Finans%20ve%20Enerji%20Verimliligi[2].pdf

7/23/2019 Finans%20ve%20Enerji%20Verimliligi[2].pdf

http://slidepdf.com/reader/full/finans20ve20enerji20verimliligi2pdf 1/64

Uluslararası Enerji Verimliliği

Konferansı, 2011 İstanbul



Bu yayın Avrupa Birliği’nin desteklediği “Strengthening Energy EfficiencyCapacities and Networks of CSOs and Municipalities-Bosnia and Herzegovina,Czech Republic, Serbia and Turkey” proje kapsamında oluşturulmuştur veiçeriği hiçbir şekilde Avrupa Birliği’ni bağlamaz. Bu broşürde yer alan görüşlerUluslararası Enerji Verimliliği Konferansı (30 Eylül-1 Ekim 2011, İstanbul)

konuşmacılarına aittir ve bir kurum olarak HBSD’nin görüşleriyle birebirörtüşmeyebilir.



Uluslararası Enerji Verimliliği

Konferansı, 2011 İstanbul



Finans ve Enerji Verimliliği

Konuşmacılar Melih Çadırcı (KfW); Ivo Mulder (UNEP-FI) ; Alper Acar (UNDP) ; Burak Kartal (TURSEFF); ŞafakBezirgan (Şekerbank)

Proje sorumlusu: Ulrike Dufner ve Zeyneb Gültekin

İngilizceden çeviren: Fatih Gençkal

Türkçeden çeviren: Lexicon ÇeviriÇekçeden çeviren: Jana Yılmazova

Ekoloji Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği

© Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği

�stanbul, Ocak 2012

ISBN 978-605-88952-8-7

Inönü Caddesi, Hacı Hanım Sk. No: 10/1234439 Gümüşsuyu – Istanbul

T 90 212 249 15 54 F 90 212 245 04 30W www.tr.boell.org

Tasarım ve Sayfa Düzeni: Myra

Baskı: �mak Ofset Basım Yayın San. ve Tic. Ltd. Şti.Atatürk Cad. Göl Sok. No : 1 YenibosnaBahçelievler/�STANBUL-TÜRK�YETel: 0212 656 49 97



4 .....Önsöz

7 .....Finans ve Enerji Verimliliği Yuvarlak Masa Toplantısı

19 ....Enerji Verimliliği Kredileri Melih Çadırçı (KfW)

25 ....Su ve Biyoçeşitlilik Konularında Finansal Sorumluluk Ivo Mulder (UNEP-FI)

31 ....Enerji Verimliliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Alper Acar (UNDP)

37 ....Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansmanı Programı Burak Kartal (TURSEFF)

43 ....Şekerbank ve Enerji Verimliliği Şafak Bezirgan (Şekerbank)

47 ....Yuvarlak Masa Toplantıları Özeti

57 ....Konuşmacılar



4 • Finans ve Enerji Verimliliği

Enerji Verimliliği:Sivil Toplum

Kuruluşları veBelediyelerUluslararası Konferans Notları30 Eylül - 1 Ekim 2011 İstanbul

Enerji verimliliği, akıllı ve geleceği düşünen enerji politikalarıiçerisinde giderek daha önemli bir rol oynuyor. Sürdürülebilirve kapsamlı enerji eylem planlarının hazırlanması için bualanda söz sahibi aktörlerin yerel, ulusal ve uluslararası

düzeyde işbirliği yapması gerekiyor.Heinrich Böll Stiftung Derneği (HBSD); Center for Ecologyand Energy (Bosna Hersek), Center for Monitoring andEvaluation (Sırbistan), Center for Progressive Technologies(Çek Cumhuriyeti) ve Avrupa Birliği Politikaları Enstitüsüile ortak olarak 30 Eylül - 1 Ekim 2011 tarihlerinde enerjiverimliliği konusunda çalışan yerel yönetimler, sivil toplumkuruluşları ve özel sektör temsilcilerinin katılımına açık

uluslararası bir konferans düzenledi.2010 yılının başından bu yana Bosna Hersek, Sırbistanve Türkiye’de devam eden Avrupa Komisyonu destekli“Strengthening Energy Efficiency Capacities and Networksof Civil Society Organizations and Municipalities: Bosnia

Herzegovina, Czech Republic, Serbia and Turkey”projesinin kapanış etkinliği olan bu konferans; enerji

verimliliği politikalarını etkileme potansiyeline sahip çeşitligruplar arasında iletişim ve işbirliğinin güçlendirilmesinihedeflemekteydi.

Düzenlenen bu konferans; aralarında Covenant of Mayors(Belediye Başkanları Birliği, Avrupa Komisyonu), AlmanKalkınma Bankası KfW, ICLEI (Sürdürülebilir KentlerBirliği), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)ve �stanbul Büyükşehir Belediyesi’nin de bulunduğu birçok

önemli uluslararası kuruluşun yanı sıra uluslararası belediyeve finans kuruluşlarından uzman ve konuşmacıları bir arayagetirdi. Proje kapsamında ilk olarak Sırbistan ve Türkiye’deenerji verimliliğini yasal ve idari açıdan değerlendirenaraştırma raporları yayınlandı. Raporlarda yer alan bulgulardoğrultusunda Bosna Hersek, Sırbistan ve Türkiye’de Çekpartnerlerimizin desteği ile yerel yönetim, STK ve ilgiliaktörlere yönelik kapasite geliştirme çalışmaları yürütüldü(proje ile ilgili daha fazla bilgi için www.e-efficiency.org

web sitesini ziyaret edebilirsiniz).Konferansta ele alınan konulardan bazıları şöyle özetlenebilir:

• Avrupa Birliği’nde enerji verimliliği düzenlemeleri

• Enerji verimliliği finansmanı

• Enerji eylem planlarının rolü, yerel stratejiler veyöntemler

• Sivil toplum kuruluşları ve belediyeler: işbirliği

örnekleri• Belediyeler arasında bölgesel, ulusal ve uluslararası

düzeyde işbirliği olanakları

Enerji verimliliği alanında çalışan uluslararası örgütler,belediyeler ve finans kuruluşlarını Türkiye’de özellikle yerelde



• 5

faaliyet gösteren ve politika üretenleri aynı platformdabuluşturan bu konferansta yapılan sunumları ve gerçekleşen

tartışmaların özetini üç ayrı broşür halinde ilginizesunuyoruz: Finans ve Enerji Verimliliği; Belediyeler, ÖrnekUygulamalar ve Belediyeler Arası İşbirliği ve Sivil ToplumKuruluşları ve Yerel Yönetimler: Başarı Hikayeleri.

Spesifik konu başlıklarını ele alan broşürlerin; Türkiye,Sırbistan ve Bosna Hersek’te enerji verimliliği tartışmalarınabütüncül bir bakış açısının katılması ve akıllı enerjipolitikalarının geliştirilmesi için birer kaynak olmalarını

umuyoruz.Enerji verimliliği konferansında bize destek veren tümkonuşmacılara ve katılımcılara çok teşekkür ederiz.

Dr. Ulrike Dufner ve Zeyneb GültekinHeinrich Böll Stiftung Türkiye Temsilciliği






Finans ve Enerji Verimliliği Yuvarlak Masa Toplantısı • 7

Finans ve EnerjiVerimliliği Yuvarlak

Masa Toplantısı




Finans ve EnerjiVerimliliği YuvarlakMasa ToplantısıKatılımcı: Ben yalıtım sektöründen �ZODER’i temsilenbir deneyimden bahsetmek istiyorum. Birkaç banka

ile çalışıyoruz, bunlardan bir tanesi Ziraat Bankası.�lk başladığımız Şekerbank modeli. Bizim teknikdanışmanlığımızla yürütülen bir finans modeli olarak oldukçaönemli çıktılar elde ettik. Bunları sizinle paylaşmak isterim:Bir kere yalıtım sektörünün özellikle ısı yalıtım boyutuylabinalarda ısı yalıtım modeli ile oynadığımız rolü kimseyadsıyamaz. Çünkü kullanılan enerjinin önemli bir kısmıki biz bunu % 70, % 80’ler civarında hesaplayabiliyoruz,

binalarda ısıtma ve soğutma amacıyla kullanılıyor.Bu ısıtma ve soğutma amacıyla kullanılan enerjininyalıtımsızlık dolayısıyla verimsizlik düzeyi çok yüksek.Hesaplara baktığımız zaman petrol fiyatından belirli birbaza getirdiğinizde ülkenin sadece binalarda yalıtımsızlıkdolayısıyla yıllık 10 milyar TL civarında enerji kaybıvar. Dolayısıyla ülkemizde bir kere ısı yalıtımı bilincininartırılması yönünde çaba sarf eden derneğimiz, yalıtımuygulamalarının verimli bir şekilde yapılması ve buna daçözüm, mali finansal bir çözüm yaratılması noktasında birkonsept geliştirdi. �şin birkaç ayağı var, bir tanesi bu işiyapacakların seçme firmalar tarafından uygulanması. Bunuçözdük, iki bine yakın bu konuda seçilmiş firmayı internetsayfamıza koyduk. �şbirliği yaptığımız firmalarımız ancak

buradan, bu firmalardan gelen önerileri ya da vatandaşlaanlaşılan önerileri kredilendirebiliyorlar. �kilinin anlaşması

sonrasında anlaşmanın teknik ayrıntıları dijital ortamda yada faks yöntemiyle �ZODER’e iletiliyor. �ZODER projeninmevzuata uygunluğunu çok kaba bir şekilde inceliyor, çokyüzeysel ana parametrelere göre kontrol edip bir onay veriyor.Bu incelemede TS 825 uygunluğu, yeni enerji verimliliğikanununun getirdiği enerji limitlerine uygunluğuna bakılıyor.Sonrasında onayı alan tüketici ilgili bankaya gidiyor. BuZiraat Bankası olabilir, Şekerbank olabilir ya da bugünlerdedevreye girecek birkaç banka daha olabilir. Bu bankalarbuna göre kendi kredibilite çalışmalarını yapıyorlar, yanitüketicinin kredibilitesinin olup olmadığını kendi yöntemlerinegöre kontrol ediyorlar ve bu kontrol sonrasında kredi tahsisediliyor. Bu sistem çok iyi çalışıyor: doğru uygulama, doğruürün, sertifikalı ve eğitilmiş insanlar tarafından yapılançalışmalar nedeniyle sonuç çok iyi oluyor. Burada sorunbankaların tahsis ettiği ya da kullandığı fonlar, kaynaklar,mevduat fonları, vatandaşın mevduatından oluşturulan

kaynağı bize aktarıyor, sektöre fonlamaya çalışıyor. Tabiibu yüksek bir maliyet getiriyor tüketicinin gözünde. ÖzellikleŞekerbank’la iki yıldır yaklaşık 20 bine yakın konutfonlanmış, 1600 civarında binadan bahsediyoruz. Böylece47 milyon metreküp bir doğalgaz tasarrufu elde edilmiş. 2.4milyon metrekare yalıtım uygulaması yapılmış, 150 milyonTL civarında bir fonlama yapılmış. Bizim hesaplarımıza göreyani yalıtımın doğru yapıldığı bu kontrol sonrası yapıldığınıda öngörerekten 38 milyon TL’lik bir tasarruf elde edilmiş.Yani burada 150 milyon TL’lik geri dönüşümüne baktığınızzaman üç ila beş yıl arasındaki söylemimiz teyit edilmişoluyor. Dolayısıyla pahalı kredi kaynaklarını ucuzlatmaklazım, vatandaşa daha ucuz bir imkan sağlamak lazım.Bunun çeşitli kaynakları var, bir kere Ankara’nın yani




hükümetin enerji verimliliği konularında alınan her tür vergiyiarındırması lazım, başta tüketicinin, vatandaşın ödediği

KDV’nin kaldırılması gerekiyor ya da % 1’e indirilmesigerekiyor. Onun ötesinde bu tür enerji verimliliği bankakredileri üzerinden alınan çeşitli vergiler var, işte kaynakkullanım destekleme fonu, banka sigorta muamele vergisigibi, % 15’leri bulan bir maliyet oluşturan vergiler var.Onların kaldırılması durumunda bu konunun özellikle obilince ulaşmış vatandaşın kredi kullanım alışkanlığınıartırabiliriz ve yaygınlaştırabiliriz diye düşünüyorum.

Soru: Alınan kredinin yıllık faizi ne kadar acaba?Cevap: Sanırım % 18’lere dayanıyor, ancak tüketiciyeyansıyan kısmı bunun % 12’si civarına geliyor. Çünkü bununönemli bir kısmını sektörün sanayicileri, �ZODER üyeleriolarak bankaya komisyon ödeyerek tüketiciye tamamınınyansımasını engelliyoruz. Dolayısıyla şu anda Türkiye’deen ucuz tüketici kredisi olarak bizim desteklediğimiz krediyöntemidir, çok başarılı gidiyor. Tüketicilerin kredi kullanma

alışkanlığı yok özellikle bizim alanımızda. Otomotivde,giyimde ve beyaz eşya tüketiminde bu alışkanlık çok yaygın.�nşaat sektöründe bu tür tüketim alışkanlıkları geliştirmeklazım ama her şeyden önemlisi maliyetin düşürülmesigerekiyor. Hükümetin bu işe doğru dürüst el atması lazım.Söylemleri çok güçlü ama eylemlerinde eksiklik var.Onun ötesinde enerji verimliliği ile ilgili fonlar çoğunluklayurtdışından geliyor. Bunların sadece KOB�’lere dönük

dağıtılmaması ya da verilmemesi gerekir. Tüketiciye dönük,bireysel tüketicilere de dönük çalışma yapılması bu konseptçerçevesinde çok gerekli diye düşünüyoruz.

Katılımcı: Ben hem finans, hem de enerji verimliliğine birüniversite bakışı getirmek istiyorum. Hepimiz biliyoruz

günümüzde teknolojik uygulamalar, teknoloji ürünleri çokdaha karmaşık halde, gün geçtikçe daha da karmaşıklaşıyor.

Bu karmaşık sistemde enerji verimliliğini artırmak enerjiyönteminin esas konusudur ve enerji yöneticilerinin esasgörevidir. Bu konudaki çalışmalarda çok iyi yetişmiş birteknik kadroya ihtiyaç var. Çok iyi uzman mühendisler,uygulayıcılar ve ekonomistler yetiştirmeliyiz. Bu noktadaüniversite olarak üzerimize rol almamız lazım. Özelliklebazı devlet üniversiteleri bu konuda biraz daha tutucudavranıyor. Enerji verimliliğini artırmak için bir keresanayiciyi zorlamaya kalktığınızda verimi daha yüksek olancihazlar, ürünler maalesef daha fiyatlı. Yatırım yapmakgerekiyor, sanayici hem cihazdan teçhizata yatırım yapmalıhem de daha iyi yetişmiş eleman kullanmak zorundaolduğu için müşteri politikasını da ona göre değiştirmeli.Burada sanayiciyi, kullanıcıyı serbest bırakırsanız maliyetinyüksekliği nedeniyle bu çalışmalardan geri kalma yolunutercih ediyor, günümüzün piyasa ekonomisi şartlarında.Burada bir kanun zoru gerekiyordu. Ne mutlu ki Türkiye’de

2007 yılından beri bu kanun zoru var. 2007 yılında EnerjiVerimliliği Kanunu çıktı, daha sonra da yönetmelik çıktı.Özellikle yönetmeliğe baktığımızda biz üniversiteleraslında kendi rolümüzü de görüyoruz. Büyük ölçeklisanayi kuruluşları, binalar, belediyeler enerji yöneticilerigörevlendirmek zorunda. Bu enerji yöneticilerini de bizleryetiştireceğiz. Burada üniversiteler yeni programlaraçmalı, bunlar lisans seviyesinde olmamalı, enerji yöneticisiyetiştirecek lisansüstü programlar olmalı. Bunun finansmantarafına baktığınızda tabii ki devlet üniversiteleri kamuyaayrılmış genel bütçeden pay almalılar, yani üniversiteler yenibir bölüm kurarken kamunun bütçesinden pay almalılar.Belediyelere baktığınızda yetkileri var. Bina ruhsatlarınıbelediye veriyor. Ayrıca belediyenin, bu ruhsatlama sırasında




kadrosunda eğer iyi yetişmiş enerji yöneticileri varsa bukonuda daha aktif olacaklar ve kendi yetkilerini daha doğru,

daha yerinde kullanacaklar. O nedenle yine üniversiteninhizmeti çok önemli. Biz belediyelere de iyi yetişmiş mezunlargöndermeliyiz.

Ayrıca belediyelerin bir başka yetki sahası daha var. Şehirlerbüyüyor, şehrin eskimiş kısmı için çok zor belki ama yenigelişme sahalarında şehir plancılarına çok büyük görevdüşüyor. Şehri öyle optimum, akılcı tasarlamalılar ki trafiksıkışması, kargaşası olmasın, araçlar en kestirme yoldan

merkezlere gidip gelebilsin. Toplu taşımaya önem verilsin,bunlar olmadığında sıkışan trafikte harcanan yakıt maliyetine kadar? Hesapladığımızda buradaki bu projenin ciddiçıktılarından bir tanesi bu enerji verimliliği broşüründe degörüyoruz, ulaşımda enerji tüketimi büyük bir pay alıyor.Binaların ısıtması, soğutulması yine büyük pay alıyor. Buradabelediyelerin de, biz üniversitelerin de insan yetiştirmede çokbüyük rolü var. Yüksek lisans programları açarak bu rolühemen üstlenmeliyiz. Ama belediyelerin de çok büyük rolüvar, şehri ona göre planlamalılar ve ruhsatlamayı gerektiğişekilde yapmalılar.

Katılımcı: Ben de hem üniversite perspektifiyle hemde genel bir bakış açısıyla bugüne kadar izlediklerimi,gözlemlediklerimi ve aynı zamanda içinde yer aldığımçalışmalardan edindiklerimi paylaşmak isterim. Öncelikleeğitim konusunda enerji enstitüsü olarak bünyesinde sadeceyüksek lisans ve doktora bulunduran �stanbul TeknikÜniversitesi bulunuyor. Eğitim kesinlikle çok temel bireksiklik, özellikle lisans seviyesinde değil, yüksek lisansseviyesinde bunun yapılması gerekiyor. Çünkü belli birbirikimin gerekliliği hem makine disiplini hem elektrikdisiplini bir arada olması gerekliliği konusu çok önem taşıyor.

Kamu tarafında teşvik ve finans mekanizmaları olarak şu andagenel anlamda iki tip finans mekanizması bulunuyor. Birisi -

adı değişir mi bilemiyorum, çünkü yeni yönetmelik taslağındaadı farklı geçiyor - verimlilik artırıcı proje destekleri, diğeride gönüllü anlaşma destekleri. Verimlilik artırıcı projedestekleri ve gönüllü anlaşmalarda şu anda sadece temelolarak sanayi sektörü ile sınırlı ve üst limitleri şu anki halagüncel konumda 100.000 TL’yi geçmeyen bir destek. Yenitaslak strateji ile beraber bunun üst limitinin yaklaşık 10milyon TL’ler gibi bir seviyeye çıkarılması ve bina sektörünüiçermesi yüksek planlama kuruluna önerilmiş durumda. Diğerönemli bir finans mekanizması enerji verimliliği danışmanlıkşirketleridir. Yani temel olarak enerji verimliliği danışmanlıkşirketlerinin kökenine bakacak olursak amaç öncelikle mevcutdurumu tespit etmek ki bunlar da bildiğimiz gibi hem enerjiyöneticisi hem de enerji verimliliği etütleri ile söz konusu.Onun üstüne de uygulama projeleri geliştirilip bunları özelbir sözleşme olarak tanımlanan performans sözleşmesikapsamında yapılmalı. Sözleşmenin özel olması şu açıdan

önemli: belli bir garanti olması lazım ki bir taahhüt altınagirilebilsin ve sonuç daha pratik bir şekilde elde edilebilsin. Buşekilde bir uygulama söz konusu olması gerekiyor. Türkiye’dede kanundan sonra kurulma aşamaları çok hızlandı. Ağustosayında E�E’nin sayfasına baktığımızda 38 tane EVD şirketigörüyoruz. Bunlar eski kurulma aşamasına göre kurulmuşlar.Şimdi yeni yönetmelik taslağını yine E�E’nin sayfasındaninceleyecek olursanız yine EVD’lerin yetkilendirilmesindefarklılıklar getiriliyor ki özellikle uygulama projeleriyapabilmek için bir takım yeni kıstaslar konulmuş durumda;önemli olan uygulama projelerine yönelinmesi. ÇünküTürkiye’de başlangıçta hiçbir dünya ülkesinde olmayanbir konu vardı, EVD’lerin enerji eğitimi yapabilmeleri.Bu ilk başta çok kolay bir pasta olduğu için öncelikle ona




yöneldiler ve eğitim yapmaya başladılar. Halbuki EVD’ninasıl görevi potansiyeli belirlemek. Bunun üstüne de uygulama

projesi geliştirip performans sözleşmesi ile uygulamak ki bukendi içinde zaten bildiğimiz üzere bir finans kaynağı. Buşekilde olamadı maalesef. Önce çok hazır bir pasta olarakeğitime yöneldiler, etüt kısımları özellikle verimlilik artırıcıprojelerinin son aşamalarında artık son başvuru tarihlerindeveya gönüllü anlaşmaların devletçe belirlenmiş son başvurutarihlerinde çok kısa dönemlerde gerçekleştirildi. Bu temeldebu etüt çalışmaları olsun ve bu konuştuğumuz EVD’ler olsun.Aslında bakarsanız her şeyin temelinde sağlam bir veri

bankasının olması yatıyor. Değerlendirilecek potansiyelindoğru belirlenmesi gerekiyor. Türkiye’de daha ileriyegötürülmesi gerektiğini düşündüğüm bir konu da senaryoanalizleri ile gelecekte ne olacağının irdelenmesi. Çünkü bizenerjiden bahsederken artık sürdürülebilirlik kavramı ilebirlikte hem finansı konuşuyoruz, hem çevreyi konuşuyoruzhem de işin sosyal tarafını konuşuyoruz. Tabii teknoloji, bunlarartı olarak geliyor. Eskiden ekonomi teknoloji boyutuyla çok

özdeşleştirilirken şimdi verimlilik ve buna paralel yenilenebilirteknolojilerin ayrı bir başlığı haline geldi. Bundan dolayı hemenerji sektörü için hem de bununla ilişkili olan konumuzuntemelinde yatan finans sektörü için düzgün yol haritalarınınçıkarılması; doğru veri, doğru senaryo analizi ve doğruprojeksiyonların yapılmasına bağlı. Üretim tarafı mı tüketimtarafı mı diye düşünecek olursanız şu andaki dünya trendi degenellikle tüketimi modelleyip üretimi ona göre yönlendirmekşeklinde olmakta. Onun dışında mesela genellikle Avrupa’daTürkiye’nin finans sektöründe gelişme noktası olarak hep birbeyaz eşya örneği veriliyor, o uygun bir model olarak alınabilirdeniyor. Orada söyledikleri de şöyle; Türkiye’nin üretimindeyer alan önemli markaların ürettiği beyaz eşyalar Avrupapiyasasında hem verimli hem de kendi içlerindeki fiyatlardan

daha uygun olabildiği için daha çok tercih edilmekte diyebelirtiyorlar ve bu şekilde bu konuda uygulanan yöntemin

diğer teknoloji alanlarına taşınabileceğinin bir örneklemesiyapılabileceğini söylüyorlar.

Konumuzun içinde yerel yönetimler yer almakta ve şehircilikanlayışı ve arazi kullanım planlaması. Karbondioksitemisyonu, toplam sera gazı emisyonu her ne başlıkaltındaysa artık iki şekilde veriliyor, bir toplam olarakveriliyor bir de ormancılık ve arazi kullanım planlamasınaendekslenmiş şekilde veriliyor. O yüzden yerel yönetimlerin

bu göstergelerdeki payı çok önem taşıyor. Bir de tabii yerelyönetimlerin önemi Türkiye gibi daha merkezi hükümetsisteminde olan bir ülke için önemi tartışılırken enerjisistemlerinin de merkezden değil yerelden yönlendirilmesikonusu önemli. Hem verimlilik teknolojilerinin hem debirbirini güçlendirici etkiye sahip olarak birbirindenayrılamaz veya birbirini destekleyici alternatif politikaolarak görülen yenilebilir enerjilerin sektöre entegrasyonu, bu

konudaki finansmanların geliştirilmesi toplu olarak hem bubazda hem ülkemiz bazında ileriye dönük potansiyeller olarakönümüzde duruyor.

Katılımcı: Elektrik �şleri Etüt �daresi’nin koordinasyonundahazırlanan enerji verimliliği strateji belgesi henüz taslakhalinde değil mi? Eğer bu stratejik belgeye ki bu 2023 yılınakadarki dönemi kapsıyor, bir önerimiz olacaksa bu toplantıdabelki birlikte bir şey oluşturup veya kendi birimimizde

buralara lütfen görüş bildirelim. Bu stratejik belgeyedüzeltmemiz, eklememiz olacaksa müdahil olmalıyız.

Katılımcı: Bu taslak ilgili bakanlığın önünde, önce mecliskomisyonunda ele alınıp bakanlar kurulunda ele alınacak;görüşe kapatıldı.




Dr. Pınar Özuyar: Melih Bey, enerji verimliliğinikonuştuğumuzda finans sektörü olarak ne gibi riskler

taşıyorsunuz?Melih Çadırcı: Bizim gibi birçok uluslararası finansmankuruluşunun şu anda Türkiye’de girmek istediği bir sektörenerji verimliliği. Farkındalığın olması lazım ki bir talepolsun. Bugün bir özel ticari banka ile çalışırken elbettebanka riskini alıyoruz. Bu açıdan değerlendirildiği zamanbize benzer uluslararası kuruluşların bir bankayı fonladığızaman ülke artı banka riski alması söz konusu. Türkiye’nin

her ne kadar reytingi yükselse de bugün bankaların özelticari bankaların sağladıkları sendikasyon kredilerininseviyesine inmemiz mümkün değil. Bu da ister istemez sonkullanıcı açısından kredileri pahalı hale getirmekte. Birenerji verimliliği konseptini ele aldığınız zaman bunun çokyaygın bir konu olduğunu görüyorsunuz: enerji verimliliğikonusunda bir işletmenin ya da bir ev sahibinin yatırımyapması için motivasyon nedir? Bilinçlilik tabii ki çevre

bilincinin olması, ileriye dönük birtakım perspektifler butamamen eğitimle alakalı bir konu. Dolayısıyla şimdiden birtakım tohumlar ekmek istiyorsanız ilkokuldan başlayarakbelli bir bilinçlendirme kampanyası düzenlemek zorundasınız.Bu da zaten kamunun rolü olarak karşımıza çıkıyor. Diğertaraftan bu tip yatırımlara karar vermiş olan insanların buyatırımlarını finanse ederken elbette ki daha uygun koşullarısağlamamız mümkün. Bir banka, gerek bir enerji verimliliğiprojesi olsun ya da başka bir proje olsun kredilendirme

yaparken teminatlandırmayı da göz önüne almak zorundakalıyor. Bunun sebebi de şu; karşılıklar yönetmeliğine göreBDDK’nın bir kredinin geri ödenmesi durumunda bir sıkıntıçıkması neticesinde aldığı teminata göre bir karşılık ayırmakzorunda kalıyor ve bu kredi performe etmeyen bir kredi

haline gelmeye başladığında bu ayrılan karşılık artmayabaşlıyor. Pahalılaşıyor ve banka zarar yazmaya başlıyor.

Öbür taraftan hiçbir teminat almamışsa ve batmışsa, bukrediden sorumlu kişiler zimmet suçuyla yargılanıyorlar ya daböyle bir tehlikenin altında kalıyorlar. Bu da tüm bankalarınher türlü kredilendirmede oldukça sert teminatlandırmakoşulları alması gibi bir durumu ortaya çıkartıyor. Çokdeğil küçük kredilerde ki bazı küçük enerji verimliliğikredilerinde biz bankalara nakit akışı bazı kredilendirmetekniklerini, teknik yardımlar çerçevesinde vermeye çalışarakbunların geri ödeme kapasitesinin ortaya çıkartılmasını

daha doğru bir yöntem olduğunu teminattan ziyade vermeyeçalışıyoruz. Fakat öğleden önce de belirttiğim gibi enerjiverimliliği konusunda herkesin kendine göre bir krediprogramı benimsemesi, bir bankayla anlaşması, bankalarınbunları dağıtması, bu bir yöntem olabilir. Bankalar enerjiverimliliğinin ölçümlemesini yapmakla yükümlü değiller.Çünkü biz raporlarda dediğimiz gibi en az % 20 enerjiverimliliği ya da enerji tasarrufu, karbondioksit salımından

azalma gibi bir şey bekliyoruz. Bankalar öyle teknikkuruluşlar değil. Dolayısıyla belki sivil toplum kuruluşlarıylaçalışmak lazım, ona göre bir modelleme geliştirmek lazım.Standart bir tip ürünle bütün IFA’ların (uluslararası finanskuruluşlarının) gelmesi lazım. Bizim üzerinde çalıştığımızbir yapılandırılmış finansman fonu modeli var ki kamununbu fonlarını alıp IFA’ların fonları ile harmanlayıpikisinin özel yatırımcının riskini aldığı bir mekanizmadanbahsediyoruz. Bunun finansman değil, re-finansman yanisürekli olarak bu konuda finansman yaratan bir sistemhaline gelmesi söz konusu. Bu sayede uzun soluklu projelerve daha standart yaklaşımlar belirlemeliyiz. Eğer ürünüstandartize edemezseniz yayılımını kolaylaştıramazsınız.Diğer taraftan son kullanıcı için uygun koşullarda kredinin




sağlanabilmesi için bahsettiğimiz kamu fonlarının kaldıraçetkisinin kullandırılması, bankaların uygun koşullarda

finanse edilmesi onların da bu avantajı müşteriye yansıtmasılazım. Sübvansiyon çok sürdürülebilir bir yaklaşım değilve biz Alman Kalkınma Bankası olarak kamu bankasıolmamıza rağmen sübvansiyonu benimseyen bir kuruluşdeğiliz. Kendi kendini ucuzlatan bir mekanizma, hem de içfinansman koşullarında bankalara sağlandığı andan itibarenucuz finansmanın müşteriye yansıtılması çok doğru biryöntem olabilir. Bunun yanında �ZODER’in yaptığı gibi buişlerle uğraşan kişilerin yani taşeronların ve müteahhitlerineğitilmesi lazım, yani şu kadar metrekare binanın izolasyonuşu kadar tasarruf sağlandığının standardize edilmesi lazım.Bu gerçekten de çok daha kolay yapılabilir. Bütün bunlariçin belki Türkiye’nin karbon emisyon sertifikaları üretmesilazım ki çok güzel bir şey olur bu ileriki dönemlerde. Eğerki sanayici üretime devam etmek için karbon sertifikalarısatın almak zorundaysa, bu Türkiye’deki yatırımlar sayesindeüretilmiş sertifikaların satılması şeklinde olabilir ki bu bence

uzun orta vadede çok daha uygun bir çözümdür.

Katılımcı: Devletin ve enerji bakanlığının politikası şu anhala fosil yakıtlara ve bunlara bağlı olan kömür santrallerive nükleer santralleri gibi nakit olan sistemlerin yapılmasıişletilmesi üzerine kurulmuş. Bildiğiniz gibi bankaların da% 30, % 40’ının fonlaması bu hidroelektrik santrallerinve termik santrallerin fonlarına gidiyor. Şimdi siz bubankalarla acaba nasıl yarışabiliyorsunuz? Kredi anlamında

böyle bir yarışınız var mı? Eğer varsa, bir avantajınızya da dezavantajlarınız var mı? Bunu nasıl döndürmeyiplanlıyorsunuz? �kincisi devlet politikalarının yenilenebilirenerjiye ve enerji üretimine tam olarak dokunmadığı birortamda sizin bu piyasadaki rekabetinizi sağlamak için

elinizde yeteri kadar araç var mı? Eğer varsa bunlar neolabilir? Üçüncüsü Avrupa’da yenilenebilir fonlara ve enerji

verimliliği konusuna çok fazla talep var ama bu talep içpiyasaya çok fazla yansımadı. Bunun için hem fonlama hembilgilendirme anlamında acaba sivil toplum kuruluşları ileortak bir çalışma ya da ortak bir mekanizma var mı?

Melih Çadırcı: Alman Kalkınma Bankası olarak fosilyakıtların direkt finansmanına girmiyoruz zaten. Türkiye’dekamunun finansmanını yaparken bankacılık sektörü üzerindenenerji verimliliği projeleri, küçük işletmelerin finansmanı ve

yenilenebilir enerji projelerini finanse ediyoruz. Bu manadabizi fonlayan kaynaklardan birisi de Alman Çevre Bakanlığı.Bakanlığın bir takım fonlarını kendi kaynaklarımızlabirleştirerek, Türkiye Sınaî Kalkınma Bankası üzerindenhazine garantili yenilenebilir enerji yatırımlarına yönelikfinansman sağlıyoruz. Dolayısıyla orada bankaların aslındafon sağlayışı, rekabetten ziyade onların pozisyonundandolayı bize geliyor. TSKB Hazine garantisi alabildiği için bu

bankayı fonlayabiliyoruz. Türkiye’deki yenilenebilir enerjiyeve enerji verimliliğine olan talebin artırılması elbette siviltoplum örgütlerinin katkısıyla ve kamunun onlarla işbirliğiyapmasıyla olur. Fakat kamunun imkanlarının sınırlıolduğunu da biliyoruz, her ne kadar minimize edilmişse debütçe açıkları var. Dolayısıyla bu kamu kaynaklarının özelsektör kaynaklarıyla bir araya getirilerek kaldıraç etkisiyleartırılması söz konusu. Bu da riskin yapılandırılması ilemümkün. Bahsettiğimiz, üzerinde çalıştığımız mekanizma

bunlardan bir tanesi. Dolayısıyla hibe sistemlerinin yerine butip şeylerle kaynağı çoğaltarak, ömrü uzatarak ve herkesin bukaynağa finansmana girişini sağlayarak burada özendirici birrol oynayabiliriz. Tabii ki kamunun kendi politikasına bizimmüdahalemiz mümkün değil. Örneğin diğer bir ek özendirici




tedbir sadece KDV’nin değil, mesela bina izolasyonu yapanbina sahiplerinin kredilerini geri ödeyene kadar bina vergisi

vermemesi direkt onları etkileyen bir teşviktir. Bununbirtakım paraları direkt olarak sağlamaktan ziyade bir takımalacaklarından belli bir süre vazgeçerek özendirici olmasımümkün. Aksi takdirde enerji verimliliğini sadece bir lafolarak ya da moda bir kavram olarak kalmasından endişeederiz. Bunun etkilerinin görülebilmesi, somutlaştırılabilmesiiçin de sivil toplum örgütlerinin desteğinin eğitim aşamasında,özellikle de küçüklerin eğitimi aşamasında çok gerekliolduğunu düşünüyorum.

Katılımcı: Enerji verimliliği yönetmeliği revize ediliyor.Buradan baktığımızda aslında yerel yönetimlerin rolü çokbelli değil. Yönetmeliğe mutlaka sivil toplum kuruluşları vebelediyeler birliği müdahale etmeli. Belediyenin bu ruhsatvermede enerji verimliliği yönünden yaptırımları açıkçabu yönetmeliğe girmeli. Belediye de çevre vergisi topluyor.Yani belediyenin bir takım gelirleri artık merkeze değil,yerel yönetimlere doğrudan giriyor. Belediyelerin gelirleriarttı son yıllarda. Burada bakıyoruz çevre vergisi alınıyorama uygulamaya baktığımızda; çöpler alınıyor, biraz çiçek,park bahçeler yapılıyor. Ama emisyonlar, verimsiz binalar,trafikteki sıkışmalar gibi çevre konularına girmeli. Meselabir bina daha yeşil bina olmaya karar verdi ki bunu belirli birsüreye yayıp kanun da zorlamalı. Belediye vergisini azaltarako binanın yönetiminden veya uygulayıcısından teşvikedebilmeli. Tabii bu teşvikleri yaparken de belediyenin de

çevre vergisi kanalıyla gelirleri arttırılmalı. Sonuç olarak siviltoplum örgütleri yönetmeliğe muhakkak müdahale etmeli.

Katılımcı: Enerji verimliliği konusunda öncelikli alanlarbelirlenmek gerektiğini düşünüyorum. Mesela binalarda %30 enerji tasarrufu çok büyük bir rakam. Enerji verimliliğine

ayrılacak finansmanın faydayı sağlayacak şekilde harcanmasıgerekir. Su stratejisi ile ilgili katıldığım bir çalıştaya göre

konutlarda kullanılan su toplam tüketimin % 20’siymiş,sanayide % 10’uymuş, tarımda ise % 70’iymiş. Yanitarımdaki sudan tasarruf ederseniz kısa vadede çok dahafazla fayda sağlayabilirsiniz. Böyle bir çalışma yapılırsafaydalı olacaktır.

Katılımcı: Enerji verimliliği aynı zamanda finansla çoközdeşleşiyor. Çünkü verimlilik artırmak isterseniz mutlakapara harcamak zorundasınız. Biraz önceki sunumlarda %

40, % 55, % 70 gibi rakamlar vardı ve finans sektöründe bukredilerin yüksek olduğundan bahsettik. O zaman acaba bunudüşünebilir miyiz? Yüzde kaç verimli bir proje hazırlarsakbunun kredi karşılığı bize doğru olarak dönebiliyor? Yanihazırladığınız projeler % 40 ise aldığınız kredi % 50 ilealıyorsanız o zaman bir anlamı olmayacak. 150 harcayıp 140liralık kazanç sağlamış olacaksınız, onu da dağıtarak tabiyıllara bölerek.

Katılımcı: Hem pratikten gelen hem teoride hesabınıyaptığımız bu tip kredilerin kullanımı özellikle yalıtımyapılarak elde edilen verimlilikte geri dönüş periyodu 5yıldan daha az, maksimum 5 yıl. Yani 3 yıl ile 5 yıl arasındadiyoruz. �ş adamı olarak baktığımız zaman etrafımızdakiinsanlar 10 yıllık bir geri dönüşümü olan yatırımdan çokmutlu olur iş adamları. Yalıtımda bu kadar kısa vadede birgeri ödeme, amortizman yakalıyorsanız çok karlı bir yatırım

olduğunu düşünüyorum, geri dönüşü çok karlı.Katılımcı: Şuna da dikkat etmek gerekiyor: Verimiyükseltirsiniz ama o ünite ne kadar enerji harcıyor? Birtermik santral için ve ayrıca bir çeliğin işlendiği kavfırınları dediğimiz fırınlar - ki bunlar büyük miktarda enerji




kullanılan yerler - verimin % 1’in altında bile yükseltilmesi,çok miktarda enerji tüketildiği için, geri ödeme süresi yıllar

değil iki ay, üç ayda çıkabiliyor. Buna da çok dikkat etmeklazım, yani harcama yüksekse orada müthiş miktarda yatırımmiktarı fazla bile olsa geri ödemesi aylar mertebesinde bileçıkabiliyor.

Katılımcı: Enerji verimliliği deyince illaki kredi ürünlü enerjiverimliliğin finansmanı için satmak zor olabiliyor. Yapı KrediLeasing ile yaptığımız bir kredi programı var. Müşteri yenimakinesini leasing ile almış, bizim programımızla sağlanan

kredi ile yenisi eskisi ile aynı enerji tüketiyor fakat kapasitesiiki kat yani bu bizim için direkt enerji verimliliğine yönelikbir yatırım olarak kabul ettiğimiz, aynı birimi daha düşükenerji ile üretecek veya daha fazlasını daha düşük enerji ileüretecek. Önemli olan enerji verimliliği faktörünü ortayaçıkartmak ve bunu sayısallaştırmaktır.

Katılımcı: Ben binalarda enerji verimliliği finansmanyöntemleri ile ilgili bir Avrupa Birliği projesi yürütüyorum,

�MSAD’ın da aynı zamanda iş geliştirme koordinatörüyüm.Proje kapsamında altı ortağımız ile paralel olarak bazıaktiviteler yapıyoruz. Bu sektörler arası işbirliği projesi,5-6 farklı sektörde ayrı toplantılar düzenliyoruz. Türkiye’debugüne kadar finans sektörü ve STK’larla yuvarlak masatoplantıları yaptık. Bu toplantıların sonuçları ile ilgili biriki noktaya değinirsem bu konferansın çıktıları açısındanfaydalı olabilir. Finans sektörü toplantımıza 40’a yakındavetliden 13 kişi katıldı, bunların bazıları gayet üst düzeyyöneticilerdi. Bahsedilen Ziraat Bankası, Şekerbank,TURSEFF’in beraber çalıştığı o dört beş bankanın haricindeenerji verimliliği konusunda derin bir bilgi eksikliği vardı.Daha önceden taraflara çeşitli sorular göndermiştik. Bukonuyu kendi bankalarının yönetim kurulunda da gündeme

getirerek bir şeyler yapabileceklerini belirttiler. Çok büyükbazı bankaların enerji verimliliği konusunda hiçbir şey

yapmadıklarını gördük. Sonuçta bunlar ticari özel sektörkurumlar, bu tip konularda tabii ki bir sosyal sorumluluklarıvar ama hedefleri de kar etmek. Zaten yapabilecekleri desınırlı ve bu finans sektörü toplantısının sonunda birkaçmadde üzerinde hepsi hem fikir oldu. Evet, konu çok önemli,evet hepimiz bu konuda bir şeyler yapmalıyız, evet belki biraraya gelmeliyiz, belki temel bazı noktalarda anlaşmalıyız.Mesela bir uzmanlık yönteminde kesinlikle bir noktayagelmeliyiz, fakat teoride çok güzel olmasına rağmen pratikteçok zor bir şey olduğu söylendi, böyle düşünülmesi de gayetdoğal. Sivil toplum örgütlerinden destek istediler. Sadecefinans sektörünün hükümetten destek talep etmesiyle buişlerin olmadığını belirttiler. Projenin (EUbuild) bu nedenleçok önemli olduğunu, çünkü sektörlerin bir araya geliphükümet üzerinde sadece baskı kurmasının yeterli olmadığını,konunun öneminin tekrar tekrar dile getirilerek bazısüreçlerin hızlandırabileceğini söylediler. Sizlerin de anlattığı

sebeplerden ucuz kredi, ucuz finansman yöntemlerinin halkasunulmasının zor olduğunu ama zaten halktan da böylebir talep olmadığını, dolayısıyla ilk önce talep yaratılmasıgerektiğini, daha sonra arz konusunda bir şeyler yapılmasıgerektiğini söylediler.

Sivil toplum örgütleri ile yaptığımız toplantıda enerjiyöneticileri derneği, belediye birlikleri gibi kurumlar yer aldı.Projemizin altı ortağının yanında 47 tane de iştirakçi ortağı

var. Bizim çok dikkatimizi çeken bir görüş ortaya atıldı.�hracatla ilgili nasıl Türkiye’de senelerdir birtakım çalışmalaryapılıyorsa aynı şeyin enerji verimliliği için de yapılmasıgerektiği belirtildi. Eximbank tarzı bir banka kurulmasıgerektiği, ihracat desteği gibi desteklerin enerji verimliliği




ile ilgili de verilmesi gerektiği konuları öne çıktı. Siviltoplum örgütlerinin de genelde bir araya gelmesi gerektiği

vurgulandı. Bu konunun çok gündemde olduğu, fakat aynıkonuyla ilgili genelde aynı kişi ve kurumların yer aldığıaktiviteler yapılarak ilerleme sağlanamayacağı belirtildi.Hükümetten destek alınması da tartışıldı.

Enerji verimliliği yeni keşfedilen bir alan değil. AvrupaBirliği’nde yapılmış bazı çalışmalar var, bunlarınraporlarını, projelerini web sitesinde de görebilirsiniz.AB üyesi ülkelerde enerji verimliliğinin finansmanı ile

ilgili hangi ürünlerin kullanıldığı raporlanmış ve her senebu raporlar güncelleniyor. Dolayısıyla elimizde birçokalternatifler var, bunların içinden Türkiye’ye uygunolan bir model bulunabilir. Model ne olursa olsun birşekilde hükümetlerin bir rolü olmak zorunda. Bankalarınyapabilecekleri sınırlı, dolayısıyla hükümetin desteği çokönemli görünüyor. �kinci bir konu ise bu işin sahibi olan birkurumun olmamasıdır. Böyle bir kurum var, fakat yeterliolduğunu düşünmüyoruz. EUbuild projemizde altı ortağımızvar, bunların beşi Balkan ülkesi. Beş ülkenin ikisinde projeortağı enerji verimliliği ajansları. Enerji verimliliği ajansıdediğiniz zaman farklı sistemler var. Bazıları yarı kamu-yarıözel, bazıları tamamen özel, kısmen STK gibi ama çok iyiişleyen ama elbette hala eksikleri olan sistemler kurmuşlar.Bu yapıları ülkeler bazında karşılaştırmak da çok faydalıolabiliyor. Proje ortağı diğer Balkan ülkelerinde de hemenhemen aynı sıkıntılar görülebiliyor. Ancak örneğin iki ülkede

Arnavutluk’ta ve Karadağ’da hükümetin desteği var. BizimKOB�’lere verilen ihracat ve teknoloji geliştirme kredileritarzı; bir kısmını hükümetin, mesela faizinin bir kısmınıhükümetin üstlendiği şekilde modeller geliştirilmiş. BunlarTürkiye’de çok kolay uygulanabilecek örnekler, çünkü biz

zaten ihracat ile ilgili veya yüksek teknolojiyle, geçişleilgili bu tarz finansal yöntemleri kullanıyoruz. Dolayısıyla

buna benzer şeyler yapmak talep oluştuğu sürece çok zorolmayacaktır.

Katılımcı: Günümüzde yüksek teknoloji kullanıyoruz,bunlar çok karmaşık mühendislik sistemlerine dayanıyor veverimlerini artırmak kolay değil. O nedenle üniversitelerinyüksek lisans seviyesinde enerji uzmanları, enerji yöneticileriyetiştirmesi lazım. Biz ODTÜ olarak yeni yönetmeliğemüdahale etmek istiyoruz, diğer üniversitelerin yardımına

ihtiyacımız var. Kısa kurslarla enerji yöneticisi unvanıverilmesi tarif ediliyor mevcut yönetmelikte. Bu büyükbir tehlike. Maalesef üniversiteler ısrarla dört yıla çıkmışlise eğitimini hala inkâr ediyor ve mühendislik eğitimininbirinci yılı lise derslerinin tekrarı ile geçiyor. Kalan süredede bir takım başka dersler alınıyor ve sonrasında mezunolan mühendise büyük bir yetki veriliyor. Bir hafta-on beşgünlük kurs sonrasında enerji yöneticisi olunuyor ve imzaatıyor. Amerika’daki sistem çok doğru çalışıyor, mezun olan

öğrenicinin yetkisi yok. Önce uzman olması ve piyasadaçalışması gerekiyor. Mühendis odalarının düzenlediğisınavlardan geçmesi gerekiyor. Ancak ondan sonra enerjiyöneticisi olup imza atabiliyor. Türkiye’de eğitimin eksiğiburada, dört yıllık eğitimin birinci yılı lise tekrarıdır. Üç yıldabiz uzman yetiştiremiyoruz, ancak verdiğimiz yetki uzmanyetkisidir.

Elektrik �şleri Etüt �daresi’nin düzenlediği ya da yetki verdiği

danışmanlık şirketlerinin verdiği on beş günlük kurslarlamaalesef bu iş olmaz. Yeni çıkacak yönetmelikte bununmutlaka vurgulanması lazım, biz ODTÜ olarak buna gayretediyoruz. Bir de Elektrik �şleri’nden gelen temsilcilere somutöneride bulunmak isterim. Elektrik �şleri Etüt �daresi eski




yıllardaki görevini bıraktı, enerji ajansı olarak çalışıyor. Adıinsanları yanıltıyor. Elektrik �şleri Etüt �daresi değil, enerji

ajansı gibi doğru bir ad bulunmalı.Katılımcı: Aslında zorlayıcı mevzuatlarımız var, özelliklebinalarda enerji performansı yönetmeliği önce mevcutbinaları sorguluyor, sonra da yeni yapılacak binalarısorguluyor. Yeni binalarda zaten yeni getirilen performansyönetmeliğinde bir sınıflandırma var, enerji kimlik belgesiile orada özendirici bir boyut getirmiş. Siz daha verimli birbina elde etmek istiyorsanız daha iyi yalıtım yapacaksınız,

verimli cihazlar kullanacaksınız vs. Bundan sonra yapılacakişlemler için belediyelerin rolü açısından eksikler var.Zorlayıcı tedbirler olmasına rağmen projeyi hazırlıyorsunuz,belediye inşaat ruhsatını veriyor, sonrasında ona uygunprojelendirilmiş bina yapılıp yapılmadığına bakmalıyız.

Yapı denetim kanununun bu işin denetlenmesi, kontroledilmesi, amacına uygun yapılıp yapılmadığına bakılmasınoktasında maalesef tam bir kaos yaşanıyor. Eski rakamlara

göre ki bunu bakanlarımız dahi söylüyor, ülkede % 40-50’leroranında kaçak yapılaşmadan söz ediliyor. Binaların %50’si kontrol edilmiyor, geri kalan % 50 acaba nasıl kontrolediliyor, bütün bu noktalarda aksaklıklar var. Tek başınazorlama olması yetmiyor ki mevcut binalar için bu zorlamayızaten yapamazsınız. Özendirme ve teşvik gerekiyor. Batı’dabunun uygulamaları 73 yılından beri yapılıyor.

Almanya’da iki senede bir modeller değiştiriliyor, kredilerin

bir kısmı sübvansiyon olarak veriliyor, çeşitlendiriliyor,dolayısıyla bu kabiliyeti artırmak lazım ama öncelikle bilinciyaratmak gerekiyor. Medya bunun için çok önemli bir araç.Enerji Verimliliği Kanunu’nda Enerji Bakanlığı’na bu konudayetki veriliyor. Televizyonun en çok izlendiği saatlerde

bakanlık, enerji verimliliği konusunda hazırlanacak tanıtımklipleri yayınlatabilir ve bunun için saat de belirtiyor. Fakat

Pazar günü ve sabah saat 4’te veriliyor.Katılımcı: Enerji yöneticisi eğitimi konusunda ilk yönetmelikçıktıktan sonra bir revizyon yapıldı. Burada hem kamunun,hem özel sektörün hem de üniversitelerin bunlara elemansağlayacak şekilde bir işbirliği yapmasından bahsediyoruz.Elektrik �şleri 1931 yılında Atatürk tarafından Türkiye’ninelektrik enerjisini karşılamada fizibilite çalışmalarınıyürütmesi için kurulmuş. Yeni bir oluşumla Şube Daire

Başkanlığı’nda çok farklı bir noktaya gitti. E�E bakanlıkaltındadır, ikinci bir kurumdur ve yetkilerine baktığımızdaTabii Kaynaklar Bakanlığı, Bayındırlık ve �skan Bakanlığı,Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, vs. işiniçinde olduğu için bir yetki kargaşası söz konusu. O nedenleyapısı tartışılabilir. E�E’nin yeniden yapılandırılması veeleman kalitesi çok önemli. Devlet altında mı olmalı özerkmi olmalı tartışmak gerekiyor. Belli uygulamaların dahakolay yapılabilmesi için özerklik ve ajans kültürü büyükönem taşıyor. Dünyanın iklim değişikliği politikalarınıbelirlerken uyguladığı yapı her şekilde buna çok uygun.Öncelikle doğru analizleri yapmak, doğru analizlerin sonundadurumu belirlemek, stratejiler oluşturmak, bu stratejileriuygulamak için yükümlülüğün yanı sıra teşvikler koymak vebunları uygulamaya dönüştürmek, vs. gerekiyor ki EVD’lerasıl branşlarına dönebilsin. Bunun için kamu ihale kanunubaşta olmak üzere bazı kanunların değişmesi gerekiyor

ki özel sektör devletle işbirliğine yönelebilsin. Örneğinprojeler ortaya çıkabilsin ve doğru göstergelerle çalışılsın.Yatırımcı kuruluşun değerlendirme sonrasında doğru yöneyatırım yapabilmesi için sektör bazında doğru göstergelerintanımlanması çok önemli. Sonuç olarak bunların belli




aralıklarla izlenmesi, yenilenmesi ve bu şekilde bir yolharitası ile yola çıkılması doğru bir yaklaşım olacaktır.

Katılımcı: Talep konusunda hataya düşmememiz gerekiyor.Kesinlikle talebin oluşmasını beklemeyin, çünkü kapitalistsistemde artık talebi de arzı da sistem kontrol ediyor.Tüketicinin bir talep yaratması ve ona karşı bir arz üretilmesigibi bir durum yok. Bunu da güncel bir örnekle Türkiyeüzerinden vermek istiyorum. �klim değişikliği eylem planıhazırlanırken enerji yoğunluğunun düşürülmesi ile ilgili birhedef kondu ama bu hedef birincil enerji ile sınırlandırıldı. Siz

bunu yaptığınızda, enerji yoğunluğunu genelde düşürmediğinizzaman tüketiciyle olan ilişkisini tamamen kesmiş oluyorsunuz.Tüketici olmadığı zaman zaten talep de oluşmayacağı içinkredi verecek kimseyi bulamazsınız. Yani, her şey hükümetinelinde o yüzden de ben talebin tek başına halktan oluşmasını

beklemiyorum. Bunun oluşturulması için hükümetin siyasipolitikalarının değişmesi lazım. Enerji yoğunluğunu düşürmek

için bir hedef koyulduğunda, yenilebilir enerji için bir hedefkoyulduğunda işler değişir. Türkiye’nin bence en büyükeksikliği hedef koymamasıdır. Net, yaptırımı olan hedeflerkoyması lazım. Çevre Bakanlığı’na (o zaman adı ÇevreBakanlığı idi) kendi görüşlerimi de göndermiştim ama yanıtgelmedi.

Katılımcı: Bir öneri ortaya atıldıktan sonra herkes her şeyieleştirebilir, eksikleri vardır ama bu bir ilk. Sonuçta daha

önce iklim değişikliği probleminin belki de kamuda sahibiyokken artık bir sahibi var. Yani o eylem planının önüneadını yazdırmış olan bakanlık ve altına imza atmış olanbakan artık bu işin sahibidir. Bu en azından bir ilk adımdır.Yorumlarımızı göndermeye devam etmeliyiz.



Enerji Verimliliği Kredileri • 19

Melih Çadırcı

Enerji VerimliliğiKredileri

Melih Çadırcı (KfW)


















Su ve Biyoçeşitlilik Konularında Finansal Sorumluluk • 25

Ivo Mulder (UNEP-FI)

Su ve Biyoçeşitlilik

KonularındaFinansal Sorumluluk


















Enerji Verimliliği ve Sürdürülebilir Kalkınma • 31

Alper Acar (UNDP)

Enerji Verimliliği veSürdürülebilirKalkınma


















Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansmanı Programı • 37

TürkiyeSürdürülebilir Enerji

Finansmanı Programı

Burak Kartal (TURSEFF)


















Şekerbank ve Enerji Verimliliği • 43

Şekerbank ve

Enerji Verimliliği

Şafak Bezirgan (ŞEKERBANK)






Şekerbank ve Enerji Verimliliği • 45






Yuvarlak Masa Toplantıları Özeti • 47

Yuvarlak Masa

Toplantıları Özeti




Yuvarlak Masa

Toplantıları ÖzetiÜç ayrı yuvarlak masa toplantımız oldu:

1. Finans ve Enerji Verimliliği (moderatör: Dr. PınarÖzuyar)

2. Örnek Uygulamalar, Yerel Eylem Planları, Strateji veYöntemler (moderatör: Arif Künar)

3. STKlar ve Yerel Yönetimler: Başarı Hikayeleri(moderatör: Martin Mikeska)

1. Finans ve Enerji VerimliliğiRaportör: Dr. Pınar Özuyar

Oturumumuz oldukça ilginç ve gerekli bir konuya eğildi,

çünkü adı üstünde enerji verimliliği işin ucunda finansmanolmadan hiçbir işe yaramayacak. Bu işin hem teknolojisigerekli, hem de teknolojiyi sağladıktan sonra pratikteuygulamalar nasıl oluyor, o teknolojiyi nasıl uygulamaaşamasına getirebiliyoruz, bütün bunlara bakmalıyız.Uygulamayı yapabilmek için de tabii ki bir fon kaynağıgerekli. Konuşmacılarımız üç ayrı kuruluştandı. BirleşmişMilletler’den iki konuşmacımız vardı: Birleşmiş Milletler

Çevre Programı Finans Girişimi alt programından IvoMulder, yine Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’ndanAlper Acar. Finans konusunu finans kuruluşlarıperspektifinden bize anlatan Melih Çadırcı da KfW’dengeliyor.

Finans konusuna bakarken işin bütününe bakmak gerektiğinigördük; yani neyi neden yapıyoruz onu kaçırmamak gerekli.O ideali koyduktan, önemini anladıktan sonra da nasıl

uygulayabileceğimizi anlamalıyız.Edindiğimiz bilgilerden bazıları şöyleydi: 2012 yılındayayınlanmış olan uluslararası bir rapora göre “Hane içindekienerji yoksunluk için dünyada artık iki temel göstergekullanılıyor. Bunlardan biri elektrik enerjisine erişilebilirlik,ikincisi de pişirme işinde geleneksel şekilde biyoyakıtkullanımı. Elektrik enerjisine erişilebilirlik oranları çokşaşırtıcı boyutta: 2011 yılının sonundayız ve günümüzde

% 85’i kırsal alanda olmak üzere hala 1.4 milyar insanınelektrik enerjisine erişimi yok.” Bu da dünyanın geneliyleilgili bize çok ciddi bir şeyler söylüyor: enerji verimliliği yada enerji erişimini konuşmadan önce bu 1.4 milyarı akıldatutmak gerekiyor. Hepimiz binyıl kalkınma hedeflerinibiliyoruz, ilk hedefi açlığı ve aşırı açlığı engellemek.Sürdürülebilir kalkınma artık genel kabulüyle kalkınma,refah ve enerjiye erişilebilirlik olarak tanımlanıyor. Aslındabunların birbiriyle çok iç içe geçmiş oldukları görülüyor.

Keza enerji verimliliği iklim değişikliği konusuyla da birebirilgili, çünkü enerji verimliliği hepinizin bildiği üzere enerjiverimliliğini artırabilirsek karbondioksit ve sera gazısalımları azalıyor. Böylelikle iklim değişikliğini en azındanbiraz yavaşlatma şansımız oluyor.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın ilginç birprogramından bahsedildi. Bu büyük ölçekli programTürkiye’nin düşük emisyonlu ve iklime dirençli kalkınmasının

desteklenmesi programı. Bu programın başlıklarına baktığınızzaman bunlardan bir tanesi enerji verimliliğidir. BirleşmişMilletler enerji verimliliğini Türkiye’de ön plana çıkarmakiçin zaten bir girişimde bulunmuş durumda. Fon anlamındaBirleşmiş Milletler’in Küresel Çevre Fonu’nun (GEF) Küçük






çalışmalar yapmışlar. Sırf bina örneğini verirsem sadece2010 yılı için 950 bin evin enerji verimliliği kredilerindenfaydalanması sağlanmış. Bunlar Türkiye’nin üzerinde durması

gereken noktalar.Tartışma sonucunda çıkan konuları iki ayrı gruba ayırdık:riskler ve tehditler, yani önümüzdeki engellerin tespit edilmesive sonra da beklentiler ve tavsiyeler. Riskler ve tehditleriçeşitli seviyelerde düşünmek gerekir. Hem finans kuruluşlarıaçısından hem de belediye, hükümet vs. açısından, yaniherkesi ilgilendiren riskler ve tehditler bunlar. Bir yüksekenerji yoğunluğu sorunu var. Hızlı büyüme yüzünden Türkiye

gibi ülkelerde enerji güvenliği sorunları söz konusu. Bunlarınhepsi enerji verimliliğine negatif olarak etki eden faktörler.Enerji denetçilerinin azlığı, mevcut enerji denetçilerininyetersizliği ve kalitesizliği sorunu. Çünkü bildiğiniz üzereşu anda enerji denetçileri kısa bir kurs görerek çalışmayabaşlıyorlar. �deal olarak bunu yüksek lisans programınaçevirmek, eğitim anlamında biraz daha detaylandırılmakgerekiyor.

Başka bir risk olarak, banka fonları mevduat fonları olduğuiçin yüksek maliyet getiriyor, bunun gerçek maliyet % 18 gibibir yıllık faiz oranı var banka fonlarında. Bir şekilde bununtüketiciye yansıması % 12, ama hala teşvik etmek anlamındabu rakam çok yüksek. Uluslararası finans kuruluşlarıTürkiye’deki bankalarla çalışırken bankaların risklerinitaşıdıkları için farklı uygulamalar yapmaları gerekiyor ve buda ister istemez son kullanıcıya, son tüketiciye yansıyor.

Beklenti anlamında beni şaşırtan ve hoşuma giden şu oldu:Tartışma saatimizde daha çok pozitif konuştuk, neleryapabiliriz sorusu üzerinde daha fazla duruldu. Demindediğim gibi enerji denetçilerinden başlarsak, enerjidenetçileri kısa kurslar yerine biraz daha uzun programlar

almalı. Teknik kadroların iyi yetişmiş olması enerji verimliliğikonusunda çok önemli. Üniversitelerde yeni bölümler açılmasıgerekir, tabii yeni bölümlere kamunun desteği olması gerekir.

Enerji verimliliğinin altını çizmeye ilköğretimden başlanmasıgerekiyor denildi, bunun tüm yaşam içinde olması gerekiyor.

Finansman tarafına daha detaylı baktığımız zaman öncelikleenerji verimliliği danışman firmaları şimdiye kadar dahaçok yönetici eğitimleri ile uğraştılar, daha fazla etütçalışmalarının yapılmasını teşvik etmek gerekiyor. Hattaperformans sözleşmeleri daha önemli hale getirilmeli.Bankalar olarak baktığımız zaman bankalar arası

standardizasyonun şart olduğu defalarca vurgulandı. Vergilerkonusunda bir düşürme gerektiğini konuştuk. Hükümet işinişine giriyor ister istemez, yani KDV örneğinden tutun da sırfbanka kredilerinin üzerinden alınan vergiler % 15’e yakın.Yani enerji verimliliği konusunda kredi almak istiyorsanız %15’e yakın bir vergi vermek zorundasınız, bunun azaltılmasışart. Yurtdışı kaynaklı fonlar Türkiye’ye geliyor doğru amabu fonlar ağırlıklı olarak şu anda KOB�’lere dağıtılıyor.KOB�’lerden öte bireysel tüketicilere yönelik programların,

alt programların oluşturulması daha fazla gerekli. Teşvikve finans olarak biliyorsunuz verimlilik artırıcı projelerve gönüllü anlaşmalar var, burada üst limit 100 bin lira.100 bin lira çok az bir üst limit, bunun artırılması gerekli.Binaların da bu proje grubuna dahil edilmesi şart, çünküşu an sadece sanayi için geçerli. Türkiye’de genel anlamdastrateji belirlemek için ilk olarak mevcut durumun tam olarakbelirlenmesi, onun üzerine senaryo çalışmaları yapılması

ve senaryo çalışmalarından çok detaylı yol haritalarınınçıkartılması gerekiyor. Avrupa Birliği’nde mesela bu tarzçalışmalar var. Zaten var olan başka uygulamaları dainceleyerek hangisi Türkiye’ye uygun, hangisi değil bununele alınıp bakılması gerekli. Enteresan bir örnek verildi,




verimliliğin ucuz olabileceği kavramı yerleştirilmeli. Bununiçin de bir örnek şu: Avrupa’da Türkiye’de üretilen beyaz eşyakonusunda genel bir izlenim var, hem çok kaliteliler hem de

fiyatları uygun deniyor. Bunu diğer sektörlere de taşımakgerekli.

Teşvik sağlanmasını konuştuk, daha detaylı konulara dagirdik. Belediyelerin işin içine girmesi gerektiği, belediyelerintopladığı çöp vergisi gibi vergilerin doğrudan belediyeyedönüşü olan fon kaynaklarının bir kısmının karbon salımı ileilgili projelerde kullanılması gerektiğini konuştuk. Hepimizbiliyoruz, Türkiye’nin toplam enerji harcamasının % 30’u

binalara gidiyor. Belki bu ilk başta konuştuğumuz stratejiyikonuşurken harcama yoğunluğuna göre yapmalı, yani onagöre belirlemeliyiz. Belki de en önemlilerinden bir tanesien başta bu sektörler arası iletişim sağlanması gerekiyor,bu başka konularda da bir ihtiyaç olarak ortaya çıkıyor.Finansçılar teknik adamlarla konuşmalı, keza toplumbilimcilerle konuşmalı, vs. Bir arada konuşulması için builetişim içinde belli bir terminolojinin oturtulması gerekir,çünkü baktığınız zaman terminoloji bile daha tam oturtulmuş

değil bu konuda.Yeni ve eski binalardaki yaptırımların farklı olmasıgerektiğini konuştuk. Çünkü yeni binalarda mevzuata uygunolarak bazı zorunlulukları hızlı bir şekilde getirebilirsiniz,tabii arkasından denetim şart. Sadece mevzuatın olmasıyeterli değil. Ama eski binalarda bu hak biraz daha sınırlı,yani eski binaları birden bire değiştirme şansınız yok;o da ancak teşvikle olabilir diye konuştuk, daha fazla

bilinçlendirme ve daha fazla teşvikle.

2. Örnek Uygulamalar, Yerel EylemPlanları, Strateji ve Yöntemler

Raportör: Arif KünarÖncelikle kısa bir tespitle sözüme başlamak istiyorum. Bizyıllardır enerji verimliliği konusunda çok konuştuk, çokoturduk bu masalarda ama ben giderek Türkiye’de enerjiverimliliği, binalarda ve sanayide enerji verimliliği, yerelyönetimlerde enerji verimliliği, yerel yönetimlerde finansmodeli gibi iyi örnekler ve de çözümlere eğilen daha çözümodaklı toplantılar olduğunu görüyorum.

�kinci oturuma katılmayanlar çok şey kaçırdılar. Ben deonlara kaçırdıklarının bir kısmını anlatmaya çalışacağım.Hem Brno Belediyesi’nden Jana Drapalova hem deTürkiye’den çok sayıda (hepsi zaten bir elin parmakları kadarolan) belediye şu ana kadar neler yaptığını ve Türkiye’ningerçek durumunu bizlere anlattı.

Brno Belediyesi’nin tüm belediyelere ışık tutacak ciddiçalışmaları var ve kendi içinde finans modellerini de

geliştirmiş. Birkaç tane çok çarpıcı örnek vardı: Mesela2001–2006 yılları arasında meclisler karar alıp bir takımiyileştirme çalışmaları konusunda uygulama yapmışlar.10 apartman binasında (toplam 386 dairede), maliyet 6,5milyon Euro, bir daire başına 17 bin Euro düşmüş ve finansmodeli olarak da bir kere bölgenin kendi kaynağı kira.Orada belediyeler konutları kiralıyorlar, binalar belediyeyeait. Şehir belediyesinin programı özelleştirme kaynağından,

şehir belediyesinin borç sermaye fonu ve bir takım enerjiperformans kontratı dediğimiz ya da bankalar, finansalkuruluşlar dediğimiz finans kuruluşlarından alınan paralarla15 yıl ödemeli ciddi bir iyileştirme yapmışlar. Sadece enerjiverimliliği değil, binaların yenilenmesi dahil. Ciddi anlamda




hem kiralar düşürülmüş, çünkü enerji giderleri düştüğüiçin hem de yaklaşık kiradaki bir ailenin ortalama yıllık ısıfiyatındaki tasarruf miktarı 500 Euro. Bunları ölçmüşler

ve belediyenin web sayfasına bütün bu yapılanların ölçümsonuçlarını enerji verimlilik ana teması altında izlenmesinisağlamışlar ki bence çok önemli bir deneyim bu proje.

Onun dışında Sivas Belediyesi ve Eskişehir Tepebaşı Belediyesi iki güzel sunum yaptı. Bu sunumlar Türkiye’dekimevcut durumun analizi açısından önemli. Sivas Belediyesibir Avrupa Birliği projesi yapmış; oradaki doğalgaztüketiminin kontrol edilmesi ve izlenmesi sağlanmış. Enerji

verimliliği ile ilgili bu projenin �stanbul Belediyesi gibipaydaşları var, tam adı Termo-rehabilitasyon için GazTüketiminin �ncelenmesi. Bu proje ile çok ciddi bir gelişmesağlanmış ve ilk defa bir belediyemiz bir envanter çıkarmışoldu. Yani oradaki yakıt tüketimleri, enerji tüketimleri, dahaçok yakıt ısı anlamında, elektrik çok fazla yok. Böyleliklesabahki Belediye Başkanları Sözleşmesi’ne (Covenant ofMayors, COMO) üyelik için hazırlıklar yapılabilir. Hedefiniz% 25’ti 2020 yılına kadar, hem enerji hem karbon azaltma

hedefini sağlamanız için bir kere yönetiminizdeki verilerive yapıları öncelikle hazırlayıp mevcut durumu bir saptayıpondan sonra gereklilikleri belirlemeniz lazım. Bu açıdanmesela Sivas Belediyesi bir adım öne geçmiş, çünkü böyle birçalışmayı yapmış bulunuyor.

Bunun arkasından Eskişehir Tepebaşı Belediyesi öncelikleterzi kendi söküğünü dikmeli diyerek kendi bünyesindeenerji verimliliği enerji analizleri yaptırarak kendisi bütün

yerel yönetime ve kendi bölgesindeki halka örnek olarakböyle bir çalışmayı başlattı. Arkasından bundan sonrayapacağı yeni binalarda performans yönetmeliği artı dahada ötesinde sertifika alabilecek yeşil bina sertifikası gibiçalışmalar yapıldı. Böyle bir bilinçle bina projesine başladı,

yani bundan sonra yapılacak binalarda örnek olma amacıylaböyle bir projeye başladı ve ilerliyor. Bunlar tabii ufak gibigörünen yerel küçük örnekler ama bence kamuya öncülük ve

örnekleme açısından çok önemli örneklerdi.Onun dışında gündemimizde olmamakla beraberoturumumuza diğer belediyelerden önemli katkılar geldi.Toplantıda yaklaşık 10 belediyenin temsilcisi bulunuyordu.Hepsi de enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve çevreyleilişkili birçok çalışma yapmış. Türkiye’de düşünün 400belediye var, enerji konusunda çalışanların sayısı da 15belediyeyi geçmez ve bu belediyelerin 10’u buradaydı.

Bu toplantının önemi burada ortaya çıkıyor ve giderekdaha somut şeyler yapılması için de çok güzel bir ortamyaratılmış oldu. Diğer belediyeler de çok değerli çalışmalaryapmışlar, Türkiye’de neler yapıldığını bilmemiz açısındanen azından birer cümleyle geçmek istiyorum. Örneğin Sivas Belediyesi enerji verimliliği ile ilgili 3 bin kişinin katıldığıbir panel düzenlemiş. Sivas’ın nüfusunu bilmiyorum amaneredeyse Sivas’ın bütün kamu görevlilerini, ilgili kişileri,bina sahiplerini, enerji ile ilgili herkesi bir araya getirenbir toplantı olmuş. Bunun Türkiye’de pek örneği yok, çünkübiz birçok panelde 5-10 kişiyle aynı tartışmaları yaşıyoruz,böyle bir katılımcı sayısına ulaşılmış olması çok güzel.Onun dışında benim de uzun süredir çalışmalarını takipettiğim Nilüfer Belediyesi çok ciddi işler yaptı. Belediyeçapında hem yönetmeliklerde, hem meclislerde hem deuygulamalarda geçerli olan yağmur sularının toplanması,çatılarda panellerin hem güneş kondüktörü hem de bazı

yerlerde parklarda aydınlatmaların yapılması kararları. Bazıparklara rüzgar tribünü ile enerjinin sağlanması, bisikletyolunun 15 km gibi ciddi bir rakama ulaşması, Türkiye’deböyle bir rakam henüz yok. Buna benzer belediye ve meclisinaldığı kararlarla yayılan ve genişleyen çok ciddi çalışmalar




yapılmış. Diyarbakır Belediyesi de güneş evinden debahsettikleri kısa bir sunum yaptı. Güneş evi dışında çok ciddibaşka bir çalışma başlatılmış. Güneş evinin örneklenmesiyle

birlikte öğrenciler ve ev kadınları arasında enerji verimliliğibilinci yaratma projesi başlatılmış. Yanılmıyorsam 37 binöğrenci bu güneş evi ve enerji verimliliği ile ilgili çalışmanıniçinden bilgilenip geçmiş. Çanakkale Belediyesi (bunuteyit etmemiz lazım) meclis kararıyla çevre vergisinin birkısmından muafiyet sağlamış, yenilenebilir enerji ve enerjiverimliliği çalışmaları olan binalarda enerji performansınauyan binalarda böyle bir meclis kararı alınmış. Bunlarçok önemli gelişmeler. Tepebaşı Belediyesi dışında bir deEskişehir Büyükşehir Belediyesi vardı. Onlar da biliyorsunuzCovenant of Mayors’a imza attılar. Temiz hava eylem planıhazırlamışlar ve tramvay hatlarıyla çok ciddi bir orandakarbon salımını azaltan başka projelere imza atmışlar.�stanbul Büyükşehir Belediyesi’nin çok ciddi çalışmaları var,onları yarın Muhammet Bey aktaracak. Buna benzer Kocaeli Kent Konseyi’nde Sağlıklı Kentler Birliği’ne üyelik kararıalınmış ve bu konuda çalışmalar başlamış.

Bunlara benzer daha birçok örnek bulunuyor ancak bunlar obelediyeler içinde enerjiyle özel olarak ilgilenen, bu konudabilgi ve merakı olan bireylerin inisiyatifinden doğuyor.Yani toplumsal veya bütün belediyelere sirayet eden yada Türkiye’nin tümünü kapsayan bir şey değil. Bu nedenletartışma kısmında da ben konu başlıkları olarak birkaç konuortaya attım.

Bunlardan biri sürdürülebilir belediyeler birliği oluşturabilirmiyiz sorusu. Şu ana kadar bildiğimiz birçok belediyelerbirliği var, büyük belediyeler birliği var, Marmara var, kendiiçinde kentsel belediyeler birliği, benim bildiğim jeotermalkullanan belediyeler birliği gibi birkaç çeşit var. Belki burada

bulunan 8–10 belediyenin iletişimlerinin güçlendirilmesi,bir ağ (network) oluşturulması gerekiyor. Bu bir tartışmakonusu olabilir. Çünkü şunu gördük ki birçok belediyenin

diğer belediyelerin çalışmalarından haberi yok, ilk defaburada farklı çalışmalar seslendirildi. Aslında çok rahatlıklayapılabilecek çalışmalar var, ancak yöntem bilinmediğiiçin yapılamıyor. Bilgi ve deneyim paylaşımı sağlanmasıadına böyle bir ağ kurulmasını temenni ederim. Bu fikirolumlu karşılandı ama çok detaylandıramadık. Böyle biryapı oluşursa sürdürülebilir enerji eylem planının nasılhazırlanacağı, COMO’ya nasıl üye olunacağı gibi birçokkonuda bilgi paylaşılabilir. Bu süreçlerden geçmiş belediyeler

diğerlerine öncülük yapabilir ve destek olabilir.Birtakım sorunları da tartıştık, metodoloji ve mekanizmaeksikliği ortaya çıktı. Birçok yasamız var, birçok yönetmelikvar, yerel yönetim var, bir sürü kredi var, finans kuruluşları,bankalar, uygulayıcı firmalar işin içinde, ilgi de var aslında.Teknik altyapı yeterli değil dendi, denetçilere değinildi, fakatsorun o da değil. Aslında gerekli her unsur elimizin altında,ancak etkili bir mekanizma ve metot oluşturulmadığı için

sorun yaşanıyor. Eğer biz doğru bir model ve mekanizmageliştirebilirsek bütün bu sorunların üstesinden gelinebilir.Her belediye, her birim ya da her şehir ya da her kurum,kuruluş kendince birtakım işler yapmaya çalışıp sonravazgeçiyor.

Enerji verimliliği merkezi ya da enerji verimliliği ajansı gibibir modele ihtiyaç var, bütün dünyada bildiğim kadarıylaböyle şeyler var, sanıyorum bir tek Türkiye’de böyle bir yapı

yok. Bizim yapmamız gereken sorumlu kurum ve kuruluşları(özel ve kamu olmak üzere) bir araya getirip bütün ülkeninmevcut kaynaklarına, parasal ve insan kaynağına bakmak.Yurtdışından gelen çok ciddi destekler var, şu anda Türkiye 2milyon dolarlık bir enerji verimliliği kredisi bekliyor, verilmek

ü ö l d bö l B l bi ğ k ll l




üzere öyle ya da böyle. Bunların birçoğu kullanılamıyorya da yanlış kullanılıyor ya da birçoğu enerji verimliliğiadına kullanılamayabiliyor. Bunlar var, fakat dediğim gibi

bunların modellemesi ve bunun nasıl verileceği konusundasıkıntılar var. Dolayısıyla bir model eksikliği var ama zamanyetmediği için burada çok fazla tartışamadık. Sonundabütün tartışmalar mevzuatın kısmen uygulanıp kısmenuygulanmaması, parasal kaynakların olmayışı gibi konulardatıkanıyor. Bunların çözümü için daha tepeden, bütünkurumların dışında hem kamu hem özel alandaki bilen vemekanizmaları üretecek, karar alacak devletin de yer aldığıbir yapı gerekiyor. Bunun örnekleri çok, böyle bir model

olabilir mi diye bunu tartışmaya çalıştık bir miktar.Onun dışında bina enerji performans yönetmeliğinin kısada olsa bahsi geçti, TS 825’in uygulanıp uygulanmamasıkonusundaki sıkıntılar konuşuldu. Bunun bir kısmının çözümüvar, bir kısmının şu anda henüz yok gibi. Ben mümkünsekalan vaktimizde sizi buradan olumlu ve somut bir şeyçıksın diye sürdürülebilir belediyeler birliği oluşturulabilirmi, buradan bir örnek çıkabilir mi, adım atılabilir mi

konuları üzerine düşünmeye davet ediyorum. �kincisi bumodel-mekanizma konusu, bir enerji verimliliği ajansı yada merkezi olabilir mi? Bunu sivil toplum kuruluşları yavaşyavaş kamuda da dile getirmeye başladı. Dünyada çokbaşarılı örnekleri var, Türkiye’de bunlar yok ve başarısızız.Acaba başka bir model eksikliğimiz mi var? Çünküyönetmeliklerimiz var, mevzuatlarımız var, Avrupa’dandirektifler var, teorik düzeyde her şey zaten var amapratikte uygulama yok. Bilginin sahaya akması, uygulamaya

dönüşmesi gerekiyor.

3. STKlar ve Yerel Yönetimler: BaşarıHikayeleri

Raportör: Martin MikeskaKonuşmacılar bize kendi bölgelerindeki başarı hikayelerinianlattılar. �ki örnek vardı. Bunlardan birincisi 240 kişininyaşadığı çok küçük bir kasaba, ikincisi ise bunun neredeysebin katı büyüklükte olan Almanya’daki bir başka bölge.Burada bu örnekleri dinlerken genel olarak iklim değişikliğive eğer harekete geçmezsek nihayetindeki maliyetinden ve deekonomik faydaların yeni iş alanları yaratmaktaki ve bağımlı

yaşam biçimini azaltmaktaki faydalarından bahsettik.�lk örneğimiz Bavyera bölgesinden. 2.000 kişinin yaşadığıPuccheim kasabası, burası ve burada bölge temsilcileritarafından kurulmuş bir örgüt var, sivil toplum örgütleri,işadamları ve çeşitli sektörlerden örgütlerin desteklediği birkuruluş. Buradaki fikir Yerel Gündem 21 etrafında gelişiyor.Güneş ve termal tesislerin kurulması konusunda bir düşünceile başlıyor. 2030 yılı itibariyle enerji tüketimini % 50

azaltmak amacı taşıyor. 2000 yılında çalışmaya başlıyorlar,bu amacı elde etmek içinde 30 yıllık bir süreleri var. Buamaca ulaşabilmek için farkındalık yaratma, farklı örgütfonlarından istifade etme, okullarda öğretmenlerle faaliyetleryürütme, proje ile ilgili bir halkla ilişkiler ve bilgilendirmeprojesi yürütme gibi işler yapılıyor. Burada özellikle ilginçolan konu şu: Fotovoltaik tesislerde özellikle vatandaşlarınsahibiyetine bağlı olarak çalışan ve fotovoltaik kullanımı ileenerji sistemlerinin nasıl yaratılabileceği ve bunların nasıl

verimli ve üretici şekilde kullanılabileceği planlanıyor.Diğer bir örnek ise, Veronica isimli bir sivil toplumörgütü. Yerel politikacıların sivil toplum örgütleri ile nasılbirlikte çalıştığına, ilginç çevre projelerine nasıl yatırım

yaptıklarına ve de bu kanalla turistleri nasıl bu bölgeye ya da verimsiz olan kombine ısı güç sistemlerinin enerji




yaptıklarına ve de bu kanalla turistleri nasıl bu bölgeyeçektiklerini gördük. 270 kişinin yaşadığı bir yerde butür bir başarıyı elde etmek çok önemli. Kısaca kullanılan

teknolojilerden bahsetmek istiyorum. �lk olarak biyolojikişleme fabrikalarının, biyolojik arıtma fabrikalarını kurulmasıve daha sonra da dile getireceğim gibi benim açımdangerçekten ilginç olan konu şu; neredeyse genel olarak tümköyde sıcak sudan faydalanarak enerjinin üretiliyor olması.Biyokütle aracılığıyla ve uluslararası para ve ayrıca yerel veo bölgeye ait paranın kullanımı ile bunun elde ediliyor olması.Yine güneş kolektörlerinin kullanılıyor ve bunlar ailelerinkullanımına açılıyor. Biyokütle tesislerinin aracılığıyla

elektrik üretiliyor ve bütün kasabayı aydınlatacak etkin biraydınlanma sağlanıyor. Ayrıca bir bina yaklaşık 25-50 kişikapasiteli bir konferans merkezi olarak kuruluyor. Daha daönemlisi bu bina bölgedeki pasif standartlarda inşa edilenilk bina, bütün ülke geneline bakıldığında eşsiz bir örnekve teknolojilerin nasıl kullanılabileceğinin, farklı binalarınyapılarının nasıl entegre edilebileceğini gösteren bir örnek.Yerel ekonominin organik elma üretimi ile desteklenmesi veyakın bir geçmişte meyve suyunun, elma suyunun üretimininyapılması ve bunun bütün ülke genelindeki pazarlarda satışasunulması da ve yine kültürel bazlı projelerin yapılması enönemli özellikleri.

Şimdi sonuçlara bakalım: eğer hesaplama yapacak olursanızkarbondioksit emisyonlarının salımlarının bir önceki durumanazaran % 50 azaldığını görebiliyorsunuz ki bu gerçektenmükemmel bir sonuç. Rakamları sorduğumda Yvonna banaşöyle söyledi, ekonomik açıdan 100 verimli kişi varken 16

yeni iş alanı açılarak % 16 daha fazla kişinin işe alınması,istihdam edilmesi sağlanmış durumda.

Yoğun bir şekilde tartıştığımız konulardan birisi de yeşilteknolojiler, örneğin rüzgar enerjisinden faydalanılması

ya da verimsiz olan kombine ısı güç sistemlerinin, enerjisistemlerinin eski komünist ülkelerde kullanımı idi.

Tartışmalara sivil toplum örgütleri ile yine farklı açılardan

baktık ve ilginç olan nokta şuydu: sivil toplum örgütleriarasındaki dayanışma. Bu şu anlama geliyor; sivil toplumörgütleri daha fazla tecrübelendikçe ya da farklı ülkelerdebile olsa daha az bilgili olanları eğittikçe bu konu üzerindedaha fazla hakimiyet elde ediyorlar. Önemli bir noktanınüzerinde duruldu, bunu dile getirmek istiyorum. Sivil toplumörgütlerinin kendi içlerine kapanmalarının önüne geçmekve aşağılık hissinin önüne geçmek için daha fazla dışarıaçılmaları konusu.

Genel olarak bir toparlamak gerekirse üç önemli konu vardı:ulusal destek mekanizması olmadan enerji verimliliği ileilgili bir miktar gelişme söz konusu olsa da tam anlamıylabir gelişme yakalanamayacaktır. Ama paydaşlar her zamanbunun bir parçası olacaktır, bu da beraberinde her zamanilerici politikacıların, iş adamlarının ve yerel toplumlarınişbirliği içinde olmasını gerektiren bir konudur.






Konuşmacılar • 57

Konuşmacılar

K l Ivo Mulder bundan önce doğanın ekonomik değerlemeye tabi




KonuşmacılarMelih ÇadırcıMelih Çadırcı 2007’den beri Ankara’daki Alman KalkınmaBankası KfW’de Finans Sektörü Kıdemli Proje Yöneticisidir.2004-2007 yılları arasında Ankara KfW’de Finans SektörüProje Yöneticisi olarak çalıştı. 2002-2004 yılları arasındaT.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye GenelMüdürlüğü KOB� Strateji ve Ödemeler Dairesinde DoğrudanYabancı Yatırım �statistikleri Araştırma Bölümü Başkanı

olarak görev yaptı.

Ivo MulderIvo Mulder başta bankalar ve yatırım şirketleri olmaküzere finans kuruluşlarıyla yıllarca çalışarak bu kuruluşlarıbiyoçeşitlilik, iklim, ve su kriterlerini kredi ve yatırım ürünleriyledaha iyi entegre etmeye teşvik etmek için çaba gösterdi.Ivo Mulder, UNEP FI’daki görevinde biyoçeşitlilik, ekosistem

hizmetleri, ve su ile ilgili meselelerin finans kuruluşlarınca kredive yatırım ürünlerinde daha hassas biçimde ele alınmasınınticari gerekçelerini oluşturmaktan sorumludur. UNEP FI’ninBM ile 200’den fazla finans kurumu arasında bir ortaklıkolması onu finans sisteminde değişikliği destekleme konusundabenzersiz bir konuma yerleştirmektedir. UNEP FI’ın faaliyetgösterdiği çeşitli alanlar arasında finans kurumlarının çevre,toplum, ve yönetişim meselelerine eğilmelerinde kullanılacakölçüm yöntemlerinin geliştirilmesi; Sorumlu Yatırım �lkeleri

gibi yeni girişimlerde yer almalarının sağlanması, hazırlıkaşamasındaki Sürdürülebilir Sigorta �lkeleri, ve UNEP FIKüresel Yuvarlak Masası aracılığıyla sürdürülen çalışmalaryer almaktadır.

Ivo Mulder bundan önce doğanın ekonomik değerlemeye tabitutulması için uygulanabilir bir model geliştiren Hollandafirması Triple E’de kıdemli danışman olarak görev yaptı. Ayrıca

Hollanda’da Hollanda Ekoloji Ağını oluşturan doğa alanlarınınfinansmanı ve buralara yapılacak yatırımlar için mali aracılıkgörevini üstlenen Hollanda Kırsal Alanlar Ulusal Fonunda(Ulusal Yeşil Fon) çalıştı. Sorumlulukları arasında Orman�klim Fonu için yeni bir strateji oluşturmak ve bu kuruluşundoğa telafi ve biyoçeşitlilik offset uygulamalarındaki rolününasıl gerçekleştirebileceğini belirlemek de yer aldı. Ivo Mulderdaha önceleri KPMG Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir FinansLtd. Şirketinde çevre finansman danışmanı, Çin ve �sviçre’de

Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) uzmanı, ve OrmanEğilimleri kuruluşunda danışman olarak çalıştı.Çevre Bilimleri alanında lisans ve lisanüstü diplomasınıekolojik ve çevresel ekonomi uzmanlığı derecesiyle WageningenÜniversitesinden alan Ivo Mulder işi dışında triatlon yapmakta,dağ yürüyüşleri, seyahat, ve müzikten hoşlanmaktadır.

Alper Acar

BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı 2012 (Rio+20)Hazırlıkları için Türkiye’ye Yardım Projesi YöneticisiAlper Acar Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına(UNDP) 2006 yılında “Sürdürülebilir Kalkınmanın SektörelPolitikalarla Entegrasyonu” projesinde yardımcı projeyöneticisi olarak girdi. UNDP’deki kariyerini 2008-2011yılları arasında, UNDP-�spanya MDG Başarı Fonu tarafındanfinanse edilen “Türkiye’nin �klim Değişikliğine Uyum SağlamaKapasitesinin Arttırılması” konulu MDG-F 1680 BM Müşterek

Programının Bölgesel Proje Koordinatörü olarak sürdürdü. Bugörevinde Seyhan Nehri Havzasındaki faaliyetlerin koordineedilmesi ve iklim değişikliğine uyum sağlama çalışmalarınailişkin bağış programını yönetme sorumluluğunu üstlendi.

Son olarak BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı 2012 Dr Pınar Gökçin Özuyar



Konuşmacılar • 59

(Rio+20) Hazırlıkları için Türkiye’ye Yardım projesininyöneticiliğine getirildi.

�stanbul Teknik Üniversitesinden (�TÜ) çevre mühendisiolarak 1994’te mezun olan Alper Acar yine aynı üniversitedençevre mühendisliği yüksek lisans derecesi aldı. Sürdürülebilirkalkınma, iklim değişikliğine uyum sağlama, atık su ve katıatık yönetimi, doğayı koruma, ve kırsal kalkınma konularındadeneyim sahibidir.

Burak Kartal

Burak Kartal 2010 yılından beri Avrupa �mar ve KalkınmaBankasının (EBRD) TURSEFF (Türkiye Sürdürülebilir EnerjiVerimliliği Finansman Kuruluşu) Projesinde danışman, finansuzmanı, pazarlama uzmanı, ve banka ilişkileri uzmanı olarakçalışmaktadır. Sorumlu olduğu konular yenilenebilir enerjiprojeleri için rapor hazırlamak, pazarlama faaliyetleri,müşterilerilerin ve ortak bankaların faaliyetlerini planlamak,uluslararası kuruluşların mühendisiyle birlikte potansiyelproje mevkilerini gezmek, gerek müşteriler gerekse EBRD

için ayrıntılı yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projeplanları hazırlamaktır. Aynı zamanda Fagerli Ticaret ve MaliDanışmanlık firmasının sahibi ve yöneticisidir.

Şafak Bezirgan�şletme mezunu olan Bezirgan, 1992-1999 yılları arasındaPamukbank’ta Bireysel Pazarlama Servis Yöneticisi olarakgörev almış olup, devamında sırasıyla Demirbank, TEB ve

Denizbank’ta Satış müdürü olarak görev aldıktan sonra 2004yılından itibaren Şekerbank Bireysel Bankacılık Satış Müdürüolarak görevini sürdürmektedir.

Dr. Pınar Gökçin Özuyar�stanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümünden1992 yılında mezun oldu, ardından Boğaziçi Üniversitesi

Çevre Bilimleri Enstitüsünden yüksek lisans ve doktoraderecelerini aldı. “Katı Atıklardan Enerji ÜretmeninTermodinamik Analizi” konulu doktorasını Almanya’da,TÜB�TAK ve ForschungZentrum Jülich ortak bursuylatamamladı.Türkiye ve Dubai (BAE)’de enerji, çevre ve sektör bazlıçalışmalar yürüten çeşitli mühendislik ve danışmanlıkşirketlerinde özellikle iş geliştirme alanında yöneticilikyaptı. 20 yıllık proje deneyimine sahip olan Özuyar, özellikleşirket birleşme ve iktisaplarında (M&A) ve sıfırdan yatırımprojelerinde uluslararası finansman için gerekli olan DünyaBankası Standartlarına göre Çevre, Sağlık ve GüvenlikDenetimleri konusunda kapsamlı bir uzmanlık kazandı.Ayrıca, 1994-2000 yılları arasında Tüketiciyi Koruma Derneğiiçin Uluslararası �lişkiler Koordinatörlüğü de dâhil olmaküzere gönüllü işlerde çalıştı ve Türkiye’deki ilk Avrupa BirliğiMEDA projelerinden birinin alınmasında önemli rol oynadı.

Nisan 2009’da, IBS Araştırma ve Danışmanlık şirketindekiGenel Müdürlük görevinden ayrılarak Ozyegin ÜniversitesiEnerji, Çevre ve Ekonomi Merkezine geçti ve DirektörYardımcısı olarak çalışmaya başladı. Devam eden araştırmaçalışmaları sürdürülebilirlik teriminin yeni tanımı ve ‘sayısalsürdürülebilirlik’ ilkelerinin pratiğe uyarlanması üzerinedir.Ayrıca, şehirler için sıfır kentsel ilkelerin geliştirilmesi veeğitimi konusunda aktif olarak çalışmaktadır. Dr. Özuyar,AB Karadeniz Sınırlar Ötesi �şbirliği Programı tarafından

finanse edilen “Karadeniz Havzasında Çevre Koruma veSürdürülebilir Kalkınma için Endüstriyel Simbiyoz Ağı –Symnet” projesinde IPA Proje Koordinatörü olarak görevyapmaktadır.

Arif Künar Martin Mikeska




Arif Künar1988-1989 yılında ODTÜ’den Elektrik-Elektronik Mühendisiolarak mezun olmuştur. Halen kurucu ortağı olduğu EDSM

Enerji Firması’nda Genel Müdür ve ODTÜ MimarlıkAraştırma Tasarım Proje Uygulama Merkezi (MATPUM)‘unda “Enerji ve Çevre Danışmanlığını” görevleriniyürütmektedir. Birçok sanayi ve bina enerji etüdünü yürütmüşve halen yürütmektedir. Elektrik Mühendisliği, 3E, YeniEnerji, Yeşil Bina ve BEST Bina Teknolojileri Dergisi yayınkurulu ve danışman üyesidir. Nükleer enerji, enerji verimliliği,yenilenebilir enerji ve çevre konularında; 2 kitabı, 3 broşürü,100 den fazla gazete ve dergi’de makalesi yayınlanmıştır.ABD, Çin, Almanya, �spanya, �talya, Belçika, Yunanistanve Kıbrıs”ta “Yenilenebilir enerji, nükleer enerji, enerjiverimliliği, yeşil bina” çalıştaylarına katılmıştır.1986 yılında meydana gelen Çernobil Santral kazasındanberi, nükleer karşıtı hareketin içinde yer almaktadır.Bina Enerji Yöneticisi Sertifikası’na sahiptir. EMO, TTMD,EYDER, ÇETB�K, THD, ODTÜ MEZUNLAR Derneği vb.birçok STK’de yer almaktadır.

Martin MikeskaMartin Mikeska şu anda Brno’da (Çek Cumhuriyeti) bulunanHnuti Duha (Friends of the Earth) adlı çevre örgütünde Enerji

Programı’nın başında yer almaktadır. Çevre konusundaulusal mevzuatın geliştirilmesi konusunda çalışmakta veprograma uzman desteği sağlamaktadır. Mikeska aynızamanda Center for Progressive Technologies’in bir üyesiolarak enerji verimliliği üzerine eğitimler vermektedir. Dahaönce Agree.net’te yenilebilir enerji uluslar arası koordinatörüolarak çalışmıştır. Tomas Vanicky ile birlikte “StrengtheningEnergy Efficiency Capacities and Networks of Civil SocietyOrganizations and Municipalities in Bosnia and Herzegovina,Czech Republic, Serbia and Turkey” projesi kapsamında2010-2011 boyunca Türkiye, Bosna Hersek ve Sırbistan’daenerji verimliliği konusunda düzenlenen kapasite geliştirmeprogramlarını yürütmüştür.





Bu yayın Avrupa Birliği’nin desteği ile oluşturulmuştur.

Finans%20ve%20Enerji%20Verimliligi[2].pdf

Documents