta khm ph c s tht ca iu ny? M da vo n chng ta s hnh ng. Mun tm ra s tht ca iu ny, phi c t do khi tt c tuyn truyn, m c ngha rng bn c th quan st vn khng b l thuc vo quan im. Ton nhim v ca gio dc l lm thc dy c th. Mun thy c s tht ca iu ny, bn s phi rt r rng, m c ngha bn khng th l thuc vo mt ngi lnh o. Khi bn chn la mt ngi lnh o, bn lm nh th t s ri lon, v v vy nhng ngi lnh o ca bn cng b ri lon, v l iu g ang xy ra trong th gii. V vy bn khng th nng da ngi lnh o ca bn tm c s hng dn hay tr gip.

Mt ci tr ao c hiu r mt vn khng nhng phi hiu r vn mt cch trn vn, tng th, nhng cn phi c th theo st n tht mau l, bi v vn khng bao gi ng yn. Vn lun lun mi m, d n l mt vn cht i, mt vn tm l, hay bt k vn no. Mi khng hong lun lun mi m; v vy, mun hiu r n, mt ci tr phi lun lun trong sng, r rng, mau l trong s theo ui n. Ti ngh, hu ht chng ta nhn ra s khn cp ca mt cch mng pha bn trong, m t n c th to ra mt thay i c bn pha bn ngoi, x hi. y l vn m chnh ti v tt c nhng con ngi c nh nghim tc phi quan tm. Lm th no to ra mt thay i trit , mt thay i c bn trong x hi, l vn ca chng ta; v s thay i pha bn ngoi ny khng th xy ra nu khng c s cch mng pha bn trong. Bi v x hi lun lun c nh, bt k hnh ng, bt k i mi no c thnh tu nu khng c cch mng pha bn trong ny, u tr nn hon ton c nh; v vy khng c hy vng nu khng c s cch mng lin tc pha bn trong ny, bi v, nu khng c n, hnh ng pha bn ngoi tr thnh lp li, thi quen. Hnh ng ca s lin h gia bn v mt ngi khc, gia bn v ti, l x hi; v x hi tr nn c nh, n khng c cht lng ca ang trao tng s sng, chng no cn khng c s cch mng lin tc pha bn trong ny, mt thay i tm l, sng to; v do bi khng c s cch mng lin tc pha bn trong ny nn x hi lun lun b ng yn, c nh v v vy phi lin tc b v vn.

S lin h gia chnh bn v au kh, hn lon, trong v quanh bn l g? Chc chn hn lon ny, au kh ny, khng hin din mt mnh. Bn v ti to ra n, khng phi mt ngi t bn hay mt ngi cng sn, hay mt x hi pht-xt, nhng bn v ti to ra n trong lin h ln nhau ca chng ta. iu g bn l pha bn trong c chiu ri ra pha bn ngoi, vo th gii ny; iu g bn l, iu g bn suy ngh v iu g bn cm thy, iu g bn lm trong s tn ti hng ngy ca bn, c chiu ri ra pha bn ngoi, v iu to thnh th gii. Nu chng ta au kh, hoang mang, hn lon pha bn trong, bng s chiu ri iu tr thnh th gii, iu tr thnh x hi, bi v s lin h gia chnh bn v chnh ti, gia chnh ti v mt ngi khc l x hi x hi l sn phm ca s lin h ca chng ta v nu s lin h ca chng ta b hoang mang, ch k, cht hp, b gii hn, theo quc gia, chng ta chiu ri vic v mang s hn lon vo th gii.

Bn l g, th gii l nh vy. V vy vn ca bn l vn ca th gii. Chc chn, y l mt s kin cn bn v n gin, ng ch? Trong s lin h vi mt ngi hay nhiu ngi ca chng ta, trong chng mc no dng nh chng ta lun lun ang b l mu cht ny. Chng ta mun to ra mt thay i qua mt h thng, hay qua mt cch mng trong nhng tng hoc nhng gi tr c t nn tng trn mt h thng, qun bng rng chnh l bn v ti m to ra x hi, m gy ra ri lon hay trt t do bi cch chng ta sng trong . V vy chng ta phi bt u t tht gn, l chnh chng ta phi ch n s tn ti hng ngy ca chng ta, n nhng suy ngh v cm thy v nhng hnh ng hng ngy ca chng ta m c bc l trong cch kim sng v trong s lin h vi nhng tng hay nhng nim tin ca chng ta. y l s tn ti hng ngy ca chng ta, phi khng? Chng ta quan tm n sinh k, c cng n vic lm, kim tin; chng ta quan tm n s lin h vi gia nh ca chng ta hay vi nhng ngi hng xm ca chng ta; v chng ta quan tm n nhng tng v n nhng nim tin. By gi, nu bn tm hiu s quan tm ca bn, v cn bn n c t nn tng trn ganh t, n khng ch l mt phng tin kim sng. X hi c kt cu cht ch n n l mt qui trnh ca xung t lin tc, tr thnh lin tc; n c t nn tng trn tham lam, trn ganh t, s ganh t nhng ngi cao cp hn ca bn; ngi th k mun tr thnh ngi gim c, m phi by rng anh y khng ch quan tm n vic kim sng, mt phng tin ca s tn ti, nhng cn quan tm n thu lm chc v v thanh danh. Thi ny t nhin to ra s bi thm trong x hi, trong lin h, nhng nu bn v ti ch quan tm n vic kim sng chng ta phi tm ra phng tin ng n c c n, mt phng tin khng c t nn tng trn ganh t. Ganh t l mt trong nhng yu t hy hoi nht trong lin h bi v ganh t phi by s ham mun c quyn hnh, c v tr, v cui cng dn n chnh tr; c hai u c lin h gn gi. Ngi th k, khi anh y sc so tr thnh mt gim c, tr thnh mt yu t trong s to tc ca chnh tr-quyn hnh m sinh ra chin tranh; v vy anh y chu trch nhim trc tip cho chin tranh.

Lin h ca chng ta c t nn tng trn ci g? Lin h gia chnh bn v chnh ti, gia chnh bn v mt ngi khc m l x hi n c t nn tng trn ci g? Chc chn khng phi trn tnh yu, mc d chng ta ni v tnh yu. N khng c t nn tng trn tnh yu, bi v nu c tnh yu s c trt t, s c ha bnh, hnh phc gia bn v ti. Nhng trong lin h gia bn v ti , c nhiu mun xu xa c che y bi t ng knh trng. Nu c hai chng ta bnh ng trong t tng, trong cm thy, s khng c knh trng, s khng c mun xu xa, bi v chng ta s l hai c th ang gp g, khng phi nh mt ngi t v v thy, cng khng phi nh ngi chng ang chi phi ngi v, hay nh ngi v ang thng tr ngi chng. Khi c mun xu xa c mt khao kht thng tr m ny sinh ghen tung, tc gin, am m, tt c vic trong lin h ca chng ta to ra xung t lin tc m t chng ta c gng tu thot, v vic ny sinh ra hn lon thm na, au kh thm na.

By gi khi ni v nhng tng m l thnh phn ca s tn ti hng ngy ca chng ta, nhng nim tin v nhng cng thc, chng khng ang lm bin dng ci tr ca chng ta hay sao? V dt nt l g? Dt nt l cho nhng gi tr sai lm n nhng s vic m ci tr to ra, hay n nhng s vic m bn tay sn xut. Hu ht nhng t tng ca chng ta khi ngun t bn nng t-bo v, phi khng? , nhng tng ca chng ta, tht nhiu trong s chng, chng khng c giao cho ngha sai lm, ngha m chng khng t-c trong chnh chng hay sao? V vy khi chng ta tin tng bt k hnh thc no, d l tn gio, kinh t hay x hi, khi chng ta tin tng Thng , nhng tng, mt h thng x hi m tch ri con ngi khi con ngi, trong ch ngha quc gia v vn vn, chc chn chng ta ang cho ngha sai lm n nim tin, m th hin s dt nt, bi v nim tin phn chia con ngi, khng kt hp con ngi. V vy chng ta thy rng qua cch chng ta sng, chng ta c th to ra trt t hay hn lon, ha bnh hay xung t, hnh phc hay au kh.

V vy, nghi vn ca chng ta l ng ch? liu c th c mt x hi m c nh, v cng lc mt c th trong c mt cch mng lin tc ny ang xy ra? l, cch mng trong x hi phi bt u bng s thay i tm l pha bn trong ca c th. Hu ht chng ta u mun thy mt thay i c bn trong cu trc x hi. l ton trn chin ang xy ra trong th gii to ra mt cch mng x hi qua ch ngha x hi hay bt k phng tin no khc. By gi nu c mt cch mng x hi, m l mt hnh ng lin quan n cu trc pha bn ngoi ca con ngi; d cch mng x hi c c bn n mc no, chnh bn cht ca n cng l c nh nu khng c s cch mng bn trong ca c th, nu khng c s thay i tm l. V vy mun to ra mt x hi khng lp li, khng c nh, nhng c s hi nhp, mt x hi lin tc sinh ng, tht cn thit phi c mt cch mng trong cu trc tm l ca c th, bi v nu khng c cch mng tm l bn trong, ch thay i bn ngoi chng c ngha bao nhiu. l x hi lun lun ang tr thnh c nh, khng-thay i, v v vy lun lun khng ang hi nhp. Lut php c th c khuch trng khn kho v su sc n chng no chng na, x hi lun lun ang trong tin trnh thoi ha bi v cch mng phi xy ra pha bn trong, khng ch pha bn ngoi.

Ti ngh rt quan trng phi hiu r iu ny v khng l l vi n. Hnh ng pha bn ngoi, khi c thnh tu, l kt thc, l c nh; nu s lin h gia nhng c th, m l x hi, khng l kt qu ca cch mng bn trong, vy th cu trc x hi bi v b c nh, thm thu c th v th l cng lm cho anh y tr thnh b c nh, lp li. Nhn ra iu ny, nhn ra s quan trng l thng ca s kin ny, khng th c vn ng hay khng-ng . Do bi s kin rng x hi lun lun ang c nh v ang thm thu c th, nn s cch mng sng to lin tc ch c th thc hin trong c th, khng phi trong x hi, khng phi pha bn ngoi. l, cch mng sng to ch c th xy ra trong lin h c th, m l x hi. Chng ta thy cu trc ca x hi hin nay n , Chu u, M, trong mi vng ca th gii, ang phn r mau l n chng no; v chng ta cng bit n trong sng ring ca chng ta. Chng ta c th quan st n khi chng ta ra ngoi ng ph. Chng ta khng cn nhng ngi lch s hc v i bo cho chng ta s tht rng x hi ca chng ta ang v vn; v phi c nhng ngi kin trc mi m, nhng ngi xy dng mi m, to ra mt x hi mi m. Cu trc phi c thit lp trn mt nn tng mi m, trn nhng s kin v nhng gi tr c khm ph mi m. Tuy nhin nhng ngi kin trc nh th khng hin din. Khng c nhng ngi xy dng, khng c ngi no, bi v quan st, bi v tr nn nhn bit c s kin rng cu trc ang sp , ang thay i chnh h thnh nhng ngi kin trc. l vn ca chng ta. Chng ta thy x hi ang v vn, ang phn r; v chnh l chng ta, bn v ti, phi l nhng kin trc s. Bn v ti phi khm ph li nhng gi tr, v thit lp mt nn tng bn vng, c bn su thm hn; bi v nu chng ta nng ta nhng ngi kin trc chuyn nghip, nhng ngi xy dng tn gio v chnh tr, chc chn chng ta s cng mt v tr nh trc kia.

Bi v bn v ti khng-sng to, chng ta thu hp x hi ny n hn lon ny, v vy bn v ti phi sng to bi v vn l khn cp; bn v ti phi nhn bit c nhng nguyn nhn gy sp x hi, v sng to mt cu trc mi m c t nn tng khng phi trn s m phng nhng trn s hiu r sng to ca chng ta. By gi vic ny hm , suy ngh tiu cc, phi khng? Suy ngh tiu cc l hnh thc cao nht ca hiu r. l, v mc ch hiu r suy ngh sng to l g, chng ta phi tip cn vn mt cch tiu cc, bi v mt tip cn tch cc n vn vn rng bn v ti phi tr nn sng to vi mc ch xy dng mt cu trc x hi mi m s l s m phng. Mun hiu r ci ang v vn, chng ta phi tm hiu n, thm nhp n mt cch tiu cc khng phi bng mt h thng tch cc, mt cng thc tch cc, mt kt lun tch cc.

Ti sao x hi ang v vn, ang sp , nh chc chn n l nh th? Mt trong nhng l do c bn l: c th, bn, khng cn sng to. Ti s gii thch iu g ti c ? Bn v ti tr thnh bn sao, chng ta ang bt chc, c pha bn ngoi ln pha bn trong. Pha bn ngoi, khi hc hi mt phng php k thut, khi truyn t ln nhau trn mc t ng, t nhin phi c s bt chc, s sao chp no . Ti sao chp nhng t ng. Mun tr thnh mt k s, u tin ti phi hc phng php k thut, ri sau s dng phng php k thut xy dng mt cy cu. Phi c mt lng bt chc, sao chp, trong k thut pha bn ngoi; nhng khi c s bt chc thuc tm l pha bn trong, chc chn chng ta khng cn sng to. Gio dc ca chng ta, cu trc x hi ca chng ta, i sng tm gi l tn gio ca chng ta, tt c u c t nn tng trn s bt chc; l, ti ph hp trong mt cng thc x hi hay tn gio c bit. Ti khng cn l mt c th trung thc; thuc tm l, ti tr thnh mt ci my thun ty lp li bng nhng phn ng b quy nh no , d nhng phn ng l ca ngi n gio, ngi Thin cha gio, ngi Pht gio, ngi c hay ngi Anh. Nhng phn ng ca chng ta b quy nh ty theo khun mu ca x hi, d thuc phng ng hay phng Ty, tn gio hay vt cht. V vy, mt trong nhng nguyn nhn cn bn ca s phn r x hi l bt chc, v mt trong nhng yu t gy phn r l ngi lnh o, m chnh bn th ca ngi l s bt chc.

Vi mc ch hiu r bn cht ca x hi b phn r, liu khng quan trng tm hiu bn v ti, c th, c th sng to c hay khng? Chng ta c th thy rng khi c bt chc phi c s phn r; khi c uy quyn phi c ang sao chp. V v ton cu trc thuc tm l, tinh thn ca chng ta c t nn tng trn uy quyn; mun c s sng to phi c t do khi uy quyn. Bn khng thy rng, trong nhng khonh khc sng to, nhng khonh khc kh hnh phc ca s am m v cng , khng c thc ca lp li, khng c thc ca sao chp, hay sao? Nhng khonh khc nh th u lun lun mi m, trong sng, sng to, hnh phc. Vy l chng ta thy rng, mt trong nhng nguyn nhn cn bn gy phn r ca x hi l s sao chp, m l tn th uy quyn.

CHNG IV HIU R V CHNH MNH

Nhng vn ca th gii l nhng vn qu rng ln, qu phc tp, n mun hiu r v v th gii quyt c chng ngi ta phi tip cn chng mt cch rt chn tht v mc mc; v chn tht, mc mc , khng ph thuc vo nhng hon cnh bn ngoi cng nh khng ph thuc vo nhng thnh kin v tm trng c bit ca chng ta. Nh ti trnh by, gii php khng th tm c qua nhng hi ngh, nhng k hoch, hay qua s thay th nhng v lnh o c k bng nhng v lnh o mi m, v vn vn. Chc chn, gii php nm trong ngi to tc ca vn , trong ngi to tc ca s ranh mnh, ca s hn th v ca s bt ha to tt ang tn ti gia nhng con ngi. Ngi to tc ca s ma mnh ny, ngi to tc ca nhng vn ny, l c th, bn v ti, khng phi l th gii nh chng ta hiu lm. Th gii l s lin h ca bn vi mt ngi khc. Th gii khng l ci g tch ri bn v ti; th gii, x hi, l s lin h m chng ta thit lp hay tm kim thit lp gia hai ngi.

V vy bn v ti l vn , v khng phi th gii, bi v th gii l s chiu ri ca chnh chng ta v mun hiu r th gii chng ta phi hiu r v chnh chng ta. Th gii khng tch ri chng ta; chng ta l th gii, v nhng vn ca chng ta l nhng vn ca th gii. iu ny khng th b y a mt cch chung chung, bi v chng ta qu l trong tinh thn ca chng ta n chng ta ngh rng nhng vn ca th gii khng l trch nhim ca chng ta, chng phi c gii quyt bi Lin hip quc hay bng cch thay th nhng v lnh o c k bng nhng v lnh o mi m. Chnh l mt tinh thn rt l mi suy ngh ging nh th, bi v chng ta phi chu trch nhim cho s au kh v s hn lon kinh hong ny trong th gii, chin tranh lun lun ang e da ny. Mun thay i th gii, chng ta phi khi s t chnh chng ta; v iu quan trng trong khi khi s t chnh chng ta l nh. nh phi l hiu r v chnh chng ta v khng bung tri n cho nhng ngi khc thay i chnh h hay to ra mt thay i c b sung qua cch mng, hoc ca phe t hoc ca phe hu. iu quan trng phi hiu r rng, y l trch nhim ca chng ta, trch nhim ca cc bn v trch nhim ca ti; bi v d chng ta c l ang sng trong th gii nh nhoi n chng no, nu chng ta c th t-thay i chnh chng ta, to ra mt quan im hon ton khc hn trong s tn ti hng ngy ca chng ta, vy th c l chng ta s gy nh hng n th gii rng ln, s lin h c m rng vi nhng ngi khc.

Nh ti ni, chng ta s c gng v tm ra s tin hnh hiu r v chnh chng ta, m khng l mt tin hnh c lp. N khng l rt lui khi th gii, bi v bn khng th sng trong c lp. Tn ti l c lin h, v khng c s vic nh sng tch ri. Do bi khng c s lin h ng n mi to ra nhng xung t, au kh v u tranh; d th gii ca chng ta c l nh b n chng no, nu chng ta c th thay i s lin h ca chng ta trong th gii hn ch , n s ging nh mt con sng lun lun ang vn ra pha bn ngoi. Ti ngh rt quan trng phi thy c mu cht , rng th gii l s lin h ca chng ta, d hn ch n chng no; v nu chng ta c th to ra mt thay i , khng phi mt thay i hi ht nhng c bn, vy th chng ta s thay i th gii mt cch hiu qu. Cch mng thc s khng l thuc vo bt k khun mu c bit no, hoc ca phe t hoc ca phe hu, nhng n l mt cch mng ca nhng gi tr, mt thay i t nhng gi tr thuc gic quan n nhng gi tr khng thuc gic quan hay khng b to tc bi nhng nh hng thuc mi trng sng. Mun tm ra nhng gi tr thc s ny m s to ra mt cch mng c bn, mt thay i hay mt ti sinh, iu ct li l phi hiu r v chnh mnh. Hiu r v chnh mnh l s khi u ca thng minh, v vy l s khi u ca thay i hay ti sinh. Mun hiu r v chnh mnh phi c nh hiu r v l ni s kh khn ca chng ta hin din. Mc du hu ht chng ta u bt mn, chng ta ao c to ra mt thay i t ngt, s bt mn ca chng ta b c khun ch kim c mt kt qu no ; bi v bt mn, chng ta hoc tm kim mt cng vic khc hoc ch u hng n mi trng sng. Bt mn, thay v ang hng hc trong chng ta, ang thi thc chng ta, mt sng nghi vn v ton qui trnh ca s tn ti, li b c khun. V th

chng ta tr nn tm thng, mt i ng c , mnh lit tm ra ton ngha ca s tn ti. V vy rt quan trng phi khm ph nhng iu ny cho chnh chng ta, bi v hiu r v chnh mnh khng th trao tng cho chng ta bi ngi khc, n khng th tm c qua bt k quyn sch no. Chng ta phi khm ph, v mun khm ph phi c nh, tm kim, thm nhp. Chng no nh tm c , thm nhp su thm , cn yu t hay khng hin din; thun ty khng nh hay mt ao c ngu nhin khm ph v chnh chng ta chng c ngha bao nhiu.

Vn vy s thay i th gii c to ra bi s thay i ca chnh mt ngi, bi v ci ti l sn phm v mt b phn thuc ton qui trnh ca s tn ti con ngi. Thay i chnh mnh, hiu r v chnh mnh l ct li; nu khng bit bn l g, khng c nn tng cho s suy ngh ng n, v nu khng hiu r v chnh bn, khng th c s thay i. Ngi ta phi hiu r v chnh mnh nh ngi ta l, khng phi nh ngi ta ao c l m ch l mt l tng v v vy l tng tng, khng c tht; ch c ci g l c th c thay i, khng phi ci m bn ao c l. Mun hiu r v chnh mnh nh ngi ta l, cn mt tnh to l thng ca ci tr, bi v ci g l lin tc ang tri qua s bin i, s thay i, mun mau l bm st n ci tr phi khng b tri buc vo bt k gio iu hay nim tin c bit no, vo bt k khun mu hnh ng c bit no. Bn khng th b tri buc nu bn mun theo st bt k iu g. Mun hiu r v chnh bn, phi c s tnh thc, s tnh to ca ci tr m trong c t do khi tt c nhng nim tin, khi tt c s l tng ha, bi v nhng nim tin v l tng ch cho bn mt mu sc, lm bin dng s nhn bit trung thc. Nu bn mun bit bn l g, bn khng th tng tng hay c nim tin trong iu g m bn khng l. Nu ti tham lam, ganh t, hung bo, ch c mt l tng ca khng-bo lc, khng-tham lam, chng c gi tr bao nhiu. Nhng thy rng ngi ta tham lam hay bo lc, nm cht v hiu r n, cn mt nhn bit l thng, ng ch? N i hi s chn tht, s r rng ca t tng, tri li theo ui mt l tng tch khi ci g l l mt tu thot; n ngn cn bn khng pht gic v hnh ng trc tip vo ci g bn l.

Hiu r bn l g, d n l g chng na xu x hay p , qu quyt hay ma mnh hiu r bn l g, m khng bin dng, l s khi u ca o c. o c l ti thit, bi v n mang li t do. Ch trong o c bn mi c th khm ph, bn mi c th sng khng phi trong s vun qun ca mt o c, m ch to ra s knh trng, khng-hiu r v khng-t do. C mt s khc bit gia o c v tr thnh o c. o c hin din qua hiu r ci g l, tri li tr thnh o c l s tr hon, s che y ci g l bng ci g bn mun l. V vy trong tr thnh o c bn ang ln trnh hnh ng trc tip vo ci g l. Qui trnh ln trnh ci g l ny qua s vun qun ca l tng c ngh l o c; nhng nu bn quan st n mt cch k cng v thng thn, bn s thy rng n khng thuc loi ny. N ch l mt tr hon ca i din ci g l. o c khng phi tr thnh ci g khng l; o c l hiu r ci g l v v vy t do khi ci g l. o c l ct li trong mt x hi ang b phn r mau l. Vi mc ch to ra mt th gii mi m, mt cu trc mi m khi ci c k, phi c t do khm ph; v mun t do, phi c o c, bi v nu khng c o c khng c t do. Liu mt con ngi v lun m ang c gng tr thnh o c c khi no bit c o c? Con ngi khng-o c khng bao gi c t do, v v vy anh y khng bao gi c th tm ra s tht l g. S tht c th tm c ch trong hiu r ci g l, v mun hiu r ci g l, phi c t do, t do khi s hi ci g l.

Mun hiu r tin hnh phi c nh hiu r ci g l, theo st mi suy ngh, mi cm thy v mi hnh ng; v cc k kh khn hiu r ci g l, bi v ci g l khng bao gi c nh, khng bao gi bt ng, n lun lun chuyn ng. Ci g l l ci g bn l, khng phi ci g bn mun l; n khng l l tng, bi v l tng l o tng, nhng n thc s l bn ang lm g, ang suy ngh g v ang cm thy g t khonh khc sang khonh khc. Ci g l l thc ti, v mun hiu r thc ti cn s nhn bit, mt ci tr nhy bn, rt tnh to. Nhng nu chng ta bt u ch trch ci g l, nu chng ta bt u ch trch hay chng c n, vy th chng ta khng hiu r chuyn ng ca n. Nu ti mun hiu r mt ngi no , ti khng th ch trch anh y: ti phi quan st, hc hnh v anh y. Ti phi thng yu chnh s vic ti ang hc hnh. Nu bn mun hiu r mt em b, bn phi thng yu v khng ch trch em. Bn phi n a cng em, nhn ngm nhng chuyn ng ca em, nhng c im ca em, cch c x ca em; nhng nu bn ch ch trch, khng c hoc ch trch em, khng c hiu r v em b. Tng t nh th, mun hiu r ci g l, ngi ta phi quan st ngi ta suy ngh, cm thy v lm g t khonh khc sang khonh khc. l thc ti. Bt k hnh ng no khc, bt k l tng hay hnh ng thuc hc thuyt no khc, khng l thc ti; n ch l mt ao c, mt ham mun tng tng l mt ci g khc hn ci g l.

Mun hiu r ci g l yu cu mt trng thi ca ci tr m trong khng c s ng ha hay s ch trch, m c ngha mt ci tr tnh to nhng th ng. Chng ta trong trng thi khi chng ta thc s am m mun hiu r v iu g ; khi s mnh lit ca quan tm hin din , trng thi ca ci tr hin din. Khi ngi ta quan tm hiu r ci g l, trng thi thc s ca ci tr, ngi ta khng cn cng bch, k lut, hay kim sot n; tri li c tnh thc th ng, cnh gic. Trng thi tnh thc ny hin din khi c am m, nh hiu r.

Hiu r c bn v chnh mnh khng xy ra qua hiu bit hay qua tch ly nhng tri nghim, m ch l s vun qun ca k c. Hiu r v chnh mnh l t khonh khc sang khonh khc; nu chng ta ch tch ly hiu bit v chnh chng ta, chnh hiu bit ngn cn hiu r thm na, bi v hiu bit v tri nghim c tch ly tr thnh trung tm m qua t tng tp trung v c s tn ti ca n. Th gii khng khc bit chng ta v nhng hot ng ca chng ta, bi v chnh iu g chng ta l mi to ra nhng vn ca th gii; s kh khn ca a s chng ta l rng, chng ta khng bit mt cch trc tip v chnh chng ta, nhng chng ta tm kim mt h thng, mt phng php, mt phng tin ca vn hnh nh gii quyt nhiu vn ca nhn loi.

By gi liu c mt phng tin, mt h thng, hiu r v chnh mnh, hay khng? Bt k mt ngi thng minh, bt k mt ngi trit l, u c th sng ch mt h thng, mt phng php; nhng chc chn s tun theo mt h thng s ch sn sinh mt kt qu c to ra bi h thng , phi khng? Nu ti tun theo mt phng php c bit hiu r v chnh ti, vy th ti s c kt qu m h thng i hi; nhng chc chn, kt qu khng l hiu r v chnh ti. l bng cch tun theo mt h thng, mt phng php, mt phng tin m nh hiu r v chnh ti, ti nh hnh suy ngh ca ti, nhng hot ng ca ti, ty theo mt khun mu; nhng s tun theo mt khun mu khng l hiu r v chnh mnh.

V vy khng c phng php dnh cho hiu r v chnh mnh. Tm kim mt phng php lun lun hm s ham mun t c kt qu no v l iu g tt c chng ta u mong mun. Chng ta tun theo uy quyn nu khng l uy quyn ca mt ngi, vy th uy quyn ca mt h thng, ca mt hc thuyt bi v chng ta mun mt kt qu m s gy tha mn, m s cho chng ta an ton. Chng ta thc s khng mun hiu r v chnh chng ta, nhng thi thc v nhng phn ng t ngt ca chng ta, ton qui trnh suy ngh ca chng ta, tng thc bn ngoi cng nh tng thc bn trong; chng ta thch theo ui mt h thng m bo m cho chng ta mt kt qu. Nhng s theo ui mt h thng lun lun l kt qu ca ham mun cho an ton, cho chc chn, v r rng, kt qu khng l hiu r v chnh mnh. Khi chng ta tun theo mt phng php, chng ta phi c nhng uy quyn ngi dn dt, v o s, ng Cu ri, Bc Thy m s bo m cho chng ta iu g chng ta khao kht; v chc chn khng l phng cch hiu r v chnh mnh.

Uy quyn ngn cn hiu r v chnh mnh, ng ch? Trong s n nu ca mt uy quyn, mt hng dn, c l tm thi bn c mt thc ca an ton, mt thc ca hng thnh, nhng khng l hiu r v ton qui trnh ca chnh mnh. Trong chnh bn cht ca n, uy quyn ngn cn thc trn vn v chnh mnh, v th l cui cng hy dit t do; ch trong t do mi c sng to. C th c sng to ch qua hiu r v chnh mnh. Hu ht chng ta u khng sng to; chng ta l nhng ci my lp li, nhng my a ang ht i ht li vi bi ht no ca tri nghim, nhng kt lun v nhng k nim no , hoc ca ring chng ta hoc ca ngi khc. S lp li nh th khng l ang hin din sng to nhng l iu g chng ta mong mun. Bi v chng ta mun c an ton pha bn trong, chng ta lin tc ang tm kim nhng phng php v nhng phng tin cho s an ton ny, v th l chng ta to ra uy quyn, s tn sng mt ngi khc, m hy hoi hiu r, s yn lng t pht ca ci tr m trong chnh n c mt trng thi sng to.

Chc chn kh khn ca chng ta l hu ht chng ta mt i thc ca sng to ny. Sng to khng c ngha chng ta phi v nhng bc tranh hay vit nhng bi th v tr nn ni ting. khng l sng to n ch l kh nng din t mt tng, m cng chng hoan nghnh hay khng hoan nghnh. Khng nn ln ln gia kh nng v sng to. Kh nng khng l sng to. Sng to l mt trng thi ca ang hin din hon ton khc hn, ng ch? N l mt trng thi trong ci ti khng cn, trong ci tr khng cn l mt tp trung ca nhng tri nghim ca chng ta, nhng tham vng ca chng ta, nhng theo ui ca chng ta v nhng ham mun ca chng ta. Sng to khng l mt trng thi lin tc, n mi m t khonh khc sang khonh khc, n l mt chuyn ng m trong khng c ci ti, ci ca ti, trong t tng khng b tp trung vo bt k tri nghim, tham vng, thnh tu, mc ch v ng c c bit no. C sng to ch khi no ci ti khng hin din trng thi ca hin din , mt mnh n, c th c S tht, s Sng to ca tt c mi s vt. Nhng trng thi khng th b hnh dung hay tng tng, n khng th b nh hnh hay sao chp, n khng th kim c qua bt k h thng, qua bt k trit l, qua bt k k lut no; tri li, n hin din ch qua hiu r v ton qui trnh ca chnh mnh.

Hiu r v chnh mnh khng l mt kt qu, mt kt lun cui cng; n l ang thy chnh mnh t khonh khc sang khonh khc trong ci gng ca s lin h lin h ca ngi ta vi ti sn, vi nhng s vt, vi nhng con ngi v vi nhng tng. Nhng chng ta pht gic rng tnh thc, nhn bit l vic qu kh khn, v chng ta thch lm n nhng ci tr ca chng ta bng cch tun theo nhng phng php, bng cch chp nhn nhng uy quyn, nhng m tn v nhng l thuyt gy tha mn; v vy ci tr ca chng ta tr nn mt mi, kit sc v v cm. Mt ci tr nh th khng th trong mt trng thi sng to. Trng thi sng to hin din ch khi no ci ti, m l qui trnh ca cng nhn v tch ly, khng cn tn ti; bi v, rt cuc, trng thi thc nh ci ti l trung tm ca s cng nhn, v s cng nhn ch l qui trnh ca s tch ly tri nghim. Nhng tt c chng ta u s hi khi khng l g c, bi v tt c chng ta u mun l mt ci g . Mt ngi nh nhen mun l mt ngi cao qu, ngi khng o c mun l ngi o c, ngi yu t v hn km khao kht quyn lc, v tr v uy quyn. y l hot ng khng ngng ngh ca ci tr. Mt ci tr nh th khng th yn lng v v vy khng bao gi c th hiu r trng thi sng to.

Vi mc ch thay i th gii quanh chng ta, cng nhng au kh, chin tranh, tht nghip, i kht, phn chia giai cp v s hn lon hon ton ca n, phi c mt thay i trong chnh chng ta. Cch mng phi bt u trong chnh mt ngi nhng khng ph thuc vo bt k nim tin hay hc thuyt, bi v cch mng c t nim tin vo mt tng, hay trong tun phc n mt khun mu c bit, chc chn khng l cch mng g c. Mun to ra mt cch mng c bn trong chnh ngi ta, ngi ta phi hiu r ton qui trnh ca t tng v cm thy ca ngi ta trong lin h. l gii php duy nht cho tt c nhng vn ca chng ta khng phi c nhiu k lut hn, nhiu nim tin hn, nhiu hc thuyt hn v nhiu v thy hn. Nu chng ta c th hiu r v chnh chng ta nh chng ta l, t khonh khc sang khonh khc m khng c qui trnh ca tch ly, vy th chng ta s thy mt yn lng hin din m khng l mt sn phm ca ci tr, mt yn lng m khng b tng tng hay b vun qun; v ch trong yn lng mi c th c sng to.

CHNG V HNH NG V TNG

Ti mun bn lun v ch hnh ng. Thot u iu ny c l kh kh hiu v su sc nhng ti hy vng qua suy ngh n cn thn chng ta s c th thy vn r rng, bi v ton s tn ti ca chng ta, ton sng ca chng ta, l mt tin hnh ca hnh ng.

Hu ht chng ta u sng trong mt chui ca nhng hnh ng, ca nhng hnh ng dng nh khng lin kt, khng r rng, ang dn n s phn r, s tuyt vng. N l mt ch lin quan n mi ngi chng ta, bi v chng ta sng nh hnh ng v nu khng c hnh ng khng c sng, khng c tri nghim, khng c suy ngh. T tng l hnh ng; v ch theo ui hnh ng ti mt mc c bit no ca thc, m l pha bn ngoi, ch b tri buc trong hnh ng pha bn ngoi m khng hiu r v ton qui trnh ca chnh hnh ng, chc chn s dn dt chng ta n tuyt vng, n au kh.

Sng ca chng ta l mt chui ca nhng hnh ng hay mt qui trnh ca hnh ng ti nhng mc khc nhau ca thc. thc l ang tri nghim, ang t tn v ang ghi li. l, thc l thch thc v phn ng, m l tri nghim, sau quy nh hay t tn, v cui cng ghi li, m l k c. Qui trnh ny l hnh ng, ng ch? thc l hnh ng; v nu khng c thch thc, phn ng, nu khng c tri nghim, t tn hay quy nh, nu khng c ghi li, m l k c, khng c hnh ng.

By gi hnh ng to ra ngi hnh ng. l, ngi hnh ng hin din khi hnh ng c mt kt qu, mt mc ch trong ci tr. Nu khng c kt qu trong hnh ng, vy th khng c ngi hnh ng; nhng nu c mt kt qu hay mt mc ch trong ci tr, vy th hnh ng to ra ngi hnh ng. Vy l ngi hnh ng, hnh ng, v kt qu hay mc ch l mt qui trnh duy nht, mt qui trnh nht th, m hin din khi hnh ng c mt mc ch trong ci tr. Hnh ng hng v mt kt qu l mun; ngc li khng c mun, phi khng? Ham mun t c mt mc ch to ra mun, m l ngi hnh ng ti mun thnh tu, ti mun vit mt quyn sch, ti mun l mt ngi giu c, ti mun v mt bc tranh.

Chng ta quen thuc vi ba trng thi ny: ngi hnh ng, hnh ng v kt qu. l s tn ti hng ngy ca chng ta. Ti ch ang gii thch ci g l; nhng chng ta s bt u hiu r lm th no thay i ci g l ch khi no chng ta tm hiu n mt cch r rng, cho khng c o tng hay thnh kin, khng c khuynh hng lin quan n n. By gi ba trng thi ny m cu thnh tri nghim ngi hnh ng, hnh ng v kt qu v chc chn l mt qui trnh ca tr thnh. Ngc li khng c tr thnh, phi khng? Nu khng c ngi hnh ng, v nu khng c hnh ng hng v mt kt qu, khng c tr thnh; nhng sng nh chng ta bit n, sng hng ngy ca chng ta, l mt qui trnh ca tr thnh. Ti ngho kh v ti hnh ng vi mt mc ch trong ci tr, m l tr thnh giu c. Ti xu x v ti mun tr thnh p . V vy, sng ca ti l mt qui trnh ca tr thnh ci g . mun hin din l mun tr thnh, ti nhng mc khc nhau ca thc, trong nhng trng thi khc nhau, m trong c thch thc, phn ng, t tn v ghi li. By gi tr thnh ny l xung t, tr thnh ny l au kh, ng ch? N l mt u tranh lin tc: ti l ci ny v ti mun tr thnh ci kia.

Vy th, tip theo, vn l, liu c hnh ng m khng c tr thnh ny? Liu c hnh ng m khng c au kh ny, khng c u tranh lin tc ny? Nu khng c mc ch, khng c ngi hnh ng, bi v hnh ng c mt mc ch trong ci tr to ra ngi hnh ng. Nhng liu c th c hnh ng m khng c mt mc ch trong ci tr, v th l khng c ngi hnh ng l khng c ham mun mt kt qu? Hnh ng nh th khng l mt tr thnh, v v vy khng l mt xung t. C mt trng thi ca hnh ng, mt trng thi ca tri nghim, khng c ngi tri nghim v tri nghim. iu ny c v hi hi trit l nhng tht ra, n rt n gin.

Trong khonh khc ca tri nghim, bn khng nhn bit c v chnh bn nh ngi tri nghim tch ri vt c tri nghim; bn trong trng thi tri nghim. Hy suy ngh mt v d rt n gin: bn tc gin. Trong khonh khc ca s tc gin , khng c ngi tri nghim ln vt c tri nghim; ch c ang tri nghim. Nhng khonh khc bn ra khi n, mt tch tc sau khi ang tri nghim, c ngi tri nghim v vt c tri nghim, ngi hnh ng v hnh ng c mt mc ch trong ci tr m l loi b hay kim ch s tc gin. Lp i lp li chng ta trong trng thi ny, trong trng thi ca ang tri nghim; nhng lun lun chng ta ra khi n v cho n mt thut ng, t tn v ghi li n, v th l cho s tip tc vo tr thnh.

Nu chng ta c th hiu r hnh ng theo ngha cn bn ca t ng, vy th s hiu r cn bn s nh hng n nhng hot ng pha bn ngoi ca chng ta; nhng trc ht chng ta phi hiu r bn cht cn bn ca hnh ng. By gi, liu hnh ng c to ra bi mt suy ngh? Bn c mt tng trc v sau , hnh ng? Hay hnh ng trc v sau , bi v hnh ng to ra xung t, bn dng ln quanh n mt tng? Hnh ng to ra ngi hnh ng hay ngi hnh ng n trc?

Rt quan trng phi khm ph ci no n trc. Nu tng n trc, vy th hnh ng ch tun phc vo mt tng, v v vy n khng cn l hnh ng na nhng l s bt chc, s p buc ty theo mt tng. Rt quan trng phi nhn ra iu ny; bi v, do bi a phn x hi ca chng ta c kt cu trn mc t ng hay tr nng, i vi tt c chng ta tng n trc v hnh ng theo sau. V vy hnh ng l mt n bc ca tng, v chc chn cu trc thun ty ca nhng tng gy h hi cho hnh ng. Nhng tng nui dng nhng tng thm na, v khi ch c s nui dng ca nhng tng lin c hn th, v x hi tr thnh qu chnh vnh bi qui trnh tr nng ca s hnh thnh tng. Cu trc x hi ca chng ta rt c tr nng; chng ta ang vun qun tr nng m khng thm lu tm n bt k yu t no khc thuc s tn ti ca chng ta, v v vy chng ta b kim ta bi nhng tng.

Liu nhng tng c th sinh ra hnh ng, hay nhng tng ch c khun t tng v v vy gii hn hnh ng? Khi hnh ng b thc p bi mt tng, hnh ng khng bao gi c th gii thot con ngi. Hiu r mu cht ny l iu quan trng l thng cho chng ta. Nu mt tng nh hnh hnh ng, vy th hnh ng khng bao gi c th mang li gii php cho nhng au kh ca chng ta bi v, trc khi n c th c t vo hnh ng, trc ht chng ta phi tm ra tng hin din nh th no. Tm hiu v s hnh thnh tng, v vic dng ln nhng tng, d rng ca nhng ngi x hi hc, nhng ngi t bn, nhng ngi cng sn, hay ca v s tn gio, c tm quan trng bc nht, c bit khi x hi ca chng ta ang b nguy khn, ang mi mc mt kt thc bi thm khc, mt hy dit khc. Nhng ngi thc s nghim tc trong nh ca h tm ra gii php ca con ngi cho nhiu vn ca chng ta, trc ht phi hiu r qui trinh hnh thnh tng ny.

Chng ta c g qua t ng mt tng? Lm th no mt tng hin din? V liu tng ln hnh ng c th c hp li cng nhau? Gi s ti c mt tng v ti mun thc hin n. Ti tm kim mt phng php thc hin tng , v chng ta suy xt, lng ph thi gian v nng lng ca chng ta tranh ci nn thc hin tng nh th no. V vy, phi tm ra nhng suy ngh hin din nh th no l iu rt quan trng; v sau khi tm c s tht ca n chng ta c th bn lun v vn ca hnh ng. Nu khng c bn lun v nhng tng, ch tm ra phng cch hnh ng khng c ngha g c.

By gi lm th no bn c mt tng mt tng rt n gin, n khng nht thit phi l trit hc, tn gio hay kinh t? R rng n l mt qui trnh suy ngh, ng ch? tng l kt qu ca mt qui trnh suy ngh. Nu khng c mt qui trnh suy ngh, khng th c tng. V vy ti phi hiu r chnh qui trnh suy ngh trc khi ti c th hiu r sn phm ca n, tng. Chng ta c g qua t ng suy ngh? Bn suy ngh khi no? R rng suy ngh l kt qu ca mt phn ng, thuc thn kinh hay tm l, ng ch? N l phn ng tc khc ca nhng gic quan n mt cm xc, hay n l phn ng thuc tm l ca k c c lu tr. C phn ng tc khc ca h thn kinh n mt cm xc, v c phn ng thuc tm l ca k c c lu tr, nh hng ca chng tc, nhm ngi, v o s, gia nh, truyn thng, v vn vn tt c iu chng ta gi l t tng. V vy qui trnh suy ngh l s phn ng ca k c, ng ch? Bn s khng c nhng suy ngh nu bn khng c k c; v phn ng ca k c n mt tri nghim no mang qui trnh suy ngh vo hnh ng. V d, ti c nhng k c c lu tr v ch ngha quc gia, ang gi chnh ti l mt ngi n gio. Kho lu tr nhng k c ca nhng phn ng, nhng hnh ng, nhng hm , nhng truyn thng, nhng phong tc qu kh, phn ng n s thch thc ca mt ngi Hi gio, mt ngi Pht gio hay mt ngi Thin cha gio, v phn ng ca k c n s thch thc chc chn to ra mt qui trnh suy ngh. Hy nhn ngm qui trnh suy ngh ang vn hnh trong chnh bn v bn c th th nghim trc tip s tht ca iu ny. Bn b s nhc bi mt ai , v iu vn cn trong k c ca bn; n hnh thnh b phn ca nn tng qu kh. Khi bn gp li ngi , m l s thch thc, phn ng l k c ca s s nhc . V vy phn ng ca k c, m l qui trnh suy ngh, to ra mt tng; v vy tng lun lun b quy nh v hiu r iu ny rt quan trng. l ni, tng l kt qu ca qui trnh suy ngh, qui trnh suy ngh l phn ng ca k c, v k c lun lun b quy nh. K c lun lun trong qu kh, v k c c trao s sng trong hin ti bi mt thch thc. K c khng c s sng trong chnh n; n c s sng trong hin ti khi b i din bi mt thch thc. V tt c k c, d tim n hay hot ng; b quy nh, phi khng?

V vy phi c mt cch tip cn hon ton khc hn. Bn phi tm ra cho chnh bn, pha bn trong, d liu bn ang hnh ng da trn mt tng, v liu c th c hnh ng m khng hnh thnh tng. Chng ta hy tm ra l g: hnh ng m khng c t nn tng trn mt tng.

Khi no bn hnh ng m khng hnh thnh tng? Khi no c mt hnh ng m khng l kt qu ca tri nghim? Nh chng ta ni, mt hnh ng c t nn tng trn tri nghim l gii hn, v v vy mt cn tr. Hnh ng khng l kt qu ca mt tng l t pht, khi qui trnh suy ngh, c t nn tng trn tri nghim, khng ang kim sot hnh ng; m c ngha rng c hnh ng c lp khi tri nghim khi ci tr khng ang kim sot hnh ng. l trng thi duy nht trong c hiu r: khi ci tr, c t nn tng trn tri nghim, khng ang hng dn hnh ng: khi suy ngh, c t nn tng trn tri nghim, khng ang nh hnh hnh ng. Hnh ng l g, khi khng c qui trnh suy ngh. Liu c th c hnh ng m khng c qui trnh suy ngh? l, ti mun lm mt ci cu, mt ngi nh, ti bit phng php k thut, v phng php k thut ni cho ti cch thc hin n. Chng ta gi l hnh ng. C hnh ng ca vit mt bi th, ca v mt bc tranh, ca nhng trch nhim thuc chnh ph, ca nhng phn ng thuc mi trng, thuc x hi. Tt c u c t nn tng trn mt tng hay tri nghim sn c, ang nh hnh hnh ng. Nhng liu c mt hnh ng khi khng c s hnh thnh tng?

Chc chn c hnh ng nh th khi tng kt thc; v tng kt thc ch khi no c tnh yu. Tnh yu khng l k c. Tnh yu khng l tri nghim. Tnh yu khng l suy ngh v con ngi m ngi ta thng yu, bi v lc n ch l t tng. Bn khng th suy ngh v tnh yu. Bn c th suy ngh v ngi bn thng yu hay hin dng v o s ca bn, hnh nh ca bn, ngi v ca bn, ngi chng ca bn; nhng suy ngh, biu tng, khng l s tht m l tnh yu. V vy tnh yu khng l mt tri nghim.

Khi c tnh yu c hnh ng, phi khng? V hnh khng ang gii thot hay sao? N khng l kt qu ca trng thi tm l, v khng c khong trng gia tnh yu v hnh ng, ging nh c khong trng gia tng v hnh ng. tng lun lun c k, ta bng ca n vo hin ti v chng ta lun lun ang c gng bc mt cy cu gia hnh ng v tng. Khi c tnh yu m khng l mt trng thi tm l, m khng l s hnh thnh tng, m khng l k c, m khng l kt qu ca mt tri nghim, ca mt k lut b rn luyn vy th chnh tnh yu l hnh ng. l cch duy nht to ra s gii thot. Chng no cn c trng thi tm l, chng no cn c s nh hnh hnh ng bi mt tng m l tri nghim, khng th c gii thot; v chng no qui trnh cn tip tc, tt c hnh ng u b gii hn. Khi s tht ca iu ny c thy, cht lng ca tnh yu, m khng l trng thi tm l, m bn khng th suy ngh v n, hin din.

Ngi ta phi nhn bit c ton qui trnh ny: nhng tng hin din nh th no, hnh ng khi ngun t nhng tng nh th no, v nhng tng kim sot hnh ng nh th no, v v vy gii hn hnh ng, gy l thuc vo cm xc. Khng t thnh vn chng l nhng tng ca ai, d thuc phe t hay t phe hu. Chng no chng ta cn ang bm vo nhng tng, chng ta vn cn trong mt trng thi m khng c tri nghim g c. Lc chng ta ch ang sng trong lnh vc ca thi gian trong qu kh, m cho cm xc hn na, hay trong tng lai, m l mt hnh thc khc ca cm xc. Ch khi no ci tr c t do khi tng, c th c tri nghim.

Nhng tng khng l s tht; v s tht l ci g m phi c tri nghim trc tip, t khonh khc sang khonh khc. N khng l mt tri nghim m bn mong mun m lc ch l cm xc. Ch khi no ngi ta c th vt khi m tp nhp ca nhng tng m l ci ti, m l ci tr, m c mt tip tc tng phn hay hon ton ch khi no ngi ta c th vt khi iu , khi t tng hon ton yn lng, c mt trng thi tri nghim. Vy th ngi ta s bit s tht l g.

CHNG VI NIM TIN

Nim tin v hiu bit lin quan rt mt thit vi ham mun; v c l, nu chng ta c th hiu r hai vn ny, chng ta c th thy ham mun vn hnh nh th no v hiu r nhng phc tp ca n.

Dng nh i vi ti, mt trong nhng s vic m hu ht chng ta hm h chp nhn v qu quen thuc l vn ca nhng nim tin. Ti khng ang ch trch nhng nim tin. iu g chng ta ang c gng lm l, tm ra ti sao chng ta chp nhn nhng nim tin; v nu chng ta c th hiu r nhng ng c, nguyn nhn ca s chp nhn, vy th c l chng ta c th khng nhng hiu r ti sao chng ta bu vu n, nhng cn c c t do khi n. Ngi ta c th thy c nhng nim tin thuc chnh tr v tn gio, thuc quc gia v v s loi nim tin khc nhau, phi gy tch ri con ngi, phi to ra xung t, hn lon, v hn th m l s kin hin nhin; v tuy nhin chng ta li khng sn lng t b chng. C nim tin n gio, nim tin Thin cha gio, nim tin Pht gio v s gio phi v nhng nim tin quc gia, v s hc thuyt chnh tr; tt c u ang u tranh thng th nhau, c gng thay i nhau. R rng, ngi ta c th thy rng, nim tin ang tch ri con ngi, ang to ra tnh khng khoan dung; liu c th sng m khng c nim tin? Ngi ta c th tm ra iu ch khi no ngi ta c th hiu r v chnh mnh trong s lin h vi mt nim tin. Liu c th sng trong th gii ny m khng c mt nim tin khng phi thay i nhng nim tin, khng phi thay th mt nim tin ny bng mt nim tin khc, nhng hon ton c t do khi tt c mi nim tin, cho ngi ta gp g sng mi m li trong tng giy pht? Rt cuc, y l s tht: c kh nng gp g mi th mi m li, t khonh khc sang khonh khc, m khng c phn ng b quy nh ca qu kh, cho khng c hu qu tch ly m hnh ng nh mt ro chn gia chnh ngi ta v s vic hin din.

Nu bn suy xt cn thn, bn s thy rng mt trong nhng l do ca ham mun chp nhn mt nim tin l s s hi. Nu chng ta khng c nim tin, iu g s xy ra cho chng ta? Chc l chng ta rt s hi v iu g c l xy ra? Nu chng ta khng c khun mu ca hnh ng, c t nn tng trn nim tin hoc Thng , hoc cng sn, hoc ch ngha x hi, hoc ch ngha quc, hoc mt loi cng thc tn gio no , mt gio iu no m chng ta b quy nh chng ta cm thy hon ton b lc lng, phi khng? V s chp nhn ca mt nim tin ny khng l s che y ca s hi s hi ca thc s khng l g c, ca trng khng hay sao? Rt cuc, mt ci tch c ch li ch khi no n trng khng; v mt ci tr b nht y bi nhng nim tin, nhng gio iu, nhng khng nh, nhng trch dn, thc s l mt ci tr khng sng to; n ch l mt ci tr lp li.

Mun tu thot khi s hi s hi ca trng khng , s hi ca c c , s hi ca tr tr, ca khng n c, khng thnh cng, khng t c, khng l ci g , khng tr thnh ci g chc chn l mt trong nhng l do, phi khng? Ti sao chng ta chp nhn nhng nim tin qu hm h v thm kht. V qua s chp nhn nim tin, liu chng ta hiu r v chnh chng ta? Ngc li, chc chn mt nim tin thuc tn gio hay chnh tr cn tr hiu r v chnh chng ta. N hnh ng nh mt bc mn m qua chng ta ang quan st v chnh chng ta. V liu chng ta c th nhn vo chnh chng ta m khng c nhng nim tin? Nu chng ta xa sch nhng nim tin , nhiu nim tin m ngi ta c, liu c bt k ci g cn li quan st? Nu chng ta khng c nhng nim tin m ci tr t-nhn dng, vy th ci tr, khng cn s nhn dng, c th nhn vo n nh n l v vy th, chc chn, c khi u ca hiu r v chnh mnh.

N thc s l mt vn rt l th, vn ca nim tin v hiu bit ny. N m trch mt vai tr l lng trong sng ca chng ta! Bit bao nhiu nim tin chng ta c! Chc chn mt con ngi cng c tr nng nhiu bao nhiu, cng c vn ha nhiu bao nhiu, cng c tm linh nhiu bao nhiu, nu ti c th s dng t ng , anh y cng c t kh nng hiu r nhiu by nhiu. Nhng ngi man r c v s nhng nim tin, thm ch trong th gii hin i. Ngi ta cng chn chn bao nhiu, cng thc tnh bao nhiu, cng sng sut bao nhiu, c l ngi ta cng c t nim tin by nhiu. l, bi v nhng nim tin tri buc, nhng nim tin gy tch ri; v chng ta thy iu xy ra khp th gii, th gii chnh tr v th gii kinh t, v cng c trong th gii tm gi l tinh thn. Bn tin tng c Thng , v c l ti tin tng khng c Thng ; hay bn tin tng s kim sot hon ton mi th v mi c th ca Chnh th, v ti tin tng tnh ring t v mi chuyn ca n; bn tin tng rng ch c mt ng cu ri v qua ngi bn c th t c mc ch ca bn, v ti khng tin tng nh th. V vy bn, cng nim tin ca bn, v ti, cng nim tin ca ti, ang khng nh chnh chng ta. Tuy nhin c hai chng ta li ang ni v tnh yu, v ha bnh, v s hp nht ca nhn loi, v mt s sng m c ngha hon ton v ngha; bi v tht ra chnh nim tin l qui trnh ca s tch ri. Bn l mt ngi B la mn, ti khng l ngi B la mn; bn l ngi Thin cha gio, ti l mt ngi Hi gio, v vn vn. Bn ni v tnh huynh v ti cng ni v tnh huynh nh th, tnh yu v ha bnh; nhng trong thc t chng ta b tch ri, chng ta ang phn chia chnh chng ta. Mt con ngi mun ha bnh v mun to ra mt th gii mi m, mt th gii hnh phc, chc chn khng th t-tch ri chnh anh y qua bt k hnh thc no ca nim tin. iu r rng ch? N c l ch l nhng t ng; nhng, nu bn thy ngha v gi tr v s tht ca n, n s bt u hnh ng.

Chng ta thy rng, ni no c mt qui trnh ca ham mun ang vn hnh phi c qui trnh ca tch ri qua nim tin, bi v chc chn bn tin tng vi mc ch c an ton v kinh t, v tinh thn, v cng vy pha bn trong. Ti khng ang ni v nhng ngi tin tng v nhng l do kinh t, bi v h c nui dng l thuc vo nhng cng vic ca h v v vy s l nhng ngi Thin cha gio, nhng ngi n gio khng t thnh vn tn gio no min l c mt cng vic cho h. Chng ta cng khng ang bn lun v nhng ngi m bm cht vo nim tin v li ch ca s thun tin. C l vi hu ht chng ta n cng ging nh th. V s thun tin, chng ta tin tng vo s vic no . Gt i nhng l do kinh t ny, chng ta phi tm hiu su thm hn vo n. V d, mt ngi tin tng mnh lit vo bt k th g, thuc kinh t, thuc x hi hay thuc tinh thn; qui trnh ng sau n l s ham mun thuc tm l c an ton, ng ch? V ri th c s ham mun phi tip tc. y chng ta khng ang bn lun liu c hay khng c s tip tc; chng ta ch ang bn lun s thi thc, s thc y lin tc tin tng. Mt con ngi ca ha bnh, mt con ngi thc s mun hiu r ton qui trnh ca s tn ti ca con ngi, khng th b tri buc bi mt nim tin, ng ch? Anh y thy c ham mun ca anh y ang vn hnh nh mt phng tin c an ton. Lm n ng lc qua bn kia v ni, ti ang thuyt ging khng-tn gio. khng l quan im ca ti. Quan im ca ti l rng, chng no chng ta cn khng hiu r qui trnh ca ham mun trong hnh thc ca nim tin, phi c bt mn, phi c xung t, phi c au kh v con ngi s chng li con ngi m nhn thy c mi ngy. V vy nu ti nhn bit, nu ti tnh thc c rng, qui trnh mang hnh thc ca nim tin ny, m l mt biu l ca s khao kht c an ton pha bn trong; vy th vn ca ti khng phi rng ti nn tin tng iu ny hay iu kia, nhng rng ti nn lm t do chnh ti khi ham mun c an ton. Liu ci tr c th c t do khi ham mun c an ton hay khng? l vn khng phi tin tng ci g v tin tng su m bao nhiu. y ch l s biu l ca nhng khao kht pha bn trong c an ton thuc tm l, c chc chn v ci g , khi mi th trong th gii u qu khng chc chn.

Liu mt ci tr c th, liu mt ci tr thc c th, mt c th c th c t do khi ham mun c an ton ny hay khng? Chng ta mun c an ton v th l cn s tr gip ca nhng bt ng sn ca chng ta, ti sn ca chng ta v gia nh ca chng ta. Chng ta mun c an ton pha bn trong v cng thuc tinh thn bng cch dng ln nhng bc tng ca nim tin, m l mt biu l ca s khao kht c chc chn ny. Liu bn nh mt c th c th c t do khi s thi thc ny, s khao kht c an ton ny, m t-biu l chnh n trong s ham mun tin tng vo ci g ? Nu chng ta khng c t do khi tt c vic , chng ta l mt ci ngun ca s bt mn; chng ta khng ang to ha bnh; chng ta khng c tnh yu trong tm hn ca chng ta. Nim tin hy dit; v iu ny c thy trong sng hng ngy ca chng ta. Liu ti c th thy v chnh ti khi ti b tri buc trong qui trnh ca ham mun ny, m t-biu l chnh n trong vic bm vo mt nim tin? Liu ci tr c th lm t do chnh n khi nim tin khng phi tm ra mt thay th cho nim tin nhng hon ton c t do khi n hay khng? Bn khng th tr li bng t ng c hay khng i vi iu ny; nhng bn c th dt khot a ra mt cu tr li nu nh ca bn l phi c t do khi nim tin. Vy th, chc chn bn n c mu cht l: bn ang tm kim phng tin lm t do chnh bn khi s thi thc c an ton. R rng, khng c s an ton pha bn trong s tip tc, nh bn thch tin tng. Bn thch tin tng c mt Thng m lun lun ang chm sc cn thn nhng s vic nh nhoi tm thng ca bn, ch bo cho bn nn gp ai, nn lm g v nn lm n nh th no. y l suy ngh tr con v thiu chn chn. Bn ngh rng Ngi Cha V i ang nhn ngm mi ngi chng ta. l s chiu ri thun ty ca a thch c nhn ring ca bn. Chc chn iu khng ng thc. S tht phi l ci g hon ton khc hn.

Vn tip theo ca chng ta l vn hiu bit. Liu hiu bit cn thit cho hiu r v s tht? Khi ti ni, Ti bit, hm rng c hiu bit. Liu mt ci tr nh th c th tm hiu v tm ra s tht l g? V v li, chng ta bit ci g, m chng ta qu t ho v n? Tht ra, chng ta bit ci g? Chng ta bit thng tin; chng ta y p thng tin v tri nghim c t nn tng trn tnh trng b quy nh ca chng ta, k c ca chng ta v nhng kh nng ca chng ta. Khi bn ni Ti bit, bn c g? S khng nh rng bn bit, hoc n l s cng nhn v mt s kin, v thng tin no , hoc n l mt tri nghim m bn c. S tch ly lin tc ca thng tin, s thu lm v vn hnh thc ca hiu bit, tt c to thnh s khng nh Ti bit; v bn bt u din gii iu g bn c, ty theo nn tng qu kh ca bn, ham mun ca bn, tri nghim ca bn. Hiu bit ca bn l mt s vic trong mt qui trnh tng t nh qui trnh ca ham mun ang vn hnh. Thay v nim tin chng ta thay th bng hiu bit. Ti bit, ti c tri nghim, n khng th b ph nhn; tri nghim ca ti l iu , ti hon ton l thuc vo n; y l nhng biu l ca hiu bit . Nhng khi bn tm hiu n, phn tch n, quan st n mt cch thng minh v cn thn hn, bn s pht hin rng chnh s khng nh ti bit l mt bc tng khc ang ngn cch bn v ti. ng sau bc tng , bn n nu, tm kim s an ton, s thanh thn. V vy mt ci tr cng cht nng hiu bit nhiu bao nhiu, n cng c t kh nng hiu r by nhiu.

Ti khng bit liu c khi bn no suy ngh v vn thu lm hiu bit ny rt cuc, liu hiu bit c gip chng ta thng yu, c t do khi nhng cht lng kia m to tc xung t trong chnh chng ta v vi nhng ngi hng xm ca chng ta; liu hiu bit c khi no lm t do ci tr khi tham vng. Bi v, rt cuc, tham vng l mt trong nhng c tnh hy hoi s lin h, a con ngi chng li con ngi. Nu chng ta mun sng thanh bnh vi nhau, chc chn tham vng phi hon ton kt thc khng ch tham vng thuc chnh tr, kinh t, x hi, m cn c nhng tham vng nh nhim nguy hi nhiu hn, tham vng thuc tinh thn l mt iu g . Liu ci tr c khi no c t do khi qui trnh tch ly ca hiu bit ny, ham mun bit ny?

Rt l th khi quan st trong sng ca chng ta hai vn ny, hiu bit v tin tng, m trch mt vai tr quan trng l thng. Hy quan st cch chng ta tn sng nhng ngi c nhiu hiu bit v hc thc bit chng no! Bn c th hiu r s quan trng ca n ch? Nu bn mun tm ra ci g mi m, tri nghim mt ci g m khng l s chiu ri tng tng ca bn, ci tr ca bn phi c t do, ng ch? N phi c th thy ci g mi m. Bt hnh thay, mi ln bn thy ci g mi m bn lin mang vo mi thng tin c sn, mi hiu bit, mi k c qu kh ca bn; v r rng bn khng th nhn ngm, khng th thu nhn bt k ci g mi m, m khng thuc v c k. Lm n ng ngay lp tc din gii iu ny thnh chi tit. Nu ti khng bit lm th no quay v ngi nh ca ti, ti s b lc; nu ti khng bit lm th no vn hnh mt ci my, ti s chng s dng c bao nhiu. l mt vn hon ton khc hn. y chng ta khng ang bn lun iu . Chng ta ang bn lun v hiu bit m c s dng nh mt phng tin dn n s an ton, s ham mun bn trong thuc tm l tr thnh ci g . Bn nhn c g qua hiu bit? Uy quyn ca hiu bit, nh hng ca hiu bit, thc ca quan trng, cao qu, thc ca nng ng v mi chuyn cng loi? Mt con ngi m ni Ti bit, C hay Khng c chc chn ngng tm hiu, khng cn hc hnh ton qui trnh ham mun ny.

Vy th, nh ti thy n, vn ca chng ta l chng ta b tri buc, b nng bi nim tin, bi hiu bit; v liu ci tr c th c t do khi ngy hm qua v khi nhng nim tin m c thu lm qua qui trnh ca ngy hm qua? Bn hiu r cu hi ch? Liu ti, nh mt c th v bn, nh mt c th c th sng trong x hi ny v vn c t do khi nhng nim tin m trong chng ta c nui dng hay khng? Liu ci tr c th c t do khi tt c hiu bit , tt c uy quyn ? Chng ta c v s kinh thnh, nhng quyn sch tn gio. chng din t rt cn thn phi lm g, khng c lm g, lm th no t c mc ch, mc ch l g v Thng l g. Tt c cc bn u thuc lng iu v theo ui iu . l hiu bit ca bn, l iu g bn thu lm c, l iu g bn hc hnh; bn theo ui con ng . R rng iu g bn theo ui v tm kim, bn s tm ra. Nhng l s tht hay sao? khng l s chiu ri ca s hiu bit ring ca bn hay sao? khng l s tht. Liu c th nhn ra iu by gi khng phi ngy mai, nhng ngay lc ny v ni Ti thy s tht ca n, v bung b n i, cho ci tr khng b khp khnh bi qui trnh ca tng tng, ca chiu ri ny?

Liu ci tr c th c t do khi nim tin? Bn ch c th c t do khi n khi bn hiu r bn cht pha bn trong ca nhng nguyn nhn khin cho bn bm cht n, khng ch tng thc bn ngoi nhng c nhng ng c ngm ngm ca tng thc bn trong na, m khin bn tin tng. Rt cuc, chng ta khng ch l mt thc th hi ht ang vn hnh trn mc tng thc bn ngoi. Chng ta c th tm ra nhng hot ng tng thc bn trong su thm hn nu chng ta cho tng thc bn trong mt c hi, bi v n phn ng mau l hn tng thc bn ngoi. Trong khi ci tr tng thc bn ngoi ca bn ang suy ngh, ang lng nghe v ang nhn ngm mt cch yn lng, ci tr tng thc bn trong nng ng hn nhiu, tnh to hn nhiu v thu nhn hn nhiu; v vy, n c th c mt cu tr li. Liu ci tr m b khut phc, b p buc, b kinh hi, b thc y phi tin tng, liu ci tr nh th c th c t do suy ngh? Liu n c th nhn ngm mi m li v loi b qui trnh gy tch ri gia bn v mt ngi khc hay khng? Lm n ng ni rng nim tin mang con ngi li cng nhau. Khng phi nh vy. iu r rng ri. Khng tn gio c t chc no tng thc hin c vic . Hy nhn chnh cc bn trong quc gia ring ca cc bn. Tt c cc bn l nhng ngi tin tng, nhng cc bn c cng nhau? Tt c cc bn c hp nht? Chnh cc bn bit cc bn khng-hp nht. Cc bn b phn chia thnh qu nhiu ng phi, giai cp nh nhoi tm thng; bn bit v s phn chia. Qui trnh ging ht nh vy khp th gii d phng ng hay phng Ty nhng ngi Thin cha gio ang hy dit nhng ngi Thin cha gio, ang tn st ln nhau trong nhng vn nh nhen tm thng, ang x y con ngi vo nhng tri tp trung v vn vn, ni s hi kinh hong ca chin tranh. V vy nim tin khng hp nht con ngi. iu qu r rng. Nu iu l r rng, v iu l s tht, v nu bn thy n, vy th n phi b xa sch. Nhng iu kh khn l rng, hu ht chng ta u khng thy, bi v chng ta khng dm i din s mt an ton bn trong , thc c n bn trong . Chng ta mun c ci g nng ta, d n l mt Chnh th, d n l mt giai cp, d n l ch ngha quc gia, d n l mt v Thy hay mt ng Cu ri hay bt k iu g khc. V khi bn thy c s gi di ca tt c iu ny, vy th ci tr c th n c th ko di ch trong mt giy thy c s tht ca n; mc d khi n th hng no , n ri li. Nhng thy mt cch nht thi cng ri; nu bn c th thy n trong mt tch tc, tng ri; bi v lc bn s nhn bit mt s vic l thng ang xy ra. Ci tr tng thc bn trong ang lm vic, mc d tng thc bn ngoi c l ph nhn. N khng l mt giy xy ra lin tc; nhng giy l s vic duy nht, v n c nhng kt qu ring ca n, thm ch bt k ci tr tng thc bn ngoi ang u tranh chng li n.

V vy cu hi ca chng ta l: Liu ci tr c th c t do khi hiu bit v nim tin? Liu ci tr khng b cu thnh bi hiu bit v nim tin? Liu cu trc ca ci tr khng l nim tin v hiu bit? Nim tin v hiu bit l nhng qui trnh ca cng nhn, trung tm ca ci tr. Qui trnh ang khp kn, qui trnh l tng thc bn ngoi cng nh tng thc bn trong. Liu ci tr c th c t do khi cu trc ring ca n? Liu ci tr c th khng cn hin din? l nghi vn. Nh chng ta bit, ci tr c nim tin ng sau n, c s ham mun, s thi thc c an ton, hiu bit v s tch ly ca sc mnh. Nu, bng tt c quyn nng v quyn hnh ti thng ca n, ngi ta c th t-suy ngh cho chnh ngi ta: khng th c ha bnh trong th gii. Bn c l din thuyt v ha bnh, bn c l t chc nhng ng phi chnh tr, bn c th cng b trc mi ngi; nhng bn khng th c ha bnh; bi v trong ci tr l chnh bn th ca s to tc mu thun, s c lp v s phn chia. Mt con ngi ha bnh, mt con ngi nghim tc, khng th t-c lp chnh anh y v tuy nhin li ni v tnh huynh v ha bnh. N ch l mt tr chi thuc chnh tr hay tn gio, mt thc ca thnh tu v tham vng. Mt con ngi m thc s nghim tc v iu ny, m mun khm ph, phi i din vn ca hiu bit v nim tin; anh y phi vo thm thm ca n, khm ph ton qui trnh ca ham mun ang vn hnh, ham mun c an ton, ham mun c chc chn.

Mt ci tr mun trong mt trng thi m ci mi m c th hin din d n l s tht, d n l Thng , hay bt k iu g bn mun chc chn phi khng cn thu lm, khng cn kim c; n phi xa sch tt c hiu bit. Chc chn mt ci tr b nht y hiu bit khng th hiu r ci m l s tht, m l v hn.

CHUNG VII N LC

i vi hu ht chng ta, ton sng ca chng ta u c t nn tng trn n lc, mt loi mun no . Chng ta khng th hnh dung c mt hnh ng m khng c mun, m khng c n lc; sng ca chng ta c t nn tng trn n. Sng kinh t, x hi v tm gi l tinh thn ca chng ta l mt chui ca nhng n lc, lun lun t c mt kt qu no . V chng ta ngh rng n lc l cn thit, ct li.

Ti sao chng ta to ra n lc? Ni mt cch n gin, khng phi rng bi v mc ch t c mt kt qu, tr thnh ci g , n c mt mc tiu hay sao? Nu chng ta khng to ra mt n lc, chng ta ngh rng chng ta s b tr tr. Chng ta c mt tng v mc ch m chng ta lin tc ang c gng hng n, v c gng ny tr thnh b phn thuc sng ca chng ta. Nu chng ta mun thay i chnh chng ta, nu chng ta mun to ra mt thay i c bn trong chnh chng ta, chng ta thc hin mt n lc khng khip loi b nhng thi quen c k, khng c li nhng nh hng ca quy nh sng theo thi quen v vn vn. Th l, chng ta quen thuc vi chui n lc ny v mc ch tm c hay thnh tu ci g , v mc ch sng.

Liu mi n lc nh th khng l hot ng ca ci ti hay sao? Liu n lc khng l hot ng t cho mnh l trung tm hay sao? Nu chng ta to ra mt n lc t trung tm ca ci ti, chc chn n phi sinh ra nhiu xung t hn, nhiu hn lon hn, nhiu au kh hn. Tuy nhin chng ta c tip tc to ra n lc ny tip ni n lc kia. Chng my ngi trong chng ta nhn ra rng, hot ng t cho mnh l trung tm ca n lc khng dn dp bt k vn no ca chng ta. Tri li, n ch gia tng s hn lon, au kh v phin mun ca chng ta. Chng ta bit iu ny; v vn vy chng ta tip tc hy vng, trong chng mc no , s ph v hot ng t cho mnh l trung tm ca n lc ny, hnh ng ca ch ny.

Ti ngh rng chng ta s hiu r ngha ca sng, nu chng ta hiu r to ra mt n lc c ngha g. Bn c khi no c gng c hnh phc hay cha? Khng th c, phi khng? Bn u tranh c hnh phc, v khng c hnh phc, ng ch? Hn hoan khng n qua kim ch, qua kim sot hay bung th. Bn c l bung th, nhng ti khc cui bn s gp g s cay ng. Bn c l kim ch hay kim sot, nhng lun lun c xung t n np u . V vy hnh phc khng hin din nh vo n lc, hn hoan cng khng xy ra qua kim ch v kim sot; v cng vy tt c sng ca chng ta l mt chui ca nhng kim ch, mt chui ca nhng kim sot, mt chui ca nhng bung th y hi tic. Cng c mt khc phc lin tc, mt u tranh lin tc chng li nhng am m ca chng ta, s tham lam ca chng ta v s dt nt ca chng ta. Th l chng ta u tranh, chin u, to ra n lc, trong hy vng tm ra hnh phc, tm ra mt ci g m s cho chng ta mt cm thy ca ha bnh, mt ngha ca tnh yu? Vn vy tnh yu hay hiu r hin din qua xung t hay sao? Ti ngh, hiu r iu g chng ta c qua nhng t ng u tranh, xung t, hay n lc l iu rt quan trng.

N lc khng c ngha mt u tranh thay i ci g l thnh ci g khng l, hay thnh ci g nn l hay nn tr thnh, hay sao? l, chng ta ang lin tc u tranh ln trnh i din ci g l, hay chng ta ang c gng tu thot hay chuyn i hay b sung ci g l. Mt ngi thc s mn nguyn l ngi hiu r ci g l, a ra ngha ng n cho ci g l. l s mn nguyn trung thc; n khng lin quan n vic c t hay nhiu ti sn, nhng lin quan n hiu r ton ngha ca ci g l; v iu ch c th hin din khi bn nhn ra ci g l, khi bn tnh thc c n, khng phi khi bn ang c gng b sung n hay thay i n.

V vy chng ta thy rng, n lc l mt xung t hay mt u tranh chuyn i ci g l thnh ci g m bn ao c n l. Ti ch ang ni v s u tranh tm l, khng phi s u tranh v vn vt cht, ging nh cng vic khoa hc hay mt vi khm ph hay thay i m thun ty thuc k thut. Ti ch ang ni v s u tranh tm l m lun lun chi phi s u tranh k thut. Bng s cn trng ln lao, bn c th thit lp mt x hi tuyt vi, s dng hiu bit v hn m khoa hc trao tng cho chng ta. Nhng chng no s xung t v u tranh v tranh lun thuc tm l cn khng c hiu r, v nhng thi ln cm xc thuc tm l cn khng c khc phc, cu trc ca x hi, d c xy dng tuyt vi bao nhiu, chc chn s b sp , nh n xy ra lp i lp li.

N lc l mt xao nhng khi ci g l. Khonh khc ti chp nhn ci g l, khng cn u tranh. Bt k hnh thc no ca u tranh hay xung t l mt th hin ca xao nhng; v xao nhng, m l n lc, phi tn ti chng no thuc tm l ti cn ao c thay i ci g l thnh iu g n khng l.

Trc ht chng ta phi c t do thy rng hn hoan v hnh phc khng hin din qua n lc. Sng to xy ra qua n lc, hay c sng to ch theo cng s kt thc ca n lc? Bn vit, v hay ht khi no? Bn sng to khi no? Chc chn khi khng c n lc, khi bn hon ton khong t, khi trn mi mc bn hip thng trn vn, ha hp trn vn. Vy th c hn hoan, v vy th bn bt u ht, hay vit mt bi th, hay v mt bc tranh, hay lm ra ci g . Khonh khc ca sng to khng c sinh ra t u tranh.

C l khi hiu r ngha ca trng thi sng to chng ta s c th hiu r chng ta c g qua t ng n lc. Liu sng to l kt qu ca n lc, v chng ta nhn bit c trong nhng khonh khc chng ta sng to? Hay sng to l mt thc ca t-xa sch hon ton ci ti, thc khi khng cn hoang mang, khi ngi ta hon ton khng nhn bit c chuyn ng ca t tng; khi ch c mt hin din trn y, trn vn? Trng thi l kt qu ca lao dch, ca u tranh, ca xung t, ca n lc? Ti khng hiu bn c khi no nhn thy rng, khi bn lm vic g mt cch d dng, mau l, khng-n lc, c s kt thc hon ton ca u tranh; nhng bi v hu ht sng ca chng ta l mt chui ca nhng u tranh, nhng xung t v nhng n lc, chng ta khng th tng tng mt sng, mt trng thi ca hin din, trong xung t hon ton kt thc.

Mun hiu r trng thi ca hin din khng-xung t, trng thi ca hin din sng to , chc chn ngi ta phi tm hiu ton vn ca n lc. Qua t ng n lc, chng ta c s c gng t-thnh tu, tr thnh ci g , phi khng? Ti l iu ny, v ti mun tr thnh iu kia ; ti khng l iu kia, v ti phi tr thnh iu kia. Trong tr thnh iu kia c xung t, u tranh, mu thun, n lc. Trong u tranh ny r rng chng ta quan tm n s thnh tu qua s t c mt mc ch; chng ta tm kim t-thnh tu trong mt vt, trong mt con ngi, trong mt tng, v vic i hi u tranh, xung t lin tc, n lc tr thnh, thnh tu. V vy chng ta chp nhn n lc ny nh iu t nhin; v ti t hi liu n c l t nhin u tranh ny tr thnh ci g ? Ti sao c u tranh ny? Ni no c ham mun cho thnh tu, bt k mc no v bt k tng bc no, phi c u tranh. Thnh tu l ng c, s thc y ng sau n lc; d n l ngi gim c, ngi ni tr hay ngi ngho kh, c u tranh ny tr thnh, thnh tu, ang xy ra.

By gi ti sao li c ham mun thnh tu cho chnh mnh? R rng, ham mun thnh tu, tr thnh ci g , ny sinh khi c s nhn bit ca khng l g c. Bi v ti khng l g c, ti thiu thn, trng khng, ngho kh bn trong, ti u tranh tr thnh ci g ; pha bn ngoi hay bn trong ti u tranh thnh tu cho chnh ti trong mt con ngi, trong mt s vic, trong mt tng. Lp y s trng khng l ton qui trnh ca s tn ti ca chng ta. thc c rng chng ta trng rng, ngho kh pha bn trong, chng ta u tranh hoc thu lm nhng s vt bn ngoi, hoc bi p s phong ph pha bn trong. C n lc ch khi no c mt tu thot khi s trng khng bn trong qua hnh ng, qua suy ngh, qua thu li, qua thnh tu, qua quyn hnh, v vn vn. l s tn ti hng ngy ca chng ta. Ti thc c s thiu thn ca ti, s ngho kh bn trong ca ti, v ti u tranh chy trn khi n hay lp y n. Chy trn ny, ln trnh ny, hay c gng lp y trng khng, gy ra u tranh, xung t, n lc.

By gi nu ngi ta khng to ra mt n lc chy trn, iu g xy ra? Ngi ta sng cng c c , trng khng ; v trong chp nhn trng khng ngi ta pht hin rng, kia ka hin din mt trng thi sng to khng dnh dng vi xung t, khng dnh dng vi n lc. N lc tn ti ch khi no chng ta cn ang c gng ln trnh s trng khng, c c bn trong , nhng khi chng ta nhn ngm n, quan st n, khi chng ta chp nhn ci g l m khng ln trnh, chng ta s tm ra mt trng thi ca hin din m trong tt c u tranh u kt thc. Trng thi ca hin din l trng thi sng to, v n khng l kt qu ca u tranh.

Nhng khi c s hiu r v ci g l, m l trng khng, thiu thn bn trong, khi ngi ta sng cng thiu thn v hiu r n trn vn, kia ka hin din s tht sng to, thng minh sng to, m t chnh n mang li hnh phc.

V vy tht ra, hnh ng nh chng ta bit l phn ng, n l mt tr thnh khng ngng ngh, m l s ph nhn, s trn trnh ci g l; nhng khi c nhn bit c trng khng m khng-chn la, khng-ch trch hay khng-bnh vc, vy th trong hiu r ci g l lin c hnh ng, v hnh ng ny l ang hin din sng to. Bn s hiu r iu ny nu bn nhn bit c v chnh bn trong hnh ng. Hy nhn ngm v chnh bn khi bn ang hnh ng, khng nhng pha bn ngoi nhng cn c thy chuyn ng ca cm thy v suy ngh ca bn. Khi bn nhn bit c chuyn ng ny, bn s thy rng qui trnh suy ngh, m cng l cm thy v hnh ng, c t nn tng trn mt tng ca tr thnh. tng ca tr thnh ny sinh ch khi no c mt thc ca khng-an ton, v thc khng-an ton n khi ngi ta nhn bit c s trng khng bn trong. Nu bn nhn bit c qui trnh suy ngh v cm thy , bn s thy rng c mt trn chin lin tc ang xy ra, mt n lc thay i, b sung, bin i ci g l. y l n lc tr thnh, v tr thnh l mt ln trnh trc tip khi ci g l. Qua hiu r v chnh mnh, qua tnh thc lin tc, bn s thy rng mu thun, u tranh, xung t ca tr thnh, dn n phin mun, au kh v dt nt. Ch khi no bn nhn bit c s ngho kh pha bn trong v sng cng n m khng chy trn, thu nhn n trn vn, khi bn s khm ph mt yn lng l thng, mt yn lng khng b xp t vo chung, b cu thnh, nhng mt yn lng theo cng hiu r ci g l. Ch trong trng thi yn lng , c ang hin din sng to.

CHNG VIII MU THUN

Chng ta thy mu thun trong chng ta v quanh chng ta; bi v chng ta trong mu thun, khng c an bnh trong chng ta v v vy bn ngoi chng ta. Trong chng ta c mt trng tri ca ph nhn v khng nh lin tc iu g chng ta mun l v iu g chng ta l. Trng thi mu thun to ra xung t v xung t ny khng mang li an bnh m l mt s kin r rng, n gin. Mu thun bn trong ny khng nn c din gii thnh mt loi l thuyt phn hai thuc trit hc no , bi v l mt tu thot rt d dng. l bng cch ni, mu thun l mt trng thi ca phn hai, chng ta ngh rng chng ta gii quyt c n m r rng ch l mt tha thun ngm ngm, mt tu thot thm na khi s kin.

By gi chng ta c g qua t ng xung t, qua t ng mu thun? Ti sao c mt mu thun trong ti? u tranh lin tc ny l mt ci g tch khi ti l g. Ti l ci ny, v ti mun l ci kia. Mu thun ny trong chng ta l mt s kin, khng phi mt phn hai l thuyt. S phn hai l thuyt khng c ngha g trong hiu r v ci g l. Chng ta c l bn lun, ni chuyn, s phn hai, n l g, liu n tn ti, v vn vn; nhng n c ngha g nu chng ta khng bit rng c mu thun trong chng ta, nhng ham mun i nghch, nhng vui th i nghch, nhng theo ui i nghch. Ti mun tt lnh v ti khng th. Mu thun ny, i nghch ny trong chng ta, phi c hiu r bi v n to ra xung t; v trong xung t, trong u tranh, chng ta khng th sng to mt cch c th. Chng ta hy r rng v trng thi chng ta ang c. C mu thun, v vy c u tranh; v u tranh l ph hoi, phung ph. Trong trng thi chng ta khng sn sinh ra bt k th g khc ngoi tr hn th, xung t, cay ng hn v au kh hn. Nu chng ta c th hiu r trn vn iu ny v v vy c t do khi xung t, vy th c an bnh pha bn trong, m s mang li hiu r ln nhau.

Vn l nh th ny. Thy rng xung t l ph hoi, phung ph, ti sao trong mi ngi chng ta li c mu thun? Mun hiu r iu , chng ta phi tm hiu su hn cht na. Ti sao c thc ca nhng ham mun i nghch? Ti khng hiu liu chng ta c nhn bit c iu trong chnh chng ta mu thun ny, thc ca mun v khng-mun ny, nh iu g v c gng qun n vi mc ch tm ra iu g mi m. Ch cn nhn ngm n. N rt n gin v rt bnh thng. N khng l iu g l thng. S kin l, c mu thun. Vy th ti sao mu thun ny li ny sinh?

Chng ta c g qua t ng mu thun? N khng hm mt trng thi bt n nht thi ang i nghch vi mt trng thi bt n nht thi khc hay sao? Ti ngh ti c mt ham mun vnh cu, ti p trong ti mt ham mun vnh cu v mt ham mun khc ny sinh m mu thun n; mu thun ny to ra xung t, m l phung ph. c ngha l, c mt ph nhn lin tc ca mt ham mun bi mt ham mun khc, mt theo ui ang thng th mt theo ui khc. By gi liu c mt s vic nh ham mun vnh cu? Chc chn, tt c mi ham mun u nht thi khng phi l thuyt, nhng thc s. Ti mun mt vic lm. l, ti nng da mt cng vic no nh mt phng tin ca hnh phc; v khi ti c n, ti khng tha mn. Ti mun tr thnh mt gim c, ri ngi ch, v vn vn v vn vn, khng phi ch trong th gii ny nhng cn c trong th gii tm gi l tinh thn ngi thy tr thnh hiu trng, v linh mc tr thnh v gim mc, t tr thnh bc thy.

S tr thnh lin tc ny, ang n mt trng thi tip ni mt trng thi khc, to ra mu thun, ng ch? V vy, ti sao khng nhn sng, khng nh mt ham mun vnh cu nhng nh mt chui ca nhng ham mun thong chc lun lun ang i nghch ln nhau? Th l ci tr khng cn thit phi trong mt trng thi ca mu thun na. Nu ti nhn sng khng nh mt ham mun vnh cu nhng nh mt chui ca nhng ham mun nht thi m ang thay i lin tc, vy th khng cn mu thun.

Mu thun ny sinh ch khi no ci tr c mt mc ch c nh ca ham mun; l khi ci tr khng suy ngh tt c ham mun nh ang chuyn ng, thong chc, nhng m cht mt ham mun v bin n thnh vnh cu ch nh vy, khi nhng ham mun khc ny sinh, s c mu thun. Nhng tt c nhng ham mun u trong chuyn ng lin tc, khng c s c nh ca ham mun. Khng c mc ch c nh trong ham mun; nhng ci tr thit lp mt mc ch c nh bi v n c x mi s vic nh mt phng tin n c, t c; v phi c mu thun, xung t chng no ngi ta cn ang n. Bn mun n, bn mun thnh cng, bn mun tm ra mt s tht hay Thng ti thng, m s l s tha mn vnh cu ca bn. V vy bn khng ang tm kim s tht, bn khng ang tm kim Thng . Bn ang tm kim s tha mn vnh cu v vi s tha mn bn bao bc bng mt tng, mt t ng c v y knh trng nh Thng , s tht; nhng tht ra tt c chng ta u ang tm kim s tha mn, v chng ta t tha mn , hi lng , ti im cao nht, gi l Thng , v im thp nht l nhu nht. Chng no ci tr cn ang tm kim tha mn, chng c bao nhiu khc bit gia Thng v nhu nht. Theo x hi, nhu nht c l xu xa; nhng ham mun bn trong cho s tha mn, cho s kim c, thm ch cn c hi hn nhiu, phi khng? Nu bn thc s mun tm ra s tht, bn phi rt chn tht, khng phi ch mc t ng nhng ton b, bn phi minh bch mt cch l thng, v bn khng th minh bch nu bn khng sn lng i din nhng s kin.

By gi iu g to ra xung t trong mi ngi chng ta? Chc chn n l ham mun tr thnh ci g , phi khng? Tt c chng ta u ham mun tr thnh ci g ; tr thnh thnh t trong th gii v, pha bn trong, t c mt kt qu. Chng no chng ta cn suy ngh da vo thi gian, da vo thnh tu, da vo v tr, phi c xung t. Rt cuc, ci tr l sn phm ca thi gian. T tng c t nn tng trn ngy hm qua, trn qu kh; v chng no t tng cn ang vn hnh trong lnh vc ca thi gian, suy ngh da vo tng lai, ca tr thnh, ca kim c, ca thnh tu, phi c mu thun, bi v lc chng ta khng th i din chnh xc ci g l. Ch trong nhn ra, trong hiu r, trong tnh thc khng-chn la c ci g l, mi c th c t do khi nhn t khng-ha hp m l mu thun.

V vy, iu cn thit l phi hiu r ton qui trnh suy ngh ca chng ta, bi v chnh chng ta pht hin mu thun, ng ch? Mc du chnh t tng tr thnh mt mu thun, bi v chng ta khng hiu r ton qui trnh ca chnh chng ta; v hiu r ch c th xy ra khi chng ta hon ton nhn bit c suy ngh ca chng ta, khng phi nh mt ngi quan st ang vn hnh vo suy ngh ca anh y, nhng ha hp v khng-chn la m gian lao cc k. Vy th ch nh vy mi c s tan bin ca mu thun m qu hy hoi, qu au kh.

Chng no chng ta cn ang c gng t c mt kt qu thuc tm l, chng no chng ta cn mun an ton pha bn trong, phi c mt mu thun trong sng ca chng ta. Ti khng ngh hu ht chng ta u nhn bit c mu thun ny; hoc, nu chng ta nhn bit c, chng ta khng thy ngha thc s ca n. Tri li, mu thun cho chng ta mt ng lc sng; chnh yu t mu thun lm cho chng ta cm thy rng chng ta ang sng. N lc, u tranh ca mu thun, cho chng ta mt thc ca sc sng. l l do ti sao chng ta thng yu nhng chin tranh, l l do ti sao chng ta tn hng trn chin ca nhng tuyt vng. Chng no cn c ham mun t c mt kt qu, m l ham mun c an ton thuc tm l, phi c mu thun; v ni no c mu thun, khng c mt ci tr yn lng. S yn lng ca ci tr l ct li cho s hiu r ton ngha ca sng. T tng khng bao gi c th yn lng; t tng, m l sn phm ca thi gian, khng bao gi c th tm ra ci khng-thi gian, khng bao gi c th bit c ci vt khi thi gian. Chnh bn cht suy ngh ca chng ta l mt mu thun, bi v chng ta lun lun ang suy ngh da vo qu kh hay vo tng lai; v vy chng ta khng bao gi tnh thc trn vn, nhn bit trn vn c hin ti.

Mun nhn bit trn vn c hin ti l mt vic kh khn l thng, bi v ci tr khng th i din trc tip mt s kin m khng-la di. T tng l sn phm ca qu kh, v v vy n ch c th suy ngh da vo qu kh hay vo tng lai; n khng th nhn bit trn vn c mt s kin trong hin ti. Chng no suy ngh, m l sn phm ca qu kh, cn c gng xa sch mu thun v tt c nhng vn m n to tc, n cn ang theo ui mt kt qu, n cn ang c gng t c mt mc ch, v suy ngh nh th ch to ra nhiu mu thun hn v th l xung t, au kh v hoang mang trong chng ta v, v vy, quanh chng ta.

Mun c t do khi mu thun, ngi ta phi nhn bit c hin ti m khng-chn la. Lm th no c th c chn la khi bn b i din vi mt s kin? Chc chn hiu r v s kin khng th xy ra c, chng no t tng cn ang c gng vn hnh vo s kin ty theo quy nh ca tr thnh, thay i, chuyn i. V vy hiu r v chnh mnh l khi u ca hiu r; nu khng c hiu r v chnh mnh, mu thun v xung t s tip tc. Hiu r v ton qui trnh, tng th ca chnh mnh, khng nng nh bt k chuyn gia no, bt k uy quyn no. Theo ui uy quyn ch nui dng s hi. Khng ngi chuyn mn, khng ngi c bit, c th ch cho chng ta lm th no hiu r v qui trnh ca ci ti. Ngi ta phi hc hnh v n cho chnh ngi ta. Bn v ti c th gip ln nhau tm hiu n bng cch ni chuyn v n, nhng khng mt ai c th ci b n cho chng ta, khng ngi chuyn mn, khng v thy, c th khai sng n cho chng ta. Chng ta c th nhn bit c n ch trong lin h ca chng ta trong lin h ca chng ta n nhng s vt, n ti sn, n con ngi v n nhng tng. Trong lin h, chng ta s pht gic rng, mu thun ny sinh khi hnh ng ang phng chng chnh n n mt tng. tng ch l s c ng ca t tng nh mt biu tng, v n lc sng da vo biu tng to ra mt mu thun.

Vn vy, chng no cn c mt khun mu ca t tng, mu thun s tip tc; mun kt thc khun mu, v v vy kt thc mu thun, phi c hiu r v chnh mnh. Hiu r v chnh mnh ny khng l mt qui trnh dnh ring cho mt t ngi. Ci ti c hiu r trong nhng cu ni hng ngy ca chng ta, trong cch chng ta suy ngh v cm thy, trong cch chng ta quan st mt ngi khc. Nu chng ta c th nhn bit c mi suy ngh, mi cm nhn t khonh khc sang khonh khc, vy th chng ta s thy rng trong lin h nhng phng cch ca ci ti u c hiu r. Ch nh vy mi c th c s yn lng ca ci tr, v qua chnh yn lng s tht ti thng c th hin din.

CHNG IX CI TI L G?

Chng ta bit chng ta c g qua t ng ci ti? Qua t ng , ti c ni v nhng tng, k c, kt lun, tri nghim, nhng hnh thc khc nhau ca nhng nh hin l hay m h, nhng gng sc c thc l hay khng l, k c c tch ly ca tng thc bn trong, chng tc, nhm ngi, c th, b lc, v ton b ca n, d n c chiu ri pha bn ngoi trong hnh ng hay c chiu ri phn tinh thn nh o c; n lc theo ui tt c iu ny l ci ti. Trong n c bao gm ganh ua, ham mun hin din. Ton qui trnh ca iu l ci ti; v khi chng ta b i din vi n, chng ta thc s bit rng n l mt vt xu xa. Ti ang c s dng t ng xu xa, bi v ci ti ang phn chia, ci ti ang t-khp kn, nhng hot ng ca n, d cao qu, u tch ri v c lp. Chng ta bit tt c iu ny. Chng ta cng bit nhng khonh khc l thng khi ci ti khng hin din, trong khng c thc ca gng sc, ca n lc, v n xy ra khi c tnh yu.

Dng nh i vi ti, hiu r c s tri nghim cng c ci ti nh th no l iu rt quan trng. Nu chng ta nghim tc, chng ta nn hiu r vn ca tri nghim ny. By gi chng ta c ni g qua t ng tri nghim? Chng ta lun lun tri nghim, nhng n tng; v chng ta din gii nhng n tng , chng ta phn ng hay hnh ng ty theo chng; chng ta ang tnh ton, ang so o, v vn vn. C s trao i lin tc gia iu g c thy mt cch khch quan v phn ng ca chng ta n n, v trao i qua li gia tng thc bn ngoi v nhng k nim ca tng thc bn trong.

Theo nhng k nim ca ti, ti phn ng n bt k th g ti nhn thy, bt k th g ti cm gic. Trong qui trnh ca phn ng n ci g ti nhn thy, ci g ti cm gic, ci g ti nhn bit, ci g ti tin tng, s tri nghim ang xy ra, ng ch? Phn ng, p li mt ci g c nhn thy, l tri nghim. Khi ti thy bn, ti phn ng; t tn s phn ng l tri nghim. Nu ti khng t tn phn ng , n khng l mt tri nghim. Hy quan st nhng phn ng ring ca bn v iu g ang xy ra quanh bn. Khng c tri nghim nu khng c mt qui trnh t tn ang xy ra ti cng thi im. Nu ti khng cng nhn bn, lm th no ti c tri nghim ca gp g bn? iu nghe ra n gin v ng n. N khng l mt s kin hay sao? l nu ti khng phn ng ty theo nhng k nim ca ti, ty theo tnh trng b quy nh ca ti, ty theo nhng thnh kin ca ti, lm sao ti bit rng ti c mt tri nghim?

Tip theo c s chiu ri ca v s ham mun. Ti ham mun c bo v, c an ton bn trong; hay ti ham mun c mt v Thy, mt o s, mt ngi dn ng, mt Thng ; v ti tri nghim s vic m ti chiu ri; l ti chiu ri mt ham mun m mang mt hnh th, m ti t tn; ti phn ng n iu . N l s chiu ri ca ti. N l s t tn ca ti. Ham mun m cho ti mt tri nghim khin ti ni: Ti c tri nghim, Ti gp v Thy, hay Ti khng gp v Thy. Bn bit ton qui trnh ca cng vic t tn mt tri nghim. Ham mun l iu g bn gi l tri nghim, phi khng?

Khi ti ham mun s yn lng ca ci tr, iu g ang xy ra? iu g xy ra? Ti thy s quan trng ca c mt ci tr yn lng, mt ci tr tnh lng, v v s l do; bi v kinh Upanishads ni nh th, nhng quyn sch c ca tn gio ni nh th, nhng v thnh ni nh th, v cng vy thnh thong chnh ti cm thy c s yn lng tt lnh lm sao, bi v ci tr ca ti qu huyn thuyn sut ngy. Thnh thong ti cm thy mt ci tr an bnh, mt ci tr yn lng tht l hnh phc v d chu. Ham mun l phi tri nghim s yn lng, ti mun c mt ci tr yn lng, v th l ti hi, Lm th no ti c th c c n? Ti bit iu g quyn sch ny hay quyn sch kia ni v thin nh, v v s hnh thc ca k lut. V vy qua k lut ti tm kim tri nghim s yn lng. V vy ci ng, ci ti, t-thit lp chnh n trong s tri nghim ca yn lng.

Ti mun hiu r s tht l g; l ham mun ca ti, ao c ca ti, k tip l s chiu ri ca ti v iu g ti tng tng l s tht, bi v ti c nhiu v n; ti nghe nhiu ngi k v n, nhng quyn sch tn gio din t n. Ti mun tt c iu . Vic g xy ra? Chnh mong mun , chnh ao c c chiu ri, v ti tri nghim bi v ti cng nhn s vt c chiu ri . Nu ti khng cng nhn n, ti s khng gi n l s tht. Ti cng nhn n v ti tri nghim n; v tri ngim cng c sc mnh cho ci ng, cho ci ti, ng ch? V vy ci ti tr nn mnh m hn trong tri nghim. Sau bn ni Ti bit, v Thy tn ti, c Thng hay khng c Thng ; bn ni rng mt h thng chnh tr c bit l ng v nhng ci khc u sai.

V vy tri nghim lun lun ang cng c ci ti. Bn cng gn b vi tri nghim ca bn nhiu bao nhiu, ci ti cng c cng c nhiu thm by nhiu. V vy bn c mt sc mnh no ca nhn cch, sc mnh no ca hiu bit, ca nim tin, m bn ph din cho nhng ngi khc, bi v bn bit h khng thng minh nh bn, v bi v bn c ti nng ca vit lch hay ca thuyt ging v bn ang by tr gian tr. Bi v ci ti vn cn ang hnh ng, v th nhng nim tin ca bn, nhng v Thy ca bn, nhng giai cp ca bn, h thng kinh t ca bn, tt c u l qui trnh ca c lp, v th l chng mang li s u tranh. Bn phi, nu bn nghim tc hay khn thit trong iu ny, xa sch hon ton ci trung tm ny v khng bnh vc n. l l do ti sao chng ta phi hiu r qui trnh ca tri nghim.

Liu c th cho ci tr, cho ci ti, khng chiu ri, khng ham mun, khng tri nghim? Chng ta thy rng tt c nhng tri nghim ca ci ti l mt tiu cc, mt hy hoi, v tuy nhin chng ta li gi chng l hnh ng tch cc, ng ch? l iu g chng ta gi l cch sng tch cc. i vi bn, xa sch ton qui trnh ny l tiu cc. Liu bn ng n trong vic ? Liu chng ta, bn v ti, nh nhng c th, c th thm nhp tn gc r ca n v hiu r qui trnh ca ci ti? By gi iu g to ra s tan bin ca ci ti? Tn gio v nhng nhm khc cng hin s ng ha, phi khng? Hy t-ng ha chnh bn cng ci g v i hn, v ci ti tan bin, l iu g h ni. Nhng chc chn s ng ha vn cn l qui trnh ca ci ti; n gin ci v i hn ch l s chiu ri ca ci ti, v th l cng c ci ti.

Chc chn, tt c nhng hnh thc khc nhau ca k lut, nim tin v hiu bit ch cng c ci ti. Liu chng ta c th tm ra mt yu t m s xo sch ci ti? Hay l mt cu hi sai lm? Theo cn bn, l iu g chng ta mun. Chng ta mun tm ra iu g m s xo sch ci ti, ng ch? Chng ta ngh c v s phng tin, gi tn c, ng ha, nim tin, vn vn; nhng tt c chng u cng mc ; ci ny khng cao qu hn ci kia, bi v tt c chng u c sc mnh bng nhau trong vic cng c ci ng, ci ti. V vy liu ti c th thy ci ti bt k ni no n vn hnh, v thy sc mnh v nng lng hy hoi ca n? D c l ti cho n bt k ci tn no, n l mt sc mnh gy c lp, n l mt sc mnh gy hy dit, v ti mun tm ra mt phng cch gii quyt n. Bn chc hi iu ny cho chnh bn Ti thy ci ti lun lun ang vn hnh v lun lun mang li lo u, s hi, tht vng, tc gin, au kh, khng ch cho chnh ti m cn cho tt c nhng ngi quanh ti. Liu ci ti c th c xa sch, khng phi tng phn nhng ton b? Liu chng ta c th thm nhp tn gc r ca n v xo sch n? l cch vn hnh ng n duy nht, phi khng? Ti khng mun thng minh tng phn nhng thng minh trong mt trng thi ha hp. Hu ht chng ta u thng minh trong nhng kha cnh khc nhau, bn c th thng minh trong mt kha cnh ny v ti trong mt kha cnh khc no . Mt s cc bn thng minh trong vic kinh doanh, mt s khc trong vn phng lm vic ca cc bn, v vn vn; ngi ta thng minh trong nhiu lnh vc khc nhau; nhng chng ta khng thng minh mt cch ha hp. Thng minh mt cch ha hp c ngha hin din khng c ci ti. Liu c th c khng?

Liu lc ny ci ti c th hon ton tan bin? Bn bit l n c th. Nhng yu t cn thit, nhng bt buc cn thit l g? Yu t no to ra n? Ti c th tm ra n khng? Khi ti t ra cu hi , Ti c th tm ra n khng? chc chn ti c thuyt phc rng c th c; th l ti to ra mt tri nghim m trong ci ti sp sa c cng c, ng ch? Hiu r v ci ti cn n nhiu thng minh, nhiu cnh gic, tnh to, quan st khng ngng ngh, cho n khng len ln trn thot. Ti, ngi rt khn thit mun xa sch ci ti. Khi ti a ra cu hi , ti bit ci ti c th xa sch c. Khonh khc ti ni rng Ti mun lm tan bin ci ny, trong vn cn c ang tri nghim ca ci ti; v th l ci ti c cng c. Vy th lm th no ci ti c th khng-tri nghim? Ngi ta c th thy rng trng thi ca sng to khng l s tri nghim ca ci ti. Sng to hin din khi ci ti khng cn; bi v sng to khng thuc tr nng, khng thuc ci tr, khng t chiu ri, sng to l ci g vt khi tt c tri nghim. V vy liu ci tr c th hon ton yn lng, trong mt trng thi ca khng-cng nhn hay khng-tri nghim, trong mt trng thi m sng to c th hin din, m c ngha khi ci ti khng cn , khi ci ti vng mt? Vn l iu ny, phi khng? Bt k chuyn ng no ca ci tr, tch cc hay tiu cc, tht ra l mt tri nghim cng c ci ti. Liu ci tr c th khng-cng nhn? iu ch c th xy ra khi c s yn lng hon ton, nhng khng phi s yn lng m l mt tri nghim ca ci ti v v vy cng c ci ti.

Liu c mt thc th tch khi ci ti, v nhn vo ci ti v lm tan bin ci ti? Liu c mt thc th tinh thn v i hn ci ti v hy dit ci ti, xa sch ci ti? Chng ta ngh l c, ng ch? Hu ht nhng ngi tn gio u ngh rng, c mt thc th nh th. Nhng ngi theo ch ngha vt cht li ni rng, Ci ti khng th xa sch c; n ch c th b quy nh v b kim hm thuc chnh tr, thuc kinh t, v thuc x hi; chng ta c th giam cm n trong mt khun mu no v chng ta c th nh hnh n; v th l n c th c un nn theo mt sng cao qu hn, mt sng o c hn, v khng can thip bt k vic g nhng tun theo khun mu x hi v vn hnh ch nh mt ci my. Chng ta bit iu . Cn c nhng ngi khc, nhng ngi tm gi l tn gio tht ra h khng l tn gio, mc d chng ta gi h nh th ni rng, Theo cn bn, c mt thc th nh th. Nu chng ta c th tip xc n, n s lm tan bin ci ti.

Liu c mt thc th nh th s lm tan bin ci ti? Lm n hy nhn thy iu g chng ta ang lm. Chng ta ang dn p ci ti vo mt gc. Nu bn cho chnh bn b dn p vo mt gc, bn s thy iu g s xy ra. Chng ta thch c mt yu t m khng-thi gian, khng thuc ci ti, m, chng ta hy vng, s hin xung v lm trung gian v xa sch ci ti m chng ta gi l Cha.